אנגעצינדען און פארלאשען (יציאת מצרים)

[פערינא]

לעצטענס איז מיר אויסגעקומען צי שמועסן מיט א לויער,  ער האט געלערנט אין א היימישע ישובה אין די אינגע יארן,  נישט אונגאריש אבער היימיש.
זייט די 20 איז ער או. טי. די. געגאנגען אין קאלעדזש.  ער איז א בא בימים. עטליסט 70. מיט אן עקאמפלישעד קעריער.

שמועסן אונז וועגן פערסאנאל לייף,  בעליף'ס און וואס נישט. מ'האט זיך היימיש געמאכט.

היינט איז ער א ריפארמער! פלעגט אמאל אריינפאלן אין א חב"ד שטיבעל אבער ער איז א ריפארמער. געב איך אים א זאג,  מאריס,  ביזט דאך אויפגעצויגען אין א ישיבה,  די ווייסט דאך בעסער ווי דאס. דראפ די גאנצע זאך ווי א הייסע פעטעטא,  אבער ריפארם?  ריפארם שטייט פאר גארנישט אין אונזער אויגען. האט ער מיר געפענט מיין אויגען צי א נייע וועלט. ער זאגט מיר גלייב מיר,  די אמתדיגע ריפארמער,  זיי גלייבען באמת אין זייער דרך. עס איז נישט סתם עבדא בהפקירא, ס'איז א בעליף סיסטעם.

לייגט ער צו, איך בין א זין פון א האליקאסט סערווייווער,  דער איז נאו וועי איך וועך זיך נישט אינדענטיפייען אלס א איד.  איך בין שטאלץ אלץ איד. מיינע קינדער זענען שטאלצע אידען.

וואס איז מיט די תורה,  תורה איז דאקיומענטערי הייפאטיעסיס. פיין איך הער,  אלטע טאלקינג פאינט. 

מארריס,  וואס איז מיט יציאת מצרים?  קריעת ים סוף?  זיין ענטפער אויף דעם האט מיר אביסל געשאקט. ער גלייבט באמת,  זאגט ער,  ס'איז געווען קריעת ים סוף,  באט,  ס'איז געווען נעטראול קאנדישענס וואס האט געברענגט דערצו. א דראוט,  א טרוקעניש. וויי וויי,  וואס גייט דא פאר טראכא איך צי מיך. וואסארא האדזשפאדזש. וואסארא קוגעל פון גלייבינגען.

[לאדיך אפ]

בקיצור וואטס יור פוינט?

[פערינא]

די ציונים ימ"ש האבן אונטערגעצונדען די פייער, זייער מאטא, רק בדם תהיה לנו הארץ, און מיט די עקסקיוז האבן זיי געגאסן אויל אויפן פייער דערנאך ווען זיי העלפען ראטעווען עטליכע צענדליג טויזענטער אידען זיך ראטעווען,  ווילן זיי קרעדיט?
פלעגט די רבי זכר צדיק לברכה וויינען בדמעות שליש,  און פארציילען דאס משל מיטן חנווני וואס האט אינטערגעצינדען א פייער אינעם שייער און נאכדעם איז ער נאך געווען א הירא ווען ער האט געהאלפן ראטעווען די געסט זיינע.  ער וויל קרעדיט פארדעם?  ער באלאנגט אין פריזאן.

א גערעכטע טענה.

[פערינא]

טראכט איך צו מיך היינט און די לאנגע צום

וויל איך פארשטיין, אלס א גלויביגע איד,  וואס אונז גלייב מיר באמונה שלימה ופשוטה, די גלות מצרים איז געווען פאראויס גשריבען,  א פרימעדיטעד פלאן אראפ ציברענגען די שבטים קיין מצרים,  ועבדום וענו אתם ארבע מאות שנה.  אויקיי איך גלייב אז דאס איז געווען לקדש ולטהר,  אויסצילייטערין כלל ישראל אלס א הכנה צי הכנה צי קבלת התורה און ירושת ארץ ישראל,  א שעיקאוט פון די שלעכטע און א רעיס קליערינג פון אלע אפפאל.

