ים רויבער האט געשריבן:אגב, די ליטווישע האבן א וועג פון שידוכים וואס הייסט "דעיטן" און זיי האבן דארט גענוג און נאך אלטע בחורים און (נאך מער) מיידלעך, אדרבא פרעגט אייך נאך.
די אלע וואס ברענגען די נושא פון דעיטן, און זיך טרעפן מער פאר די חתונה, האבן נישט פארשטאנען מיין עיקר נקידה ס'דא איין נושא, פון זיך טרעפן מער מאל און דורך א דעיט, סיי פארן שידוך שליסן און סיי דערנאך, און דאס מאכט טאקע נישט אויס גאר א סאך בנוגע דעם אויסוואל, דאס איז בעיקר געמאכט אז מען זאל נישט אהיימגיין די נאכט פון די חתונה מוט א פרעמדן מיידל, און רעיפן,
וואס איך האב בעיקר גערעדט איז אז אונז האבן נישט קיין שום אויסווייל, אונז באקומען נישט קיין שאנס נאכן בעשוי, צו כאפן א צען מינוטיגן שמועס מיט נאך צען מיידלעך פון איר קלאס, צו זען אפשר איז דא עפעס מער פאסיג פאר מיר, איינער וואס מיין הארץ ציט מער צו, איינער וועם איך האב ליב, אויב מען וואלט דאס געטון, וואלט מען אפשר איינגעזען אז די ערשטע האסטו בכלל נישט ליב,
און דאס טוען די ליטווישע אויך נישט, מען טראגט אן איינעם, און מיט דעם איינעם גייט מען טשילן מיט, פאר צוואנציג שעה,
ווען מען בויעט א נייע דעוועלאפמענט פון 200 הייזער, מיט 8 אנדערע אויסשטעלן ( layouts ) און די גייסט גיין קויפן איינס צו וואונען דיינע קומענדיגע זיבעציג יאר, וועסטו דען בלויז גיין קוקען איין הויז? ביזט גערעכט אז קוקען א הויז פאר צוויי שעה איז כמעט אזוי גוט ווי פיפצן שעה, און מען ווערט נישט ציפול קליגער, און ביסט אויך גערעכט, אז אויב האסטו נישט געקוקט קיין צווייטע הויז קודם, און געקלויזט אזוי אויפן ערשטן הויז וואס די האסט געקוקט, דאן איז דא וועגן וויאזוי אפילו יעצט אויפציבויען אן אהבה צו דיין הויז, אפילו די גייסט שפעטער זען אז דיין שכן'ס אויסשטעל איז מער געאייגנט פאר דיר, און בעיקר דורך אמונה אז בית פלוני לפלוני, וכ' וואס שטייט בדרך אגב ביי א הויז פינקט ווי ביי א שידוך, בלא בלא בלא, אבער ביסטו פון קאפ געפאלן? אזוי מאכט מען א לעבנס החלטה? בלויז ווייל די ברויקער האט געזאגט אז ער האלט אז די לעיאוט איז די מערסטע פאסיג פאר דיר? אוודאי אז נישט, די וועסט שטיין און מדמה זיין מילתא למילתא און זעהן וועלעכע זעט אויס צו זיין די מערסטע ציגעפאסט פאר דיר, פאר דיינע פראזענליכע געברויכן, און אינטערעסן,
דאס איז די מיליאן דאלער קשיא, מיט וואס איז אנדערש די 'בת' פלוני לפלוני, צום 'בית' פלוני לפלוני???
ביסט גערעכט אז אונזער וועג פון שידוכים טויג אויף כפרות, אבער מיט וואס ווילסטו עס ריפלעסן? למשל אױב די קומסט מיר זאגן אז פון היינט און ווייטער גייט מען אריין וואטען איעדע פאר יאר א נייע קוואליפיצירטע רבי פאר די קהילה, און גענדיגט מיט די לעצטע נעמען רעבנים, אזא זאך מאכט סענס, ווייל אזא סיסטעם איז זיכער בעסער ווי די היינטיגע וועג אז נאר די יורש (וואס קען זיך בעסער שלאגן) נעמט איבער.
