קען מען האבן עכטע מאראל אהן גלייבן אין באשעפער?

[berlbalaguleh]

וואלווי: דו ביסט גערעכט. כמו שאמרתי. נאר די הויפט פראבלעם (מיט די אלע מענטשן) איז אז, שטאטס ווי אין די אמאליגע צייטן האט א יעדער זיך ערלעדיגט זיינע פראבלעמען אויף א פריוואטן, דיסקרעטן וועג, איז היינט געווארן א גאנצע מאוומענט מיט רעכטן און מארטשעס. און אך און וויי איז פאר א יחיד אדער גרופ וואס רעדט ארויס א ווארט וואס קען אויסגעטייטשט ווערן אז ס'איז נישט אין איינקלאנג (בהסכמה) מיט זייער שיטה. מ'האט אויפגעבויעט א נייע אינדוסטרי. צוזאמען מיט דעם טעראר וואס ס'קומט...!

[יאסל ראקאווער]

פרעגסט עס פון א מוסלמענער אינגעל אין טורקיי וועט ער אוודאי ענטפערן די זעלבע ווי א היימישע וויליאמסבורגע אינגעל; זיכער נישט!

אבער אונז ווייס מיר אז זייער געטליכע מאראלן זענען קיין מאראלן. די גאנצע וועלט ווייסט דאס אויך, מוסלעמענישע מאראלן זענען קיין מאראלן.

בלייבט אונז איבער צו זיין אמת'דיג מיט זיך אליין אויב איז אידישע רעגליעזע מאראלן טאקע ערליכע מאראלןַ איז אזוינע הלכות ווי טעות עכו"ם. ירושת הבן. היתר עסקא. וכו' וכו' מאראליש?

איך מיין מאראלן דארף קומען אדער 1. פון די נשמה. דאס הייסט פון די gut פון אינעווייניג מיט א געזונטע חינוך אדער 2. פון מורא. אבער לאמיר זיין honest יראת השם איז פונקט ווי אלמלא מורא של מלכות איש את רעהו חיים בלעהו. טראכט איך טאקע אז די צווייטע איז נוטריקן מאראל.

Western Morals איז פון די זעלבע פלאץ ווי די תורה. דאס הייסט מורא. יראת השם איז פונקט אזא מאראלישע foundation ווי מורא של מלכות.

די גרויסע פראבלעם איז אז די תורה איז פארשפארט און canonization פארמאכט און נארישע מענטשען זיכען מאראלן ממש פון די אותיות התורה.

גראדע בין איך נישט מסופק אז די הייליגע תנאים וואלטן אנגענומען רוב פון אונזערע היינטיגע מאראלן אלץ הלכות מיט א שמיץ אריבער אויף אזוינע אישוס ווען סקומט צו האבן קנעכט, ראסיזם, וכו' וכו'. או לה לספינה שאבדו קברניטא. מאראלן דארף זיין fluid און updated שטענדיג. אבער די שיף האט מער נישט קיין מנהיגים.

[קאמארנער]

די שאלה הייבט זיך אן פריער, וואס איז דאס בכלל ווואס מ'רופט אין די גאס 'מאראל' ?

ספוילער: ס'איז נישט דא קיין עכטע קלארע תשובה דערויף.
ס'איז דא אזויפיהל שיטות און טעאריעס וואס איז דאס מאראל און וואס זענען אירע כללים, און בכלל איז דאס א זאך וואס טוישט זיך צווישן איין קולטור אין אנדערן, איין מדינה אין אנדערן און פון איין עפאכע צום אנדערן,
ווייל וואס פאר בלויז 30 יאר צוריק האט יעדע מודה געווען איז אוממאראל איז היינט פול מאראל און אזוי אויך פארקערט. און וואס ביי דער קולטור הייסט מאראל איז עס ביי אן אנדער קולטור די גרעסטע תועבה.
אזויפיהל קעגנזייטיגע שיטות, השקפות, לענדער, פעלקער און רעליגיעס שווערן זיך אז זיי זענען מאראל אזש די גאנצע 'מאראלקייט' שוועבט אויף א האר און איז ברעקלדיג ביז גאר.

