הרה''צ ר' מאטל זילבער: רבי'ס זענען די חורבן פון די דור

[berlbalaguleh]

אישתישבי: איך האף אז דו מיינסט נישט דעם עכטן, אמת'דיגן שינאווער רב זצוק"ל. ר' יחזקאל בן הדברי חיים זצוק"ל. ווייל ער איז דאך געווען איינער פון די שרפי מעלה. איך גיי יעצט נישט אריין אין יא האלטן אדער נישט האלטן פון איהם. אונז זעמיר צו קליינע מענשטעלעך אפילו צו זאגן מבינות איבער איהם. כש"כ צו זאגן אז ער איז ווערט געווען א שטויס פון הינטן... כדבריך...!

[ליב צו וויסן]

מ׳דארף אין אכט נעמען אז אין 100-200 יאר וועט מען לכאורה דעמאלטס העידזשיאוגרעפיקעלי אויך זאגן אויף די היינטיגע אז זיי זענען געווען קדושי עליון און אז מ׳האט נישט קיין השגה אין זיי.

ווי אזוי איך פארשטיי איז דאס ירש׳נען ״רב״ אויך נאר אויב ער איז ״הגון״, ועיין ברש״י בדברים יז כ (ועיין ברש״י בויקרא טז לב).

מען זאגט נאך פון וואוילע אידן:
ווען ס'זאל האבן געווען טעיפ רעקארדערס און ווידעאוי אפאראטן מיט 200 יאר צוריק, וואלט כלל ישראל פאלוירן 200 יאר פון הייליגע קודשי קדשים'דיג רביס... וד"ל ודפח"ח....

[שבעים לשון]

אויף די פריערדיגע דורות פון אזויגערופענע צדיקים דארף מען נישט הרב זילבער און מען דארף נישט אונזערע קאמענטארן, אויף זיי האבן אסאך גרעסערע און חשוב'ערע שוין געגעבן זייער אנאליז און מיינונג, אונזער רעדן פון זיי אדער אויף זיי איז א בחינה פון כל המוסיף גורע. דער בעש"ט וגדולי תלמידיו, מוהר"ן מברעסלאוו, ראפשיצער רב צאנזער רב שינעווער רב זי"ע ועוד.

און אז הרב זילבער רעדט פון היינטיגע אנגעפרעסענע בעלי תאוה וגאוה פוסחים על שתי הסעיפים ופוסעים על ראשי עם קודש, און מאנכע דא אין שטיבל מוזן לכבוד דעם צוריק גיין אזש מיט 100-200 יאר און אנהייבן מישן זאכן אנע משקל אנע שכל אנע ידיעה בהירה אין די ענינים, איז דאך אינגאנצן נישט גערעדט. צו די זאך.

עס איז דא גענוג צו רעדן פון היינט, און עס איז אן הייקעלער ענין פאר ווער עס איז מחנך קינדער בדורותינו אלה, עס זענען דא קשיות ווי דערמאנט, אבער דער ענין איז נאר ארום על הצדיקים ועל החסידים החיים אתנו. עס איז נישט מן הענין צו רעדן פון שוכני עפר.

[מי אני]

ס׳דא צוויי געדאנקען דא:

1). איך בין נישט דן, הן לטב והן לביש, מנהיגים פון פריערדיגע דורות מדעת עצמי גרידא; אזא שב ואל תעשה. איך נעם נאר אָן די חלק התורה והדרכה זייערע וואס זיי האבן איבערגעלאזט ווייל און ווען דאס איז נוגע.

2). איך נעם אָן מיט אזא סארט קום ועשה אז זיי זענען געווען ״קדושי עליון״.

די ערשטע מהלך מאכט נישט פון זיי אן עפּאַטיִאוֺסיס/פארגעטערונג [באיזה מדריגה] און כמובן וויליפייט עס זיי אויך נישט. ווי אויך איז דאס די שכל׳דיגע זאך צו טוהן אלס די פּרעזענטיזם וואס איז שייך אין דעם אז דו ביסט נישט אין זייער עפאכע דאס דן צו זיין מיט אלע פאקטארן וכו׳.

משא״כ די צווייטע מהלך נעמט שוין יא א שטעלע בקום ועשה. איז אויב אזוי דארף מען אין אכט נעמען אז אין 100-200 יאר גייט מען זאגן די זעלבע אויף די היינטיגע. און דאס פארשטייט מען איז א חוכא וטלילא.

