איז ראביי אבי ווייס א "רעפארמער"?

[קהל'ס נער]

.

[קהל'ס נער]

די שאלה איז לויט וועמען מען רעכנט עס

לויט א דארעכשניטליכע עמך איד אזא תלמידי חתם סופר סארט איז ער זיכער א ריפארמער

די חתם סופר איז געוועין די פאונדינג פאטהער פון אונגערישע עקסטרעמיזעם מילא זאגט עס מיך גארנישט

לויט די חכמי הק”ש איז עס אזא צדיק וואס קומט נאר אראפ איינמאל און 200 יאר

קיינער האט דעיס דא נישט געזאגט, איך האב בסה"כ געזאגט אז ער איז א ארטהאדקסישער יוד

סיריעסלי
א מענטש וואס וועט זיך אן עצה געבן מיט אלע תרי”ג מוצוות אויב עס וועט עים שטיין און וועג

ווילאנג ער קען טרעפן א היתר ע"פ תורה, איז ער ארטהאדאקס

א מענטש וואס גלייבט און זיין אייגן חכמה און קאנטשעס מער פון וויפיל ער גלייבט אז עס איז דא א גאט

מהיכן דנתני

א מענטש וואס איז אויסגעשפיגן אפי’ דארעך די לינקע מאדערנע ארטעדאקסן

פארוואס האסטו מחליט געוועין אז די מאדערן ארטהאדאקס דעצידירן ביז וואו ארטהאדאקסיע גייט

א מענטש וואס איז נישט געבינדן צו קיין שום אטאריטעט די איינציגע זאך צו וואס ער איז געבינדן צו איז די נשים ממילא וואס איז די חידוש אז ער מאכט זיי פאר רבנים אנטשילדיגט רבנית ורביית

דעיס איז א רענט געבויעט אויף דיינע אייגענע השערות (אסאך מאל ביי מענטשען וואס די קאפ ליגט זיי דארט מוז יעדע געשעיניש זיין ציגעבינדען מיט דעים)

איך שעם זיך אז עס זענען דא מענטשן וואס שעימען זיך נישט עהם צוצוגלייכען צו הגאון הפוסק ר’ שמואל ניימאן לרפ”ש

ווייל ביי ר' שמואל קענסטו די אנדערע זייט מעשה, און ביי ר' אבי נישט.

אגב פארוואס ביי ר' יואל ראטה שעימסט דיך נישט אז איך גלייך עים צי, צי ר' אבי?

[berlbalaguleh]

ס'איז דא גרויסער חילוק צווישן איין שול און די אנדערע אין די קאנסערוואטיוו מאוומענט אליין.. די פארק עוועניו שול איז א מער ..."טראדיציאנאלע"... שול. לעומת די סענטראל סינאגאג. ביי די ערשטע לאזן זיי איבער (כמעט) אלע תפילות גאנץ.דער חזן זאגט הויעך די ערשטע פרשה פון שמע. די איבריגע זאגן זיי שטיל (ווער ס'זאגט). ר"ה ביינאכט ביי מעריב האבן זיי געזאגט אלע תפילות און געזינגען קדיש מיט דעם זעלבן ניגון וואס אונז זינגען. אבער ביי די סענטראל סינאגאג שניידן זיי די תפילות. זיי זאגן נאר וועלכע שטיקלעך ס'געפעלט זיי.

ביי פארק עוו. גייען אלע ..."סטעף"... מיט א קאפל. אזוי ווי רוב מתפללים. לעומת ביי סענטראל. גייען א סאך מעמבערס, (אויסער די ראביי, אן אזיאטישע פרוי) אן א קאפל. נאך א גאר אינטרעסאנטע און מאדנע זאך האביך באמערקט. וואס אפילו לויט זייערע סענדערדס איז עס א חידוש. איינער פון די סטעף מעמבערס גייט אן א קאפל. אבער מיט א טלית גייט ער יא...לאל

[berlbalaguleh]

בד"ה: דו האסט נישט געהערט? די 2 אשכולות וואס בערל בעל עגלה האט לעצטנס אויפ-געמאכט זענען (ל"ע) פריצייטיג אפגעשטארבן. אזוי ווי די אנדערע אשכולות וואס ער האט אויפגעמאכט.

נאר די דאקטוירים און פאטאלאגן (ניין. נישט שמעקעדיג און שמעון וואלף.) האבן פעסטגעשטעלט אז די מעגליכע סיבה פאר די פריצייטיגע פטירה (אדער גסיסה?) פון די אשכולות קען זיין ווייל אונז לעבן אין אומגעווענליכע צייטן. ס'טוט זיך אויפ'ן הימל א יריד. ס'איז הימל און ערד און ר' שאול וחסידיו. איך האב אפגעציילט. ס'זענען דא (לכה"פ) 14 אשכולות וואו מ'רעדט פון די גערער גראטשקע.