אבער ביי שידוכים, ווייסט מען עכט נישט וועלכער מהלך איז בעסער, היות מ'קען נישט האבן קיין קראנטע נאמבערס, איז עס ביז דערווייל א גרויסע תיקו…
אני הקטן קלער, אז ביי אלע מהלכים וועט עס זיין די זעלבע, ווייל בדרך־כלל, וועלן צופרידענע מענטשן אייביג זוכען וויאזוי יא צו זיין צופרידן, און נישט צופרידענע וועלן אייביג טרעפן א תירוץ פארוואס נישט צו זיין צופרידן!
ער האט געהאט מיט איר איין קינד און נאך איינס איז געווען אויפן וועג, איין טאג טאג קומט ער אן אז ער גייט זיך גט'ן פון זיין ווייב, אפיציעל האט ער געזאגט א תירוץ אז זיי האבן זיך געדארפט אריבערציען קיין טעקסאס וואו איר משפחה וואוינט אבער ער איז שוין געסעטלד אין ניו דזרסי ממילא איז זי נישט פאר עם.
אבער די יודעי דבר ווייסן צו פארציילן, ווען זי איז געווען אין די הויכע חדשים מיט די צווייטע קינד, האט ער געזוכט און געטראפן עפעס אנדערש. איז ער געגאנגען, נאך פאר די צווייטע קינד איז געבוירן, און פשוט און פראסט איר אפגעלאזט.
מי אני האט געשריבן:ווי איך האב אויבן צוגעברענגט איז אזא סארט שילוב פון די דרכים אולי פאסיג. והיינו, אז די עלטערן, וואס זענען מער באזעצן און מעטשור (און דאך אביסל אפגערוקט פון די עצם בעלי דבר ממש), זאלן פרובירן דאס מערסטע אפצושאצן ווער עס איז די מערסטע פאסיג/קאָמפּעטיבּיל (עכ״פ אינישעלי) פאר זייער זוהן/טאכטער טאקע [עמפאסיס יעצט צוגעלייגט].
עס איז אויך ראטזאם צו געדענקן די שטודיע איך האב דארט צוגעצייכענט.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
רביה''ק זי''ע האט געשריבן:שוין צייט צו טוישן דאס קעפל צו ״פארקרומטע סברות מיט וואס מענטשן ברעינוואשן זיך כדי צו פארענטפערן נארישקייטן וואס זיי זענען באגאנגען אין די אינגע יארן.״
יעקב מענטש האט געשריבן:בכלל איך מיין אז יעדער וואלט געטוישט ווייב עטליכע מאל דורכאויס דעם לעבן לויט וויאזוי ער טוישט זיך, איין טאג וואלט ער געוואלט א מער מאדערנע פרוי, און 10 יאר שפעטער וואלט ער ענדערש געוואלט האבן איינער וואס פיט אין די באקס. ס'איז זינלאז צו קלעימן אז א 18 יעריגער גייט מאכן א אינטעלעקטואלע אויסוואהל פאר לייף. (איך רעד נישט יעצט צו די עלטערן קענען יא מאכן די ריכטיגע באשלוס פאר זייער קינד, אבער זיכער נישט דער 18 יעריגער מיט א אומערוואקסענעם בליק אויפן לעבן)
שוין אז דו ווייסט אז די עלטערן איז נישט קיין אפשען אז זיי זאלן מאכן דיסיזשענס פאר זייערע קינדער האסטו גארנישט פארן זאגן דיין ערשטע האלב.
קוק דיך ארום אין בית המדרש און זאג מיר וויפיל פראצענט זענען נישט אמת'דיג מיט זייערע קינדער, ווייסן נישט ווי זייערע קינדער שטייען, ווייסן קוים וואס זיי ווילן, ווייסן קוים וואס טוט זיך מיט זיי, אדער ווערן פארבלענדעט פאר אביסל כבוד און געלט, אדער ווייל ס'גייט זיי זיין מער באקוועם אז זייערע קינדער זאלן וואוינען נעבן זיי, אא''וו.
