טשיקאווע שטיקלעך רמבן

[היסטאריע]

טאמער זעה איך גוט, איז עפעס שווער מיט דער אבן עזרא. אין בראשית קריגט ער אויף רוב מפרשים וואס האלטען אז בריאה איז יש מאין, דער א"ע האלט אז נישט, אפילו יש מיש איז אויך שייך בריאה. אויב אזוי פארוואס דארף ער טייטשען דא דער מאדנע טייטש אז בריאה יברא מיינט שניידן?

[berlbalaguleh]

נעה, האסט געקוקט יהודים באים און דו האסט אים סתם פיינט

היסטאריע: היהודים באים האט בכלל אן אבסעסיע מיט'ן רמב"ן. איינס פון זייערע הויפט שטיקלעך איז...רמב"ם/רמב"ן...!

[היסטאריע]

היהודים באים זענען גוים גמורים

[berlbalaguleh]

ניין: איך מיין אז זיי זענען שנה ופירש'ניק'עס. זיי האבן נאך א ריח פון אידישקייט. נאר (ליידער) פאר זייער סאטירע זענען זיי גרייט מקריב צו זיין כל הקדוש לנו. זיי מיינען עס נישט ערנסט. נאר זיי וואלטן געמעגט (אפילו אלס חילונים) האבן א ביסל מער דרך ארץ פאר אונזערע היסטארישע הייליגקייטן...!

[תוהו ובוהו]

טאמער זעה איך גוט, איז עפעס שווער מיט דער אבן עזרא. אין בראשית קריגט ער אויף רוב מפרשים וואס האלטען אז בריאה איז יש מאין, דער א"ע האלט אז נישט, אפילו יש מיש איז אויך שייך בריאה. אויב אזוי פארוואס דארף ער טייטשען דא דער מאדנע טייטש אז בריאה יברא מיינט שניידן?

אין בראשית טייטשט ער אויך בריאה פון שניידן, און דא גייט ער לשיטתיה
[quote="אב"ע בבראשית"]וטעמו: לגזור ולשום גבול נגזר[/quote]

אין אנדערע ווערטער, די מחלוקת הראשונים אינעם ווארט בריאה איז אז טייל (רמב"ן ועוד רבים) ווילן דאס מאכן פארן לשוה"ק ווארט להמצאת יש מאין. זינט ס'איז נישט פארהאן קיין אנדערע ווארט דערפאר און די תורה נוצט די ווארט הויפטזעכליך ביי המצאת יש מאין. און דער וואס איז נישט צופרידן דערמיט צוליב פארשידענע קושיות (אב"ע), לייגט דאס אריין אינעם עקזיסטירענדען שורש פון שניידן וואס מ'טרעפט אין יחזקאל. און ממילא פאסט עס אויך אויף המצאת יש מיש אבער נישט ווייל דאס איז דער טייטש.

דא ביי קורח, איז אלמלי ס'איז א זאך וואס געשעהט אפט נאר די מופת איז אז ס'האט פאסירט גלייך נאך דברי משה. דאן פאסט בכלל נישט די ווארט בריאה נאר אויב בריאה איז מלשון גזרה, וכשיטת האב"ע. קומט דער רמב"ן און מאכט עס פאר א חידוש און דעריבער פאסט (עכ"פ באופן מושאל) די לשון בריאה יש מאין.

[berlbalaguleh]

תוהו ובוהו: ליתר ביאור בדבריך. ווייל דא (ביי עדת קורח ומשה רבינו) איז דאך נישט געווען קיין יש מאין. די בריאה איז געווען אן איווענט. א געשעעניש. א פענאמען.(אן). ממילא איז מער נוטה צום פשט פון אב"ע.

[טאמבל סאס]

נעה, האסט געקוקט יהודים באים און דו האסט אים סתם פיינט

אדער אפשר האבן די מאכערס פון היהודים באים אויך געלערנט רמבן קודם...

[טאמבל סאס]

די ווירדעסט שטיקל רמבן וואס כ'האב געזען YET. אין פרשת לך לך:

"ואתה את בריתי תשמור" - כתב רש"י ו' מוסיף על ענין ראשון אני הנה בריתי אתך ואתה הוי זהיר לשמרו ומה שמירתו זאת בריתי אשר תשמרו אתם של עכשיו ובין זרעך אחריך העתידים להולד וצדק הרב בפשוטו ואמרו (הרד"ק) בטעם המילה ששם זכרון באבר התאוה רב המהומה והחטא לבל ישתמשו בו רק במצוה ובמותר ועל דרך האמת טעם "הנה בריתי אתך" כטעם "הנה אנכי עמך" (להלן כח טו) "ויאמר כי אהיה עמך" (שמות ג יב) "יהי ה' אלהינו עמנו" (מלכים א ח נז) יאמר כי הברית יהיה עמו ולכן יפרה וירבה ואחר כך צוה שישמור אברהם הברית הזאת ותהיה המילה לאות ברית והנה האות הזה אות כשבת ולכן ידחה אותו והבן זה (עי' זהר לך לך פט)

אויב עמיצער האט א קלינע הסבר וועל איך אים שטארק אפרישיעיטן..