ס'האט מיך קיינער נישט געפרעגט. און איך זאג טאקע נישט. נאר אויב מ'וואלט מיך געפרעגט וואלט איך געזאגט אז הרהגה"צ (ניין. קיין קדוש איז ער נאכנישט) ר' שאול איז זיך אליינס שולדיג. ער האט גאנץ גוט געוואוסט וואס ס'גייט געשעהן. מ'האלט דאך איהם פאר א גרויסן חכם ופיקח. ווי שטייט נאר אין פסוק...."איזהו חכם הרואה את הנולד"...טייטשט דער (הייליגער) חת"ם סופר...את הנולד כבר. דאס וואס איז שוין געשעהן. און פון דעם זיך ארויסלערנען וויאזוי צו האנדלען אין די צוקונפט...!

די באגרעבעניש צערעמאניע (ווי דער איד און דער בלאט האבן ליעב צו שרייבן איבער די לויה פון נישט קיין אייגענעם) וועט פארקומען נעקסטן מאנטאג 10 אזייגער שארפ. (מ'ווייסט נאכנישט פונקטליך וואו) מ'וועט מאכן א ..."מלא"... און ס'וועט זיין לעקיך מיט בראנפן נאך די צערעמאניע...!

[יאסל ראקאווער]

אויף די סגנון פון @רביה"ק זי"ע טראכט איך אז איין טאג וועט זיין א בעל הגעלה וואס וועט אנפרעגן אויב א געוויסע רב איז נאכאלץ "אפענע ארטאדאקסיע" אדער ער איז שוין אינדרויסן פון זייער גבול אויך. און דעמאלס וועט התאחדות הרבנים של ענעפטי ארדאקסיע* ארויסגעבן א פסק באזירט אויף די רבי זי"ע אז זיי קענען זיך רופן Open Orthodoxy-45 ואין לדבר סוף.

*

התאחדות הרבנים ענעפטי איז א ארגענעזאציע וואס האט די דעת תורה און די ריעל וועלט פון NFT ריעל עסטעיט. זעט דא

[היסטאריע]

היסטאריע: די פראבלעם איז מיט די ווערטער (אויסער שם ומלכות)..."לקבוע"... מזוזה. די מזוזה איז דאך שוין געווען באפעסטיגט פון פריער. מען האט זי נאר יעצט אויפגעדעקט.

וואס וואלט שלעכט געווען ווען זיי טוען עס דעם טראדיציאנאלן וועג וואס די סטאנדארד ערליכע אידן טוען. מ'מאכט די ברכה און מ'באפעסטיגט די מזוזה. ווער מיט א האמער'ל. ווער מיט א סקרודרייווער. און די לעצטע פאר יאר טוען מענטשן די ארבעט מיט א קארדלעסס דריל..!

טאמער עפעס איז עס א פראבלעם פין עובר לעשייתן, און אויף דעם איז דא דער מגן אברהם, בקיצור, דיין טענה אז א שוואכע. עס איז דא פלענטי אנדערע זאכן וואס איז פיל ערגער פין דעם.

אויב די ווילסט מאכן א באזונדערע אשכול אדורך טוהן נושאים אין הלכה און זעהן ווער איז איז מער גערעכט, אונז אדער זיי, ביסטו מכובד, אבער זיי געווארענט, עס איז גאנץ מעגליך די וועסט פארלירען דיין יעצטיגע זיכערקייט אין דיין נאמנות פין די ארטאדאקסישע הלכה.

[berlbalaguleh]

היסטאריע: ניין. איך האב א פראבלעם מיט דעם ווארט..."לקבוע"...איך גיי באפעסטיגן. דאס איז דאך נישט אמת...זי איז דאך שוין באפעסטיגט.

ווען מ'קלאפט אן די מזוזה און נאכדעם מאכט מען די ברכה האב איך נישט קיין פראבלעם.