איז דאך דא א יום טוב שבועות און סוכות. מפרייט זיך אויף די גרויסע גיטס וואס השם יתברך האט געטין מיט אונז פון די סקונדע וואס מאיז ארויס פון מצרים

אבער די יום טוב פסח,  דאס איז דאך גענוי די מעשה מיטן קרעטשמער וואס די רבי האט אזוי שיין געגעבען צי פארשטיין אז דאס די דיזערווט נישט קיין טענקיו עט אלל.

[פערינא]

'דעטס מיי פאונט

[villager]

א

[villager]

גוטע

[villager]

פוינט

[villager]

באמת, אן ענליכע קשיא פרעגט רבינו בחיי אין חובת הלבבות פארוואס דארפן מיר בכלל דאנקן אויפן לעבן, אויב גאט איז א קעניג דארף ער דאך עבדים, נו אוודאי דארף מען לעבן? אוודאי דארף מען קינדער? און אוודאי דארף מען פרנסה? נאר מ'דאנקט גאט אויפ'ן פערזענליכן טובה, דהיינו אז "איך" בין פון די וואס ער האט אויסגעוועלט ארוסצונעמען פון מצרים, פאר "מיך" גיט ער קינדער מיט פרנסה...

[פערינא]

א

[פערינא]

שוואכע

[פערינא]

ענטפער

[פערינא]

און באמת א תירוץ וואס גייט נישט האנט אין האנט מיט אפענטפערען אונזער גערעכטע טענות אנטקעגען די ציונים און די חנווני. אנדערש ווי די נוח שלא נברא, וואס איז בעצם נישט א שלעכט עסק אן איטס פעיס

[villager]

קען זיין ס'איז א שוואכער תירוץ אבער אפשר ברענגסטו בעסער ארויס פארוואס ס'שוואך?

השי"ת האט טאקע געזאגט ועבודום וגו' ארבע מאות שנה, אלס דעם אליינס וואלט ער שטילערהייט געקענט ארויסנעמען משה'ן ואהרן'ן צו אנהייבן א ניי פאלק און אלע אידן וואס האבן געזינדיגט און זענען דארט אריינגעפאלן אין נו"ן שערי טומאה דארט לאזן פאר אייביג, דעס אז ששים רבוא אידן זענען ארויס און מיר צווישן זיי, און ארויס דוקא אינמיטן העלן טאג, און אויך די אלע אנדערע ניסים, דאס איז דאך נישט געווען אין פלאן און האט נישט אויסגעפעלט פאר מתן תורה, אוודאי לויבן מיר!

[פערינא]

ווען די חובת הלבבות וויל וויסען פארוואס אונז דארף מען דאנקען און לויבען אז מלעבט אויף די וועלט, השם האט אונז סייווי געדארפט האבען דא, איז זיין ענטפער ציגעפאסט ווי א הענטשעך, למעשה האב מיר אויך א פארזענליכע טובה.

אבער אז מהאט אונז אראפ געשלעפט קיין מצרים נאר אויף ארויס צושלעפען מיט גרויסע פאמפע און ניסים, איז נישט געזאגט גאווארן דערויף לא מעוקצך ולא מדובשך?

סתם אזוי פעלט עפעס מיט די געדאנקען גאנג, הייסט עס אז איך האב א חיוב הודעה אז ווען נישט וואלט איך נישט געבוירן געווארן? מיילא. מפרייט זיך אז עם ישראל חי וקיים, אזויווי להבדיל מסעלעברעיט טענקס גיווינג דעי, אמעריקע עז ע נעישען, עז ע פיעפאל ציזאמען מיט פרידאם איז געראטעוועט געווארן.

נא, וואלט דאך געניג געווען טאקע אז מלייזט אויס נאר משה ואהרן
פונקט אזויווי סאיז גארנישט דעמינישט די נס פון יציאת מצרים ביי די פאקט אז למעשה איז נאר איין פון 5/50 ארויס פון דארט.

שוין, אדהכי והכי, אז מרעדט שוין, וויל איך וויסען וואס האלט די עולם, ואילו לא הוציא הקב"ה, וואלט איך פערינא נאך אלץ געווען א קנעכט פאר מובארק? עטס האלטס נישט אז עברעהעמם לינקאלן וואלט עפעס געטון לטובת עם ישראל? קארל, יידל, ידען און יאנקעל וואלטען עס פארשוויגען?

