שואל כענין - קושיות ותמיהות

[קאווע טרינקער]

כ'האב נישט ליב ווען מ'ענטפערט מיט א משל
ווייל מיט א משל קען איך דיר משכנע זיין אז דו ביסט יעצט אין כינע!!!!
למשל:
קוק, זעהט די אותיות? די מאדענע? דו ביסט יעצט אין כינע!
פארשטייסט.

[נאך א פשט]

ווען מעג מען פארשטיין? ווען קען מען נישט פארשטיין?
ווען מוז מען פרעגן? ווען איז אסור?
כ'בין צומישט.

לערען דורך שער היסודות פונם ספר בית אלוקים למבי"ט. דארט גייט ער דארך פונקטליך די אלע שאלות.

I am not so sure that learning and reading more is a solution
for the more I learn, I realize that the truth was being hidden from me
it evokes rebellious feelings
 

מיר קוקט אויס אז די rebellious feelings האסטו שוין א לאנגע צייט און ממילא לערנען שער היסודות וכדומה איז נאט גאנא מעיק איט אור ברעיק איט. אזויפיל וועט עס יא אויפטוהן אז אויב/ווען דער טאג וועט קומען וואס די וועסט קומען צו די מסקנא אז אלעס וואס דיינע עלטערען און מלמדים האבען דיר געלערענט איז לעכערליך און די וועסט ח"ו וועלן אלעס דאמפען, וועסטו כאטש וויסן וואס יא און וואס איז נישט, און נישט מיינען אז אויב מעג מען יא פרעגען קשיות אויפן רבי'ן דעמאלטס מעג מען שוין אויך פרעגן קשיות אויף השי"ת, און אויב אז מכח די קשיות אויפן רבי'ן הערסטו אויף גלייבן און רבי'ן מעגסטו אויך מכח די קשיות אויף השי"ת אויפהערן גלייבן אין גאט ח"ו.

[נאך א פשט]

שאלה,
פארוואס איז ר"ה א' תשרי?
אין די תורה שטייט נישט מער ווי "בחדש השביעי באחד לחדש יהיה לכם שבתון זכרון תרועה מקרא קדש" אהן קיין הסבר וואס די מעלה פון דעם טאג איז. מיר פארשטייען אז עס איז אלץ יום שנברא בו האדם. דאס איז גוט אויב איך האלט בתשרי נברא העולם, אבער לויט די מאן דאמר אז בניסן נברא העולם וואס איז די מעלה פון א תשרי?

[villager]

שאלה,
פארוואס איז ר"ה א' תשרי?
אין די תורה שטייט נישט מער ווי "בחדש השביעי באחד לחדש יהיה לכם שבתון זכרון תרועה מקרא קדש" אהן קיין הסבר וואס די מעלה פון דעם טאג איז. מיר פארשטייען אז עס איז אלץ יום שנברא בו האדם. דאס איז גוט אויב איך האלט בתשרי נברא העולם, אבער לויט די מאן דאמר אז בניסן נברא העולם וואס איז די מעלה פון א תשרי?

די ר"ן (ר"ה פרק א') פרעגט די קשיא און ער ענטפערט אז דער באשעפער האט געוואלט אז אידן זאלן ארויסגיין זכאי בדין דעריבער האט ער באשטימט דעם יום הדין אויף א' תשרי און געגעבן 10 טעג תשובה צו טהון ווייל יום כיפור איז דאך באשטימט געווארן אלס יום סליחת עוונות זייט'ן חטא העגל.

[זר זהב]

יו"כ איז דאך אויך א יום הדין איא?

[villager]

יו"כ איז דאך אויך א יום הדין איא?

ניין, עצומו של יום מכפר אן קיין שום דין, נאר אום ראש השנה איז מען דן דען מענטש און יום כפור חתמ'ט מען דעם פסק...

[זר זהב]

און דערצייל וואס הושענה רבה איז

[villager]

און דערצייל וואס הושענה רבה איז

אין הלכה איז עס דער פיפטער טאג חול המועד סוכות און ערב שמיני עצרת,
אין עפ"י מדרש וחסידות איז עס אויך א יום הדין מיט א יום מחילת עוונות.

נעקסט קומט כ"א כסליו?