נאר בכלל. איך באמערק אז די קאנסערוואטיווע אידן..."מאכן אויף"... אדער וואס ..."טעמפערן"....מיט זאכן וואס זענען ביאנד אונזער, אדער לכה"פ מיין, פארשטאנד. זאכן וואס רבנים פון אלע דורות, גרויסע פוסקים האבן זיך נישט געטרויעט משנה צו זיין.נאר די פראבלעם איז אז ס'בלייבט נישט שטיין אויף איין פלאץ. די קאנסערוואטיווע אידן רופן עס טאקע..."דינאמישע אידישקייט"...זיי האלטן זיך אין איין רוקן (ליידער, אראפצו). ווייל צווישן זיי זענען דא געוויסע קהילות וועלכע טוען זאכן אפן אקעגן די הלכה. און זיי זענען (כמעט) גלייך מיט די רעפארמער...!

[berlbalaguleh]

אויף די סגנון פון @רביה"ק זי"ע טראכט איך אז איין טאג וועט זיין א בעל הגעלה וואס וועט אנפרעגן אויב א געוויסע רב איז נאכאלץ "אפענע ארטאדאקסיע" אדער ער איז שוין אינדרויסן פון זייער גבול אויך. און דעמאלס וועט התאחדות הרבנים של ענעפטי ארדאקסיע* ארויסגעבן א פסק באזירט אויף די רבי זי"ע אז זיי קענען זיך רופן Open Orthodoxy-45 ואין לדבר סוף.
יאסל ראקאווער: דו זאגסט ממש נביאות. ווייל ס'איז א פאקט אז פונקט אזוי ווי די קאנסערוואטיווע קהילות בלייבן נישט שטיין אויף איין פלאץ. זיי רופן עס דינאמישע אידישקייט. די זעלבע איז ביי די ..."קצה המחנה"... אזוי ווי ראביי אבי ווייס און זיין קהילה. און זיין ישיבה ..."חובבי תורה"...וואס איז זייער א שיינער נאמען. אבער איינס פון די טעמים פארוואס ער האט אויפגעמאכט די ישיבה איז געווען ווייל (אפילו) ישיבה יוניווערסיטי האט נישט מסכים געווען מיט זיינע שטיק פון טעמפערן מיט הלכה.
*

התאחדות הרבנים ענעפטי איז א ארגענעזאציע וואס האט די דעת תורה און די ריעל וועלט פון NFT ריעל עסטעיט. זעט דא

[היסטאריע]

היסטאריע: ניין. איך האב א פראבלעם מיט דעם ווארט..."לקבוע"...איך גיי באפעסטיגן. דאס איז דאך נישט אמת...זי איז דאך שוין באפעסטיגט.

ווען מ'קלאפט אן די מזוזה און נאכדעם מאכט מען די ברכה האב איך נישט קיין פראבלעם.

נאר בכלל. איך באמערק אז די קאנסערוואטיווע אידן..."מאכן אויף"... אדער וואס ..."טעמפערן"....מיט זאכן וואס זענען ביאנד אונזער, אדער לכה"פ מיין, פארשטאנד. זאכן וואס רבנים פון אלע דורות, גרויסע פוסקים האבן זיך נישט געטרויעט משנה צו זיין.נאר די פראבלעם איז אז ס'בלייבט נישט שטיין אויף איין פלאץ. די קאנסערוואטיווע אידן רופן עס טאקע..."דינאמישע אידישקייט"...זיי האלטן זיך אין איין רוקן (ליידער, אראפצו). ווייל צווישן זיי זענען דא געוויסע קהילות וועלכע טוען זאכן אפן אקעגן די הלכה. און זיי זענען (כמעט) גלייך מיט די רעפארמער...!

האסט אמאהל דורך געטוהן איין הלכה וואס זיי טוהן? געליינט זייערע תשובות און אונזערע, און איינגעזעהן אז זיי נישט גערעכט?

אויב יא, ביטע זאגן וועלכע הלכה.

און דיין טענה אויף מזוזה מאכט לאכן. זייט ווען דארפען איינער טוהן וואס בערל באשליסט? די האסט א פראבלעם מיט לקבוע? זייער פיין. זיי האבן נישט. האסט א מקור פין פוסקים צו דיין הלכה זאג. דיינע בויך וויי איז זיכער קיינעם נישט מחייב.

די מאכסט אויך על נטילת ידים נאכ'ן וואשען מיט תירוצים שונים. און אגב, דער סיבה איז מער נישט אקטועל, ווייל רוב מענטשן האלטען זיך ריין גאנצע טאג צו קענען מאכען א ברכה אהן וואשען די הענט. און ווען זיי האבן א סיבה עס טוהן ביי מזוזה ווערן זיי נאך נישט אנגעפרעגט.

אבער עס איז דא גרויסע קשיות אויף זייערע הנהגות וואס מען קען יא דעבאטירן, אבער דיין טענה פין מזוזה איז גארנישט.

[היסטאריע]

[..

