געטוישטע און פארגעסענע מצוות

[רביה''ק זי''ע]

[center]פארגעסענע מצוות טייל 4: הלכה למשה מסיני, הלכה לרבי עקיבה מזרתוסטרא, און הלכה לרמב"ם מאריסטו[/center]


רב דימי זאגט אין מסכת פסחים דף קי: אז ס'דא א הלכה למשה מסיני פון פיר זאכן וואס מ'טאר נישט עסן צוויי דערפון אויפאמאל, צוויי אייער, צוויי ניס, צוויי אוגערקעס, און נאך א זאך וואס מ'האט פארגעסן, און וויבאלד די הלכה איז דאך אז ספק דאורייתא לחומרא טאר מען פון גארנישט עסן צוויי אויפאמאל ווייל אפשר איז עס די פערטע זאך. וואס איז די טעם פון דיעס איסור דאורייתא? זאגט די גמרא ווייל ס'דא געוויסע שדים וואס קענען נאר קאנטראלירן זאכן וואס קומען אין פארלעך פון צוויי, און ווילאנג א מענטש איז פארזיכטיג נישט אריינצונעמען ביי זיך אין קערפער צוויי זאכן אויפאמאל קענען זיי נישט האבן א שליטה אויף איהם, אויב אבער מ'עסט יא פון די זאכן צוויי אויפאמאל דאן קענען די שדים אנמאכן חורבנות.

אויסער דעם איסור דאורייתא פון עסן זוגות (פארלעך) - זאגט די גמרא - קענען זיך די שדים פון זוגות אויך אנטשעפען אויף א מענטש אויב ער טוט אנדערע זאכן אין א פאר, צ.ב. די גמרא פארציילט אז ס'געווען א געוויסע רב וואס האט מקפיד געווען נישט אריינצוגיסן צוויי איפה (א געוויסע מעסטונג) אין איין פאס, איינמאל האט ער פארגעסן און בטעות יא אריינגעגאסן צוויי, זענען די שדים געקומען און צובראכן דעם פאס. דאס איז אבער נאר אויב מ'איז מקפיד דערויף, איינער וואס איז נישט מקפיד דערויף זענען די שדים נישט מקפיד אויף איהם און טשעפען איהם נישט, אויב אבער מ'גייט בדוקא טוהן עפעס אין א פאר דאן זענען קענען די שדים יא שעדיגן.

קומט תוספות און זאגט אז אין אייראפע דארף מען נישט מקיים זיין דעם איסור דאורייתא פון זוגות ווייל די שדים פון זוגות דרייען זיך נישט דארט, פיין, האט מען גענומען אן איסור דאורייתא און אראפגעווישט אזוי נישט מיר נישט דיר, ס'ענדיגט זיך אבער נישט דא.

קומט דער רמב"ם און זאגט נאכמער, מ'דארף אינגאצן נישט מקיים זיין דעם איסור דאורייתא פון זוגות, נישט נאר אין אייראפע נאר אין די גאנצע וועלט, די גאנצע זאך מיט די שדים איז שטותים מיט לאקשן, ס'עקזיסטירט בכלל נישט אזא מין זאך ווי שדים! נישט נאר דאס, דער רמב"ם שלאגט פאר א נייעם איסור דאורייתא אנשטאט זוגות, נעמליך, אז מ'טאר נישט מקפיד זיין און אפילו גלייבן אין זוגות… פארוואס פונקטליך ס'זאל זיין אסור איז א לאנגע פילפול וואס איז אויסער די ראמען פון דעם שיעור, אבער ווער ס'וויל קען אריינקוקן אינעם פירוש המשניות אויף מסכת עבודה זרה פרק ד' משנה ז'. דער רמב"ם פאנגט דארט אן אז די "עכטע" פילאזאפן גלייבן נישט און קמיעות און טרייבן לצנות דערפון, נאכדעם פארט ער ווייטער צו כישוף, שדים, מזלות, און ער זאגט אז דאס אלעס איז אריינגערעכט אינעם איסור פון דינען עבודה זרה. שדים איז עבודה זרה, און די איסור פון עבודה זרה איז נישט נאר דינען נאר אויך גלייבן, קומט אויס אז די גאנצע ענין פון זוגות איז עבודה זרה און מ'טאר נישט גלייבן דערין.

