נצחו אראלים את המצוקים: הגה"ק רבי נפתלי מצאנז זי"ע

[בעל דרשן]

בעל דברי שלמה

[בעל דרשן]

ג

[[NAMELESS]]

בעל דברי שלמה

איז דאס ביים חתונה פון די איידעם הרב שפיגל?

[הדד בן בדד]

איך בין מער ווי אביסל דיסעפוינטעד אין דעם אשכול....

מ'פארשטייט אייער דיסעפוינטמענט, די אשכול וואלט געדארפט אריבערגעפירט ווערן אין צימעס אריין, אדער אפשר אפילו דארט אויך נישט. אנשטאטס דעם פאסט אן אשכול אין אנשי שם מיט מעטשור מענטשליכע תגובות.

אבער, מ'דארף פארשטיין די פערספעקטיוו פון די מגיבים דא. ס'איז ליידער זייער מצוי אין אונזער היינטיגער וועלט, אז מענטשן מאכן זיך אליינס צו נאר, אין די זעלבע צייט באגראבן זיי די קאפ אין דער ערד, כדי זיך איינרעדן אז די וועלט איז פאר'כישופ'ט פון די קינדערישע נערנות. דער גריבעווער זצ"ל איז נישט קיין אויסנאם, אדרבה זאל יעצט זיין א צייט צו איבערקלערן ווי ווייט אונז זעמער פארקראכן אין די הוילע ליצנות פון כבוד התורה וחסידות.

אז א מענטש מאכט זיך אליינס נער, און זייינע קינדער שפילן דאס אויף אקעגן די גאנצע וועלט, פארוואס זאל דאס נישט ווערן א ליצנות? די געדאנק פון אויסשרייען בריש גלי "הגה"ק מ'צאנז" איז א ביטערער געלעכטער, און א יעדער ביי זיך ווייסט אז דאס איז ערשט קלאסיק'ער ב"ש. אמת אנדערע טוען דאס אויך, אבער ליצנות איז ליצנות, וואס איז דוחה מאה הוכחות אז די זיידע איז געווען די לעצטע רב אין צאנז. אלעס וועגן דעם מענטש קען זיין פיין און וואויל, אבער די רבי'שע וועלט ווערט וואס א טאג מער און מער פורים ושכורת ולא מיין. נישט קיין חילוק וויפול אנדערע זענען קראנק אויף די זעלבע קרענק, היינט איז זיין טאג ליידער, און ער איז געווארן די דזשאוק אוו די דעי.

ס'דא א באוויסט כלל, אז ביי חתונות און לוויות פראוועט מען נישט קיין קנאות. די זעלבע זאך וואלט געדארפט זיין די כלל ביי ליצנות, אז ווען יענער פרייעט זיך אדער איז בצער, האלט מען זיך די מויל פארמאכט. אבער מה יעשה הבן שלא יחטא? מ'פארשטעלט זיך און די גאנצע משפחה מיט פורים פארשטעלאכץ און מ'וויל די עולם זאל זיין רעספעקטפול? וואס צאנזער רב, ווי בנין וחתנין רבנים, צאנז-קרייז-קרעניץ מיט אלע צונעמען וועט נאך אלס נישט אראפנעמען די ליצנות.

א מענטש דארף וויסן צו זיין רעספעקטפול צו אנדערע, אבער ליידער איז די ליצנות על פי רוב א פראדוקט פון א באטראפענעמ'ס אייגענע דמיונות.

וואלווי, דו זאגסט זייער גוט, אבער איך וויל עס צונעמען אביסל אויף א ברייטערן פארנעם.