[villager]

נישט יעדע ווארט האב איך זוכה געווען צו פארשטיין, נאכאמאל, האט השי"ת "מיר" געמוזט ארויסנעמען פון מצרים? יא אדער ניין?
לכאורה נישט ווייל איך בין נישט בייגעשטאנען די ניסיונות אין מצרים, נו אז ער האט מיר יא אויסגעלייזט אפילו זייענדיג מטומא במעשה ארץ מצרים וואס השי"ת האט אזוי פיינט, דארף איך אים דען נישט לויבן?

אדרבה אויב דו האסט א בעסערע תירוץ זאג עס.

(בעלאנגט נישט דיזע אשכול אין תורה ודעת?)

[שמעקעדיג]

זעה דא

http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.ph ... 5&p=552378

[elter-zeide]

די ציונים ימ"ש האבן אונטערגעצונדען די פייער, זייער מאטא, רק בדם תהיה לנו הארץ, און מיט די עקסקיוז האבן זיי געגאסן אויל אויפן פייער דערנאך ווען זיי העלפען ראטעווען עטליכע צענדליג טויזענטער אידען זיך ראטעווען, ווילן זיי קרעדיט?
פלעגט די רבי זכר צדיק לברכה וויינען בדמעות שליש, און פארציילען דאס משל מיטן חנווני וואס האט אינטערגעצינדען א פייער אינעם שייער און נאכדעם איז ער נאך געווען א הירא ווען ער האט געהאלפן ראטעווען די געסט זיינע. ער וויל קרעדיט פארדעם? ער באלאנגט אין פריזאן.

א גערעכטע טענה.

דע משל מיט דעם קרעטשמער איז בכלל נישט גלייך צי יציאת מצרים, ווייל דער חנווני האט געצינדען דאס פייער באהאלטענערהייט אין נישט דערציילט פין פראנאויס וואס ער גייט טאהן, אין אויב ער וואלט דערציילט פון פראנאויס וואלט מען עם געשטערט, אבער דער באשעפער האט געזאגט פין פראנאויס פאר אברהם אבינו "ועבדים וענו אותו ארבע מאות שנה,,,,,,,ואח"כ יצאו ברכוש גדול, אין אברהם האט נישט געפרעגט פארוואס? נאר אינגענימען באהבה, אויך וואס די ברענגסט נאך דעם משל פין רבי'ן, פארגלייכט דער רבי דעם משל צי בעצם גרונדען דע מדינה, נישט וואס זיי האבען געראטעוועט א פאר טויזענט אידן, נאר זיי האבן גורם געווען דעם חורבן כדי צי צווינגען דע אידן עולה זיין, אין קענען שרייען אז זיי ראטעווען,,, אין פאר וואס דער באשעפער האט געלאסט דע אידן זיין קנעכט אין דער נאך זיי געברענגט קיין א"י איז דא כמה וכמה טעמים,,,י

[elter-zeide]

טראכט איך צו מיך היינט און די לאנגע צום

וויל איך פארשטיין, אלס א גלויביגע איד,  וואס אונז גלייב מיר באמונה שלימה ופשוטה, די גלות מצרים איז געווען פאראויס גשריבען,  א פרימעדיטעד פלאן אראפ ציברענגען די שבטים קיין מצרים,  ועבדום וענו אתם ארבע מאות שנה.  אויקיי איך גלייב אז דאס איז געווען לקדש ולטהר,  אויסצילייטערין כלל ישראל אלס א הכנה צי הכנה צי קבלת התורה און ירושת ארץ ישראל,  א שעיקאוט פון די שלעכטע און א רעיס קליערינג פון אלע אפפאל.

איז דאך דא א יום טוב שבועות און סוכות. מפרייט זיך אויף די גרויסע גיטס וואס השם יתברך האט געטין מיט אונז פון די סקונדע וואס מאיז ארויס פון מצרים

אבער די יום טוב פסח,  דאס איז דאך גענוי די מעשה מיטן קרעטשמער וואס די רבי האט אזוי שיין געגעבען צי פארשטיין אז דאס די דיזערווט נישט קיין טענקיו עט אלל.