[berlbalaguleh]

היסטאריע: דו ביסט גערעכט. איך בין נישט קיין מורה הוראה אדער פוסק. נאר א לעימען. א פשוט'ער בעל עגלה. אבער פון מיין פערספעקטיוו איז דא א זאך וואס שטערט מיך. ווייל מיט דעם מהלך. אוועקצו ווארפן אלע אונזערע טראדיציעס. און אלעס מתיר זיין איז א פראצעס פון פארוואסערן די גאנצע תורה. ווייל אין די קאנסערוואטיווע מאוומענט (אזוי ווי אין די ארטאדאקסישע) זענען דא גרופס און קהילות וועלכע זענען מער טראדיציאנאל. און אנדערע וועלכע זענען מער ענליך אין זייער..."פולחן"...צו די רעפארמער. אדער די גויים אין זייער טשוירטש...!

[berlbalaguleh]

חזן אזי שווארץ גייט א טלית מיט א ברייטע בעלזער אדער וויזשניצער געפלאכטענע עטרה. א קאפל, נישט אייביג.

[היסטאריע]

ווייל מיט דעם מהלך. אוועקצו ווארפן אלע אונזערע טראדיציעס. און אלעס מתיר זיין איז א פראצעס פון פארוואסערן די גאנצע תורה

לאמיר מאכן אפאר שמע מינה'ס פין דיינע ווערטער.

א. אונז ארטאדאקסישע אידן האלטען כמה זאכען וואס זענען נישט תורה, עס איז טראדיציעס, ד.ה. מנהגים.

ב. די מנהגים זענען נישט וויכטיג כשלעצמם, אבער עס איז דא א געפאר אז מען וועט "פארוואסערען" די תורה.

מנהגים האבן אויך גדרים אין הלכה. וואס גיבט אונז דער היתר צו זאגן אז מען מוז גיין דער בגד וואס פריצים פלעגן טראגען? דער זעלבער היתר האבן זיי נישט צו האלטען מנהגים וואס איז לדעתם נישט וויכטיג.

אגב, רש"ר הירש דער מייסד פון מ.א. האלט אויך נישט פין מנהגים וואס האבן נישט קיין יסוד אין הלכה.

דער שבת עליוועיטערס יוכיח, אז רבנים האבן נישט קיין שום פראבלעם צו זאגן אז א זאך איז אסור, כאטש עס איז נישטא אויף דעם קיין קלארע יוכיח.

די קאנסערוואטיווע האבן און אנדערע פראבלעם. בעת וואס פאר פערציג פופציג יאר צוריק זענען זיי געוואקסן, האבן זיי נישט געמאכט קיין שום השתדלות אויף חינוך הבנים. נאר ד געשיקט קינדער אין פאבליק סקול, און זיך איינגערעדט אז דורך שיקען קינדער צו א אידישע סקול איינמאל א וואך וועלען זיי ווערען אידיש. ווי אויך זענען זיי געהעריג אויסגעמישט מיט גוים אהן קיין שום התבדלות. זייערע קינדער זענען אפגעפארן אין די מאסען, די וואס האבן זיך יא געהאלטן איז נאר געוועהן א דאנק זייערע זומער קעמפס וואס זיי האבן. היינט לייגן זיי אריין שווערע כחות צו האלטען וואס איז איבער געבליבן.

[berlbalaguleh]

היסטאריע: דו האסט מיך געהערט זאגן אז א יסוד אין אידישקייט איז צו האלטן מנהגים וואס זענען נישט געאנקערט אין הלכה?.

לגבי דעם (גליטשיגן) מצב ביי די קאנסערוואטיוון, זאגסטו די ווערטער וואס איך האב געזאגט. נאר אין די קאנסערוואטיווע מאוומענט אליינס איז דא דרגות. למשל די פארק עוועניו סינאגאג האט 3 רבנים (ראבייס) וועלכע זענען לפי כל משמעות ערליכע אידן. נאר שטארק מאדערן. און זייער טאלעראנט. און אולטרא-ליבעראל. לעומת די סענטראל סינאגאג, וועלכע איז אויך א קאנסערוואטיוו סינאגאג איז כרחוק מזרח ממערב פון די ערשטע. ביי זיי זענען דא ראבייס און אנדערע מעמבערס פון די קלערדזשי וועלכע גייען אן א קאפל. שערן זיך (די פיאות) ווי גויים. און זייער גאנצע..."סערוויס".. איז ווי רעפארם לכל דבר.