אין אנדערע ווערטער, אויב זאגט מען אז מ׳קען נישט דן זיין די נעגאטיווע חלקים וכו׳ אלס ווייל דו ביסט נישט דארט געווען, טא ווי אזוי קען מען יא דן זיין בברירות די גוטע חלקים און דאס פארגעטערן? און צו זאגן אז דאס איז וויבאלד די דיִפאָלט איז ״קדוש״ און אז מ׳קען נישט דן זיין בלייבט נאר דאס איבער, איז דאן ווי אזוי מאכט מען איין פריערדיגן מנהיג גרעסער ווי א צווייטע? ווי אזוי האט ער אן אנדערע דיִפאָלט? איז דאס נישט אליין ״דן געווען״? געדענק, מ׳איז נישט דן אויף די מעריט פון זייערע תורה וכתבים נאר אויף זייער כאראקטער וכדומה - ״קדוש עליון״.

ובנוגע דאס וואס דאס רירט אָן אויף ״ירידת הדורות״ ואם ראשונים כמלאכים וכו׳, האט דאך דאס ר׳ יצחק לאווי שיין צונומען אין זיין סעריע ארטיקלען אינעם וועקער.

[יעקב מענטש]

אינטערסאנט אז קיינער דיסוסירט נישט די צווייטע האלב פון זיין דרשה, יעדע הנאה גשמית דארף זיין ככפאו שד...

[רביה''ק זי''ע]

עס איז דא גענוג צו רעדן פון היינט, און עס איז אן הייקעלער ענין פאר ווער עס איז מחנך קינדער בדורותינו אלה, עס זענען דא קשיות ווי דערמאנט, אבער דער ענין איז נאר ארום על הצדיקים ועל החסידים החיים אתנו. עס איז נישט מן הענין צו רעדן פון שוכני עפר.

ס׳איז א הייקעלער ענין צו זאגן אז ס׳איז א הייקעלער ענין, עס איז נישט מן הענין צו זאגן אז ס׳נישט מן הענין צו רעדן פון שוכני עפר.

איבריגנס, קענסטו מיר אפשר מסביר זיין וואס איז דאס צופראסקעטע פארעווע שפראך ״הייקעלער ענין״? קענסט נישט זאגן קלאר אז דו האלטסט אז מ׳טאר נישט רעדן פון פארשטארבענע רביס למען האמונות הכרחיות/שקרים קדושים/noble lies/יו נעים איט?

יענפאלס, דא איז דאך נישט קיין קינדערגארטן וואו מ׳איז מחנך קינדער, די וואס קומען דא קומען דאך ווייל דער ״הייקעלער ענין״ דאקטרינע האט נישט געארבעט פאר זיי, איז וואס ווילסטו זאלן זיי יעצט טוהן? ענדערש זאלן זיי גיין קוקן my unorthodox life און ווערן אנגעפיקעווט מיט האס און אפשיי צו אונזער קולטור און צו יעדע זאך וואס שמעקט נאר פון אידישקייט, אדער ענדערש זאלן זיי קומען דא אין שטיבל הערן אביסל אמת׳ע אינפארמאציע איבער שיניעווע רב און איינזעהן אז מ׳קען בלייבן נארמאל מיט דעם אלעם?

אינטערסאנט אז קיינער דיסוסירט נישט די צווייטע האלב פון זיין דרשה, יעדע הנאה גשמית דארף זיין ככפאו שד...

דאס איז דאך א פשוט׳ע זאך, די חידוש איז אבער וואס איך האב געהערט פון מיין משפיע אז נישט נאר דארפן הנאות רוחניות אויך זיין ככפאו שד, ביי הנאות רוחניות איז עס נאך אסאך וויכטיגער.

[מי אני]

אפשר מיינט ער, עכ"פ לגבי מנהיגים פרטיים בהעבר, דאס וואס ווערט געברענגט באו"ח סימן תרו סעיף ג שלא להוציא שם רע על המתים. (ועיין ברמ"א בחו"מ סימן תכ סעיף לח.) איז עס אבער נאר צום מערסטענסט נאך אן איסור נוסף אויף די אלגעמיינע איסור וואס איז דא ביי שם רע(/לשה"ר) אויף די בין החיים אויך; ואולי איז דאס גאר שוואכער מדינא ווי רעדן אויף א חי. וועגן דעם אליין ווערט עס שוין "שלא מן הענין" און [מער] "הייקעל"?