איז לאמיר דא מאכן סדר אביסל אינעם רמב"ם, דער רמב"ם זאגט אז די אמוראים פון גמרא זענען געווען טיפשים ווייל זיי האבן געגלייבט אז זייערע פעסער זענען צובראכן געווארן דורך שדים, אקעי, דאס קען מען נאך הערן, דער רמב"ם האט דאך ווי באוואוסט געהאלטן פון אריסטו מער פון די חז"ל זאגנדיג אויף איהם אז ער איז כמעט צוגעקומען צו נבואה, און אז אריסטו זאגט אז מ'טאר נישט גלייבן אין שדים איז בכלל נישט אינטערעסאנט וואס די גמרא האט צוזאגן, אונז האבן אונזער אריסטו און זאל די גמרא זיך שטעלן אויפ'ן קאפ. אז ער וויל פטור ווערן פונעם הלכה למשה מסיני פון זוגות קען מען אויך פארשטיין, אונזערע תלמידי חכמים דא ווייסן דאך שוין אז מ'מעג פטור ווערן פון איסורי דאורייתא אויב מ'וויל זייער שטארק. ווי קען ער אבער זאגן אז די איסור פון זוגות איז עבודה זרה, ס'דאך אן הלכה למשה מסיני, ווי קען זיין אז די זעלבע תורה וואס אסר'ט עבודה זרה זאל באפעלן דערויף? קען אפשר זיין אז משה רבינו האט נישט געקענט זיין אייגענע תורה? לאמיר זעהן…

שטייט אין גמרא מסכת מנחות דף כט: משה רבינו קומט ארויף אין הימל מקבל צו זיין די תורה אבער די תורה איז נאכנישט גרייט, וואס גייט פאר? דער הייליגער באשעפער איז פארנומען צולייגן קרוינען צו די אותויות. משה רבינו שטייט און ווארט, ס'גייט דורך נאך א שעה און נאך א שעה אבער די קרוינען זענען נאכנישט פארטיג. מיטאמאל פלאצט משה'ס געדולד און ער גיבט זיך א רוף אן, "הייליגער באשעפער, צו וואס פעלן אויס די קרוינען? צו וואס דארף מען דאס האבן בכלל? גיב מיר שוין די תורה און לאמיך גיין!"

"משה'לע טייערער" - ענטפערט איהם דער הייליגער באשעפער - "לאמיר דיר פארציילן עפעס וואס דו ווייסט נאכנישט, אין טויזענט יאר ארום וועט זיין א גרויסע רב מיט'ן נאמען עקיבה, און ער וועט אין יעדעס שפיץ פון די קרוינען אריינלערנען בערג פון הלכות, און דערפאר מאך איך זיכער אז ער זאל האבן איבערגענוג קרוינען צו קענען מאכן דרשות וויפיל ער וויל."

"ממש אזוי?" - פרעגט משה - "אזא גאון וועט ער זיין דער רבי עקיבה? איך וויל זעהן זיין שיעור!"

"דו קענסט איהם זעהן" - ענטפערט דער באשעפער - "אבער דו ביזט נישט גענוג א גרויסע תלמיד חכם צו זיצן פון פארנט, גיי זיץ אינגאנצן פון הינטן."