הוא אשר דיברתי. אז קיין איין מאוומענט איז נישט סטאטיק. אויך ראביי ווייס. ווייל ער ברעכט אלע טראדיציעס און פריער'דיגע טאבוס גייט אויף דעם וועג. נאכמער. ראביי אבי ווייס און זיין רויווערדעיל קאנגרעגעישן זענען א סאך נענטער צו די שוואכערע און ווייניגער טראדיציאנאלע קאנגערעגעישנס פון די קאנסערוואטיוו מאוומענט...!

[היסטאריע]

איך ווייס נישט וועלכע סענטראל די רעדסט, אבער טאמער די רעדסט פין רעבעצין בוכדאל, איז עס געהעריג רעפארם. זי איז גראדע א חשובע פערזענליכקייט און שטארק אימפרעסיוו מיט אירע אויפטוהן. אבער רעפארם ווי דער נאכט. פארק עוועניו איז קלאסישע קאנסערוואטיוו, מיט פרויען חזנים דער רב איז גראדע א זכר, אבער זיי שפילן מוזיק און האבן מייקס און שבת. גארנישט ערליכע אידן און אונזערע משמעות. איך ווייס נישט פין די נעמסט אז זיי זענען ערליך.

עס איז היינט דא א נייע מאוומענט װאס זענען געהעריג פרום, חוץ מיט איין זאך, אז פרויען און מענער זענען גלייך, סיי לגבי מנין, און זיין שליח צבור וכו', חוץ מיט אפאר געציילטע זאכען וואס זיי וועלען יא מקפיד זיין עס זאל זיין א זכר, תקיעת שופר, אדער מילה, וואס מען דארף מוציא זיין באמת, און א פרוי איז נישט בכלל דער מצוה.

[רביה''ק זי''ע]

דו מיינסט egalitarian?

[berlbalaguleh]

איך ווייס נישט וועלכע סענטראל די רעדסט, אבער טאמער די רעדסט פין רעבעצין בוכדאל, איז עס געהעריג רעפארם. זי איז גראדע א חשובע פערזענליכקייט און שטארק אימפרעסיוו מיט אירע אויפטוהן. אבער רעפארם ווי דער נאכט. פארק עוועניו איז קלאסישע קאנסערוואטיוו, מיט פרויען חזנים דער רב איז גראדע א זכר, אבער זיי שפילן מוזיק און האבן מייקס און שבת. גארנישט ערליכע אידן און אונזערע משמעות. איך ווייס נישט פין די נעמסט אז זיי זענען ערליך.

עס איז היינט דא א נייע מאוומענט װאס זענען געהעריג פרום, חוץ מיט איין זאך, אז פרויען און מענער זענען גלייך, סיי לגבי מנין, און זיין שליח צבור וכו', חוץ מיט אפאר געציילטע זאכען וואס זיי וועלען יא מקפיד זיין עס זאל זיין א זכר, תקיעת שופר, אדער מילה, וואס מען דארף מוציא זיין באמת, און א פרוי איז נישט בכלל דער מצוה.

היסטאריע: דו ביסט גערעכט. אבער זיי (סענטראל סינאגאג) פאררופן זיך אלס א קאנסערוואטיוו טעמפל. אט דאס וואס איך טענה. אויסער דעם פאקט וואס ראביי/חזנית בוכדאל איז איינע פון די ראבייס/חזניות, זענען דא עטליכע פארשוינען אין די ..."קלוירדזשי"... וועלכע גייען א הוילן קאפ אלס א נארמאלע זאך. ס'איז דא איינער א ראביי וועלכער האט געהאלטן א ..."כל נדרי"...דרשה אן א קאפל. מיט א טלית. און ער האט דערמאנט זיין זיידע. א פראמינענטער רב אין ווארשא. זאגנדיג..."זיכרונו ליברכה"...! נאר דער חזן פן די פארק עוועניו סינאגאג, אזי שווארץ, וועלכער גייט צומאל א שיינע, געפלאכטענע בעלזער אדער וויזשניצער עטרה אויף זיין טלית, זאגט די תפילות א סאך מאל אן א קאפל...!

[וואלווי]

חזן אזי שווארץ גייט א טלית מיט א ברייטע בעלזער אדער וויזשניצער געפלאכטענע עטרה. א קאפל, נישט אייביג.

נאר דער חזן פן די פארק עוועניו סינאגאג, אזי שווארץ, וועלכער גייט צומאל א שיינע, געפלאכטענע בעלזער אדער וויזשניצער עטרה אויף זיין טלית, זאגט די תפילות א סאך מאל אן א קאפל...!