[היסטאריע]

טאמער זעה איך גוט, איז עפעס שווער מיט דער אבן עזרא. אין בראשית קריגט ער אויף רוב מפרשים וואס האלטען אז בריאה איז יש מאין, דער א"ע האלט אז נישט, אפילו יש מיש איז אויך שייך בריאה. אויב אזוי פארוואס דארף ער טייטשען דא דער מאדנע טייטש אז בריאה יברא מיינט שניידן?

אין בראשית טייטשט ער אויך בריאה פון שניידן, און דא גייט ער לשיטתיה
[quote="אב"ע בבראשית"]וטעמו: לגזור ולשום גבול נגזר

אין אנדערע ווערטער, די מחלוקת הראשונים אינעם ווארט בריאה איז אז טייל (רמב"ן ועוד רבים) ווילן דאס מאכן פארן לשוה"ק ווארט להמצאת יש מאין. זינט ס'איז נישט פארהאן קיין אנדערע ווארט דערפאר און די תורה נוצט די ווארט הויפטזעכליך ביי המצאת יש מאין. און דער וואס איז נישט צופרידן דערמיט צוליב פארשידענע קושיות (אב"ע), לייגט דאס אריין אינעם עקזיסטירענדען שורש פון שניידן וואס מ'טרעפט אין יחזקאל. און ממילא פאסט עס אויך אויף המצאת יש מיש אבער נישט ווייל דאס איז דער טייטש.

דא ביי קורח, איז אלמלי ס'איז א זאך וואס געשעהט אפט נאר די מופת איז אז ס'האט פאסירט גלייך נאך דברי משה. דאן פאסט בכלל נישט די ווארט בריאה נאר אויב בריאה איז מלשון גזרה, וכשיטת האב"ע. קומט דער רמב"ן און מאכט עס פאר א חידוש און דעריבער פאסט (עכ"פ באופן מושאל) די לשון בריאה יש מאין.[/quote]

איז נאכאמאל, אויב בריאה טייטשט יש מיש פארוואס ביי בריאה יברא קען עס נישט טייטש זיין באשאפן?

און בכלל איז מאדנע צו נעמען א ווארט וואס שטייט אסאך אויף באשאפען און זאגן אז עס קומט פין שניידן. דא ביי בריאה יברא קען מען נאך אריין זעצען אז עס מיינט אז דער אויבערשטער וועט שניידן דער ערד, אבער אלע אנדערע מאל פארט עס נישט. אויב אזוי, מה לי הדוחק צו זאגן ביי קרח אז עס מיינט שניידן?

[היסטאריע]

די ווירדעסט שטיקל רמבן וואס כ'האב געזען YET. אין פרשת לך לך:

"ואתה את בריתי תשמור" - כתב רש"י ו' מוסיף על ענין ראשון אני הנה בריתי אתך ואתה הוי זהיר לשמרו ומה שמירתו זאת בריתי אשר תשמרו אתם של עכשיו ובין זרעך אחריך העתידים להולד וצדק הרב בפשוטו ואמרו (הרד"ק) בטעם המילה ששם זכרון באבר התאוה רב המהומה והחטא לבל ישתמשו בו רק במצוה ובמותר ועל דרך האמת טעם "הנה בריתי אתך" כטעם "הנה אנכי עמך" (להלן כח טו) "ויאמר כי אהיה עמך" (שמות ג יב) "יהי ה' אלהינו עמנו" (מלכים א ח נז) יאמר כי הברית יהיה עמו ולכן יפרה וירבה ואחר כך צוה שישמור אברהם הברית הזאת ותהיה המילה לאות ברית והנה האות הזה אות כשבת ולכן ידחה אותו והבן זה (עי' זהר לך לך פט)

אויב עמיצער האט א קלינע הסבר וועל איך אים שטארק אפרישיעיטן..

ברויכסט אויסשמועסן וואס דיר באדערט, שווער צו וויסן אויף וואס די ווילסט א הסברה.

[סבא דבהתא]

די ווירדעסט שטיקל רמבן וואס כ'האב געזען YET. אין פרשת לך לך:

"ואתה את בריתי תשמור" - כתב רש"י ו' מוסיף על ענין ראשון אני הנה בריתי אתך ואתה הוי זהיר לשמרו ומה שמירתו זאת בריתי אשר תשמרו אתם של עכשיו ובין זרעך אחריך העתידים להולד וצדק הרב בפשוטו ואמרו (הרד"ק) בטעם המילה ששם זכרון באבר התאוה רב המהומה והחטא לבל ישתמשו בו רק במצוה ובמותר ועל דרך האמת טעם "הנה בריתי אתך" כטעם "הנה אנכי עמך" (להלן כח טו) "ויאמר כי אהיה עמך" (שמות ג יב) "יהי ה' אלהינו עמנו" (מלכים א ח נז) יאמר כי הברית יהיה עמו ולכן יפרה וירבה ואחר כך צוה שישמור אברהם הברית הזאת ותהיה המילה לאות ברית והנה האות הזה אות כשבת ולכן ידחה אותו והבן זה (עי' זהר לך לך פט)

אויב עמיצער האט א קלינע הסבר וועל איך אים שטארק אפרישיעיטן..

