א בראך - דער דוכס פין עדינבורג - געשטארבן

[אישתישבי]

דער פאלאץ פין בוכענהיים האט געלאזט מעלדן אז דער דוכס איז געשטארבן אין רואיגקייט היינט, אין טיפען עלטער פין 99 יאר. דער דוכס, זייענדיג דער מאן פין דער מלכה יר"ה, האט געלאזט א טיפען איינדרוק אויף די גאנצע מלוכה, דורך איבערלאזן דורות ישרים ומבורכים, און מעשים טובים וואס שמם הולך בכל העולם כולו.

די נייעס קוועלער פין ענגלאנד זענען צושאקעלט פין דער שרעקליכע בשורה, און מיט גרויס יראת הכבוד רעדן זיי וועגן זיינע שיטות און שינוים וואס ער האט ברוב חסדו אריין געברענגט צו דער געוועהנליכע פאלק.


דער וועלט קוקט ארויס אויף די מעלדונגען פין די גרויסע לוויה, וואס כאטש דער דוכס האט געלאזט פונקטליכע צוואה וויאזוי זיין לוויה זאל פארקומען, וועט מען עס מוזן משנה זיין אין ליכט פין קאוויד.

ובלע המות לנצח ובא לציון גואל בב"א

[רביה''ק זי''ע]

‏הנסיך פיליפ מת, ולפי צוואתו, כדי למנוע מחלוקת, יקומו עשר חסידויות חדשות עם השמות 'בקינגהאם-לונדון', 'בקינגהם-ארה"ב', בקינגהאם-גייטסהעד', 'בקינגהאם מנצ'סטר' ו'תולדות פיליפ'.

[ישעיה]

די מלכה איז אין שפיץ פון עטליכע באזונדערע קעניגרייכן, עס מוז נישט זיין אלע אין בריטיען...

[berlbalaguleh]

ברוך דיין קרעפלעך: דער אלטער דוכס פון עדינבורג (פון דערהעים) ע"ה וועלכער האט געוואוינט אין בוכענהיים פאלאץ צוזאמען מיט זיין רביצין, די מלכה עליזאבעטה, לבית המלוכה ווינדזאר יר"ה עמו"ש. האטציך אפגעפעקלט. נאר לאמיר נישט פארגיסן צופיל טרערן איבער זיין פטירה. ווייל ר'איז שוין געווען לאורך ימים אן עלטערער מענטש פון כמעט 100 יאר (ס'האט נאך געפעהלט 2 חדשים). אין קיין מושב זקנים האט ער נישט געוואלט אריינגיין. נאר ביי די בריטישע מלוכה איז עס נישט קיין פראבלעם. ווייל ווהילטשעירס האט ער געהאט פון די בעסטע, שענסטע און טייערסטע. און גבאים, שמשים און באדינערס קען זיך נאך די מלוכה ב"ה ערלויבן ביד רחבה.

אבער אין פארלויף פון זיין גאנץ לעבן, אפילו אין די יונגערע יארן האט מען נישט קיין סאך געהערט פון איהם. הן לטב והן למוטב. ער האטציך זייער ווייניג געמישט אין פאליטישע עניינים. און געלאזט זיין ווייב פיהרן די בריטישע מלוכה. אפילו דאס באנק ביכל פון די משפחה האט ער אויכעט נישט קאנטראלירט.

נאר עפ"י דרך הטבע לויט זיין אפשטאם פון גריכיש- דייטשע אדללייט וואלט געווען נאטירליך אז ער זאלל זיין אן אנטיסעמיט. נאר ער האטציך געהאלטן צו דעם וואס ס'שטייט אין פרקי אבות..."סיג לחכמה שתיקה"... אדער צו שלמה המלך'ס מאמר אין משלי..."גם אויל המחריש, לחכם ייחשב"...! אבער אונז קענמער זיך משער זיין אז קיין איבעריגע סימפאטיע פאר אידן האט ער נישט געהאט. שוין אפגערעדט פאר מדינת ישראל...! ווייל אפילו ווען ס'האט ל"ע באטראפן אן אומגליק דאס אידישע פאלק האט מען קיינמאל נישט געהערט פון איהם אן אויסדרוק פון סימפאטיע אדער רחמנות.

אזוי אז איך (פערזענליך) וויין נישט זייער שטארק אויף זיין פגירה. (אוי, 'עלל איך כאפן פון שבת אחים. ער'ט אפשרייבן 3 גאנצע בלעטער מיט תגובות אויפצו ווייזן ווי אלטמאדיש און צוריקגעבליבן און אומ-וויסנד דער אלטער בעל עגלה איז.