ווען איך האב אנגעהויבן חתנה מאכען מיינע קינדער אין געוואלט זיי אריינברענגען אין מיינע ביזנעס, האב איך זיי קודם געשיקט ארבעטען אויף א דשזאב אין געמיסט ברענגען אהיים א פעיראל טשעק פאר 2 יאהר, זאלען וויסען וואס מיינט, צייט, א ארבייטער, און ארבעטן, דער נאך האבען זיי געקעט קימען צי מיר אין דע ביזנעס, אזוי אויך האט דע שיעבוד מצרים אויסגעפעלט בעפאר דע אידן זענען אריין קיין א"י, אין דע תורה שטייט "ואהבתם את הגר כי גרים היותם בארץ מצרים, אין נאך אסאך מצוות איז פארגליכן צי יציאת מצרים, י

[פערינא]

טראכט איך צו מיך היינט און די לאנגע צום

וויל איך פארשטיין, אלס א גלויביגע איד,  וואס אונז גלייב מיר באמונה שלימה ופשוטה, די גלות מצרים איז געווען פאראויס גשריבען,  א פרימעדיטעד פלאן אראפ ציברענגען די שבטים קיין מצרים,  ועבדום וענו אתם ארבע מאות שנה.  אויקיי איך גלייב אז דאס איז געווען לקדש ולטהר,  אויסצילייטערין כלל ישראל אלס א הכנה צי הכנה צי קבלת התורה און ירושת ארץ ישראל,  א שעיקאוט פון די שלעכטע און א רעיס קליערינג פון אלע אפפאל.

איז דאך דא א יום טוב שבועות און סוכות. מפרייט זיך אויף די גרויסע גיטס וואס השם יתברך האט געטין מיט אונז פון די סקונדע וואס מאיז ארויס פון מצרים

אבער די יום טוב פסח,  דאס איז דאך גענוי די מעשה מיטן קרעטשמער וואס די רבי האט אזוי שיין געגעבען צי פארשטיין אז דאס די דיזערווט נישט קיין טענקיו עט אלל.

ווען איך האב אנגעהויבן חתנה מאכען מיינע קינדער אין געוואלט זיי אריינברענגען אין מיינע ביזנעס, האב איך זיי קודם געשיקט ארבעטען אויף א דשזאב אין געמיסט ברענגען אהיים א פעיראל טשעק פאר 2 יאהר, זאלען וויסען וואס מיינט, צייט, א ארבייטער, און ארבעטן, דער נאך האבען זיי געקעט קימען צי מיר אין דע ביזנעס, אזוי אויך האט דע שיעבוד מצרים אויסגעפעלט בעפאר דע אידן זענען אריין קיין א"י, אין דע תורה שטייט "ואהבתם את הגר כי גרים היותם בארץ מצרים, אין נאך אסאך מצוות איז פארגליכן צי יציאת מצרים, י

דיין זון,  איך בין זעכער,  איז דיר זייער דאנקבאר אז די געסט אים אזא גיטע אפערטוניטי, וואס איך בין זיכער, אויב איז נר אזוי עדיוקעטאיד ווי מיין היימישע שכנ'ס קינדער, איז עס אן איינמאליגע געלעגנהייט פאר אים.

אבער ווען ער גייט עקספרעסען זיין דאנקבארקייט צו דיר,  גייט ער נישט זאגען שכויעך טאטי פאר מיך ארויס ראטעווען פון מיין אלטע רשעותדיגע בעלי בתים. עספעשילי אויב האסט אריינגעלייגט ביי די שלעכסטע בעל בית אין שטעטעל, און די האסט נאך געמאכט זיכער אז ער באקומט ספעשיל טריעטמענט, אזוי ער זאל עקסטרע שטארק עפרשיעטען די גרויס גוטס וואס די טוסט מיט אים און כדאי צו עקסעלערעטאן זיין טרענונג מיט קושי השעבוד.. אויב ביסטו געגאנגען מיט אזא מהלך קענסטו דינגען א אייגענע קדיש זאגער ווייל גלייב מיר ס'וועט אים גאנץ וויינוג אנגיין דיין עליית הנשמה.  עס איז גאנץ א סאדיסטישע מהלך המחשבה אין מיין עפיניאן.