און הגם אין ברכות יט. וואו עס איז משמע אז עס איז טאקע נישט דא מעיקר הדין [בלא חרם הקדמונים] אן איסור לשה"ר על המת, איז דאס אבער יא דא אויף א ת"ח ע"ש, איז דאס אבער נישט קיין חילוק בזה בין ת"ח חי לת"ח מת. דאס אז דער ת"ח איז מת מאכט עס נישט "הארבער"; פארקערט, רעדן אויף א ת"ח חי איז לכאורה ערגער/הארבער ווייל אויף אים איז נאך אויך דא די אלגעמיינע איסור לשה"ר והוצאת שם רע מדאורייתא וואס איז דא אויף יעדעס ישראל חי.

ווי געזאגט קומט דאס פשוט צושטאנד פון רויזי רעטראספעקשאן, דעקלייניזם/"ירידת הדורות", און פארגעטערן דעם "גלאררייכן אמאל".

דא האט מען נישט קיין פראבלעם פון ווידמען בלעטער אויף בלעטער, וואס אי מר רבה אנת תלמידא ואי מר רבה אנת תלמידא און אן קיין שום נידנוד תועלת, קעגן פערזענליכע מענטשן (וואס זענען, מער-ווייניגער, ת"ח) קעגן וועמען דאס קען (לכאורה) טוהן פיזישע שאדן ממש. משא"כ אויף די מתים, וועמען די גמרא אין ברכות דארט זאגט אז עס גייט זיי נישט אן, ווערט מען ווילד און פרום. אתמהה.

[שבעים לשון]

לדעתי קען איך נישט דן זיין גארנישט איבער פריערדיגע. נישט בשב ואל תעשה און נישט בקום ועשה. און לדעתי, קיינער קען נישט זאגן א מיינונג איבער א נברא בעיסד אויף היסטאריע אדער כתבים ספרים וכדומה. ווי דערמאנט אז מהאט נישט דעם היקף די תקופה ועוד וואס האבן געברענגט דעם רעזאלט וואס מיר האבן היינט.

איז פארוואס קדוש עליון יא? ווייל דאס האב איך מקבל געווען פון מיין טאטן. און ביי יעדן זאל זיין קדוש וואס ער האט במסורה. איך נישט פארשן און דן זיין די קדושה און מדרגות אדער ישרות און אויסגעהאלטנקייט פונעם בעש"ט, דער מגיד, בעל התניא, דער ריזשינער, תפארת שלמה, ר"ר בונם, וכו' הגר"א, מהר"ח וואלאזשינער, צו דעם רמ"ק אדער אר"י הקדוש, זי"ע ולמעב"ק. און איך קען נישט משיג זיין וואס איז איינער אנדערש אדער העכער אדער ווייטער פון צווייטן ווייל איך בין פון אלע די זעלבע ווייט.

פארשן און דן זיין און מעסטן און נאכגיין, (קוק אין יוצרות שקלים אלע לשונות אז ראית וספרת וכו') איז נאר א זאך וואס דו זעסט מיט די אויגן לעבעדיגערהייט, גיי זעה דעם רבין יענעם משפיע, חכם מרן משגיח וכו' הער זיי אויס שמועס מיט זיי ליין זייערע ווערק און פרעג וואס דו פילסט פאר ריכטיג ווער קלאר און קום אויף מיט אנאליזן וואס זיי זענען.

אנאליזירן און פארשן מענטשן זאכן מעוראות פונעם עבר איז איינער פון די שענסטע אופנים פון ליידיגקייט בלבוש מלכות תכלת.

[מי אני]

ס׳איז בעצם יא א קום ועשה אין די קאנטעקסט וואס אונז מיינען עס דא. והיינו, עס איז בעצם יא אן אנגענומענע פאזיציע און עסענט לצד אחד [אז זיי זענען ״קדושים״] - נאר אנשטאט, צב״ש, דער רס״ג׳ס ערשטע דריי וועגן באופני הבירור, איז עס דער פערטער וועג וואס ער זאגט דארט: הגדה הנאמנת. נו, ביסטו דאך צוריק ביים אנהויב. והיינו, אז אין 100-200 יאר ארום וועלן זיי דאך לכאורה גאנץ זיכער ״האבן מקבל געווען״ פון זייערע עלטערן אז אונזערע מנהיגים זענען ״קדושי עליון״. טא, ווי אזוי רעדסטו יעצט אויף זיי? זייער ״קדוש״ סטאטוס טוישט זיך נאך די דור אין וואס זיי לעבן [אחרי מת קדושים אמור]?

