האדמו''ר מהר''א מסאטמאר דערקלערט קריג מיט וויזניץ

[מפיל קינד]

ס'איז נישט שייך מקום שנהגו אויף א פלאץ מיט 10 בתי מדרשים וואס יעדער פירט זיך כאוות נפשו. דזשמיגראדער רבי טאר נישט גיין מיט א ווייסע בעקישע ווייל קיינער גייט נישט? קיינער האט נישט מייסד געווען דעם שטעטל אויסער אפאר בראוקערס.

מרא דאתרא איז ער נישט, בלומינגראוו איז נישט קרית יואל. ופשוט הוא. מהרז"ל האט אהינגעשיקט זיינע חסידים ערשט, נישט מהר"א וואס האט נישט געלאזט אהינפארן, ווייל ס'איז נישט קרית יואל.

לגבי תעניתים, רביה"ק האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיטן אויספאסטן פאר 72, ווי מ'האט געטון אין סאטמאר אין די ערשטע יארן. שאל נא לימים הראשונים. ביז שפעטער האבן אידן געוואלט נאכמאכן דעם רבין אליין. ואכמ"ל.

[ר' זעקל]

מהר"א מרא דאתרא'שאפט האט נישט קיין שייכות מיט בלומינגראוו. בפרט נאכדעם וואס ער האט קלארגעשטעלט ביים פרק שיעור עטליכע יאר צוריק אז מ'זאל נישט אהינגיין וואוינען ווייל ס'איז נישט געמאכט פאר היימישע אידן.

פון דיינע ווערטער קוקט אויס אז דיין גאנצע פראבלעם איז איבער די גלילות, איא? איז איבער דעם וועלן מיר באלד רעדן.

לאמיר נאר פארשטיין איין זאך. דו האלטסט אז ס'מאכט נישט קיין סענס אז א רב פון א שטאט זאל פארלאנגען פון יעדן איינעם וואס וויל זיין א תושב אין שטאט אז יענער זאל זיך צושטעלן צו די מנהגים און יסודות וואס איז געגענגען בנפשו פארן מייסד העיר?

איך רעדט פון קרית יואל גופא.

אויב האלסטו אז ס'האט נישט קיין פשט זיי מיר ביטע מסביר פארוואס.

איבער די גלילות וועלן מיר רעדן איינמאל אונז זעמיר קלאר אין דעם. (אויב דו ווילסט)

א רב פון א שטאט קען פארלאנגען, אבער ווער האט אפגעמאכט ווער ס'איז מרא דאתרא אין קרית יואל?, אויב מהר''א איז די לעצטע ווארט אין שטעטל, דאן האט ער די מאכט צו מאכן די מנהגים, אבער די רגע וואס זיין גאנצע מאכט איז אונטער פראגע צייכן, פארוואס זאל וויזניץ זיך צושטעלן צו אים מער װי צו איינעם אנדערש?

עס האט נישט מיט מהר'א'ס זיין מרא דאתרה, עס האט מיט דעם אז רבינו הקדוש איז מרא דאתרה פון קרית יואל.

[ר' זעקל]

איינער קען אריינקומען קלאר ווען די וויזניצע זמן איז מוצאי שבת?

איך געדענק אז זייער זמן מוצאי איז 58 אלס תוספות שבת, און דעמאלטס דאווענען זיי מעריב. דאס מיינט אז זיי האבן נישט קיין צייט צו טון מלאכות (חוץ צינדן לעכט ביי של"ש) פארן זמן ר"ת. (קען זיין כ'האב א טעות, זאל מיר איינער פאררעכטן ביטע.)

*****

מהר"א מרא דאתרא'שאפט האט נישט קיין שייכות מיט בלומינגראוו. בפרט נאכדעם וואס ער האט קלארגעשטעלט ביים פרק שיעור עטליכע יאר צוריק אז מ'זאל נישט אהינגיין וואוינען ווייל ס'איז נישט געמאכט פאר היימישע אידן.

אז די ווילסט שטארק וועל איך דיר מסביר זיין, עס קען אויסקלאפן נישט נאר ביי מוצאי שבת לגבי טוהן א מלאכה, עס קלאפט אויך אויס לגבי א תענות אויסצופאסטן, אויב גייט וויזניצע שוהל אין בלומינגראוו דאווענען לויט זייער זמן, גייען אסאך אסאך סאטמערע אידן גיין דארט דאווענען, אין אויספאסטן פאר די זיבעציג, וואס איז אלס געווען זייער הארב אין סאטמאר.