בדרך כלל איז דא אזא מחלה אדער מיחוש צווישן א טייל פון די שרייבערס דא אין קאווע שטיבל וואס הייסט ..."פרע-דזשודיס"... פאר-אורטייל (מיט א קמ"ץ). לכה"פ 3 חשוב'ע אידן האבן מיר געעצה'ט צוריקצוגיין צום באס. ווייל וואס פארשטייט דען א בעל עגלה. און וואס האט ער זיך צו מישן אין עניינים העומדים ברומו של עולם...!

ה"ה דער פילאזאף, אפיקורס און פסעוודא אינטעלעקטואל, הוגה און דער אפגעפארענער, צוריק געווארענער וויזשניצער רבי פון סטעטען איילענד. א דאקטער אויף חסידות. ספעציעל די וויזשניצער גזע. פון נאך פאר'ן העיליגן אהבת ישראל. אויך איז ער א פייער'דיגער, קנאיש'ער סאציאליסט בלבו ונפשו. און לעצטנס אויך דער רוסיש-אפשטאמיגער אייניקל פון אליהו הנביא . בן אחר בן פון די מאמע'ס זייט...! וואס פאררופט זיך אישתישבי. לאל...!

נאר איך ווער ב"ה גאנץ ווייניג נתפעל. ווייל איך בין גרייט אויף אן אינטעלעקטואלן פארהער מיט אלע 3 גרויסע ..."גאונים"... און איך וועלל זיי בעז"ה אויפווייזן וואס ס'הייסט. א פסעוודא-אינטעלעקטואל. און ס'וועט מקויים ווערן וואס די גמ' זאגט (ערגעץ)..."בא ללמד, ונמצא למד"...! און מיר וועללן זעהן ווער ס'וועט נאך ארויסגיין מיט רעשט. אזוי ווי מ'פלעגט זאגן ביי אונז אינדערהעים.

ווידעראום די אמת''דיג וואוילע אידן דא אויף קאווע שטיבל זענען דאך גאר טייער און חשוב און גרויסע בעלי מידות טובות. ואי אפשר (וגם אין צורך) לפורטם כי רבים הם. אזוי ווי רש"י הק' זאגט אין פ' שמיני (די וואכעדיגע סידרה) אז נאר די חיות ועופות טמאים וועלכע די תורה רעכנט דא אויס זענען טמא. אבער די רעשט (רוב) זענען טהור ומותר לאכילה...!

[אישתישבי]

לאמיר זיך איבערבעטן ר' בערל, איך האב נישט געמיינט אייך צו באליידיגן, איר קענט שרייבן וואס איר ווילט. איך האב נאר געוואלט אייך מעורר זיין, אז ווען איר אליין זענט מעיד אז איר לערנט נישט כמעט קיין גמרא, און אייערע ידיעות אין ש"ס קומט פין אייער בחורישע יארען אין ישיבה קטנה, מאכט נישט קיין סענס איר זאלט זאגן אז א געוויסע גמרא וואס געפעלט אייך נישט, האט גאר א לץ אריין געשטעלט.

כלומר, איר וואלט אויך נישט געוואלט זיך פארלאזן אויף דער פסק פין א דיין וואס האט געלערנט דער הלכה פערציג יאר צוריק דער לעצטער מאל.

אזוי אויך, צו זאגן אז א געוויסע גמרא קומט נישט פין רבינא און רב אשי, דארף מען זיין איינער וואס קען די לשונות אין ש"ס און פארשטיין אז אזא סארט גמרא קומט נישט פין זיי.

קיינמאל האב איך נישט געזאגט אז איר קענט נישט זאגן א דעה אין סיי וועלכע ענין.

בתקוה להבנה.

דערווייל, זענט איר געווארען אויפגעברויזט אויף מיר, און איר שימפטַ און שעלט מיינע נייע רוסישע זיידעס ( וואס האבן זיי אייך געטוהן? אונזערע זיידעס קענען זיך אליין פייטען).