די אינסטיטוציע פון רבי'סטווע איז נישט אלעמאל געווארן אנגעקוקט אזויווי היינט. אמאל האט עס געהאט א שענערן פנים. מיר האבן געהאט רביס ערליכע אידן. נעם די רביס פון נאכ'ן קריג, אויף יעדן פון זיי איז דא א קופה של שרצים גענוג און נאך. אבער נאך דעם קופה של שרצים איז נאך געווען נאך עפעס, צו איז עס עבודת ה' באמת, צו כאטש זיך אהערגעשטעלט און פרובירט, צו איז עס געווען תורה צו קדושה וכדו'. צווישן די זאכן וואס איז געווען ביי אלע, איז געווען אז זיי האבן אלע באמת אינזין געהאט כלל ישראל. זיי האבן גענומען צובראכענע אידן פון די קאלך אויבנס ארויס און זיי מחיה נפשות געווען. זיי האבן אויפגעבויעט מוסדות, אפשר טאקע אויף צו האבן פארענטשעס, אבער ערגעץ ווי האבן זיי אינזין געהאט דעם אויבערשטן אויך. זיי זענען נאכגעגאנגען צובראכענע אידן וועלכע זענען קוים געווען שומרי שבת, וועלכע האבן געהאט טעלעוויזשאנס אין די שטובער וכדו' און זיי געבעטן און געמוטשעט אריינצושטעלן די קינדער אין די מוסדות, און זיי האבן זיך אליינס געמוטשעט און געגאנגען נאך געלט אויסצוהאלטן די מוסדות ווייל דאס ביסל שכר לימוד האט טאקע נישט געדעקט. ווער עס האט טאקע נישט געקענט באצאלן שכר לימוד איז מען זיך מיט אים אויף עפעס אן אופן דורכגעקומען אבער מען האט זיכער געמאכט אז די קינדער בלייבן אין די מוסדות. רוב רבי'ס האבן געטיילט צדקה אויף א גרויסן פארנעם, פאר אייגענע און פאר פרעמדע. טייל אויף אזא מאסיוון פארנעם אז עס איז געבליבן לעגענדאר מפורסם און אנדערע נישט אויף אזוי ווייט, אבער פארט געטיילט צדקה, און זיי האבן אינזין געהאט זייערע מענטשן סיי בשמיות און סיי ברוחניות, אבער צוערשט בגשמיות.

און וואס זענען געווען די תוצאות? אז זיי האבן געהאט סייעתא דשמיא און ארויסגעגעבן שיינע פירות. זיי האבן זיך געקענט אויפטון מיט די פירות וואס זיי האבן ארויסגעגעבן און פון דעם האבן זיי אויפגעשטעלט הערליכע שיינע קהילות, וואס א גרויס חלק כלל ישראל זענען היינט זייערע קינדער, אייניקלעך און אור אייניקלעך.

היינט אבער...

אפשר קענסטו מיר זאגן וועלכע פון די היינטיגע רבי'ס זענען מער גאון און קדוש פון דעם הייליגן ר' נפתלי פון צאנז? מיט וואס זענען זיי מער גאונים און קדושים? פיין, איינער איז אביסל מער גאון, און א צווייטער איז אביסל מער קדוש ווייל זיין דזשאב פאדערט עס. נו, זיין דזשאב האט עס נישט געפאדערט. וועמען האבן מיר היינט? איינער וואס האט נישט קיין בעסערע דאגות ביי די אכציג נאר אז ערגעץ אין די צוויי מייל פון זיין מלוכה האט זיך געמאכט א בית מדרש'ל, א צווייטער וואס ביי די זעלבע עידש איז ביזי אז קיינער זאל נישט גיין צו זיין קאזין קונה זיין אביסל תורה, א דריטער וואס ביי די זיבעציג איז ער באזארגט אז זיין נעפיו אינעם אנדערן עק וועלט וועט אפשר האבן אפאר חסידים, דער שלאגט זיך מיט'ן ברודער, יענער מיט'ן פעטער, דער אנדערער מיט'ן נעפיו און דער פערדער מיט'ן קאזין, אא"וו.