עס האט נישט צו טוהן מיט מהר'אס מרא דאתרא'שאפט, עס איז צוויי זאכן 1) א אפענע משנה מקום שנהגו אז ווען מען פירט זיך אין א פלאץ א מנהג האט קיינער נישט קיין רעכט צו טוהן אנדערש 2)רבינו הקדש'ס מרא דאתרא'שאפט, אפילו קיינער וואלט נישט אנגענימען די זמן פון רבינו הקדוש איז דא א זאך אז אין זיין פלאץ ווי ער איז געווען רב זאל מען זיך אזוי פירען, אזוי ווי ווען א חסיד פאלט אריין אין די רמ'א שיהל דאווענט ער נוסח אשכנז, ווייל עס איז באתרה דמר.

ס'איז נישט שייך מקום שנהגו אויף א פלאץ מיט 10 בתי מדרשים וואס יעדער פירט זיך כאוות נפשו. דזשמיגראדער רבי טאר נישט גיין מיט א ווייסע בעקישע ווייל קיינער גייט נישט? קיינער האט נישט מייסד געווען דעם שטעטל אויסער אפאר בראוקערס.

יא דזשמיגראדער רבי מעג גיין מיט א ווייסע בעקעטשע, אין די מעגסט עסן דזשעק ענד דזשיל קאקיס, אבער מקום שנהגו איז נישט טייטש א ביהמ'ד עס איז טייטש א שטאט, אין ניין א שטאט בלומינגראוו וואס 99.99% אידן זענען סאטמארע האסטו נישט קיין רעכט צו דאווענען פריער ווי זיי פירען זיך.

מרא דאתרא איז ער נישט, בלומינגראוו איז נישט קרית יואל. ופשוט הוא. מהרז"ל האט אהינגעשיקט זיינע חסידים ערשט, נישט מהר"א וואס האט נישט געלאזט אהינפארן, ווייל ס'איז נישט קרית יואל.

שוין ווייטער מישטו אויס מיט מהר'א, אפילו די זאלסט אננעמען אז מהר'א איז נישט מרא דאתרא, איז רבינו הקדוש יא, ער האט אויפגעבויט די שטאט אין מען איז מחיוב דארט אנצונעמען ווי ער האט געפסקנט.
שיין זעה מיר אויס אז די זאליס זענען גרייט צו שיקן ליפטערן רבינו הקדוש פאר אביסל שנאה.

לגבי תעניתים, רביה"ק האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיטן אויספאסטן פאר 72, ווי מ'האט געטון אין סאטמאר אין די ערשטע יארן. שאל נא לימים הראשונים. ביז שפעטער האבן אידן געוואלט נאכמאכן דעם רבין אליין. ואכמ"ל.

אזוי ווי עס איז טאקע ברייט ידוע, פרעג מיר אפ.

[ר' זעקל]

ווי איך פארשטיי איז דאס די underlying סיבה, פארוואס די זאלונים האבן זיך נישט געשטעלט אז די וויזניצע זאלן אננעמען די 72, צו ווייזן פאר די ארוינים ווער עס איז באסס.

יא, אזוי קוקט אויס פשטות.

ביטע הרב מיליאנער, גייט צירוק צו אייער אשכול און ווער עס וויל זעהן דיינע טיפע בליצן, גוטע ריענות און פיינע שטעך ווערטליך וועט אהין גיין זיך באלעקן די פינגער.
אבער ביטע לאזט איבער אנדערע אשכלות פאר די מענטשהייט.

אין ווער עס וויל זיך קלאפן די קאפ אין וואנט אריינשטעקן די בת היענה אויגן אין זאמד אין נאר הערן איין זייט, וועט רואיג קענען אהער קומען.

[וואסער]

אז די ווילסט שטארק וועל איך דיר מסביר זיין, עס קען אויסקלאפן נישט נאר ביי מוצאי שבת לגבי טוהן א מלאכה, עס קלאפט אויך אויס לגבי א תענות אויסצופאסטן, אויב גייט וויזניצע שוהל אין בלומינגראוו דאווענען לויט זייער זמן, גייען אסאך אסאך סאטמערע אידן גיין דארט דאווענען, אין אויספאסטן פאר די זיבעציג, וואס איז אלס געווען זייער הארב אין סאטמאר.

אזוי????
אין מאנסי גייען אסאך אסאך סאטמארע אידן דאווענען קיין וויזניץ אין אן תענית אויסצופאסטן פריער?
אין וומ"ס גייען אסאך אסאך סאטמארע אידן דאווענען קיין וויזניץ אין אן תענית אויסצופאסטן פריער?
אין ב"פ גייען אסאך אסאך סאטמארע אידן דאווענען קיין וויזניץ אין אן תענית אויסצופאסטן פריער?