[berlbalaguleh]

אישתישבי: איך בין דיר מוחל בלב שלם (און אויפהערן זיך אפרעדן אויף דיינע מכלומרש'ט רוסישע זיידעס. ווייל איך האב ליעב א יעדן איד. נאר ווי ס'זעהט אויס אז דו האסט צו ערנסט אנגענומען א טייל פון מיינע רייד. איך לערן ב"ה היינט גמרא/תוספות. און איך וועלל אי"ה ווייטער לערנען. אפשר האביך געשריבן א ביסל בדרך עניוות. אבער דאס מיינט נישט אז איך בין אן ע"ה ח"ו. און איך קען נישט לערנען אפילו פון א געפינטל'טע גמרא אויף אידיש...!

אויסערדעם. אויב דו וואלסט געלערנט יענע שטיקל גמרא, וואלסטו אויך (כמעט זיכער ) געקומען צו די זעלבע מסקנא. אז אפיקורסים און רשעים האבן עס בכוונה אריינגעלייגט. ווייל רש"י איז מסביר א ביסל פריער אין די גמרא פאר וואס די חכמים האבן אזוי גערעדט. און בכלל זיך אויסגעטענה'ט מיט די מטרוניתא...! אבער דער שטיקל גמרא פון וואס איך האב גערעדט איז שוין נאכדעם. מער ווילל איך נישט אריינגיין אין קיין פרטים. ווייל איך שעם מיך דאך א ביסל. זיי מוחל קוק נאך די גמ' דארט. דעם גאנצן עניין וועסטו אפשר בעסער פארשטיין וואס איך האב געמיינט...! ואיתך הסליחה. נאר אויף דעם פילאזאף און אפיקורס הוגה ביניך ווייטער ברויגז...!

[אישתישבי]

ב"ה ביסט מיר מוחל, דער זכות פין דוכס זאל דיר ביישטיין.

[אישתישבי]

א"ר יוחנן איבריה דר' ישמעאל [בר' יוסי] כחמת בת תשע קבין אמר רב פפא איבריה דרבי יוחנן כחמת בת חמשת קבין ואמרי לה בת שלשת קבין

די רעדסט פין דער גמרא?

[berlbalaguleh]

אישתישבי: יא. וואס איז דאס גערעדאכץ? ווי גרויס זיין מעשה איז געווען...! ס'איז נישט דא קיין שום ריעזן פארוואס מ'זאלל דאס אויסשמועסן...! קיינער האט נישט געפרעגט...! און די חכמים האבן נישט גערעדט סתם אזוי, אין די וועלט אריין..,.! וה' הטוב יכפר...!

[אישתישבי]

אישתישבי: יא. וואס איז דאס גערעדאכץ? ווי גרויס זיין מעשה איז געווען...! ס'איז נישט דא קיין שום ריעזן פארוואס מ'זאלל דאס אויסשמועסן...! קיינער האט נישט געפרעגט...! און די חכמים האבן נישט גערעדט סתם אזוי, אין די וועלט אריין..,.! וה' הטוב יכפר...!

האסט געהאט געברענגט א ראי' אז דער גמרא איז פאלש ווייל עס נישט דא קיין רש"י אויף דער גמרא.

איז ילמדנו רבינו, עס איז דא תוס' אויף דער גמרא, תוס' זאגט אז פאר דעם פארציילט דאס די גמרא ווייל כדי נישט מוציא לעז זיין אויף זייערע קינדער אז זיי זענען ממזרים.

תיובתא דר' בערל.

און פליז זאג נישט אז תוס' איז אויך פאלש.

[berlbalaguleh]

אישתישבי: דו זאלסט מיר אנטשולדיגן. יו מיסס'ד דהע פוינט. איך האב קיינמאל נישט געזאגט אז מיין ראיה אז די גמרא איז פאלש איז ווייל ס'נישטא קיין רש"י אויף דעם. וואס וואלט רש"י געזאגט פונקטליך? אין אינטשעס אדער סענטימעטער...!.

איך האב געזאגט..."מילא אין אנהייב (ביים ויכוח מיט די מטרוניתא.) האבן די חכמים אזוי גערעדט. וויל זיי האבן נישט געוואלט אז זי זאלל מוציא לעז זיין אויף זייערע קינדער. אבער דער 2'טער שטיקל (איבער וואס איך טענה אז ס'איז פאלש) איז שוין נאכדעם. און ס'ווערט נישט דערמאנט אין די גמ' אז איינער זאלל פרעגן איבער דעם...!

[אישתישבי]

אישתישבי: דו זאלסט מיר אנטשולדיגן. יו מיסס'ד דהע פוינט. איך האב קיינמאל נישט געזאגט אז מיין ראיה אז די גמרא איז פאלש איז ווייל ס'נישטא קיין רש"י אויף דעם. וואס וואלט רש"י געזאגט פונקטליך? אין אינטשעס אדער סענטימעטער...!.