ערעב בערל, איר דארפט איינמאל פאר אלעמאל קלאר שטעלן פאר די חשוב'ע לייענער פון ק"ש צו ס'איז א בעלזע געפלאכטענע אדער א וויזניצע..

[berlbalaguleh]

וואלווי: ביי מיר זעהען זיי אויס אייניג. איך גיי נישט קיין איינס. (א קאפל גיי איך יא (ב"ה). נו, איך בין נישט דער חזן אין א קאנסערוואטיוו סינאגאג...!

חזן אזי שווארץ, וועם מ'האט אימפארטירט ספעציעל פון ארץ ישראל איז איינער פון די גרעסטע ל"ו (אפשר ע"ב) צדיקים. זיין רעבעצין שליט"א האט אנגעטון לכבוד די בר מיצוועה פון זייער זון הבכור, א קלייד מיט זייער קורצע ערמליך. דער מרא דאתרא, דער רב שליט"א האט איהר געזאגט מוסר אז ס'פאסט נישט אזוי צו גיין צו די ס"ת. (ביי זיי איז דער מנהג אז די פרויען גייען אויך צו די ס"ת ביי אן עליה,.)...ס'איז נאר א דזשאוק. די רעבעצין שליט"א גייט אויך מיט קורצע ערמליך. ביי זיי אין שו"ע שטייט אז ס'איז אויסגעהאלטן. זיי זענען נישט אלטמאדיש ווי די חסידים...!

[טראכטכמוני]

איך ווייס נישט וועלכע סענטראל די רעדסט, אבער טאמער די רעדסט פין רעבעצין בוכדאל, איז עס געהעריג רעפארם. זי איז גראדע א חשובע פערזענליכקייט און שטארק אימפרעסיוו מיט אירע אויפטוהן. אבער רעפארם ווי דער נאכט. פארק עוועניו איז קלאסישע קאנסערוואטיוו, מיט פרויען חזנים דער רב איז גראדע א זכר, אבער זיי שפילן מוזיק און האבן מייקס און שבת. גארנישט ערליכע אידן און אונזערע משמעות. איך ווייס נישט פין די נעמסט אז זיי זענען ערליך.

עס איז היינט דא א נייע מאוומענט װאס זענען געהעריג פרום, חוץ מיט איין זאך, אז פרויען און מענער זענען גלייך, סיי לגבי מנין, און זיין שליח צבור וכו', חוץ מיט אפאר געציילטע זאכען וואס זיי וועלען יא מקפיד זיין עס זאל זיין א זכר, תקיעת שופר, אדער מילה, וואס מען דארף מוציא זיין באמת, און א פרוי איז נישט בכלל דער מצוה.

היסטאריע: דו ביסט גערעכט. אבער זיי (סענטראל סינאגאג) פאררופן זיך אלס א קאנסערוואטיוו טעמפל. אט דאס וואס איך טענה. אויסער דעם פאקט וואס ראביי/חזנית בוכדאל איז איינע פון די ראבייס/חזניות, זענען דא עטליכע פארשוינען אין די ..."קלוירדזשי"... וועלכע גייען א הוילן קאפ אלס א נארמאלע זאך. ס'איז דא איינער א ראביי וועלכער האט געהאלטן א ..."כל נדרי"...דרשה אן א קאפל. מיט א טלית. און ער האט דערמאנט זיין זיידע. א פראמינענטער רב אין ווארשא. זאגנדיג..."זיכרונו ליברכה"...! נאר דער חזן פן די פארק עוועניו סינאגאג, אזי שווארץ, וועלכער גייט צומאל א שיינע, געפלאכטענע בעלזער אדער וויזשניצער עטרה אויף זיין טלית, זאגט די תפילות א סאך מאל אן א קאפל...!

ס'איז דא א וויכטיגע זאך וואס עטס ביידע האטס פארקוקט און דאס איז "השקפה". נישט השקפה פון וויאזוי א חסידישער בחור/מיידל דארף אויסקוקן, אדער וואס וואלט ווען די רבי/רב זכותעליננוללל"ה געזאגט.

מ'רעדט דא הלכה'דיגע השקפה (Edit: הלכות בדעה) ווי למשל וואס האלטן זיי לגבי תורה מן השמים, אדער די סמכות פון הלכה, מיהו יהודי, וואס הייסט אמונה בה' וכו' וכו' זאכן וואס ווי גרויס און געפלאכטן די עטרה זאל נאר זיין קען עס גאר הייסן אפיקורסוס ביי "אונז".