חוץ פון דעם איז דא אסאך וואס איינע פון די עלטערן ווילן זיייער שטארק די שידוך, לאו דווקא אז ביידע זענען מסכים צו דעם. עפטער אלל זענען די עלטערן אויך א וויקטעם פון אונזער בעסטע שידוכים סיסטעם אין די וועלט ווא האט די וויניגסטע גירושין.
דערהויבענע ליבינו איתך, ס'זעיט אויס ווי דיין שלום בית איז נישט די בעסטע, מילד גערעדט. גט דיך. די טיפשות אז מ'בלייבט פאר די קינדער, איז אפגעפרעיגט מכל וכל, דיינע קינדער וועלן סאך מער מצליח זיין אויב זיי האבן ג'גטע עלטערן וואס שלאגן זיך נישט ארום.
זיך דיר א מיידל וואס געפעלט דיר (נישט פאר דיין טאטע) און הייב אן פון פריש.
רביה''ק זי''ע האט געשריבן:שוין צייט צו טוישן דאס קעפל צו ״פארקרומטע סברות מיט וואס מענטשן ברעינוואשן זיך כדי צו פארענטפערן נארישקייטן וואס זיי זענען באגאנגען אין די אינגע יארן.״
איי עם סארי, כ'האב נישט ליב, און ח"ו נישט געמיינט, קיינעם צו וויי טוהן.
לאמיר פּרובירן יעצט צו ענדיגן ארום גיין די סירקל.
אויב מיין טייערע זוהן וועט איין טאג קומען צו מיר זאגן אז ער וויל אנהייבן דעיטן מיידלעך, וועל איך שטיין דארט צו עם מיט מיין גאנצע הארץ און העלפן אז ער זאל מצליח זיין מיט זיין מהלך, ווייל עס איז 'זיין' לעבן, און 'זיין' בחירה!
איך אלץ זיין טאטע, האב נאר איין תפקיד און ציהל, ער זאל זיין געזונט און צופרידן! איך וועל טוהן אלעס אין דער וועלט וואס איז בידי, אז ער זאל מצליח זיין מיט 'זיין' לעבן.
אבער די גאנצע צייט דא, האב איך גערעדט פון מיר, און יא, איך וועל בלייבן א משוגענער, אבער מיט אמת'דיגע צופרידנהייט! הודו לה'!
@אור, הצלחה אין דיינע וועגן, איך ווינטש דו מיט דיין זוהן א לעבן פיל מיט גליק.
@קהל'ס נער, שכוח פאר'ן זיך זארגן, אבער דא רעדט מען נישטפון מיר, מען רעדט דא פון די כלל.
למעשה פון רעדן און רעדן העט מען בלייבן ביים שעלטן, מ'דארף טרעפן אן ערענסטע סעלושען פאר דעם. איך האב שוין אמאל געשריבן וועגן דעם, כ'ווייס נישט ווי אזוי מ'לינקט עס.
איך האב יעצט נאכ'ן דאס ליינען אריינגעטראכט ב"ה איך בין באמת צופרידן. איך וועל נישט לייקענען, איך האב אפגעזאגט דריי מיידלעך און כל הכבוד פאר מיינע עלטערן אז זיי האבן מיך געשטיצט ווען דער שדכן האט געשריגן אז איך דארף פילן!
אן ארטיקל אין די עמי אפאר יאר צוריק, דורך ראביי שייס טויב:
[left]Dear Friend or Wife: I suspect that what I am about to tell you will surprise and even upset some people but I am going to say it anyway. A husband and wife do not need to be each other’s best friends, or even friends at all. They need to be husband and wife.
Unfortunately, there is widespread confusion about this matter even among Torah-observant communities. I cannot tell you how many calls I have received from young people at all stages of the shidduchim process who are second-guessing perfectly good shidduchim all because they don’t have the same feelings with their future spouse as they do when hanging out with friends. Somehow, bachurim got the idea that they should be comparing their potential wife to their favorite chavrusa from yeshivah while the girls started thinking they should feel the same around their chasan as they do with a close friend. How such an obviously unnatural idea can become so casually and widely accepted boggles the mind.