[מפיל קינד]

ר' זעקל, רביה"ק זי"ע האט נישט קיין שייכות מיט בלומינגראוו, נישט קיין חילוק וויפיל סאטמארע אידן ס'ווואוינען דארט.

פונקט ווי אין דזשערזי סיטי האט די שטאט גארנישט מיט סאטמאר, אפי' רוב סאטמאר וואוינען דארט. זיי האבן א מרא דאתרא ר' מנשה מאיער וואס באשליסט אלעס.

[וואסער]

שיין זעה מיר אויס אז די זאליס זענען גרייט צו שיקן ליפטערן רבינו הקדוש פאר אביסל שנאה.

אראפגעלייגט אן הנחה כאילו די זאליס שפילן דא א ראלע. אין דערנאך דארף מען זיך נאך פארענטפערן.
דאס איז א פייט פון מהר"א צו ווייזן בעלות און האט מיט די זאליס קיין שייכות.
די מעשה כאילו וויזניץ האט געזאגט אז אויב די זאליס פארלאנגען עס וועלן זיי זיך צושטעלן איז די זעלבע אמת ווי אז מהר"א'ס רעביצין האט אלע אירע יארן אלץ מיידל געהאלטן זמן ר"ת באהאלטענערהייט...

[ר' זעקל]

ר' זעקל, רביה"ק זי"ע האט נישט קיין שייכות מיט בלומינגראוו, נישט קיין חילוק וויפיל סאטמארע אידן ס'ווואוינען דארט.

פונקט ווי אין דזשערזי סיטי האט די שטאט גארנישט מיט סאטמאר, אפי' רוב סאטמאר וואוינען דארט. זיי האבן א מרא דאתרא ר' מנשה מאיער וואס באשליסט אלעס.

רביה'ק איז געווען מרא דאתרא פון קרית יואל והגלילות, אפילו די זאליס האבן געארבעט שווער ארויסצורייסן די הלכה פון גלילות, ווערט עס בכלל נישט אפגעפרעגט.

איך קען נישט די מציאות פון דזשערסי סיטי, אבער אויב ווען עס גייט ווערן א מסודר'דיגע שטאט אין אלע אידן פון דארט גייען זיך פירן ווי אין סאטמאר לגבי די זמן, און נאכדעם גייען קומען וויזניצע אידן אין עפענען א ביהמ'ד אין וועלן איינפירן זייער זמן, ליגט אויף ר' מנשה מאיער זיך צו שטעלן דערקעגן און עס נישט צולאזן.

[ר' זעקל]

אז די ווילסט שטארק וועל איך דיר מסביר זיין, עס קען אויסקלאפן נישט נאר ביי מוצאי שבת לגבי טוהן א מלאכה, עס קלאפט אויך אויס לגבי א תענות אויסצופאסטן, אויב גייט וויזניצע שוהל אין בלומינגראוו דאווענען לויט זייער זמן, גייען אסאך אסאך סאטמערע אידן גיין דארט דאווענען, אין אויספאסטן פאר די זיבעציג, וואס איז אלס געווען זייער הארב אין סאטמאר.

אזוי????
אין מאנסי גייען אסאך אסאך סאטמארע אידן דאווענען קיין וויזניץ אין אן תענית אויסצופאסטן פריער?
אין וומ"ס גייען אסאך אסאך סאטמארע אידן דאווענען קיין וויזניץ אין אן תענית אויסצופאסטן פריער?
אין ב"פ גייען אסאך אסאך סאטמארע אידן דאווענען קיין וויזניץ אין אן תענית אויסצופאסטן פריער?

קודם כל יא עס זענען דא סאטמערע אידן וואס טוהן עס, אין נאכדעם אפילו ווען נישט הלכה בלייבט הלכה, נעם ארויס א מסכת פסחים פרק ד' אין לערן דורכ מקום שנהגי.

[ר' זעקל]

שיין זעה מיר אויס אז די זאליס זענען גרייט צו שיקן ליפטערן רבינו הקדוש פאר אביסל שנאה.

אראפגעלייגט אן הנחה כאילו די זאליס שפילן דא א ראלע. אין דערנאך דארף מען זיך נאך פארענטפערן.
דאס איז א פייט פון מהר"א צו ווייזן בעלות און האט מיט די זאליס קיין שייכות.
די מעשה כאילו וויזניץ האט געזאגט אז אויב די זאליס פארלאנגען עס וועלן זיי זיך צושטעלן איז די זעלבע אמת ווי אז מהר"א'ס רעביצין האט אלע אירע יארן אלץ מיידל געהאלטן זמן ר"ת באהאלטענערהייט...