[קהל'ס נער]

איך ווייס נישט וועלכע סענטראל די רעדסט, אבער טאמער די רעדסט פין רעבעצין בוכדאל, איז עס געהעריג רעפארם. זי איז גראדע א חשובע פערזענליכקייט און שטארק אימפרעסיוו מיט אירע אויפטוהן. אבער רעפארם ווי דער נאכט. פארק עוועניו איז קלאסישע קאנסערוואטיוו, מיט פרויען חזנים דער רב איז גראדע א זכר, אבער זיי שפילן מוזיק און האבן מייקס און שבת. גארנישט ערליכע אידן און אונזערע משמעות. איך ווייס נישט פין די נעמסט אז זיי זענען ערליך.

עס איז היינט דא א נייע מאוומענט װאס זענען געהעריג פרום, חוץ מיט איין זאך, אז פרויען און מענער זענען גלייך, סיי לגבי מנין, און זיין שליח צבור וכו', חוץ מיט אפאר געציילטע זאכען וואס זיי וועלען יא מקפיד זיין עס זאל זיין א זכר, תקיעת שופר, אדער מילה, וואס מען דארף מוציא זיין באמת, און א פרוי איז נישט בכלל דער מצוה.

היסטאריע: דו ביסט גערעכט. אבער זיי (סענטראל סינאגאג) פאררופן זיך אלס א קאנסערוואטיוו טעמפל. אט דאס וואס איך טענה. אויסער דעם פאקט וואס ראביי/חזנית בוכדאל איז איינע פון די ראבייס/חזניות, זענען דא עטליכע פארשוינען אין די ..."קלוירדזשי"... וועלכע גייען א הוילן קאפ אלס א נארמאלע זאך. ס'איז דא איינער א ראביי וועלכער האט געהאלטן א ..."כל נדרי"...דרשה אן א קאפל. מיט א טלית. און ער האט דערמאנט זיין זיידע. א פראמינענטער רב אין ווארשא. זאגנדיג..."זיכרונו ליברכה"...! נאר דער חזן פן די פארק עוועניו סינאגאג, אזי שווארץ, וועלכער גייט צומאל א שיינע, געפלאכטענע בעלזער אדער וויזשניצער עטרה אויף זיין טלית, זאגט די תפילות א סאך מאל אן א קאפל...!

ס'איז דא א וויכטיגע זאך וואס עטס ביידע האטס פארקוקט און דאס איז "השקפה". נישט השקפה פון וויאזוי א חסידישער בחור/מיידל דארף אויסקוקן, אדער וואס וואלט ווען די רבי/רב זכותעליננוללל"ה געזאגט.

מ'רעדט דא הלכה'דיגע השקפה ווי למשל וואס האלטן זיי לגבי תורה מן השמים, אדער די סמכות פון הלכה, מיהו יהודי, וואס הייסט אמונה בה' וכו' וכו' זאכן וואס ווי גרויס און געפלאכטן די עטרה זאל נאר זיין קען עס גאר הייסן אפיקורסוס ביי "אונז".

די קענסט מיר אפשר מסביר זיין וואס מיינט הלכה'דיגע השקפה? אדער הלכה אדער השקפה?

איז אזוי געפלאכטענע עטרה פארשטייסטו אז ס'איז א משוגעת/מנהג/טראדיציע ותו לא, משא"כ ביי מיהו יהודי וחבריו זענען יא ערנסטע נושאים.

איז די לייגסט דיין הגדרה פון ארטעדאקסיע ווי ס'געפעלט דיך, ער לייגט עס אביסל ווייטער דארט ווי ס'געפעלט עים.

[טראכטכמוני]

איך ווייס נישט וועלכע סענטראל די רעדסט, אבער טאמער די רעדסט פין רעבעצין בוכדאל, איז עס געהעריג רעפארם. זי איז גראדע א חשובע פערזענליכקייט און שטארק אימפרעסיוו מיט אירע אויפטוהן. אבער רעפארם ווי דער נאכט. פארק עוועניו איז קלאסישע קאנסערוואטיוו, מיט פרויען חזנים דער רב איז גראדע א זכר, אבער זיי שפילן מוזיק און האבן מייקס און שבת. גארנישט ערליכע אידן און אונזערע משמעות. איך ווייס נישט פין די נעמסט אז זיי זענען ערליך.

עס איז היינט דא א נייע מאוומענט װאס זענען געהעריג פרום, חוץ מיט איין זאך, אז פרויען און מענער זענען גלייך, סיי לגבי מנין, און זיין שליח צבור וכו', חוץ מיט אפאר געציילטע זאכען וואס זיי וועלען יא מקפיד זיין עס זאל זיין א זכר, תקיעת שופר, אדער מילה, וואס מען דארף מוציא זיין באמת, און א פרוי איז נישט בכלל דער מצוה.