אויף דעם קענסטו ענטפערן אז איה״נ דא איז דא א סתירה צווישן די שפעטערע דורות׳ הגדה/קבלה און מיין יעצטיגע ערשטע דריי אופנים פון דרכי הבירור וידיעה. אין אזא פאל וועגט איבער די ערשטע דריי סארטן דרכים קעגן קבלה נאמנת. (אויב אבער געבסטו דאס נאך דארפסטו אבער מודה זיין אז וואו, צב״ש, סייענס, וואס ארבעט עפ״י די ערשטע דריי דרכים, גייט קעגן דיין מסורה בקבלה, די פערטע וועג, געבסטו זיי די אויבערהאנט. אחוץ טאמער מאכט מען ווייטער א חילוק צווישן צוקונפטיגע קבלה נאמנת העתידה להיות און יעצטיגע קבלה נאמנת: די ״יעצטיגע״ איז יא שטערקער משא״כ ״צוקונפטיגע״.)

אדער קענסטו מאכן א(ן ענליכן) חילוק צווישן אן אייגענע קבלה און אן אנדערנ׳ס: אן ״אנדערנ׳ס״ קבלה, אפילו בתוך די זעלבע נידון ממש כבנידון דידן בענין מנהיגי ישראל בדרגת ״קדוש״, איז נישט מחייב כלל. אויב אזוי אבער קענסטו נישט יענעם פארהאלטן הלמאי ער האלט נישט אז די אמאליגע זענען ״קדושי עליון״. מאן יימר אז ער האט דאס מקבל געווען פונקט אזוי?

וכמובן ביסטו מודה אז למשל אינעם דור פונעם, צב״ש, דברי חיים האבן די המון יא געקענט/געמעגט רעדן קעגן אים לויט זייער אנאליז (אחוץ טאמער ביסטו דאס אויך כולל אין דיין קבלה. איז געדענק אבער אז די צוקונפטיגע ״קבלה״ וועט זיין קעגן דיר און דיינע אנאליזן אויך.)

ועוד יותר, איך שטעל זיך פאר אז פון דער זעלבער טאטע האסטו מקבל געווען אז מ׳מוז מציית זיין צו הלכה און דאס איז וואס איז דער מכריע. נו, האבן מיר דאך פריער אראפגעברענגט אז עס איז לכאורה (פי כמה) הארבער אויף א היינטיגער ווי אן אמאליגער שכבר מת. וממילא אפילו אויב זאל מען דאס [די ״אמאליגע קדושי עליון״] שוין יא געבן וואלידיטי, קען דאס אבער זיכער נישט זיין אויפ׳ן חשבון ״אז ס׳דא גענוג וואס צו רעדן פון די היינטיגע״. אויף דעם קענסטו אולי זאגן אז דיין יעצטיגע אנאליז עפ״י די ערשטע דריי אופני הבירור וועגט דאס אויך איבער. אבער דא איז די קבלה נישט דירעקט קעגן דעם; עס איז בעצם מעיקרא אויף עפעס אנדערש וואס לאזט נישט די ערשטע דריי אופנים זיך בכלל אנהויבן.

ואגב, איך וואלט גע׳חשבונ׳ט מסברא אז אנאליזירן דאס אמאל און דאס חוקר זיין אירע פיגורן גייט אריין בגדר היסטאריע און איר פארשונג; א חכמה און נישט ליידיגקייט. משא״כ פּילעווען אין מחלוקת/פאליטיק ללא הועיל כנ״ל און נישט פון א מבט סאציאלאגיע, איז ״ליידיגקייט״.
But to each his own

[berlbalaguleh]

כידוע די סיפור פון בעלזא רב ז"ל: ווען פריערדיגע רב מהרי"ד איז אוועק האט די רביצין (בזו"ש וואס איז נישט געווען די מאמע פון מהר"א) געוואלט אז איר זוהן בילגערייע רב זאל ווערן "רב" אין בעלזא, און דער מהר"א זאל זיין "רבי", האט בעלזא רב זל געזאגט די איינציגסטע זאך וואס איז בירושה איז דייקא די רבנות, אדרבא אלס עלסטע זוהן איז זיין זכות צו ווערן רב אין בעלזא, און רבי ווענדט זיך וועמען די חסידים וועלן ווילן האבן אלס רבי... כמו התשובה של הדברי חיים הנ"ל.

ר' מאטל טעהנ'ט נישט אז זיי זיינען נישט רבי, אודאי זיינען זיי רבי נאר ס'דא מחיצות... און מ'וועלט א רבי פאר טפשות'דיגע סיבות נאר ווייל זיין טאטע וכו'...