Yet, contrary to what may currently be considered “fashionable” thinking, the relationship between a husband and wife is not a kind of friendship. Indeed, marriage and friendship are so vastly different from each other that it would be erroneous even to compare the two. They are simply two different leagues.
By way of analogy, in this world there are the inanimate, vegetative, animal, and human kingdoms, and although each one is superior to the previous one, they do not exist on a continuum. That is to say that each category is separated from the other by a gulf of incomparability. For instance, the most rare and precious inanimate object such as a precious gem still cannot be compared to the simplest vegetative organism, for one is inert and the other is a living thing. Likewise, the most complex plant still does not compare to the tiniest animal, and the most highly-functioning animal still does not compare to the simplest human being (although there is confusion about this matter too nowadays. I will leave you to ponder whether the two concepts are related.)
Furthermore, no matter how well an inanimate object serves its function, it will never “graduate” to become vegetative life just as the plant by being the very best plant it can be will never become an animal and an animal does not “matriculate” into becoming a human being.
In a similar fashion, the relationship between husband and wife is not a “special type of friendship,” or even what happens to friendship when it reaches its fullest potential.
The popular myth of marriage as “the ultimate friendship” stems from an agenda to tear down age-old social norms and promote friendships between the genders.
One of the greatest justifications for this breach (back when people still sought justification) was that such conduct would produce the very best marriages.
Just how blatantly wrong this idea has been, both in theory and in practice, requires no elaboration.
The point is that marriage is in a class by itself so that it cannot be compared to any other relationship—except for perhaps the relationship between the Jewish people and Hashem, which only goes to prove the point.
When the wisest of all men, Shlomo Hamelech, wanted to describe the relationship between the Jewish people and Hashem, he specifically chose the metaphor of marriage.
In the case of the Jewish people and Hashem, their covenant was not the culmination of another kind of relationship that preceded it. Spiritually speaking, the relationship was established before the creation of the word. Granted, on a historical level, Matan Torah was the event that constituted the acceptance of the covenant, but that was an affirmation of something that already existed—as the Sages (Shabbos 88a) tell us, at the outset of creation Hashem made the existence of the world “conditional” upon Bnei Yisrael’s acceptance of the Torah 2,448 years later.
Similarly, the marriage of man and woman is not a bond forged between two people but rather the predestined reunion of a single being that had been estranged from itself at birth. (See Zohar I, 91b) This is the deeper significance of what our sages have said (Menachos 93a) “Ishto k’gufo, a man’s wife is as his own body.”
I understand these are lofty ideas, but you can look in your kesubah and see in “earthly” terms what this relationship is supposed to look like. “I will work for you, honor, provide for, and support you, in accordance with the practice of Jewish husbands, who work for their wives, honor, provide for and support them in truth.” Friends enjoy each other’s company but spouses devote their lives to each other and in so doing embark upon the most important project that any human could ever be involved in—making a home for Hashem here in this world.
In light of the above, I hope you will understand why I say that your present dilemma is only so in your own mind.
As you yourself state quite plainly at the beginning of your letter, what prompted you to write me was that you just finished reading an article about the “problem” of spouses not properly bonding. I did not read the article, so I cannot distinguish between what the article actually said and what you took away from it. All that is relevant to the present discussion is that, a) in your view, the article’s conclusion was that “one’s spouse is supposed to be one’s closest companion,” and b) you have accepted the truth of this conclusion.
You then wrote to me under the influence of this kind of thinking.
Obviously, one article did not give rise to your entire conflict, but it seems from your letter that you have heard similar messages elsewhere and you’ve been considering these kinds of ideas for a while. And that is precisely my point. You’ve been exposed to certain ideas, or your impressions of these ideas, and this has led to your becoming disappointed with your marriage. This is what I mean when I say that your dilemma is of your own making.
Consider for a moment the thought process that you have described: “Often I think about what marriage means to me…[and] to my husband…but these are all practical things… and while this is all amazing, for some reason it feels wrong.”