למעשה דאס וואס מ'רופט 'מאראל' איז געבויט בלויז אויף אינטואיציע און אינערליכע הרגשים. יא, אפילו די הארבסטע אוממאראלישע טהאטן וואס יעדער נארמאלע מענטש וועט פארשטיין אז מען טאר עס נישט טון ווי
הארגענען א מענטש וכדומה קען מען נישט עקלערן אויף א 'ראצינאליסטישע' וועג. פארוואס זאל איך נישט הארגענען א מענטש אויב שטייט ער מיר אין וועג? ווייל ס'טוט אים וויי? נא, איז וואס? מ'טאר נישט וויי טון א מענטש? פארוואס? געב מיר א ראצינאליסטישע הסבר. נישטא. אזוי ווי די מעשה וואס עצי שיטים האט געברענגט.
די איינציגסטע הסבר וואס קען אנגעגעבן ווערן איז אן עגאיסטישע חשבון 'טוה עס נישט ווייל די ווילסט נישט אז מען זאל עס טון פאר דיר'. טא, אויב אזוי וואס אין א מצב וואס איך בין פארזיכערט אז מען קען מיר נישט צוריקטוהן, ווי למשל אויב איך האב אסאך מאכט, דעמאלט פאלט אוועק די סיבה.
אלא מאי, פארוואס ווייסט יעדער אז הארגענען א מענטש אדער וויי טון א מענטש איז אן עוולה? ווייל די אינערליכע הרגשים , די אינערליכע געוויסן זאגן אזוי. דעטס איט.

דער פראבלעם איז אבער אז מיט הרגשים קענסטו נישט גיין אין גראסערי, ווייל חוץ פון די גרויסע גראבע ליינס וואס יעדער איז מסכים צו דעם ווי נישט וויי טון א מענטש וכדומה הייבט יעדער אן מאכן שבת פאר זיך, ס'איז דא אזויפוהל נושאים און מצבים וואס מען הארגעט זיך דערויף צו ס'איז מאראל צו נישט. ס'איז דא אזויפוהל קאמפליצירטע מצבים וואס איז נישט שווארץ אדער ווייס און ס'שווער צו זאגן וואס איז מאראל. אפגערעדט פון דעם אז ס'איז אריינגעמישט אסאך אויסערליכע זאכן ווי דע אייגענע עגא, די חינוך, סביבה און דעות קדומות ווי אונז זענען אויפגעוואקסן וואס זענען משפיע אויף אונזערע געפילען ווען אונז קומען דעסיידן וואס איז מאראל צו נישט.

ולכן, ווען איך הער די טענות אז אידישקייט איז נישט מאראל טראכט איך ביי מיר קודם גיי דיר מגדיר זיין וואס איז בכלל מאראל און שפעטער העסטו קומען זאגן מוסר..

[מאטי]

רעליגיע איז אויך אנגעוואנדן מ'זאל גלייבן אין איר. השתא דאתית להכי, וואס טויג מיר צו דעבאטירן צו מ'קען זיין מאראליש אן גלייבן אין רעליגיע? ערבך עורבא צריך

[קאמארנער]

.

[yesiknow]

יעדע געזונטע פערזאן מאן אדער פרוי (לאפוקי טראנס, קוויר) האט א בילד אין מאראל קאמפוס , צו ער גלייבט יא אדער נישט,
דיס איז מיי עפניען, לחיים.

לאמיר עלעבארעיטן דיין אפיניאן.

וואס וועט זיין אויב א "נישט געזונטע" מענטש גלייבט יא, קען ער כאפן א בליק אויף דיין מאראל קאמפאס?

אדער דאס איז אויך געשלאסן לויט דיין אפיניאן

לחיים.

If a child is born in the desert his parents just left him there with plenty of food and clothing he has no idea about religion God any religion or any God when he gets older he walks back into the city state or town what do you think how will the child behave


וועט ער גנבינען הרגענען רעיפען איך מיין אז אויב ווייסטו די תירוץ האסטו אויך א תירוץ אויף די פותח האשכול קשיא ודוק ותשכח

[קהל'ס נער]

יעדע געזונטע פערזאן מאן אדער פרוי (לאפוקי טראנס, קוויר) האט א בילד אין מאראל קאמפוס , צו ער גלייבט יא אדער נישט,
דיס איז מיי עפניען, לחיים.