[elter-zeide]

טראכט איך צו מיך היינט און די לאנגע צום

וויל איך פארשטיין, אלס א גלויביגע איד,  וואס אונז גלייב מיר באמונה שלימה ופשוטה, די גלות מצרים איז געווען פאראויס גשריבען,  א פרימעדיטעד פלאן אראפ ציברענגען די שבטים קיין מצרים,  ועבדום וענו אתם ארבע מאות שנה.  אויקיי איך גלייב אז דאס איז געווען לקדש ולטהר,  אויסצילייטערין כלל ישראל אלס א הכנה צי הכנה צי קבלת התורה און ירושת ארץ ישראל,  א שעיקאוט פון די שלעכטע און א רעיס קליערינג פון אלע אפפאל.

איז דאך דא א יום טוב שבועות און סוכות. מפרייט זיך אויף די גרויסע גיטס וואס השם יתברך האט געטין מיט אונז פון די סקונדע וואס מאיז ארויס פון מצרים

אבער די יום טוב פסח,  דאס איז דאך גענוי די מעשה מיטן קרעטשמער וואס די רבי האט אזוי שיין געגעבען צי פארשטיין אז דאס די דיזערווט נישט קיין טענקיו עט אלל.

ווען איך האב אנגעהויבן חתנה מאכען מיינע קינדער אין געוואלט זיי אריינברענגען אין מיינע ביזנעס, האב איך זיי קודם געשיקט ארבעטען אויף א דשזאב אין געמיסט ברענגען אהיים א פעיראל טשעק פאר 2 יאהר, זאלען וויסען וואס מיינט, צייט, א ארבייטער, און ארבעטן, דער נאך האבען זיי געקעט קימען צי מיר אין דע ביזנעס, אזוי אויך האט דע שיעבוד מצרים אויסגעפעלט בעפאר דע אידן זענען אריין קיין א"י, אין דע תורה שטייט "ואהבתם את הגר כי גרים היותם בארץ מצרים, אין נאך אסאך מצוות איז פארגליכן צי יציאת מצרים, י

דיין זון,  איך בין זעכער,  איז דיר זייער דאנקבאר אז די געסט אים אזא גיטע אפערטוניטי, וואס איך בין זיכער, אויב איז נר אזוי עדיוקעטאיד ווי מיין היימישע שכנ'ס קינדער, איז עס אן איינמאליגע געלעגנהייט פאר אים.

אבער ווען ער גייט עקספרעסען זיין דאנקבארקייט צו דיר,  גייט ער נישט זאגען שכויעך טאטי פאר מיך ארויס ראטעווען פון מיין אלטע רשעותדיגע בעלי בתים. עספעשילי אויב האסט אריינגעלייגט ביי די שלעכסטע בעל בית אין שטעטעל, און די האסט נאך געמאכט זיכער אז ער באקומט ספעשיל טריעטמענט, אזוי ער זאל עקסטרע שטארק עפרשיעטען די גרויס גוטס וואס די טוסט מיט אים און כדאי צו עקסעלערעטאן זיין טרענונג מיט קושי השעבוד.. אויב ביסטו געגאנגען מיט אזא מהלך קענסטו דינגען א אייגענע קדיש זאגער ווייל גלייב מיר ס'וועט אים גאנץ וויינוג אנגיין דיין עליית הנשמה.  עס איז גאנץ א סאדיסטישע מהלך המחשבה אין מיין עפיניאן.

האסט טטטי א שפראך? י

[נס קאווע]

שוין, אדהכי והכי, אז מרעדט שוין, וויל איך וויסען וואס האלט די עולם, ואילו לא הוציא הקב"ה, וואלט איך פערינא נאך אלץ געווען א קנעכט פאר מובארק? עטס האלטס נישט אז עברעהעמם לינקאלן וואלט עפעס געטון לטובת עם ישראל? קארל, יידל, ידען און יאנקעל וואלטען עס פארשוויגען?

ס' קען זיין אז פיזיקלי וואלט מען גיקענט ארויס גיין פון גרעניץ, ווען מ' רעדט פון משועבדים היינו מיינט מען צו די טומאה פון מצרים

[diff]

We came there by will (it was mitzraims choice to do what they did). We were rescued by force