איך האב געזאגט..."מילא אין אנהייב (ביים ויכוח מיט די מטרוניתא.) האבן די חכמים אזוי גערעדט. וויל זיי האבן נישט געוואלט אז זי זאלל מוציא לעז זיין אויף זייערע קינדער. אבער דער 2'טער שטיקל (איבער וואס איך טענה אז ס'איז פאלש) איז שוין נאכדעם. און ס'ווערט נישט דערמאנט אין די גמ' אז איינער זאלל פרעגן איבער דעם...!

אקעי.

און למעשה איז דא א תוס' וואס איז מסביר די גמרא ַַאלץ הוצאות לעז אויך.

זאגסטו אז דער לץ האט אריין געשטעלט די גמרא זייער לאנג צוריק, און תוס' וואס איז ביזי מעקען גמרות מער ווי די האסט געמעקט דיינע תגובות, איז נישט איינגעפאלן אז עס איז פאלש, עד שבא בערל און האט מגלה געווען דער גרויסע סוד, דער גמרא איז פאלש?

[אישתישבי]

קוק אביסל דא וועסטו זעהן אז די גריכישע האבן געהאלטען אז א קליינע אבר איז א סימן פאר חכמה, ווידער א גרויסע אבר איז א סימן פאר בהמה'שקייט. אין קבלה איז דער אבר א סימבאל פין השפעה. טאמער די חכמי הש"ס האבן געהאלטען ווי די שפעטערע מקובלים, און זיך געקריגט אויף דער מושג פין חכמי יוון און רום, איז פארשטענדליך די מחלוקת פין די מטרנותא מיט די חכמים, זיי טענה'ן זיך אויב א מענטש וואס ליגט אין אכילה אזויפיל, אז ער איז אזוי גראב אויב ער קען בכלל זיין אן אינטעלעקטואלע מענטש, און אויף דעם ענטפערן זיי אז לא די זיי עסען אסאך, נאר זיי האבן א גרויסע אבר אויך און זיי זענען מחדש אינטעלעקטואלע חידושים אויך.

[אמת וצדק]

עפ"י דרך הטבע לויט זיין אפשטאם פון גריכיש- דייטשע אדללייט וואלט געווען נאטירליך אז ער זאלל זיין אן אנטיסעמיט. נאר ער האטציך געהאלטן צו דעם וואס ס'שטייט אין פרקי אבות..."סיג לחכמה שתיקה"... אדער צו שלמה המלך'ס מאמר אין משלי..."גם אויל המחריש, לחכם ייחשב"...! אבער אונז קענמער זיך משער זיין אז קיין איבעריגע סימפאטיע פאר אידן האט ער נישט געהאט. שוין אפגערעדט פאר מדינת ישראל...! ווייל אפילו ווען ס'האט ל"ע באטראפן אן אומגליק דאס אידישע פאלק האט מען קיינמאל נישט געהערט פון איהם אן אויסדרוק פון סימפאטיע אדער רחמנות.

אינטערסאנט אז די מאמע פון פרינץ פיליפ - פרינצעס עליס, האט געוואוינט אליין אן איר מאן אין גריכנלאנד ווען די צווייטע וועלט מלחמה האט זיך אנגעהויבן, און האט געראטעוועט אידן דורך זיי באהאלטען, יד ושם האט איר אנערקענט אלץ איינע פון די חסידי אומות העולם, און ווען מען האט איר דאס באטיטולט האט זיך פרינץ פיליפ באטיילוגט ביים צעראמאניע אין יד ושם.

[berlbalaguleh]

אמת וצדק: אבער די אלע מענטשן? פון גריכישן אפשטאם וואס איך קען, זענען אלע אן אויסנאם אפענע אנטיסעמיטן. און שעלטן אידן...!

[יעקב מעקסוועל]

למעשה האט דער דוכס געהאט א גרויסע אדער א קליינע?

[אישתישבי]

למעשה האט דער דוכס געהאט א גרויסע אדער א קליינע?

אשפגתנו

[תוהו ובוהו]

למעשה האט דער דוכס געהאט א גרויסע אדער א קליינע?

[emoji38] [emoji38]

למאי נפקא מינה? לקידושי אשה.

Sent from my KFDOWI using Tapatalk