לאמיר עלעבארעיטן דיין אפיניאן.

וואס וועט זיין אויב א "נישט געזונטע" מענטש גלייבט יא, קען ער כאפן א בליק אויף דיין מאראל קאמפאס?

אדער דאס איז אויך געשלאסן לויט דיין אפיניאן

לחיים.

If a child is born in the desert his parents just left him there with plenty of food and clothing he has no idea about religion God any religion or any God when he gets older he walks back into the city state or town what do you think how will the child behave


וועט ער גנבינען הרגענען רעיפען איך מיין אז אויב ווייסטו די תירוץ האסטו אויך א תירוץ אויף די פותח האשכול קשיא ודוק ותשכח

די משל איז נישט אין פלאץ
אוואדאי וועט ער גנב'נן און רעיפען, ווייל ער איז נישט קיין מענטש, ער איז א חי' בצורת אדם, און פאר דעי סיבה וועט אויך עסן רויע פלייש און ארום גיין נאקעט און טין צרכים אינמיטן גאס, וואס דעיס האט זיכער נישט מיט מאראל.

[קאמארנער]

אין דער מאמר פון ד"ר משה רט צולייגט ער זייער שיין דער נושא פון 'מאראל'
https://www.knowingfaith.co.il/%D7%9E%D ... 7%A2%D7%9C

[נעקסט לעוועל]

אין דער מאמר פון ד"ר משה רט צולייגט ער זייער שיין דער נושא פון 'מאראל'
https://www.knowingfaith.co.il/%D7%9E%D ... 7%A2%D7%9C

Sent from my iPhone using Tapatalk

[שאלתיאל]

דעבאטע צו ס'איז דא מאראל אן גאט צווישן ד"ר מיכאל אברהם און פרופ' דוד אנוך

https://youtu.be/qkt3pd3zQoI

[מיין אמת]

דיין צוזאם שטעל איז גוט, אבער אין א וועג איז דאס פארקערט, ווייל די תורה איז דא פאר די מענטש, נישט די מענטש פאר די תורה.

אז מ'קוקט אן די מענטש אלס א מגושם'דיגע בריאה ביסטו גערעכט. אבער די באדייט פון מענטש איז א חלק אלקי ממעל. מאראלס איז די פארבעסערונג פון די מענטש צו ווערען א דערהויבענע בריאה, און דאס איז די כונה פון תורה ומצוות צו ווערען א בעסערע מענטש/נשמה. אויב ס'איז פארקערט און מ'זעט די מטרה פון תורה ומצוות אלס די אלטימעט כוונה פון מענטשהייט, קען עס ברענגען אז מ'זאל צוטרעטען די מענטש לכבוד התורה, אזוי ווי ס'איז מפורסם וידוע ווי פול מענטשען/נשמות מ'האט שוין מקריב געווען אויפן מזבח החסידות, אלס ווייל מ'זעהט די תורה העכער ווי די מענטש.

און טאקע דאס מיינט דרך ארץ קדמה לתורה. אזוי אויך איז דא פולע מאמרי חז"ל אין דעם גייסט, אין יוה"כ מכפר עד שירצה את חבירו, הני טפשאי דקיימו לפני ס"ת ולא לפני ת"ח, וכו' וכו', ווייל דער מענטש קומט פאר אלעס, און
רעליגיע כשלעצמו איז ווערדלויז. מאראלס איז די בריאה, תורה מצוות איז די וויהיקעל, אזוי ווי ס'ווערט אנגערופן אין זוהר תרי"ג עטין דאורייתא.

[emoji106] well said can't say it better

Sent from my Stratus_C5 using Tapatalk

[מיין אמת]

דיין צוזאם שטעל איז גוט, אבער אין א וועג איז דאס פארקערט, ווייל די תורה איז דא פאר די מענטש, נישט די מענטש פאר די תורה.