והאיש משה: איך האב געהערט א ביסל אנדערש דעם סיפור. (מעגליך אז ביידע זענען אמת.) די שטאט'ס לייט אין בעלזא. וואס א גרויסער טייל פון זיי זענען געווען מאדערנע. ווייל מיר דארפן געדענקען אז אין די שטאט בעלז/א האבן געוואוינט נישט נאר חסידים. נאר אויך מאדערנע און גאנץ שוואכע עלעמענטן. האבן זיי געוואלט (נאך די פטירה פונ'ם שר שלום) אויפנעמען א מאדערנעם, פארגעשריטענעם ..."רב"... לויט זייער געשמאק. און, בטובם הגדול האבן זיי געזאגט אז דער ממלא מקום (דער מיטלער רב) קען ווייטער זיין רבי און פיהרן רבי'סטווא. און זיי וועללן זיך האבן זייער ..."רב"...!

פארשטייצעך אז דער רב האט בשום אופן נישט מסכים געווען צו דעם...! נאר ער האט ווייטער אנגעהאלטן די הנהגה פון די שטאט.

אט דאס איז איינס (אפשר דער הויפט) פון די טעמים פארוואס די טראדיציע איז אז אין בעלזא רופט מען דעם אדמו"ר ..."רב"...!

א (שטיקל) ראיה אז אין בעלז האבן געוואוינט נישט נאר בעלזער חסידים. נאר אויך גאנץ מאדערנע מענטשן וועלכע האבן נוטה געווען צו רעפארם. איז דאס וועלט בארימטע לידל..."מיין שטעטעלע בעלז"... איינס פון די ליריקס איז אז דאס יונגעלע האט זיך דערמאנט פון זיינע יונגע יארן. און ער רעדט מיט נאסטאלגיע וואס זיי האבן געטון שבת אינדערפריה...נישט געגאנגען מיט זיין טאטן אין שול. נאר געווארפן שטיינדעלעך אין טייך. און געשפיהלט זיך מיט די מיידעלעך...!

א סאך מענטשן פרעגן די קשיא. ווי מיר ווייסן איז דאך בעלזא געווען הייליג.דאס זעהט דאך אויס ווי א סתירה. טייל וויללן פארענטפערן אז ס'איז דא נאך א שטאט וואס הייסט בעלז. און דאס לידל גייט ארויף אויף יענע שטעטל. אבער דער תירוץ לפי פשוטו איז אז אין די שטאט בעלזא האבן געוואוינט אויך מאדערנע מענטשן.

פונקט אזוי ווי אין די שטאט מונקאטש האבן געוואוינט אויסער די חסידים אויך ציונים. (עכטע ציונים. נישט די וועלכע האבן געלערנט דף היומי און געגאנגען צום כותל...לאל.).

[אישתישבי]

אישתישבי: איך האף אז דו מיינסט נישט דעם עכטן, אמת'דיגן שינאווער רב זצוק"ל. ר' יחזקאל בן הדברי חיים זצוק"ל. ווייל ער איז דאך געווען איינער פון די שרפי מעלה. איך גיי יעצט נישט אריין אין יא האלטן אדער נישט האלטן פון איהם. אונז זעמיר צו קליינע מענשטעלעך אפילו צו זאגן מבינות איבער איהם. כש"כ צו זאגן אז ער איז ווערט געווען א שטויס פון הינטן... כדבריך...!

להבהרה

דער שינאווער רב פלעגט ארום פארען צו אלע רבי'ס, ער האט אמאהל געזאגט אז ער איז געווארען צו רבי'ס כמנין ר"ב, און אסאך פין זיי זענען ווערט געוועהן א שטויס פין אונטען.

[berlbalaguleh]

אישתישבי: ייש"כ פאר געבן די אויפקלערונג. ווייל ביי מיר איז דא געוויסע זאכן שאין דעתי סובלתן. איך האלט מיך פאר גאנץ אן אויפגעקלערטן מענטש. ספעציעל ווען ס'קומט צו פאלשע קנאות/ציונות. אדער אוועקמאכן גדולי ישראל. וועלכע זענען געווען אנגענומען אין די גאנצע וועלט...!

אפילו אויף הרה"צ ר' מאטל זילבער שליט"א פרעג איך נישט קיין קשיות. איך נעם נאר נישט אן זיינע (נארישע) רייד. אבער ער ווערט נאכנישט אויס אדם גדול ביי מיר...!