וואלט מען כאטש געהאט פון זיי אזויפיל אז זיי זאלן כאטש צושטעלן מוסדות פאר כלל ישראל, איז איין זאך, אבער דאס האט מען אויך נישט, ווייל זיי שטעלן צו בדרך כלל נאר פאר זייער פארמעגן, פאר זייערע אנהענגער וועלכע געהערן הונדערט פראצענט פאר זיי, ווער נישט זאל גיין פייפן.

און די אנדערע זענען נישט בעסער, יעדע ישיבה איז ביזי ארייננעמען נאר דאס בעסטע וואס איז דא, כאילו ביי די פערצן קען מען שוין וויסן וואס יענער וועט אויסוואקסן, און אנשטאט זיך אויפטון מיט די פירות וואס מען געט ארויס טוט מען זיך אויף מיט די פירות וואס מען נעמט אריין, און יעדער טרייט צו ווערן א פריץ ווי יענער. די פאר משפיעים וועלכע הייסן נאך יא ערליכע אידן, שטייען אוועק פון דעם גאנצן מציאות פון מוסדות, איז וואס האט כלל ישראל פון זיי, אפשר טאקע אביסל חיזוק, אבער נישט מער פון דעם.

לאמיך זעהן איינער פון זיי זאל זיך אויפהייבן און זיך ארויסציען ערגעץ אין די סטעיטס און אוועקשטעלן א ישוב מיט מוסדות ווי יעדער נארמאלער, היימישער איד, וואס איז גרייט צו פירן א היימישן לעבן זאל ווערן אנגענומען, דעמאלס וועט יענער טאקע בויען כלל ישראל, אבער דאס פאסירט דאך נישט. נו אויב אזוי פארוואס איז ער מער גאון וקדוש פון ר' נפתלי מצאנז.

אלא מאי, דער גאנצער מציאות פון רביסטעווע, בכל שום וחניכא דאית לי', איז בסך הכל נאך עפעס א מין ביזנעס און די מענטשן וואס זענען אין דעם ליין, זענען, ווי אין יעדן ליין, בדרך כלל געבוירן אין דעם, און א קליינער פראצענט איז דא וואס האט א געפיל דערצו און כאפן זיך אריין אין דעם. און מיט דעם איז הגה"ק ר' נפתלי מ'צאנז גארנישט אנדערש (איך לאך פון מיר אליינס ווי איך נעם מיך אן פאר א ביזנעס מאן וועמען איך האב נישט געקענט און קיינמאל נישט געטוישט קיין ווארט מיט אים, אבער דא איז מיר אויסגעקומען ארויסצוגעבן דעם בויכוויי).

בנין וחתנין רבנן, ווייל דאס איז דער טיטול וואס אזעלכע מענטשן טראגן. ווען א ביזנעסמאן ווערט נפטר זענען אלע זיינע קינדער פלוצלינג הרבני הנגיד, (און צומאל פאר נויט ווערט איינער, אדער עטליכע, א טפסר המרומם...) עט ליעסט פאר די וואך פון די שבעה, פארוואס? כך היא דרכו של עולם, אן א פארוואס. דא איז נישט אנדערש.

דערווייל הער איך אז איין זון גרייט זיך צו מאכן א תלמוד תורה אין סטעטן איילענד, א צווייטער גרייט זיך צו מאכן א ישוב אין אילינוי (צו ערגעץ אנדערש, אויב כיכר השבת מאכט א טעות), אויב אזוי האבן מיר שוין נאר פון די צוויי מער ווי פון כמעט אלע היינטיגע גאונים וקדושים. און נאכאמאל, איך רעד פון די היינטיגע, וועלכע האבן אפגע'ירש'עט א מלוכה און זענען פולשטענדיגע פריצים, זיי האבן נישט קיין ברעקל פארשטאנד און מיטגעפיהל מיט דעם פשוט'ן המון עם איד וועלכער פלאגט זיך מיט דעם טאג טעגליכן לעבן, זיי פערזענליך גייען כמעט נישט ארום נאך געלט פאר זייערע מוסדות און די מוסדות געבן טאקע נישט קיין ש*& פאר די געברויכן פון די פשוט'ע, פלעינע מענטשן.