משה רבינו זעצט זיך אראפ ביים הינטערשטן שורה און נעמט זיך אויסהערן דעם שיעור, די שיעור איז איבער הלכות תפילין, רבי עקיבה לערנט פאר די קאמפליצירטע הלכות פון תפילין, און משה זעהט טאקע ווי די קרוינען קומען גוט צונוץ, יעדע הלכה טייטשט רבי עקיבה אריין אין א קרוין, ממש א מחיה. די תלמידים פרעגן אריין, רבי עקיבה ענטפערט, מ'טענה'ט זיך אהין און אהער, מ'איז זיך מפלפל אין די הלכות אהין און צוריק, די טענער ווערן העכער און העכער, ס'טוט זיך א ריתחא דאורייתא, אבער משה רבינו זיצט פון הינטן און פארשטייט נישט קיין ווארט וואס זיי רעדן. וואס איז דאס תפילין בכלל? - טראכט ער צו זיך אינגאנצן פארוואונדערט - עפעס רעדן זיי דארט פון א פסוק וקשרתם לאות על ידיך, די פסוק דארט רעדט דאך פון גאר עפעס אנדערש! ס'מיינט פשוט אז מ'זאל די תורה גוט אריינבאקן אין זיך און האבן גוט אין די האנט, מ'זאל האלטן די תורה קעגן די אויגן (רשב"ם שמות יג,ט), ווער האט בכלל גערעדט פון קעסטעלך מיט בענדלעך, פארמעט מיט טינט, וואס האט דאס מיט אידישקייט בכלל? האבן זיי שוין אינגאנצן פארגעסן פון מיר אז זיי דארפן זיך אויפבאקן אייגענע מצוות?

מיטאמאל ווערט שטיל פון די טענה'רייען און רבי עקיבה זעצט ווייטער פאר מיט'ן שיעור און זאגט נאך אן הלכה אז די בענדלעך פון די תפילין דארפ'ן זיין שווארץ, דא אבער איז ער שוין אויסגעלאפן פון קרוינען, מ'האט שוין אלע קרוינען אויסגענוצט פאר די פריערדיגע הלכות, און די תלמידים הייבן אן רודערן, פון וואו נעמט דער רבי דיעס הלכה? רבי עקיבה שטייט אינגאנצן פארלוירן, וויאזוי גיבט מען דיך דא אן עצה? מיטאמאל דערמאנט ער זיך א ירושלמי, די ירושלמי זאגט סוף מסכת ברכות "כל כדבייא בישין, וכדבייא דאורייתא טבין" - אלע ליגן איז שלעכט, אבער ליגן וואס מ'זאגט צו פארטיידיגן אן הלכה איז גוט! שוין, אז רבי עקיבה האט געטראפן א היתר צו בלאפן גיבט ער זיך א רוף אן, "איך האב די הלכה מקובל פון מיין רבי, וואס ער האט עס געהערט פון זיין רבי, און ער פון זיין רבי, ביז משה רבינו וואס ער האט עס געהערט פונעם באשעפער ביים בארג סיני!" דער עולם קויפט עס אפ, ס'ווערט ווידער שטיל, און רבי עקיבה זעצט ווייטער פאר מיט'ן שיעור. משה שמייכלט זיך אונטער, ער פארשטייט גאנץ גוט די בלאף וואס רבי עקיבה האט דא געטוהן, ער איז דאך משה רבינו אליינס און ער האט אין זיין לעבן נישט געזאגט אזא זאך, בארואיגט האט ער זיך אבער אז מ'האט נישט אינגאנצן פארגעסן פון איהם. די אלע "הלכות למשה מסיני" זייערע האבן טאקע מיט מיר משה גארנישט איינגעשטויסן, אבער אז מיין תורה ארבעט נישט פאר זיי זאלן זיי טאקע מאכן אן אייגענע, פארוואס זאל משה רבינו זיין א גרעסערע אויטאריטעט ווי רבי עקיבה, זראטוסטרא אדער אריסטו? אבי זיי זענען נישט אינגאנצן אפגעפארן פון אידישן וועג, און זיי געדענקען נאך זייער פאלק'ס היסטאריע און זייער ערשטע רבי משה.