[אישתישבי]

אישתישבי: ייש"כ פאר געבן די אויפקלערונג. ווייל ביי מיר איז דא געוויסע זאכן שאין דעתי סובלתן. איך האלט מיך פאר גאנץ אן אויפגעקלערטן מענטש. ספעציעל ווען ס'קומט צו פאלשע קנאות/ציונות. אדער אוועקמאכן גדולי ישראל. וועלכע זענען געווען אנגענומען אין די גאנצע וועלט...!

אפילו אויף הרה"צ ר' מאטל זילבער שליט"א פרעג איך נישט קיין קשיות. איך נעם נאר נישט אן זיינע (נארישע) רייד. אבער ער ווערט נאכנישט אויס אדם גדול ביי מיר...!

און די ווען די רעדסט שטותים, ווערסט די נישט אויס בעל עגלה ביי מיר, אייביג וועסטו זיין מיין טייערע בעל עגלה.

[זיו]

א (שטיקל) ראיה אז אין בעלז האבן געוואוינט נישט נאר בעלזער חסידים. נאר אויך גאנץ מאדערנע מענטשן וועלכע האבן נוטה געווען צו רעפארם. איז דאס וועלט בארימטע לידל "מיין שטעטעלע בעלז"... איינס פון די ליריקס איז אז דאס יונגעלע האט זיך דערמאנט פון זיינע יונגע יארן. און ער רעדט מיט נאסטאלגיע וואס זיי האבן געטון שבת אינדערפריה... נישט געגאנגען מיט זיין טאטן אין שול. נאר געווארפן שטיינדעלעך אין טייך. און געשפיהלט זיך מיט די מיידעלעך...!

א סאך מענטשן פרעגן די קשיא. ווי מיר ווייסן איז דאך בעלזא געווען הייליג.דאס זעהט דאך אויס ווי א סתירה. טייל וויללן פארענטפערן אז ס'איז דא נאך א שטאט וואס הייסט בעלז. און דאס לידל גייט ארויף אויף יענע שטעטל. אבער דער תירוץ לפי פשוטו איז אז אין די שטאט בעלזא האבן געוואוינט אויך מאדערנע מענטשן.

די ניגון בעלז איז נישט אונזער הייליגער שטעטל בעלז, עס איז א צווייטער שטאט ווואס הייסט בעלץ. זע וויקי, טריווע, איך האב קאפי, פעיסט ,פון דארט.

[url]https://en.m.wikipedia.org/wiki/Bălți[/url]

The famous Yiddish song Mein Shtetle Belz from 1932, written by Jacob Jacobs (theater) and composed by Alexander Olshanetsky for the play Ghetto Song, makes a reference to the old Jewish city of Bălți.[33] It had been a tribute to the famous singer Isa Kremer, born in Bălţi, and who was probably also the first one to perform it.

[berlbalaguleh]

אישתישבי: ייש"כ פאר געבן די אויפקלערונג. ווייל ביי מיר איז דא געוויסע זאכן שאין דעתי סובלתן. איך האלט מיך פאר גאנץ אן אויפגעקלערטן מענטש. ספעציעל ווען ס'קומט צו פאלשע קנאות/ציונות. אדער אוועקמאכן גדולי ישראל. וועלכע זענען געווען אנגענומען אין די גאנצע וועלט...!

אפילו אויף הרה"צ ר' מאטל זילבער שליט"א פרעג איך נישט קיין קשיות. איך נעם נאר נישט אן זיינע (נארישע) רייד. אבער ער ווערט נאכנישט אויס אדם גדול ביי מיר...!

און די ווען די רעדסט שטותים, ווערסט די נישט אויס בעל עגלה ביי מיר, אייביג וועסטו זיין מיין טייערע בעל עגלה.

אישתישבי: ייש"כ. דו האסט מיך געמאכט קוילערן פאר געלעכטער. אבער וואס דו זאגסט איז אמת. יא. איך רעד צומאל (אבער האפנטליך נישט אייביג) נארישקייטן...!