ממילא, אין אזא וועלט, בדורו של נ,נח און שיטת השוואנצאנות, איז ר' נפתלי מ'צאנז אויך א גאון וקדוש און זיינע קינדער זענען הייליגע אדמורי"ם און פערטיג. כ'מיין, וואס האסטו געוואלט, זיי זאלן ווערן באס דרייווערס? זאלן זיי ווערן רבי'ס, אפשר פאר עטליכע יאר וועט כלל ישראל עפעס נהנה זיין פון זיי.

אט האט איר דעם לינק ווי כיכר השבת דערציילט קליפ און קלאר אז איינער גרייט זיך צו מאכן א ישוב אין אילינוי, כאטש א צווייטער דערציילט מיר גאר אז יענער האט א באנגעלאו קאלאני אין מאנטיסעלא שבניו יארק און דאס מיינט עס.

https://www.kikar.co.il/abroad/366591.html

[קאך_לעפל]

פארשטיי איך נישט אזוי פארוואס אלעמאל ווען די אראלים צו פראסקענען זיך מיט די מצוקים דארף א צדיק שטארבן? כ'שוין געפרעגט גרויסע מקובלים, ואין פותר אותו! כ'מיין אז כ'געב אויף....

[בעל דרשן]

גאר גוט ארויסגעברענגט
יא די צאנז גריבובע רבי איז געווען א חושבע איד א בנש"ק נישט געהאט אין זיך די קנאה תאווה וכבוד נישט געפירט קיין מחלוקות מיט קיין איינעם געווען א גוטע איד ווי עס פאסט זיך פאר א צאנזער אייניקעל
און זיינע קינדער זענען גארנישט אינטערשטעלינג אין די קינדער פון אנדערע רבי'ס
סקוויראע רבי וואלט זיך געווינטשן איבערצולאזן אזעלכע קינדער ווי די גריבובע רבי האט זוכה געווען!
ווינטשן מיר פאר אלע רביס לבית צאנז גריבוב יאריך ימים על ממלכתו

[הוגה]

נישט געהאט אין זיך די קנאה תאווה וכבוד נישט געפירט קיין מחלוקות מיט קיין איינעם, געווען א גוטע איד, ווי עס פאסט זיך פאר א צאנזער אייניקעל

[berlbalaguleh]

אדרבה: זאג מיט וועם ער אדער זיינע קינדער האבן סיי ווען אימער געפיהרט עפעס א מחלוקת אדער סכסוך. נישט פרעטענדירט צו פיהרן אידישקייט מערכות. אדער מחלוקת איבער געלט אדער כבוד...!

[הוגה]

אדרבה: זאג מיט וועם ער אדער זיינע קינדער האבן סיי ווען אימער געפיהרט עפעס א מחלוקת אדער סכסוך. נישט פרעטענדירט צו פיהרן אידישקייט מערכות. אדער מחלוקת איבער געלט אדער כבוד...!

וואס די סיבה פון די מחלוקת'ן ווייסט נאר דער השם יראה ללבב. אבער just to name a few...

צאנז סאדיגורא
צאנז שינאווא
שינאווא קרייזער רב
שינאווא גארליץ
גארליץ באבוב
ראצפערט סאטמאר
באבוב ראדאמסק
באבוב בעלזא
קלויזנבורג באבוב
וכו'

[[NAMELESS]]

אויף אייוועלט האט מען ארויפגעשטעלט א אינטערסאנטע קונטרס פון תולדות אדמו"ר מצאנז זצ"ל

[רימון]

אויף אייוועלט האט מען ארויפגעשטעלט א אינטערסאנטע קונטרס פון תולדות אדמו"ר מצאנז זצ"ל

ווער האט ארויסגעגעבן דעם קונטרס? ווער שטייט אונטער מכון צאנז?
דאס איז מורא'דיג אינטערעסאנט און אריגינעל געשריבן, אבער...
כ'האב מורא דאס האט מיט די פאליטיק ארום די געטראפענע כלים.