יעצט וועלן מיר אויך פארשטיין נאך אן אינטערעסאנטע משנה אין מסכת ידים פרק ד' משנה ג', ווי באקאנט איז דא א מצוה פון מעשר שני וואס מ'דארף עסן אין ירושלים, אבער אין די דריטע און זעקסטע יאר נאך שמיטה גיבט מען עס פאר ארימעלייט, שמיטה אליינס זענען דאך אלע פעלדער הפקר און פון הפקר דארף מען נישט אפשיידן קיין מעשר. פרעגט די משנה, די מצוה פון מעשר שני גייט דאך אן אין חוץ לארץ אויך מדרבנן, די מצוה פון שמיטה גייט אבער נאר אן אין ארץ ישראל, קומט דאך אויס אז אין חוץ לארץ דארף מען געבן מעשר אין שמיטה אויך, וואס זאל מען טוהן מיט די מעשר? זאל מען עס עסן אין ירושלים אדער געבן פאר ארימעלייט? ביז היינט האט מען טאקע נישט געגעבן קיין מעשר אום שמיטה אין חוץ לארץ, ס'איז שוין אבער דורך א לאנגע צייט זייט מ'האט פראדוצירט עפעס א נייע הלכה. די רבנים דארפן דאך יעדעס שטיק צייט אויפקומען מיט פרישע זאכן, דאס איז דאך זייער פרנסה, ס'איז שוין העכסט צייט פאר עפעס א פרישע גזירה/תקנה/איסור.

ווי יעדע זאך ווערט גלייך א מחלוקת, "גזר רבי טרפון, מעשר עני!" רבי טרפון זאגט פאר די ארימעלייט, רבי אלעזר בן עזריה זאגט עסן אין ירושלים, און מ'נעמט זיך טענה'ן אהין און צוריק וועמענ'ס הלכה שטימט בעסער. מיטאמאל גיבט זיך רבי אליעזר א צואוויין און שרייט אויס, "איך האב מקובל פון מיין רבי, וואס ער האט געהערט פון זיין רבי, און זיין רבי פון זיין רבי, ביז משה רבינו אז מ'דארף עס געבן פאר ארימעלייט!" פארשטייט עטץ וואס גייט דא פאר? די גאנצע שאלה האט זיך נאר אנגעפאנגען וועגן א מצוה דרבנן פון מעשר שני אין חוץ לארץ, מן התורה דארף מען אינגאנצן נישט אפשיידן מעשר אין חוץ לארץ, מ'האלט דאך דא אינמיטן מאכן א נייע גזירה און פלוצלנוג ווערט דאס אן הלכה למשה מסיני? וואו איז די הלכה למשה מסיני געווען אויסבאהאלטן ביז היינט? זאגט דער ר"ש משאנץ אויפ'ן פלאץ (און אזוי זאגט אויך דער רא"ש אין הלכות קטנות אנפאנג הלכות מקוואות) אז די ווערטער "הלכה למשה מסיני" מיינט טאקע נישט אז משה רבינו האט עס געזאגט, ס'מיינט נאר "איך האלט אז מ'דארף אזוי טוהן כאילו ס'וואלט געווען מקובל פון משה רבינו".

ווען א רב זאגט "ס'שטייט אין די תורה" אדער "דער הייליגער באשעפער לאזט נישט", פעלט ניטאמאל אויס נאכצוקוקן צו ס'שטייט טאקע אזוי אין די תורה צו נישט, און אפילו אויב מ'טרעפט יא אז ס'שטייט טאקע אין די תורה מיינט נאכנישט אז דער רב זאגט עס נאר ווייל ס'שטייט אין די תורה. די ווערטער "ס'שטייט אין די הייליגע תורה" מיינט נישט מער ווי "איך וויל מ'זאל אזוי טוהן כאילו ס'וואלט געשטאנען אין די תורה", גראדע קען פארצופאל אמאל געלונגען אז דער רב'ס מיינונג זאל שטיין אין די תורה, אבער ווען ס'וואלט נישט געשטאנען וואלט ער עס נאכאלץ געזאגט. די תורה איז אינגאנצן נישט די מדובר, די שאלה איז אייביג צו איך וויל פאלגן דעם רב צו נישט. אויב ווילסטו פאלגן דעם רב מאכט שוין נישט אויס וואס שטייט אין די תורה, און אויב ווילסטו נישט פאלגן קענסטו זיך זוכן א צווייטן וועם נאכצוטאנצן. ס'דא היינט ברוך השם א גרויסע אויסוואל פון רביס, רבנים, סעלעבריטיעס, און סתם מיינונג-זאגערס, און אז דו טרעפסט קיינעם וועם ס'געפעלט דיר קענסטו ווערן דיין אייגענע סעלעבריטי און מיינונג-זאגער...