היסטאריע: דו ביסט גערעכט. אבער זיי (סענטראל סינאגאג) פאררופן זיך אלס א קאנסערוואטיוו טעמפל. אט דאס וואס איך טענה. אויסער דעם פאקט וואס ראביי/חזנית בוכדאל איז איינע פון די ראבייס/חזניות, זענען דא עטליכע פארשוינען אין די ..."קלוירדזשי"... וועלכע גייען א הוילן קאפ אלס א נארמאלע זאך. ס'איז דא איינער א ראביי וועלכער האט געהאלטן א ..."כל נדרי"...דרשה אן א קאפל. מיט א טלית. און ער האט דערמאנט זיין זיידע. א פראמינענטער רב אין ווארשא. זאגנדיג..."זיכרונו ליברכה"...! נאר דער חזן פן די פארק עוועניו סינאגאג, אזי שווארץ, וועלכער גייט צומאל א שיינע, געפלאכטענע בעלזער אדער וויזשניצער עטרה אויף זיין טלית, זאגט די תפילות א סאך מאל אן א קאפל...!

ס'איז דא א וויכטיגע זאך וואס עטס ביידע האטס פארקוקט און דאס איז "השקפה". נישט השקפה פון וויאזוי א חסידישער בחור/מיידל דארף אויסקוקן, אדער וואס וואלט ווען די רבי/רב זכותעליננוללל"ה געזאגט.

מ'רעדט דא הלכה'דיגע השקפה ווי למשל וואס האלטן זיי לגבי תורה מן השמים, אדער די סמכות פון הלכה, מיהו יהודי, וואס הייסט אמונה בה' וכו' וכו' זאכן וואס ווי גרויס און געפלאכטן די עטרה זאל נאר זיין קען עס גאר הייסן אפיקורסוס ביי "אונז".

די קענסט מיר אפשר מסביר זיין וואס מיינט הלכה'דיגע השקפה? אדער הלכה אדער השקפה?

איז אזוי געפלאכטענע עטרה פארשטייסטו אז ס'איז א משוגעת/מנהג/טראדיציע ותו לא, משא"כ ביי מיהו יהודי וחבריו זענען יא ערנסטע נושאים.

איז די לייגסט דיין הגדרה פון ארטעדאקסיע ווי ס'געפעלט דיך, ער לייגט עס אביסל ווייטער דארט ווי ס'געפעלט עים.

איך האב זיך טאקע נישט אויסגעדריקט קלאר, און במחילתך ציה איך צירוק פון די אומ'מדיוק'דיגער אויסדריק 'הלכהדיג'ע השקפה'.

וואס איך מיין איז 'הלכה שאינו מעשית', וואס אין דעם איז נכלל הלכות דעות וענפי' (נישט רמב"ם'ס) וואס דאס איז א געהעריגע חלק פון הלכה נאר ס'זעט זיך נישט אזוי אן ווייל ס'איז נישט למעשה. א ודאי האבן אט די הלכות ווייטע אפשליכטן, און געוויסע פיראכצער און אופני הפסק זענען גאר געבויט אויף די יסודות. אבער איך באציה זיך צו די הלכות זעלבסט וואס אין דעם איז נכלל אלע הלכות וואס איך האב ערווענט אויבן ועוד.

[היסטאריע]

לדעתי וואלט איך מחלק געוועהן צווישן רעפארם און קאנסערוואטיוו, די קאנסערוואטיוו האלטען אלע מצוות, דאס וואס זיי האלטען אנדרעש ווי אונז איז מיט הלכה'דיגע יסודות. למשל וואס זיי האלטען אז מען מעג דרייווען א קאר אין שבת נאר צום דאווענען, איז געבויט אז א מאטאר הגם עס מאכט א פייער איז עס נישט דער זעלבער פייער וואס איז געוועהן אין משכן, ממילא איז עס א מלאכה שאינה צריכה לגופה, און א דרבנן לצורך דאווענען הייסט א צורך גדול.
אבער די רעפארם האלטען באופן כללי אז מען דארף נישט האלטען די מצוות מער, און דאס איז שוין יא קעגען די אני מאמין'ס.
אבער עפר אני תחת כפות רגלי ר' משה פיינשטיין וואס האט געהאלטען אז אפילו די קאנסערוואטיוו זענען נישט קיין אידן בכלל. וצריך עיון לדעת ר' משה אויב ר' אבי ווייס איז א איד.