איך רעדט נישט פון די זאליס אין קרית יואל, איך רעדט די פון דא אויף קאווע שטיבל.

[נחמד]

שוין ווייטער מישסטו אויס מיט מהר'א, אפילו דו זאלסט אננעמען אז מהר'א איז נישט מרא דאתרא, איז רבינו הקדוש יא, ער האט אויפגעבויט די שטאט אין מען איז מחוייב דארט אנצונעמען ווי ער האט גע'פסק'נט.
שיין זעה מיר אויס אז די זאליס זענען גרייט צו שיקן לופטערן רבינו הקדוש פאר אביסל שנאה.

דערמאנט ווי ארונים האבן געשיקט לופטערן רבינו הקדוש פאר אביסל שנאה און קנאה ביי די עירוב פרשה, אלעס ווייל רז''ל איז געווארן רב אין וויליאמסבורג... יעדער ווייסט וואס ס'וואלט געווען אויב וואלט עס געשען אביסל פריער פאר רז''ל איז געווארן רב, וואלט ר''א נישט געזאגט אז יעדער מעג טון וואס ער וויל און אז מ'טאר נישט פראטעסטן, בלוט וואלט זיך געגאסן!

[תפוח]

וואס האט די עירוב אין וויליאמסבורג מיט סאטמארער רב ז"ל??

[ר' זעקל]

דערמאנט ווי ארונים האבן געשיקט ליפטערן רבינו הקדוש פאר אביסל שנאה און קינאה ביי דו עירוב פרשה אלעס ווייל רז''ל איז געווארן רב אין וויליאמסבורג... יעדער ווייסט וואס סעוואלט געווען אויב וואלט עס געשען אביסל פריער פאר רז''ל איז געווארן רב וואלט ר''א נישט געזאגט אז יעדער מעג טון וואס ער וויל און אז מ'טאר נישט פראטעסטן, בלוט וואלט זוך געגאסן

שוין ווייטער קומט אריין א "יעדער ווייסט".

[ליב צו וויסן]

די וויזשניצער זענען אביסל טועם וואס זייער "הייליגער" רבי האט געגיבן צו שפירן פאר די סאטמארע אין מאנסי..

[נחמד]

וואס האט די עירוב אין וויליאמסבורג מיט סאטמארער רב ז"ל??

דאס וואלט דיר ר''א שיין צו פארשטיין געגעבען אויב ער וואלט דאן געווען רב הצעיר

[היכי דמי]

וואס האט זמנים מיט א רוב? איז די זמן שב"ק ווען רוב כלל ישראל איז גרייט ארויס פון שאוער? זמנים האבן חכמים אוועקגעשטעלט אויף א געוויסע וועג, און וויזניץ האט זיך זייער מנהג מקובל מרבותיהם הקדושים. ווי קומט דא מנהג המקום? רוב? מרא דאתרא?

[תפוח]

די וויזשניצער זענען אביסל טועם וואס זייער "הייליגער" רבי האט געגיבן צו שפירן פאר די סאטמארע אין מאנסי..

מהר"א האט נאך א מהלך צו גיין אנצוקומען צו הגה"ק דער מוחה אני זצ"ל.

[תפוח]

וואס האט די עירוב אין וויליאמסבורג מיט סאטמארער רב ז"ל??

דאס וואלט דיר ר''א שיין צו פארשטיין געגעבען אויב ער וואלט דאן געווען רב הצעיר

דאס איז א נביאה אדער מער א השערה?

[ר' זעקל]

וואס האט זמנים מיט א רוב? איז די זמן שב"ק ווען רוב כלל ישראל איז גרייט ארויס פון שאוער? זמנים האבן חכמים אוועקגעשטעלט אויף א געוויסע וועג, און וויזניץ האט זיך זייער מנהג מקובל מרבותיהם הקדושים. ווי קומט דא מנהג המקום? רוב? מרא דאתרא?

וואס האט ארבעטן ערב פסח ביז חצות מיט א רוב? האט עס צו טוהן ביז ווען די לעצטע שלעפער פארברענט די חמץ? ניין די משנה זאגט אז א פלאץ וואס מען האט זיך געפירט א זאך טאר מען נישט משנה זיין, 99.99% אידן פון בלומינגראוו זענען סאטמערע וואס פירן זיך צו האלטן די 72, האסטו נישט קיין רעכט משנה צו זיין, פינטל.