[אישתישבי]

דאס וואס די שרייבסט אז ר' עקיבא האט גע'דרש'נט אין הלכות תפילין שטייט נישט אין די גמרא.

קענסט צולייגן צו דער שמועס, גילוי, וואס איז געוועהן א שטארקע קפידא, און תוספות מאכט עס אוועק שאין נחשים הללו מצויין.

דער חלק אז זוגות איז הלכה למשה מסיני איז א דעת יחיד. דער אנגענומענע שיטה איז א חשש כשפים אדער שדים.

און עס איז אנגענומען להלכה אז ווען חכמים זענען גוזר אויף א זאך און זיי זאגען דער טעם, ווען דער טעם ווערט בטל ווערט דער גזירה בטל. פארדעם איז דער רמ"א מקיל לגבי שמא יתקן כלי שיר, און אחרונים לגבי רפואה משום שחיקת סממנים.

דאס פארענטפערט טיילווייז חלקים פין דער שמועס.
הגם עס ווערט שווער ווייל מען וואלט געקענט מקיל זיין לגבי אסאך דרבנן'ס מיט דער חשבון.

[רביה''ק זי''ע]

א. דו ווייסט אז ס'נישט געווען הלכות תפילין?

ב. איך געדענק נישט ס'זאל שטיין אז גילוי איז א דאורייתא.

ג. דער רמב"ם זאגט אז א הלכה למשה מסיני קען נישט זיין קיין מחלוקת, יעדער איז מודה אז ס'איז א הלכה למשה מסיני, און די טעם פאר דעם הלכה למשה מסיני איז וועגן שדים/כשפים/וואטעווער.

ד. איך ווייז דיר אויף אז מ'האט מבטל געווען דאורייתאס קומסטו מיר פארקויפן דרבנן'ס, מיר האלטן שוין דא אסאך ווייטער.

ה. דאס אז מ'וואלט געקענט זיך מקיל זיין אין מצוות איז נישט קיין קשיא, מ'איז שוין איינמאל מקיל, ביזדערווייל האבן מיר דא נאר אראפגעברענגט אפאר ביישפילן ס'איז אבער דא אסאאאך מער.

[כרם זית]

אין די ענין וואס מען רעדט ארים דא צי רבנים האבן א כח צו טוישן מצות אויב עס איז שווער, און ביז ווי גייט די כח פון די חכמים מיט זייערע גזירות. האב איך געזען די שבת וואס הרב יהודה ליב מימון שרייבט בשם זיין רבי דער בעל ערוך השלחון, וואס כאטש וואס ער איז נישט געווען קיין אנהענגער פון די ציוניסטישע באוועגונג. דאך, ווען מהאט אים געפרעגט וואס ער זאגט צו די עצם געדאנק פון א מדינה אנגעפירט דורך אידן, ווי אזוי וועט מען זיך קענען אן עצה געבען אויף שבת מיט ענינים וואס א לאנד דארף האבן, ווי טעלעפאון, טעלעגראף, חשמל וכדומה. האט ער גענטפערט: ''פאר דעם האב איך בכלל נישט מורא. אויב דורך צוויי טויזענט יאר אין גלות האבן די רבנים געטראפן עצות ווי מכירת חמץ היתר עיסקא וכדומה. איז זיכער אז אין אינזער אייגענע לאנד (ווי אינז וועלן האבן מער מאכט - כ''ז), וועט מען זיך קענען אן עצה געבען מיט תקנות אז די לאנד זאל זיך קענען ווייטער פירן אויף שבת''...

און דאס איז טאקע די סיבה פארוואס אין ישראל ליידט מען נישט אזוי פון די עגונות פראבלעם, וק''ל.

[אישתישבי]

דער שרי המאה איז געוועהן מיין פעווערעט ספר אין מיין יוגענט. דער לעצטער חלק איז זיין ציוניסטישע שטותים.

[כרם זית]

גראדע האב איך עס געזען אין זיין ביאגראפיע געשריבן דורך זיין טאכטער גאולה.