אז מ'קוקט אן די מענטש אלס א מגושם'דיגע בריאה ביסטו גערעכט. אבער די באדייט פון מענטש איז א חלק אלקי ממעל. מאראלס איז די פארבעסערונג פון די מענטש צו ווערען א דערהויבענע בריאה, און דאס איז די כונה פון תורה ומצוות צו ווערען א בעסערע מענטש/נשמה. אויב ס'איז פארקערט און מ'זעט די מטרה פון תורה ומצוות אלס די אלטימעט כוונה פון מענטשהייט, קען עס ברענגען אז מ'זאל צוטרעטען די מענטש לכבוד התורה, אזוי ווי ס'איז מפורסם וידוע ווי פול מענטשען/נשמות מ'האט שוין מקריב געווען אויפן מזבח החסידות, אלס ווייל מ'זעהט די תורה העכער ווי די מענטש.

און טאקע דאס מיינט דרך ארץ קדמה לתורה. אזוי אויך איז דא פולע מאמרי חז"ל אין דעם גייסט, אין יוה"כ מכפר עד שירצה את חבירו, הני טפשאי דקיימו לפני ס"ת ולא לפני ת"ח, וכו' וכו', ווייל דער מענטש קומט פאר אלעס, און
רעליגיע כשלעצמו איז ווערדלויז. מאראלס איז די בריאה, תורה מצוות איז די וויהיקעל, אזוי ווי ס'ווערט אנגערופן אין זוהר תרי"ג עטין דאורייתא.

[emoji106] well said can't say it better

Sent from my Stratus_C5 using Tapatalk

[הקטן]

אין גמרא, עירובין, ווערט ארומגערעדט איבער די קשיא, אבער ווי א הייפאטעטיקעל.

עירובין ק ב, "אמר רבי יוחנן אילמלא לא ניתנה תורה היינו למידין צניעות מחתול וגזל מנמלה ועריות מיונה, דרך ארץ מתרנגול.

די ענטפער פין די גמרא איז אז אן רעליגיע קען מען לערנען מאראל פון בעלי חיים.

ס'קען זיין מאראל אן תורה אין אפשר דאס איז דרך ארץ קדמה לתורה
די שאלה איז צי די קאנסעפט פין "מאראל" איז בכלל שייך אן א גאט?

מען דארף אפטיילן מאראל אן גאט און מאראל אן תורה

וואלווי, מיין איך זאגט דאס

[שאלתיאל]

איך ווייס נישט צו אן גאט איז נישטא קיין מאראל אבער אן גאט איז זיכער נישטא קיין זאך וואס איז מיך מחייב זיך צו פירן מאראליש.

[שאלתיאל]

.

[שאלתיאל]

ווען מען איז דן איבער מאראל און גאט איז דא איז דער באקאנטע אטיפראן דילעמע ווי סוקראטוס פרעגט אטיפראן' Is the pious loved by the gods because it is pious, or is it pious because it is loved by the gods?" פרעגט מען ס'זעלבע ''זענען די באפעלן פון גאט מאראליש וויבאלד גאט האט עס באפוילן, אדער האט עס גאט באפוילן וויבאלד עס איז מאראליש''.

אויב זענען די באפעלן פון גאט מאראליש וויבאלד דער באשעפער האט עס באפוילן איז נישט דער נושא דא וואס אונז רופן 'מאראל' נאר ענדערש די באפעלן פון גאט, און ווען גאט וואלט באפוילן צו הארגענען
וואלט עס אויך געווען מאראליש. און אויב האט גאט עס באפוילן וויבאלד עס איז מאראליש און גאט איז כאילו געבינדן צו מאראל וואס איז אן אייגנארטיגע זאך פאר זיך, איז 1. וואס איז דער קריטעריאן פאר
'מאראל'? (און וואס איז איר כוח) 2. וואס איז מיט די אלע חוקים אין די תורה וואס פאר אונז קוקן זיי אויס צו זיין נישט מאראליש? (אלא מאי איז עס יא מאראליש?)

[וואלווי]

איך ווייס נישט צו אן גאט איז נישטא קיין מאראל אבער אן גאט איז זיכער נישטא קיין זאך וואס איז מיך מחייב זיך צו פירן מאראליש.