[זר זהב]

ניין
י"ט כסליו

[נאך א פשט]

שאלה,
פארוואס איז ר"ה א' תשרי?
אין די תורה שטייט נישט מער ווי "בחדש השביעי באחד לחדש יהיה לכם שבתון זכרון תרועה מקרא קדש" אהן קיין הסבר וואס די מעלה פון דעם טאג איז. מיר פארשטייען אז עס איז אלץ יום שנברא בו האדם. דאס איז גוט אויב איך האלט בתשרי נברא העולם, אבער לויט די מאן דאמר אז בניסן נברא העולם וואס איז די מעלה פון א תשרי?

די ר"ן (ר"ה פרק א') פרעגט די קשיא און ער ענטפערט אז דער באשעפער האט געוואלט אז אידן זאלן ארויסגיין זכאי בדין דעריבער האט ער באשטימט דעם יום הדין אויף א' תשרי און געגעבן 10 טעג תשובה צו טהון ווייל יום כיפור איז דאך באשטימט געווארן אלס יום סליחת עוונות זייט'ן חטא העגל.

אויב אזוי קום איך צוריק צו מיין פריערדיגע קשיא:

נייע שאלה.
פארוואס איז ראש השנה פאר יוה"כ? לכאורה וואלט מען געדארפט קודם האבן א יום תשובה און מחילה און דערנאך א יום הדין.

וואס אויף דעם האט קאווע טרינקער שיין גענטפערט:

דער עיקר פון ראש השנה
איז קבלת מלכותו לכבוד דעם נייעם יאר

יום הדין, איז שוין א טפל

..און נאך אריינטראכטן האב איך געהאלטן אז ער איז גערעכט.

אבער לויט די ר"ן קומט דאך אויס אז דער חלק יום הדין איז יא דער עיקר, און פארדעם האט די תורה עס קובע געווען פאר יו"כ. איז אויב אזוי הדרא קושיא לדוכתא.. לכאורה וואלט ר"ה געדארפט זיין נאך יו"כ.

[קאווע טרינקער]

אבער לויט די ר"ן קומט דאך אויס אז דער חלק יום הדין איז יא דער עיקר, און פארדעם האט די תורה עס קובע געווען פאר יו"כ. איז אויב אזוי הדרא קושיא לדוכתא.. לכאורה וואלט ר"ה געדארפט זיין נאך יו"כ.

LISTEN, דער ר"ן איז געווען 1000 יאר צוריק, די תורה איז געגעבן געווארן 3000 יאר צוריק.
יום כיפור שטייט קלאר אין די תורה "כי ביום הזה יכפר עליכם".
ראש השנה, מן התורה, האט גארנישט מיט יום הדין.

[villager]

אבער לויט'ן ר"ן קומט דאך אויס אז דער חלק יום הדין איז יא דער עיקר, און פארדעם האט די תורה עס קובע געווען פאר יו"כ. איז אויב אזוי הדרא קושיא לדוכתא.. לכאורה וואלט ר"ה געדארפט זיין נאך יו"כ.

LISTEN, דער ר"ן איז געווען 1000 יאר צוריק, די תורה איז געגעבן געווארן 3000 יאר צוריק.
יום כיפור שטייט קלאר אין די תורה "כי ביום הזה יכפר עליכם".
ראש השנה, מן התורה, האט גארנישט מיט יום הדין.

קאווע, אז ראש השנה איז א יום הדין שטייט אין די משנה (אויב דו ווייסט נישט, תורה שבעל פה איז א פירוש אויף תורה שבכתב) וואס איך מיין צוזאגן אז זאלסט נישט ענטפערן קיין קשיות דורך אפטיילן תורה שבכתב און תורה שבעל פה, ביידע פאקטן זענען עיקרים.

די תירוץ צו 'נאך א פשט'ס' קשיא איז פשוט, השי"ת האט טאקע געוואלט אונז זאלן ארויס זכאי בדין אבער נישט דאס איז די עיקר תכלית, די עיקר ציל זיינער איז אז מיר זאלן תשובה טהון צו אים בלב שלום און בלייבן פעסט מיט תשובה, נו אויב תשובה און מחילת עוונות וואלט אלעס געווען אין איין טאג קענסט דאך שוין פארשטעלן ווי שטארק די תשובה וואלט געווען, אמת מיר וואלטן ארויס זכאי בדין ווייל תשובה העלפט אפילו מיט איין מחשבה און מיט מחילת עוונות פון עיצומו של יום וואלט מען זיכער ארויס ריין, אבער די תשובה וואלט נישט געווען אזוי שטארק און פעסט ווי תשובה פון צען טעג.