זאגסט ציוניסטישע שטותים, וויל איך וויסן: איז גאנץ ציונות שטותים, אדער וואס ער שרייבט דארט איז גראדע שטותים...

[אישתישבי]

א. דו ווייסט אז ס'נישט געווען הלכות תפילין?

ב. איך געדענק נישט ס'זאל שטיין אז גילוי איז א דאורייתא.

ג. דער רמב"ם זאגט אז א הלכה למשה מסיני קען נישט זיין קיין מחלוקת, יעדער איז מודה אז ס'איז א הלכה למשה מסיני, און די טעם פאר דעם הלכה למשה מסיני איז וועגן שדים/כשפים/וואטעווער.

ד. איך ווייז דיר אויף אז מ'האט מבטל געווען דאורייתאס קומסטו מיר פארקויפן דרבנן'ס, מיר האלטן שוין דא אסאך ווייטער.

ה. דאס אז מ'וואלט געקענט זיך מקיל זיין אין מצוות איז נישט קיין קשיא, מ'איז שוין איינמאל מקיל, ביזדערווייל האבן מיר דא נאר אראפגעברענגט אפאר ביישפילן ס'איז אבער דא אסאאאך מער.

בקיצור, דער שליסל איז אױב זוגות איז א דאורייתא.

דער רמב"ם אין ממרים איז באקאנט אז עס איז נישט דער סוף דבר, למעשה איז דא פלענטי מחלוקת אין הלל"מ, אבער אפילו אהנדעם איז עס נאר ביי דריי זאכן.

[רביה''ק זי''ע]

איך רעד דאך פון די דריי זאכן (אויך די פערטע וואס איז א ספק דאורייתא).

[אישתישבי]

גראדע האב איך עס געזען אין זיין ביאגראפיע געשריבן דורך זיין טאכטער גאולה.

זאגסט ציוניסטישע שטותים, וויל איך וויסן: איז גאנץ ציונות שטותים, אדער וואס ער שרייבט דארט איז גראדע שטותים...

גיי געדענק.
איך בין געווען היבש יונג, אפילו נישט בר מצוה. איך געדענק נאר אז ער איז שטארק מאריך אין אויפווייזן, און עס איז נישט געוועהן אינטרעסאנט.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס איז ברייט מקובל אז קיין ווארט פון י.ל. מיימון איז נישט קראנט. אדרבא, קוק די אנדערע בענדער ווען ער רעדט פון אומפאליטישע זאכן, און צייל זיין גרייזן. זיין היסטאריא פאסט פאר א אינגעל אין בארא פארק אין תשפ"א. ביי מיר איז עס ניטאמאל א לידת הספק צו דער ערוה"ש האט געזאגט אזעלכע ווערטער, נישט ווייל ער האט עס נישט געקענט זאגן, נאר וואס עפעס יא? אפשר האט עס גאר געזאגט דער מאגלינצא צדיק? אדער גאר ר' דוד לייקעס? און אפשר האט ער עס דירעקט געהערט פון דער מהר"ש הלוי פון קושטא?

[כרם זית]

[tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag], גלייבן דארף מען קיין שום שרייבער נישט אויפן ווארט, אבער הרב מימון איז נישט געווען קיין שקרן. די סיבה פארוואס ''שרי המאה'' איז אנגעפיקעוועט מיט אסאך טעותים איז וויבאלד ער האט זיך אסאך פארלאזט אויף זיין זכרון אויף זאכן וואס ער האט געהערט אין זיינע אינגע יארן (ווי מזעט קלאר אסאך מאל אין די ביכל), און בכלל איז שרי המאה בכלל נישט דא אלס היסטאריע ביך (זע דא).