First, notice that the first thing you say is “often I think.” Hashem gave us a powerful tool called a brain so that we could know Him and His Torah and have clarity in life, not so that we should torture ourselves and be plagued with frustration and doubt. Next, do you see how you refuse to take joy in the blessings of your marriage by dismissing them as “practical”? Would you look down at physical health for being too practical? Or how about a good parnasah? Is that also too practical? You admit that what you have is “amazing,” yet instead of taking joy in that, you find fault.
And then you conclude by admitting that there is no real reason to be unhappy with your marriage other than “for some reason it feels wrong.” Your whole conclusion is based on nothing more than a “feeling.”
What’s more, you’re not sure even what that feeling is based on—it’s just “for some reason.” You really couldn’t be more vague than that. But the reason for your ambiguity is that you yourself are unconvinced of the very ideas with which you torment yourself.
So my advice to you is twofold. First of all, count your blessings in your marriage. Hashem has given you a devoted life-partner. The connection you have with him is something that you do not have with anyone else in this world, particularly as you have been blessed with children, baruch Hashem, whom you are raising together in the path of Torah. There is nothing more worthy than that.
Second of all, I advise you to enjoy your friendships without guilt. Having friends is not something to be troubled about. Having friends is a good thing, as our Sages have enjoined us (Avos 1:6) “acquire for yourself a friend.” I am not aware of any Torah sources that limit that teaching to single people or that imply that once one is married that this friend must be one’s spouse. To the contrary, experience and common sense show that having friends is good for one’s marriage. Of course one might argue that they can cite examples of toxic friendships that damaged shalom bayis. A moment’s reflection, however, should be enough for one to realize that such cases are the rare exception and not at all the rule.
Now, there is a separate issue that is somewhat common today (and you did touch upon it in your letter) and that is the preoccupation with social media. This is a real problem that does adversely affect marriages. But again, that is not an indictment of friendship. Indeed, one might argue that social media adversely affects friendships too and has diminished the quality of our relationships overall. However, as you say, this is not an issue for you or your husband, baruch Hashem.
Before concluding I want to mention that if you are looking for an area in which to improve your marriage, there is one activity that you do not overtly mention being involved in with your husband. In contrast with some of the negative trends that I spoke about earlier, there is a positive development in that it has become customary in our generation for a husband and wife to study Torah together. This merging of “kol chasan v’kol kallah” with the “kol Torah” has a wonderful effect on the home and is a source of blessing. As such, it would be worthwhile to establish set times of Torah study together with your husband. This is, of course, in addition to what you say that both you and your husband enjoy reading my column and thus (I assume) discussing it with each other as well. I also want to thank you for sharing that bit of information, which was most gratifying for me to read.
May you and your husband be blessed with ever-growing shalom bayis, true Yiddishe nachas from your children, and to raise them amidst good health and ample sustenance. •
ווען איך האב ארויסגעברענגט דעם אמת - א פאקט וואס יעדער וואס האט געליינט אדער געלערנט די היסטאריע פון די אידן אינדערהיים וועלן אייך גלייך מודה זיין אז איך בין הייליג גערעכט, און כהאב געפרעגט די היינטיגע רבנים ווי יואלי ראטה א פשוטע קשיא "מהיכן דנתני"? האט מען מיך אויסגעשפארט - אן קיין ווארענונג! גארנישט! די גבאי האט מיך געפרעגט פארוואס איך שרייב וועגן רבי משה די-ליאון? האב איך אים גענטפערט “ווייל ס'קומט אריין אין די שמועס”!
אפאר מינוט נאכדעם אויסגעשפארט!
דאס האט מען געטוהן צו מיר! מיך אריינגענארט אין א שידוך יונגערהייט וואס כ'האב קלאר נישט געוואלט. מיך manipulated. הגם איך האלט מיינע עלטערן זענען פיינע מענטשן וואס האבן באמת געמיינט מיין גוטס, עכ”ז האבן זיי געטוהן א מורא'דיגע רשעות צו מיר און מיינע קינדער - אומווילענדיג!