[פערינא]

די רב, רבי יאזשע בער סלאוויציק, האט זיך שטארט גאקוכט אין אלע רעליגיעס, צי פארשטיין און עס אנעלעזירן -און וועסטערין רעליגיעס דעט איז, ס'האט אים גאר וויניג געקומערט איסטערען רעליגיעס-

אזוי האב איך ערגעץ געזען צווישען די שורות און א אנעלעסיס פון אדם 1 און אדם 2. איינע פון די גראונד ברעיקינג ווערק פונעם רב

איט סטאק וויט מי. פארוואס איז דאס?

[בן תמליון]

ילמדינו רבותינו: די גמרא זאגט אין מועד קטן בני חיי ומזוני לאו בזכותא תליא אלא במזלא, א ראיה זאגט די גמרא, רבה און רב חסדא ביידע זענען געווען צדיקים איינער האט געלעבט לאנג און געווען אן עושר איינער איז געשטארבן אינג און אויך פאר הונגער.

שטעלט זיך די פראגע, קען איך שרייען חי וקים צום נתנה תוקף עס וועט העלפן ווי פאר א טויטן באנקעס? מזל איז דער נאמען פונעם שפיל? נא וואס דרייט מען איבער די שטאט דארף מען פשוט גיין שאפן אביסל מזל.

[צדיקל]

ילמדינו רבותינו: די גמרא זאגט אין מועד קטן בני חיי ומזוני לאו בזכותא תליא אלא במזלא, א ראיה זאגט די גמרא, רבה און רב חסדא ביידע זענען געווען צדיקים איינער האט געלעבט לאנג און געווען אן עושר איינער איז געשטארבן אינג און אויך פאר הונגער.

שטעלט זיך די פראגע, קען איך שרייען חי וקים צום נתנה תוקף עס וועט העלפן ווי פאר א טויטן באנקעס? מזל איז דער נאמען פונעם שפיל? נא וואס דרייט מען איבער די שטאט דארף מען פשוט גיין שאפן אביסל מזל.

כ'וועל דיר ענטפערן בקצירות האומר היות מ'איז פארנומען מיט הכנות החג.

די גמ' זאגט (שבת קנו.) אין מזל לישראל, און רש"י איז מסביר, אין מזל לישראל. דעל ידי תפלה וזכות משתנה מזלו לטובה.
בקיצור יא מיטן שרייען "צום" חי וקים א הייסע תפלה וועט זיין קרוב ה' לכל קוראיו לכל אשר יקראוהו באמת, און דער שומע תפלה וועט משפיע זיין בני ברוכי חיי אריכי ומזוני רויחי סייעתא דשמיא לנו ולכל ישראל.

איי וועסטו פרעגן אין מועד קטן ברענגט זיך רבא א ראי' פון רבה און רב חסדא, תוס' אין מו"ק און אין מס' שבת פרעגט שוין דיין קשיא,
אין מזל לישראל. והא דאמר רבא בשילהי מו"ק (דף כח. ושם) בני חיי ומזוני לאו בזכותא תליא מילתא אלא במזלא תליא מילתא מכל מקום על ידי זכות גדול משתנה אבל פעמים שאין המזל משתנה כדאמר ביבמות פרק החולץ (דף נ. ושם) זכה מוסיפין לו לא זכה פוחתין לו (דאין מזל לישראל):

נ.ב. ס'איז נאך דא אסאך מרחיב צו זיין אין דעם ענין ועוד חזון אי"ה

א גמר חתימה טובה

[villager]

פארוואס קלאגן מיר נאכאלס אויף די עשרה הרוגי מלכות? שטייט דאך אז ס'געווען גזירה היא מלפני און אויב מ'פרעגט נאך איין זאך וועט די וועלט צוריקגיין צו תוהו ובוהו, און אויך שטייט דארט אז ס'געוקמען אלס עונש פאר מכירת יוסף וואס האט מיט אונז גארנישט געהאט קיין שייכות, נו פארוואס דארפן מיר נאך יעצט וויינען אויף דעם? סיי ט' באב און סיי יום הקדוש?