[כרם זית]

משה רבינו זעצט זיך אראפ ביים הינטערשטן שורה און נעמט זיך אויסהערן דעם שיעור, די שיעור איז איבער הלכות תפילין, רבי עקיבה לערנט פאר די קאמפליצירטע הלכות פון תפילין, און משה זעהט טאקע ווי די קרוינען קומען גוט צונוץ, יעדע הלכה טייטשט רבי עקיבה אריין אין א קרוין, ממש א מחיה. די תלמידים פרעגן אריין, רבי עקיבה ענטפערט, מ'טענה'ט זיך אהין און אהער, מ'איז זיך מפלפל אין די הלכות אהין און צוריק, די טענער ווערן העכער און העכער, ס'טוט זיך א ריתחא דאורייתא, אבער משה רבינו זיצט פון הינטן און פארשטייט נישט קיין ווארט וואס זיי רעדן. וואס איז דאס תפילין בכלל? - טראכט ער צו זיך אינגאנצן פארוואונדערט - עפעס רעדן זיי דארט פון א פסוק וקשרתם לאות על ידיך, די פסוק דארט רעדט דאך פון גאר עפעס אנדערש! ס'מיינט פשוט אז מ'זאל די תורה גוט אריינבאקן אין זיך און האבן גוט אין די האנט, מ'זאל האלטן די תורה קעגן די אויגן (רשב"ם שמות יג,ט), ווער האט בכלל גערעדט פון קעסטעלך מיט בענדלעך, פארמעט מיט טינט, וואס האט דאס מיט אידישקייט בכלל? האבן זיי שוין אינגאנצן פארגעסן פון מיר אז זיי דארפן זיך אויפבאקן אייגענע מצוות?

דאס איז דאך זיכער אז אין מקרא יוצא מידי פשיטו, ממילא האב איך געטראכט אז אינאמת'ן זענען סיי די פשט און סיי קבלת חז''ל אמת לאמיתו. דהיינו, דו פרשה רעדט דאך פון א טאטע וועלכע איז מסביר פאר זיין זון אויף חול המועד פסח די ענינים פון די נעכטיגע פעסטעבול, וואס אויף דעם פירט די תורה אויס אז מען זאל לייגן תפילין אלס זכרון פון די מצות. שטעלט זיך די שאלה, חול המועד לאו זמן תפילין היא? אלא מאי דא דארף מען טאקע צו קומען צו די בעלי הפשט אז מען דארף געדענקן די מצות פון די אייבישטער (וואס דאס איז טאקע די טעם פארוואס מלייגט נישט תפילין חול המועד וויבאלד מגעדענקט שוין סיי ווי דורך אן אנדערע זכרון). אבער אודאי ווען עס איז נישט דא קיין אנדערע ספעציעלע זכרון ווי א יום טוב וכדומה, האבן די חכמים מקבל געווען פון דער שוכן סנה אז מדארף זיך דערמאנען פון די מצות דורך אן אנדערע וועג...

[רביה''ק זי''ע]

אבער אודאי ווען עס איז נישט דא קיין אנדערע ספעציעלע זכרון ווי א יום טוב וכדומה, האבן די חכמים מקבל געווען אז מדארף זיך דערמאנען פון די מצות דורך אן אנדערע וועג...

מקבל געווען פון וועם?

[אישתישבי]

עס איז ברייט מקובל אז קיין ווארט פון י.ל. מיימון איז נישט קראנט. אדרבא, קוק די אנדערע בענדער ווען ער רעדט פון אומפאליטישע זאכן, און צייל זיין גרייזן. זיין היסטאריא פאסט פאר א אינגעל אין בארא פארק אין תשפ"א. ביי מיר איז עס ניטאמאל א לידת הספק צו דער ערוה"ש האט געזאגט אזעלכע ווערטער, נישט ווייל ער האט עס נישט געקענט זאגן, נאר וואס עפעס יא? אפשר האט עס גאר געזאגט דער מאגלינצא צדיק? אדער גאר ר' דוד לייקעס? און אפשר האט ער עס דירעקט געהערט פון דער מהר"ש הלוי פון קושטא?

איז דער מימרא בשםַ דער ערוך השלחן אזוי שלעכט אז מען ברויך עס אנלייקענען, אדער סתם אזוי ווילסטו נישט גלייבן מיימון.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס איז ברייט מקובל אז קיין ווארט פון י.ל. מיימון איז נישט קראנט. אדרבא, קוק די אנדערע בענדער ווען ער רעדט פון אומפאליטישע זאכן, און צייל זיין גרייזן. זיין היסטאריא פאסט פאר א אינגעל אין בארא פארק אין תשפ"א. ביי מיר איז עס ניטאמאל א לידת הספק צו דער ערוה"ש האט געזאגט אזעלכע ווערטער, נישט ווייל ער האט עס נישט געקענט זאגן, נאר וואס עפעס יא? אפשר האט עס גאר געזאגט דער מאגלינצא צדיק? אדער גאר ר' דוד לייקעס? און אפשר האט ער עס דירעקט געהערט פון דער מהר"ש הלוי פון קושטא?