חיוב און מאראל איז אזאך וואס גייט נישט צוזאמען. מאראל איז די וועג ווי אזוי א מענטש באנעמט זיך מיט די רעכט אדער אומרעכט פון מענטשליכע בהעיוויאר. דאס מיינט ס'איז ווי אזוי א מענטש פארשטייט זיך אליינס צווישען זיך אליינס, דאס מיינט ווי אזוי מענטש לערנט אפ מענטש. ס'איז א זאך וואס מ'ווערט נישט מחויב. ס'דא גוטע מאראלס און שלעכטע מאראלס, וואס זענען bad decisions אדער good decisions, אבער זיי זענען נישט bad deeds or good deeds, ווייל דעמאלטס גייט עס ארויס פון מאראל פארשטאנד, און ס'איז שוין מער נישט מענטשנ'ס פארשטאנד בשייכות למענטש. משא"כ מצוות און חיובים זענען קאמענדמענטס זיי זענען פעולות למעשה און נישט קיין ענין פון פארשטאנד, ראובן באפעלט שמעון, דאס איז נאר שייך איינס אויף צוויי וועגען, געצווינגענערהייט, וואס דאס איז א ודאי נישט מענטשליכע פארשטאנד, אדערַ קען חיובים מיינען עצות און הנהגות, נו, דאס איז דאך מאראלס, לאז שוין די תורה אויך צו לייגען א האנט.

לייג צירוק דער מחייב אין ספרים שאנק אריין.

[וואלווי]

ווען מען איז דן איבער מאראל און גאט איז דא איז דער באקאנטע אטיפראן דילעמע ווי סוקראטוס פרעגט אטיפראן' Is the pious loved by the gods because it is pious, or is it pious because it is loved by the gods?" פרעגט מען ס'זעלבע ''זענען די באפעלן פון גאט מאראליש וויבאלד גאט האט עס באפוילן, אדער האט עס גאט באפוילן וויבאלד עס איז מאראליש''.

אויב זענען די באפעלן פון גאט מאראליש וויבאלד דער באשעפער האט עס באפוילן איז נישט דער נושא דא וואס אונז רופן 'מאראל' נאר ענדערש די באפעלן פון גאט, און ווען גאט וואלט באפוילן צו הארגענען
וואלט עס אויך געווען מאראליש. און אויב האט גאט עס באפוילן וויבאלד עס איז מאראליש און גאט איז כאילו געבינדן צו מאראל וואס איז אן אייגנארטיגע זאך פאר זיך, איז 1. וואס איז דער קריטעריאן פאר
'מאראל'? (און וואס איז איר כוח) 2. וואס איז מיט די אלע חוקים אין די תורה וואס פאר אונז קוקן זיי אויס צו זיין נישט מאראליש? (אלא מאי איז עס יא מאראליש?)

דאס זעט אויס קלאר די געטליכקייט איז נישט קובע די מאראליש, אזוי ווי די פרעגסט טאקע אליינס, קען דען סתם הרגענען זיין מאראליש ווייל גאט האט אזוי באפוילן.

אפי' דיין צווייטע צד אז גאט האט באפוילן מאראלישע הנהגה, דעמאלטס קען מען נאכאלץ זאגען אז גאט איז געבונדן צו דעם כמבואר בחז"ל אז גאט איז אויך שומר תורה און מצות. עכ"פ די מאראלס זענען די מענטשנ'ס, מ'קען זאגען אז די תורה איז די טיפס ענד העקס פאר מאראלס.

[וואלווי]

אין גמרא, עירובין, ווערט ארומגערעדט איבער די קשיא, אבער ווי א הייפאטעטיקעל.

עירובין ק ב, "אמר רבי יוחנן אילמלא לא ניתנה תורה היינו למידין צניעות מחתול וגזל מנמלה ועריות מיונה, דרך ארץ מתרנגול.

די ענטפער פין די גמרא איז אז אן רעליגיע קען מען לערנען מאראל פון בעלי חיים.

ס'קען זיין מאראל אן תורה אין אפשר דאס איז דרך ארץ קדמה לתורה
די שאלה איז צי די קאנסעפט פין "מאראל" איז בכלל שייך אן א גאט?

מען דארף אפטיילן מאראל אן גאט און מאראל אן תורה

וואלווי, מיין איך זאגט דאס

ייש"כ, פיין אפגעטיילט, גאט און תורה איז טאקע צוויי אנדערע זאכן בנוגע צו מאראלס.