[נאך א פשט]

אבער לויט'ן ר"ן קומט דאך אויס אז דער חלק יום הדין איז יא דער עיקר, און פארדעם האט די תורה עס קובע געווען פאר יו"כ. איז אויב אזוי הדרא קושיא לדוכתא.. לכאורה וואלט ר"ה געדארפט זיין נאך יו"כ.

LISTEN, דער ר"ן איז געווען 1000 יאר צוריק, די תורה איז געגעבן געווארן 3000 יאר צוריק.
יום כיפור שטייט קלאר אין די תורה "כי ביום הזה יכפר עליכם".
ראש השנה, מן התורה, האט גארנישט מיט יום הדין.

קאווע, אז ראש השנה איז א יום הדין שטייט אין די משנה (אויב דו ווייסט נישט, תורה שבעל פה איז א פירוש אויף תורה שבכתב) וואס איך מיין צוזאגן אז זאלסט נישט ענטפערן קיין קשיות דורך אפטיילן תורה שבכתב און תורה שבעל פה, ביידע פאקטן זענען עיקרים.

די תירוץ צו 'נאך א פשט'ס' קשיא איז פשוט, השי"ת האט טאקע געוואלט אונז זאלן ארויס זכאי בדין אבער נישט דאס איז די עיקר תכלית, די עיקר ציל זיינער איז אז מיר זאלן תשובה טהון צו אים בלב שלום און בלייבן פעסט מיט תשובה, נו אויב תשובה און מחילת עוונות וואלט אלעס געווען אין איין טאג קענסט דאך שוין פארשטעלן ווי שטארק די תשובה וואלט געווען, אמת מיר וואלטן ארויס זכאי בדין ווייל תשובה העלפט אפילו מיט איין מחשבה און מיט מחילת עוונות פון עיצומו של יום וואלט מען זיכער ארויס ריין, אבער די תשובה וואלט נישט געווען אזוי שטארק און פעסט ווי תשובה פון צען טעג.

לאמיך פרובירן נאך איין מאל מסביר צו זיין מיינע קשיות.
און די תורה שטייט נישט גארנישט וואס די יו"ט ראש השנה איז, און אפילו נישט אז עס הייסט ר"ה. און די תורה שטייט נאר "בחודש השביעי באחד לחודש יהיה לכם שבתון זיכרון תרועה מקרא קדש כל מלאכת עבודה לא תעשו והקרבתם אִשֶה לה'". די ערשטע טאג אין זיבעטע חודש בלאז מען שופר. גארנישט מער...

איז וויל איך פארשטיין וואס איז דעם ערשטען טאג אינעם זיבעטען חודש אזוי ספעשעל אז מען מאכט דעמאלטס א יו"ט.

די משנה זאגט אז ר"ה איז א יום הדין. איז מיר ווייטער שווער, א יום הדין דארף זיין נאך יו"כ.. נאך די סליחה וכפרה דארף קומען דעם יום הדין.

ממילא אויב האלט מען אז בתשרי נברא העולם פארשטיי איך אז אנפאנג יאר איז מען ממליך דעם אייבערשטער און אז אנפאנג יאר איז אויך א צייט צו מאכן חשבונות, און דערפאר איז עס א יום הדין. איי אויב אזוי פארוואס איז נישט יו"כ פאר ר"ה? אויף דעם איז דער תירוץ אז דאס איז דער טאג וואס דער אייבערשטער האט געזאגט פאר משה רבינו סלחתי כדברך און ממילא איז עס געבליבן לדורות אז די טאג איז מסוגל פאר סליחה וכפרה.

אבער אויב האלט מען אז בניסן נברא העולם, איז פארוואס הייסט עפעס די תורה מאכן א יו"ט און בלאזן שופר און מיטען יאר און פונקט אפאר טעג פאר די יום סליחה וכפרה?

[villager]

ממילא אויב האלט מען אז בתשרי נברא העולם פארשטיי איך אז אנפאנג יאר איז מען ממליך דעם אייבערשטער און אז אנפאנג יאר איז אויך א צייט צו מאכן חשבונות, און דערפאר איז עס א יום הדין. איי אויב אזוי פארוואס איז נישט יו"כ פאר ר"ה? אויף דעם איז דער תירוץ אז דאס איז דער טאג וואס דער אייבערשטער האט געזאגט פאר משה רבינו סלחתי כדברך און ממילא איז עס געבליבן לדורות אז די טאג איז מסוגל פאר סליחה וכפרה.