[היכי דמי]

הער איך אז איינע פון די קינדער האבן אפגעקויפט א גרויסע שטח אין די קעטסקילס ראיאן ווי ער פלאנט אויפצובויען בערך 2700 דירות. איך האב עס געהערט פון אן אייניקל.

[מנחם ציון]

ווערט דערמאנט אין page number 15 אינעם קונטרס

[תרמב]

הער איך אז איינע פון די קינדער האבן אפגעקויפט א גרויסע שטח אין די קעטסקילס ראיאן ווי ער פלאנט אויפצובויען בערך 2700 דירות. איך האב עס געהערט פון אן אייניקל.

דאס איז די צווייטע זוהן הרב מרדכי זאב, א גרויסע נגיד, ער פלאנט צו געבן פאר ווער עס וועט קומען מיט הונדערט מענטשן, א בית מדרש.

[תרמב]

א בילד פון האדמור מצאנז זצ"ל ביי א שמחה מיט האדמור מדינוב און האדמור מסטריזוב

[וויליאמסבורגער]

ערשטע יאהרצייט היינט.

איינער האט אפשר א בילד פון די מצבה?

[מהיכי תיתי]

ס'לאזט זיך נישט גלייבן אז א פולע יאר איז פארביי פונעם יום המר והנמהר.

טאקע געווען א שווערע יאר פאר כלל ישראל ברוחניות ובגשמיות.

[berlbalaguleh]

הער איך אז איינע פון די קינדער האבן אפגעקויפט א גרויסע שטח אין די קעטסקילס ראיאן ווי ער פלאנט אויפצובויען בערך 2700 דירות. איך האב עס געהערט פון אן אייניקל.

דאס איז די צווייטע זוהן הרב מרדכי זאב, א גרויסע נגיד, ער פלאנט צו געבן פאר ווער עס וועט קומען מיט הונדערט מענטשן, א בית מדרש.

תרמב: איך געב, בלי"נ אן אייגן ביהמ"ד מיט אן ארון קודש און קידוש א גאנץ יאר פאר ווער ס'קומט מיט 50 מענטשן צו דעם יישוב וואס איך וועלל אי"ה אויפבויען. (כ'ווייס נאכנישט וואו. ערגעץ וואו אין ווייאמינג. מסתמא אין ..."לאון וואלף"... קאונטי)...! אויב איך געווין די פאוערבאלל פון א האלב ביליאן דאללער...!

[וואלווי]

הער איך אז איינע פון די קינדער האבן אפגעקויפט א גרויסע שטח אין די קעטסקילס ראיאן ווי ער פלאנט אויפצובויען בערך 2700 דירות. איך האב עס געהערט פון אן אייניקל.

דאס איז די צווייטע זוהן הרב מרדכי זאב, א גרויסע נגיד, ער פלאנט צו געבן פאר ווער עס וועט קומען מיט הונדערט מענטשן, א בית מדרש.

תרמב: איך געב, בלי"נ אן אייגן ביהמ"ד מיט אן ארון קודש און קידוש א גאנץ יאר פאר ווער ס'קומט מיט 50 מענטשן צו דעם יישוב וואס איך וועלל אי"ה אויפבויען. (כ'ווייס נאכנישט וואו. ערגעץ וואו אין ווייאמינג. מסתמא אין ..."לאון וואלף"... קאונטי)...! אויב איך געווין די פאוערבאלל פון א האלב ביליאן דאללער...!

איר זענט אפשר א גאליציאנער? פון א האלב ביליאן דאלער געבט איר איין יאר קידוש...?

כ'האב שטארק מורא אז די קידוש וועט נאך זיין פון א פריזער ארויס.

עקסקלודינג די בראנפן...