[לבי ובשרי]

היינט איז פארשפרייט געווארן א כמעט דריי מינוטיגע אויסצוג פון א דרשה פון הגה"צ רבי מאטל אין וועלכע ער ערקלערט אז דער עולם איז עפעס אויף מיט א לעצטיגע דרשה זיינע און ער איז מוסיף א נקודה פון הבהרה:

"ווען כ'האב גערעדט אפאר וואכן צוריק וועגן רבי'ס, היינטיגע רבי'ס, האט זיך אפגעטון א גאנצע פרסום פון די דרשה. וואו כ'בין געגאנגען האב איך געהערט אז כ'האב געזאגט א דרשה. איך זאג טויזנט אנדערע דרשות און קיינער ווייסט נישט פון יענע דרשות. איך האלט אין איין רעדן, כ'ווער נישט פארטיג פון רעדן און קיינער ווייסט נישט פון יענע דרשות... כ'האב דערמאנט איין זאך וואס מ'האט דאס פארדרייט אויך... מ'ווייסט נישט וואס כ'האב געמיינט... מ'האט געשניטן די פאליטיק, כ'רעד טויזנט זאכן און קיינער ווייסט נישט, כ'וואלט געקענט רעדן נאך אסאך זאכן, יעדע זאך וואס שמעקט פון פאליטיק. כ'וואלט געקענט מסביר זיין די נושא פון ציונות, קנאות, כ'האב זייער א קלארע הסבר וואס באמת וואלט דאס געדארפט ווערן נתקבל ביי יעדן איינעם, סיי ביי די קנאים און סיי ביי נישט קנאים, א קלארע מהלך איבער דעם גאנצן ענין, אבער כ'רעד נישט דערפון ווייל מ'וועט נישט הערן וואס כ'רעד... וכו'. ס'דא זייער אסאך זאכן אבער מ'קען נישט רעדן ווייל די וועלט איז אזוי משוקע אין פאליטיק און נישט ערנסטקייט, נארישקייט און חיצוניות אז מ'פארדרייט יעדע זאך. מ'הערט נישט וואס מ'דארף הערן, מ'הערט נאר וואס מ'דארף נישט הערן. שוין, קען מען נישט רעדן.

"ווען כ'וועל זאגן אז מ'דארף רעדן צום אויבערשטן וועט מען זאגן אז כ'בין א ברסלב'ער. רעדן צום אויבערשטן האט גארנישט צוטון מיט ברסלב, אלע צדיקים האבן גערעדט מיט'ן אויבערשטן, וכו'... דאס ענין פון זיך אויסרעדן צום אויבערשטן און כסדר האבן א שפראך מיט'ן אויבערשטן איז א יסוד אין עבודת ה', דאס איז עיקר מצות תפלה, צו וועמען דען זאל מען רעדן און בעטן אויב נישט צום אויבערשטן וכו'...

[הקטן]

ואגב, איך וואלט גע׳חשבונ׳ט מסברא אז אנאליזירן דאס אמאל און דאס חוקר זיין אירע פיגורן גייט אריין בגדר היסטאריע און איר פארשונג; א חכמה און נישט ליידיגקייט. משא״כ פּילעווען אין מחלוקת/פאליטיק ללא הועיל כנ״ל און נישט פון א מבט סאציאלאגיע, איז ״ליידיגקייט״.

מען דארף אין אכט נעמען אז אים 100-200 יאר ארים וועט פארכענט ווערן פילעווען און די היינטיגע מחלוקת/פאליטיק; א חכמה און נישט ליידיגקייט.

[berlbalaguleh]

היכי דמי: אבער די רבי שליט"א רעדט נישט פון דעם חלק פון אוועקמאכן אלע היינטיגע (און אפשר אמאליגע אויך) רעבעס און בנש"ק'לעך במחי יד. דער חלק איז וואס ס'שטערט דעם עולם. נאכאמאל. ביי מיר פארבלייבט ער בגדלותו. אבער צומאל רעדט ער (אזוי ווי אין דעם איצטיגן פאל) במחכת"ה נארישקייטן.

[אישתישבי]

ער רעדט זיך נעבעך אפ, ווען איך ווייס אז מען גייט עס מפרסם זיין, הוי וואלט איך גערעדט אנדרעש, אין וואלט גערעדט וועגן אזויפיל אנדערע זאכען וואס דארפען ווערען מפורסם. נאכדעם בלעימט דער בעל גאה אונז, אז מיר פארשטייען אים נישט וכו'.

איך האב נייעס פאר אים, אונז פארשטייען אים צו גוט.

[מי אני]

ואגב, איך וואלט גע׳חשבונ׳ט מסברא אז אנאליזירן דאס אמאל און דאס חוקר זיין אירע פיגורן גייט אריין בגדר היסטאריע און איר פארשונג; א חכמה און נישט ליידיגקייט. משא״כ פּילעווען אין מחלוקת/פאליטיק ללא הועיל כנ״ל און נישט פון א מבט סאציאלאגיע, איז ״ליידיגקייט״.