[כפתור]

וואס קען געשען אז א סאטמארער איד וואשט זיך של"ס און זעהט א וויזניצער איד פארן און א קאר מיט די בלויע סקרין פון זיין סעלפאון ביילאכטן, האבן סאטמארע אזא שוואכע אימיון סיסטעם אז ס'וועט זיי אפעקטן און וועלן זשוינען וויזניץ? האט עס איינעם אפעקטעד און וויליאמסבורג אדער ב"פ?

אפשר פארקערט, מ' זאל איינמאל פאר אלעמאל אויסלערנען דעם עולם אז ס'איז דא פארשידענע שיטות און ער קען ווייטער עסען זיין שאלעשידעס רואיג.
געפעלט מיר ווי מ' שרייבט אלעמאל" מ'האט אים שיין געבעטן", און אז ער איז נישט מסכים, ווערט יענער א שייגעץ. אז מ'בעט שיין ברויך מען אנעמען "שיינעהייט" א "ניין"

בד"וו, איך בין שטארק מסופק אויב רביה"ק האט אפילו געוואוסט ווי בלומינגראוו איז אופן מאפע, אדער אפילו געהערט אזא נאמען. צו זאגן אז ער איז געווען מרא דאתרא אויף אלע גוים וואס האבן דארט געוואוינט איז א מהלך.
ווען מ'האט גערעדט פון די גלילות האט מען מסתם געמיינט נישט מער ווי די פאר גאסען און סעווען ספרינגס. קיינער האט נישט ג'חלומ'ט אז מ' וועט אנקומען אזוי ווייט.
ס'שמעקט שטארק ווי די "מייל" ארום סקווער. די קהילות האבן זיך אנגעהויבן דערקלערן בעלי בתים אויף מיילן ארום זיך.

[עדיאל]

וויפיל אייך ווייס, שטעלן די מוסדות נישט צו קיין באסעס פאר ב"ג מיט די טענה א ס'נישט ק"י. פלוצים ווערט עס גלילות מיט א מרא דאתרא שוין.

די טענה אז רביה"ק איז געווען מרא דאתרא אין ב"ג איז הויל לצנות. אין מלך בלא עם.

מקום שנהגו איז א הלכה אויף א יחיד. אן עטאבלירטע קהילה מאכט זיך זייערע אייגענע מנהגים. והא ראיה אז סאטמארע אין מאנסי זענען נישט מקבל שבת ביים פריען זמן, כאטש ליטאים + ויז'ניץ האבן קובע געווען דארט מנהגים בעפאר סאטמאר.

בלי ספק עקזיסטירט א מנהג ירושלים. האלטן זיך סאטמארע צו דעם לגבי זמן כניסת שבת?

[[NAMELESS]]

סזעט אויס מגייט ניצן די זעלבע נאנסענס טאקטיקן ווי סידור קידושין, מנעמט א ביליגע כבוד שפיל מלייגט עס אריין אין יודישקייט, אין משרעקט אן אז ווער ווייסט וואסערע פירצת גייט ארויס קימען אז סאטמערער יודן גייען זען, כאולי אין וויליאמסבורג, ב"פ, מאנסי, גייען פאר שרעקליכע זאכן, פינקט ווי סידור קידושין,

יא, סאטמאר רב האט געהאלטן, אז פאר די 72 איז חילול שבת, אבער ער האט געוואלט מאכן א שטאט ווי יעדע ערליכע יוד זאל קענען וואינען, אין אוודאי האט ער נישט געהאלטן פין טעראזירן יחידים וואס פירען זיך ווי זייער מנהיג,

[היכי דמי]

וואס האט זמנים מיט א רוב? איז די זמן שב"ק ווען רוב כלל ישראל איז גרייט ארויס פון שאוער? זמנים האבן חכמים אוועקגעשטעלט אויף א געוויסע וועג, און וויזניץ האט זיך זייער מנהג מקובל מרבותיהם הקדושים. ווי קומט דא מנהג המקום? רוב? מרא דאתרא?

וואס האט ארבעטן ערב פסח ביז חצות מיט א רוב? האט עס צו טוהן ביז ווען די לעצטע שלעפער פארברענט די חמץ? ניין די משנה זאגט אז א פלאץ וואס מען האט זיך געפירט א זאך טאר מען נישט משנה זיין, 99.99% אידן פון בלומינגראוו זענען סאטמערע וואס פירן זיך צו האלטן די 72, האסטו נישט קיין רעכט משנה צו זיין, פינטל.

ביז ווי גייט עס?
די סאטמארע פרוי אין לעיקוואד מעג דרייווען ווייל מען דארף גיין מיט רוב?

און אויב וואוי איך אין בארא פארק בין איך באצוואונגען מיט די מנהגים וואס רוב שטאט פירט זיך?