אבער פארוואס איז נישט די שאלה אזוי: איז די קאנסעפט פון מאראל בכלל שייך מיט א גאט?

[וואלווי]

די סיבה פארוואס ס'איז שטארק וויכטיג צו קלארמאכן די דיפרענסעס צווישען גאט, תורה, און מאראל, איז ווייל אויב נישט וועט א מענטש קאליע מאכן איינס וועגען צווייטען. ס'טרעפט זיך אז מענטשן האָבן נישט געהאַט א גוטע עקספיריענס מיט תורה, אדער אמונה, ביים ערצויגן ווערען און דאס קראכט שפעטער, וואס דעמאלטס טוען אלע דריי ליידען, אפי' די מאראל, אלס אוי לצדיק ואוי לשכנו.

אז א מלמד איז מבזה א יונגעל וועגען תורה, א טאטע גיבט קלעפ פאר נישט קענען די וואכעדיגע שיעור, אדער נאך ערגער, א בחור וואס איז לערנונג דיסעיבעלד און מ'האט זיך געווארפן מיט עם, די אלע באקריגען זייער א ביטערע נאכטעם אויף די תורה. אדער נעם דער קינד וואס איז אויפגעוואקסן אין א פלאץ ווי מ'האט געקוויטשעט שאני מינות דמשכי, ריכטיגע אמונה, און צום סוף ווערט ער גאר געוואר אז די אלע כרעו לבעל זענען פונקט אזוי כשר אויב נישט מער. וואס בלייבט פון דעם ? דער ערשטער האסט די תורה, און דער צווייטער גאט און אמונה. ווער ליידט דערפון? דער זעלבער בחור, ווייל ער דארף נאך קענען אויסוואקסן א געזונטע מאראלישע מענטש. ליידער איז זיין מיינדסעט אז די גאט מיט זיין תורה וואס בצווינגען זיין לעבן זאלן שטיין ווייט פון עם. איי גאט האט עם נאר געצווינגען ביים דאווענען? איי די תורה האט עם באצווינגען נאר אין ישיבה? נעווער מיינד, פאר עם איז דאס באצווינגען זיין גאנץ לעבן, ער פארלירט זיין מאראלישע קאמפאס ווייל די גאנצע בריאה איז איין גרויסע קרומע עסק. ביי עם איז תורה, עבודה, גמ"ח, קדושה, טהרה, מידות טובות, און מאראלס, איין גרויסע שיסל וואס איז אנגעדרייעט דורך גאט מיט זיין תורה.

משא"כ, אויב ווייסט ער מעודו מחלק צו זיין צווישן מאראלס און תורה, צווישן מאראלס און גאט, קען ער זיך מסדר זיין מיט די זאכן וואס ער האט יא געפיל צו דעם אזוי ווי מאראלס, ער קען זיין א מאראליש אויסגעהאלטענער היומען ביאינג, א מאראלישע סיטיזען, און א מאראלישע יוד. אויב אבער זענען די אלע זאכען צוזאם געדרייעט, וועט ער שעלטן די תורה און גאט ב"ה (מיט רעכט...) און וואקסען א ציווילדיעטער פארשוין (אן רעכט...), ווייל ביי עם איז דאס איין גרויסע שיסל פון צרות. צום סוף וועט עם נעמען יארן זיך ארויס צו צוען פון די chaos און בלייבן א פארוואנדעטע היומען באיאנג אן געזינט מאראלס, א זאך וואס האט עם באמת קיינמאל נישט געבאדערט, ער איז וואוילע נשמה, און א מאראלישע יומען באיאינג, און דוקא מיט דעם וואלט ער געקענט בויען זיין לעבן. א שאד צוזאם מישן אלעס. אז איינס גייט אראפ זאל חאטש דער צווייטער בלייבן, ואם אין דעה הבדלה מניין.

[שאלתיאל]

ווען מען איז דן איבער מאראל און גאט איז דא איז דער באקאנטע אטיפראן דילעמע ווי סוקראטוס פרעגט אטיפראן' Is the pious loved by the gods because it is pious, or is it pious because it is loved by the gods?" פרעגט מען ס'זעלבע ''זענען די באפעלן פון גאט מאראליש וויבאלד גאט האט עס באפוילן, אדער האט עס גאט באפוילן וויבאלד עס איז מאראליש''.