מען דארף אין אכט נעמען אז אים 100-200 יאר ארים וועט פארכענט ווערן פילעווען און די היינטיגע מחלוקת/פאליטיק; א חכמה און נישט ליידיגקייט.

עקזעקטלי. ווייל דאן וועט דאס זיין מכח א פארשונג אין גדר חכמת היסטאריע פון א דיִטעטשט פּערספּעקטיוו. משא״כ זיך פילעווען יעצט דערין (אחוץ אויב מ׳טוהט דערין אין די פּרעזענט מכח א סאציאלאגישן מבט וכדומה וואס איז אויך דיִטעטשט, וכנ״ל). וההבדל פשוט.

‏אויב איז דאס געווען מכח אפצופרעגן דאס וואס איך זאג, איז דאס ממש סאָפיסטרי.

[ישעיה]

עס הערט זיך ווי דער רבי שליט"א איז שטארק מדקדק אין ויגבה ליבו

[אישתישבי]

עס הערט זיך ווי דער רבי שליט"א איז שטארק מדקדק אין ויגבה ליבו

וואס רעדסטו, דארט איז דער קלימאקס פון ביטול היש. יענעמס...

[תרמב]

היינט איז פארשפרייט געווארן א כמעט דריי מינוטיגע אויסצוג פון א דרשה פון הגה"צ רבי מאטל אין וועלכע ער ערקלערט אז דער עולם איז עפעס אויף מיט א לעצטיגע דרשה זיינע און ער איז מוסיף א נקודה פון הבהרה:

"ווען כ'האב גערעדט אפאר וואכן צוריק וועגן רבי'ס, היינטיגע רבי'ס, האט זיך אפגעטון א גאנצע פרסום פון די דרשה. וואו כ'בין געגאנגען האב איך געהערט אז כ'האב געזאגט א דרשה. איך זאג טויזנט אנדערע דרשות און קיינער ווייסט נישט פון יענע דרשות. איך האלט אין איין רעדן, כ'ווער נישט פארטיג פון רעדן און קיינער ווייסט נישט פון יענע דרשות... כ'האב דערמאנט איין זאך וואס מ'האט דאס פארדרייט אויך... מ'ווייסט נישט וואס כ'האב געמיינט... מ'האט געשניטן די פאליטיק, כ'רעד טויזנט זאכן און קיינער ווייסט נישט, כ'וואלט געקענט רעדן נאך אסאך זאכן, יעדע זאך וואס שמעקט פון פאליטיק. כ'וואלט געקענט מסביר זיין די נושא פון ציונות, קנאות, כ'האב זייער א קלארע הסבר וואס באמת וואלט דאס געדארפט ווערן נתקבל ביי יעדן איינעם, סיי ביי די קנאים און סיי ביי נישט קנאים, א קלארע מהלך איבער דעם גאנצן ענין, אבער כ'רעד נישט דערפון ווייל מ'וועט נישט הערן וואס כ'רעד... וכו'. ס'דא זייער אסאך זאכן אבער מ'קען נישט רעדן ווייל די וועלט איז אזוי משוקע אין פאליטיק און נישט ערנסטקייט, נארישקייט און חיצוניות אז מ'פארדרייט יעדע זאך. מ'הערט נישט וואס מ'דארף הערן, מ'הערט נאר וואס מ'דארף נישט הערן. שוין, קען מען נישט רעדן.

"ווען כ'וועל זאגן אז מ'דארף רעדן צום אויבערשטן וועט מען זאגן אז כ'בין א ברסלב'ער. רעדן צום אויבערשטן האט גארנישט צוטון מיט ברסלב, אלע צדיקים האבן גערעדט מיט'ן אויבערשטן, וכו'... דאס ענין פון זיך אויסרעדן צום אויבערשטן און כסדר האבן א שפראך מיט'ן אויבערשטן איז א יסוד אין עבודת ה', דאס איז עיקר מצות תפלה, צו וועמען דען זאל מען רעדן און בעטן אויב נישט צום אויבערשטן וכו'...

מ’מוטשעט זיך שוין מיט ציונות פאר הונדערט און ברוך השם ס’איז שוין דא א קלארע מהלך וואס איז גוט פאר אלע זייטן אבער ער וויל נישט ארויסגעבן דעם סוד, וואס קען מען טון? וויאזוי קען מען עס מסדר זיין אז ער זאל ארויסגעבן דעם סוד?