איז דער מימרא בשםַ דער ערוך השלחן אזוי שלעכט אז מען ברויך עס אנלייקענען, אדער סתם אזוי ווילסטו נישט גלייבן מיימון.

נישט דאס און נישט דאס. נאר אז מ'זאל וויסן אז ער איז בכלל נישט באגלויבט

[מי אני]

עס איז אינטרעסאנט צו באמערקן דאס וואס דר. גרשום שלום האט געשריבן:

[left]Judaism, however, cannot be defined by or with any authority, or in any clear way, simply because it is a living entity, having transformed itself at various stages in its history and having made real choices, discarding many phenomena that at one time were very much alive in the Jewish world. And having discarded these phenomena, Judaism bequeathes to us the question of whether that which was historically discarded is also to be discarded by present-day Jews or by the future Jew who wishes to identify himself with the past, present, and future of his people[/left]

[berlbalaguleh]

מי אני: Can we be a little more specific. Let's try to enumerate some of the things that were discarded by our forefathers.

My impression is that not only didn't we shake off some of the unimportant, burdensome stuff but we added extra baggage...!

[וואלווי]

מי אני: Can we be a little more specific. Let's try to enumerate some of the things that were discarded by our forefathers.

My impression is that not only didn't we shake off some of the unimportant, burdensome stuff but we added extra baggage...!

איר זאגט דאס בדרך לא זו אף זו

מ'קען עס זאגען זו ואין צריך לומר זו, נישט די גאר אלטע, און אודאי נישט די נייע..

[איך אויך]

דער שרי המאה איז געוועהן מיין פעווערעט ספר אין מיין יוגענט. דער לעצטער חלק איז זיין ציוניסטישע שטותים.

ווייסטעך אוודאי אז מען פלעגט זאגן ער האט געהאט א בעג מיט נעמען און א בעג מיט מעשיות, ער פלעגט אריינשטעקן די הענט אין איטש און מאכן שידוכים...אזוי איז די שרי המאה צושטאנדגעקומען.

[berlbalaguleh]

איך אויך: דו דארפסט פארשטיין אז אישתישבי איז געווען א בעלז'ער און געווארן א סאטמער'ער...!

איך קען איינעם פארקערט. וואס ער איז געגאנגען א ..."פלאטשיג'ס"...(סאטמאר'ע משפחה) און ר'איז געווארן א בעלז'ער. ר'גייט שווארצע זאקן אינדערוואכן אויך...!

[רביה''ק זי''ע]

נאך א פארגעסענע מצוה וואס די רבנים פלעגן שלאגן די אטד'ס און רעפארמער וואס האבן עס נישט מקיים געוועהן ביז זיי זענען געשטארבן פון די שלעק(!) למעשה האבן זיך די אטד'ס געהאלטן שטארק און זיך נישט אונטערגעגעבן צו די רבנים'ס קאפריזן ביז די אטד'ס האבן אויסגעפירט און היינט טוט עס שוין קיינער אויסער די בלדי תימנ'ער.

[כרם זית]

א שיינע ידיעה, אבער אנדערש ווי די אנדערע דוגמאות אין די אשכול איז די רעדע דא נישט פון א דאורייתא.

[רביה''ק זי''ע]

איך געדענק זעהן ערגעץ שטיין אז ס׳איז א הלכה למשה מסיני אבער איך געדענק נישט וואו.

גראדע דאס האב איך נישט געברענגט סתם אלס די ידיעה דערפון נאר פאר די מוסר השכל וואס מ׳קען זיך ארויסלערנען דערפון אויף למעשה טאג-טעגליך וואס איז זייער נוגע היינטיגע צייטן