מיין לעבן איז צופאלן וועגן דעם. איך האב געליטן פאר יאהרן. ווי אויך מיין עקס. אונז זענען געוועהן צוויי פונקט פארקערטע מענטשן וואס האבן געטרייט ס'זאל ארבעטן פשוט פאר די קינדערלעך...
פליז?! זיי האבן אויסגעפלאנט מיין לעבן פאראויס. גענומען צוויי קינדער נאכן זיך זעהן צוויי מאל אינמיטן די נאכט פאר א האלבע שעה און זיי חתונה געמאכט ... מיין עקס איז געוועהן 16 יאהר אלט ביי די שידוך. אפילו נאכן חתונה האבן און געבוירן מיין ערשטע קינד איז זי נאר געוועהן 17...
און ווען איך האב געזאגט דעם אמת - אז אידן אין רוב דורות - אונזערע זיידעס און באבעס האבן נישט געלעבט אזוי, ווארפט מען מיך ארויס פון די ליבעראלע ק"ש - קיינער האט זיך ניטאמאל אנגענומען פאר מיר. איך האב געמיינט ענק Champion פרידאם אף ספיטש... גארנישט אנדערש ווי “דער איד”..
Racism is man's gravest threat to man - the maximum of hatred for a minimum of reason
) וואס האט מיר פארציילט אז ער האט געוואוינט א שטיק צייט אין עפעס א סארט קליינע קיבוץ/קולט ערגעץ אין די שטאטן in the middle of nowhere, רוב חברה דארט זענען געווען פארהייראט מיט קינדער, ער מיט נאך א צוויי מיידלעך זענען געווען די איינציגסטע סינגלס דארט אין זיין יארגאנג. פארציילט ער מיר אז איינע פון די מיידלעך דארט איז געשלאפן מיט איהם אין א ציממער און ער האט איר נישט נארמאל געליעבט, אויף אזוי ווייט אז ווען ער האט זיך געזעגנט מיט איר פאר׳ן גיין ווייטער אין לעבן האט ער ממש געכליפעט ווי א קליין קינד. ס׳נישט כאילו ער האט געהאלטן ביים חתונה האבן מיט איר, פארקערט, ער האט איר נישט געקענט דערליידן, פשוט נאך א לאנגע צייט עסן, שלאפן, פארברענגען, און ארבעטן צוזאמען טאג איין טאג אויס, און זייענדיג כמעט די איינציגסטע סינגל זיין עידש וואס ער האט געזעהן פאר די אויגן חדשים לאנג האט זיך שוין עפעס דעוועלאפד. ער פארציילט מיר אויך אז אפאר מענטשן, אריינגערעכנט דאס מיידל אליין, האבן איהם געפרעגט פארוואס ער האלט נישט ביים איר הייראטן, ״דו האסט איר ליעב, נישט אזוי?״ - האבן זיי איהם געזאגט. ווי האט ער זיך אויסגעדרוקט, ״I loved her, but I didn't like her, she just wasn't for me". דאס איז מער ווייניגער וואס מ׳טוט ביי חרדים, מ׳פאקט אריין צוויי רענדאם נשמות וואס ווייסן נישט פון עפעס בעסערס אין איין שטוב, מ׳צווינגט זיי מיט הלכה׳דיגע אויסריידן צו האבן א קינד, און אז מ׳קערט צוזאמען פאר א קינד ווערט נאטורליך געשאפן עפעס א קאננעקשאן, ביי איינעם מער ביי איינעם ווייניגער, און שוין, דאס קאפל לעבט זיך אפ דאס גאנץ לעבן נישט וואוסענדיג וואס זיי פארפאסן, א רילעשנשיפ מיט א צוגעפאסטע מענטש קען אזויפיל מער געבן פאר א מענטש ווי א רעלעשנשיפ מיט סתם א רענדאם stranger, חבל.
פארגעס איין מינוט פון מיין שיטה, וואס האלטסטו, איז עס נישט טאקע אזוי? 