אויב זענען די באפעלן פון גאט מאראליש וויבאלד דער באשעפער האט עס באפוילן איז נישט דער נושא דא וואס אונז רופן 'מאראל' נאר ענדערש די באפעלן פון גאט, און ווען גאט וואלט באפוילן צו הארגענען
וואלט עס אויך געווען מאראליש. און אויב האט גאט עס באפוילן וויבאלד עס איז מאראליש און גאט איז כאילו געבינדן צו מאראל וואס איז אן אייגנארטיגע זאך פאר זיך, איז 1. וואס איז דער קריטעריאן פאר
'מאראל'? (און וואס איז איר כוח) 2. וואס איז מיט די אלע חוקים אין די תורה וואס פאר אונז קוקן זיי אויס צו זיין נישט מאראליש? (אלא מאי איז עס יא מאראליש?)

דאס זעט אויס קלאר די געטליכקייט איז נישט קובע די מאראליש, אזוי ווי די פרעגסט טאקע אליינס, קען דען סתם הרגענען זיין מאראליש ווייל גאט האט אזוי באפוילן.

אפי' דיין צווייטע צד אז גאט האט באפוילן מאראלישע הנהגה, דעמאלטס קען מען נאכאלץ זאגען אז גאט איז געבונדן צו דעם כמבואר בחז"ל אז גאט איז אויך שומר תורה און מצות. עכ"פ די מאראלס זענען די מענטשנ'ס, מ'קען זאגען אז די תורה איז די טיפס ענד העקס פאר מאראלס.

איך האב נישט קלאר ארויס וואס איז לויט דיר 'מאראל', איך וואלט געקענט באשטיין עס אויסקלארן.
1. וואס איז מאראל? 'געפילן' ? 'פארשטאנד'? דאס זענען זאכן וואס זענען זייער פלעקסיבל און טוישן זיך פון מענטש צו א מענטש פון א קולטור צו א קולטור און פון א דור צו א דור, איינער
פארשטייט אזוי און אן אנדערע פארשטייט אנדערש, איינעם איז מען מחנך אזוי און איינעם אנדערש, נישט בחינם רייסט מען זיך ארום אויף יעדער צווייטע זאך צו ס'איז מאראליש צו נישט, הללו צועקים כך והללו צועקים אחרת.

2. אבער וואטעווער מאראל איז פרעגט זיך די פראגע פארוואס זאל איך זיין מחוייב צו דעם? פארוואס זאל איך וועלן זיין מאראליש אדער זיך אויפפירן מאראליש? אויב איז עס 'פארשטאנד'
אדער 'געפילן' אדער דער 'געוויסן' דיין וואס איז מיך מחייב צוצוהערן צו זיי? (ביים ביישפיל פון עצי שיטים : פארוואס זאל דער אינגל טאקע נישט גנב'נען?).

[הקטן]

אין גמרא, עירובין, ווערט ארומגערעדט איבער די קשיא, אבער ווי א הייפאטעטיקעל.

עירובין ק ב, "אמר רבי יוחנן אילמלא לא ניתנה תורה היינו למידין צניעות מחתול וגזל מנמלה ועריות מיונה, דרך ארץ מתרנגול.

די ענטפער פין די גמרא איז אז אן רעליגיע קען מען לערנען מאראל פון בעלי חיים.

ס'קען זיין מאראל אן תורה אין אפשר דאס איז דרך ארץ קדמה לתורה
די שאלה איז צי די קאנסעפט פין "מאראל" איז בכלל שייך אן א גאט?

מען דארף אפטיילן מאראל אן גאט און מאראל אן תורה

וואלווי, מיין איך זאגט דאס

ייש"כ, פיין אפגעטיילט, גאט און תורה איז טאקע צוויי אנדערע זאכן בנוגע צו מאראלס.

אבער פארוואס איז נישט די שאלה אזוי: איז די קאנסעפט פון מאראל בכלל שייך מיט א גאט?