אבער אויב האלט מען אז בניסן נברא העולם, איז פארוואס הייסט עפעס די תורה מאכן א יו"ט און בלאזן שופר און מיטען יאר און פונקט אפאר טעג פאר די יום סליחה וכפרה?

ווי געשריבן אויבן, ווייל סליחה איז נישט דער עיקר, תשובה איז דער עיקר, נאכדעם וואס דער מענטש טוט תשובה איז דער אייבערשטער א גוטער און ער איז מוחל לפנים משורת הדין, און אויב מען וואלט געמאכט ניסן אלס דעם יום הדין און תשרי אלס דעם יום סליחה וואלט מען פונלאנג געקענט דוכפאלן ביזן יום סליחה.

[נאך א פשט]

ממילא אויב האלט מען אז בתשרי נברא העולם פארשטיי איך אז אנפאנג יאר איז מען ממליך דעם אייבערשטער און אז אנפאנג יאר איז אויך א צייט צו מאכן חשבונות, און דערפאר איז עס א יום הדין. איי אויב אזוי פארוואס איז נישט יו"כ פאר ר"ה? אויף דעם איז דער תירוץ אז דאס איז דער טאג וואס דער אייבערשטער האט געזאגט פאר משה רבינו סלחתי כדברך און ממילא איז עס געבליבן לדורות אז די טאג איז מסוגל פאר סליחה וכפרה.

אבער אויב האלט מען אז בניסן נברא העולם, איז פארוואס הייסט עפעס די תורה מאכן א יו"ט און בלאזן שופר און מיטען יאר און פונקט אפאר טעג פאר די יום סליחה וכפרה?

ווי געשריבן אויבן, ווייל סליחה איז נישט דער עיקר, תשובה איז דער עיקר, נאכדעם וואס דער מענטש טוט תשובה איז דער אייבערשטער א גוטער און ער איז מוחל לפנים משורת הדין, און אויב מען וואלט געמאכט ניסן אלס דעם יום הדין און תשרי אלס דעם יום סליחה וואלט מען פונלאנג געקענט דוכפאלן ביזן יום סליחה.

דער עיקר פון ר"ה איז תשובה?! פון ווי נעמסטו דאס?
ר"ה איז אדער ממליך זיין דעם אייבערשטער אדער א יום הדין אדער ביידע. שטייט נישט אין ערגעץ אז ר"ה השנה איז א יום תשובה.

[זר זהב]

חז"ל זאגן אז דער אייבישטער היט די גאנצע תורה, דאן וויאזוי קען זיין אז כביכול לאזט צו אזויפיל צער בעלי חיים ווען חיות טורפות פארציקן קלענערע איידעלערע חיות/בהמות פאר שפייז. היש לך צער בעלי חיים גדול מזה?

[villager]

דער עיקר פון ר"ה איז תשובה?! פון ווי נעמסטו דאס?
ר"ה איז אדער ממליך זיין דעם אייבערשטער אדער א יום הדין אדער ביידע. שטייט נישט אין ערגעץ אז ר"ה השנה איז א יום תשובה.

ראש השנה איז די ערשטע טאג פון עשרת ימי תשובה, צווייטענס איך האב געמיינט די עיקר פון מחילה איז תשובה נישט ר"ה.

[villager]

חז"ל זאגן אז דער אייבישטער היט די גאנצע תורה, דאן וויאזוי קען זיין אז כביכול לאזט צו אזויפיל צער בעלי חיים ווען חיות טורפות פארציקן קלענערע איידעלערע חיות/בהמות פאר שפייז. היש לך צער בעלי חיים גדול מזה?

דעס אז דער באשעפער היט די תורה קען נישט זיין פשוטו כמשמעו ווייל גאט אין לו השגת הגוף כלל,

[לעיקוואד]

חז"ל זאגן אז דער אייבישטער היט די גאנצע תורה, דאן וויאזוי קען זיין אז כביכול לאזט צו אזויפיל צער בעלי חיים ווען חיות טורפות פארציקן קלענערע איידעלערע חיות/בהמות פאר שפייז. היש לך צער בעלי חיים גדול מזה?

ראה בהקדמת הראב"ד לספר יצירה מדבר על זה באריכות שהכל בצדק ובמשפט וכו'.