איך האב נישט גערעדט פין דער גאט דער מצוה וואו דו האסט פריער גוט ארויסגעברענגט

כדי ס'זאל זיין די "קאנסעפט" פין מאראל מיז זיין טוב ורע בעצם
דאס וויל איך זאגן איז נישט שייך אויב ס'איז נישט דא אן outside arbiter

[וואלווי]

איך האב נישט קלאר ארויס וואס איז לויט דיר 'מאראל', איך וואלט געקענט באשטיין עס אויסקלארן.
1. וואס איז מאראל? 'געפילן' ? 'פארשטאנד'? דאס זענען זאכן וואס זענען זייער פלעקסיבל און טוישן זיך פון מענטש צו א מענטש פון א קולטור צו א קולטור און פון א דור צו א דור, איינער
פארשטייט אזוי און אן אנדערע פארשטייט אנדערש, איינעם איז מען מחנך אזוי און איינעם אנדערש, נישט בחינם רייסט מען זיך ארום אויף יעדער צווייטע זאך צו ס'איז מאראליש צו נישט, הללו צועקים כך והללו צועקים אחרת.

2. אבער וואטעווער מאראל איז פרעגט זיך די פראגע פארוואס זאל איך זיין מחוייב צו דעם? פארוואס זאל איך וועלן זיין מאראליש אדער זיך אויפפירן מאראליש? אויב איז עס 'פארשטאנד'
אדער 'געפילן' אדער דער 'געוויסן' דיין וואס איז מיך מחייב צוצוהערן צו זיי? (ביים ביישפיל פון עצי שיטים : פארוואס זאל דער אינגל טאקע נישט גנב'נען?).

1) מאראלס איז פארשטאנד, אדער געפילן געבויט לויט פארשטאנד. ס'שטעלט זיך אויס אין עטיטוד מער ווי אין געזעץ, דוגמת התורה וואס איז די עטיטוד פאר די מצוה. און יא עס איז רעלאטיוו, ס'שטארק רעלעטיוו, אבער דאס דארף נישט גורם זיין אן איבערקערעניש אויף איין פלאץ. דאס וואס מ'רייסט זיך ארום קומט פון פשוט'ע איין זייטיגקייט. מ'קען האבן אנדערע פארשטאנד אדער מעסטערס אין מאראלס, און נאכאלס זיך אויפירן מאראלי ריכטיג צווישען איינעם און צווייטען. ווייל ס'דא מאראלס אין קאמיוניקעישאן פון מאראלס אויך.

יעצט א סוד גדול ונורא: די תורה איז אויך רעלאטיוו. חז"ל, שו"ע, זענען פיל מיט אדזשאסטמענטס און אמענדמענטס לויט די צייטן און די מענטש. דאך זייעט עס אן פראבלעמען נאר ווען מ'וועלט אויס זיך צו קריגן לשם שמים אן פארשטיין א צווייטען. מאראלס איז דוקא רעלאטיוו, און דוקא פארשטאנד, ספעציעל אינדיווידואלע פארשטאנד.

2) ס'די זעלבע מחייב ווי די סברא פון ואהבת לרעך כמוך (ויקרא י"ט י"ז), דעלך סני לחברך לא תעביד (שבת ל"א ע"א), אדער די golden rule אין ברית החדשה (עיי"ש Matthew 7:12). נישטא קיין גוטע זאך וואס א מענטש טוט אויף דער וועלט וואס ער זאל נישט מיינען זיך. דאס איז סארוויוועל, פיר דיך אויף ווי א מענטש וועט די וועלט האבן א קיום. מאראלס איז נישט א "מחויב'דיגע" חיוב מצב א מחייב. מאראלס איז די אייגענע שכל און אייגענע פארשטאנד ווי אזוי צו לעבן א בעסערע לעבן איינער מיטן צווייטען, כדי די וועלט זאל קענען סארווייווען ובתוכם דער אינדיווידואלער מענטש. ס'האט נישט מיט חיובים, ס'האט מיט סארווייוול אינסטינקטס.

דער געדאנק ווערט גאנץ קלאר ארויסגעברענגט אין ספר החינוך אויף די ואהבת לרעך כמוך, וז"ל: שורש המצוה ידוע, כי כמו שיעשה הוא בחבירו כן יעשה חבירו בו, ובזה יהיה שלום בין הבריות, עיי"ש. מאראלס איז גוט פאר א יעדען און א יעדער וויל לעבן גוט.