עי' באגרת הקודש להרמב"ן (בעצם יש ספק גדול אם הרמב"ן הוא באמת המחברו ויש הרבה ראיות להיפך ואיכמ"ל)

דע כי חבור זה הוא ענין קדוש ונקי כשיהיה הדבר כפי מה שראוי ובזמן הראוי ובכוונה הנכונה. ואל יחשוב אדם כי בחבור הראוי יש גנאי וכיעור ח"ו. שהחבור הראוי נקרא ידיעה, ולא לחנם נקרא כך כאמור (ש"א א) וידע אלקנה את חנה אשתו. וזהו סוד טפת הזרע כשהיא נמשכת ממקום הקדושה ובטהרה נמשכת הדעה [והחכמה] והבינה והוא המוח. ודע שאלו לא היה בדבר קדושה גדולה לא היו קוראין אל החבור ידיעה. [ואין הדבר כאשר חשב הרב המורה ז"ל במורה הנבוכים בהיותו משבח לארסט"ו על מה שאמר כי חוש המשוש הוא חרפה לנו. חלילה, אין הדבר כמו שאמר היוני, לפי שדעתו היוני יש שמץ מינות שאינו מורגש, שאלו היה מאמין שהעולם מחודש בכוונה לא היה אומר כך זה היוני הבליעל. אבל כל בעלי התורה מאמינים שהשם] (והשי"ת) ברא את הכל כפי מה שגזרה חכמתו, ולא ברא דבר שיהיה גנאי או כיעור, שאם יאמר שהחבור הוא דבר של גנאי, הנה כלי המשגל הם כלי הגנות, והרי השי"ת בראם במאמרו דכתיב (דברים לב) הוא עשך ויכוננך ואז"ל במסכת חולין (נו ב) שברא הקב"ה כונניות באדם. ובמדרש קהלת (ב, יב) אמרו אשר כבר עשוהו מלמד שהוא ובית דינו נמנו על כל אבר ואבר והושיבוהו על כנו. ואם כלי המשגל גנאי, היאך ברא הש"י דבר שיש בו משום חסרון או גנות חלילה, אלא פעולותיו של הקב"ה תמימות שנאמר (שם לב) הצור תמים פעלו. [ואומר וירא אלקים את כל אשר עשה והנה טוב מאד]. אבל הענין הוא כמו שהש"י הוא טהור עינים מראות ברע (חבקוק א, יג) אין לפניו קלקול או גנאי והוא ברא איש ואשה וברא כל אבר ואבר שבהם והכינם על מתכונתם ולא ברא בהם דבר גנאי....

....וזהו סוד איש ואשה בסוד דרכי הקבלה הפנימית. וא"כ ענין החבור הזה ענין עילוי גדול כשיהיה כפי הראוי. [והסוד הגדול הזה סוד גדול בכרובים שהיו מעורים זה בזה דמיון זכר ונקבה. ואילו היה הדבר גנאי לא היה מצוה רבונו של עולם לעשות ככה ולשום אותם במקום היותר קדוש וטהור שבכל הישוב, אלא שהוא על סוד עמוק מאד. ושמור הסוד הזה ואל תגלהו לשום אדם אלא אם כן הוא הגון וראוי לו, כי מכאן נראה סוד עלוי החבור הראוי. וזהו סוד בנין שלמה....

.....ואל זה הסוד נתכוונו ז"ל באמרם (נדה לא א) ג' שותפין יש בו באדם, ואלו הן איש ואשה והקב"ה [ואמרו בגמ' קידושין (ל ב) בזמן שאדם מכבד את אביו ואמו הקב"ה אומר מעלה אני עליהם כאילו דרתי ביניהם וכבדוני]. ואם היה הדבר גנאי היאך היו כוללים את השי"ת בדבר שהוא כך....

קומט אויס פון דעם אז די עצם זאך איז אינגאנצן "קלין" ווען מען טוט עס ע"פ תורה ווייל אזוי האט גאט ב"ה באשאפן די טבע, און די אלע חתן רבי'ס למיניהם וואס פרובירן אראפצולייגן ענין המשגל אלס א דבר מזוהם בעצם "וואס ממוז נאר טון לצורך קיום המין" גייען בדרך אריסטו ימח"ש והבל יפצה פיהם.

[דוד שריפטליך]

נו א ודאי אזוי גראדע מיין חתן רבי האט שטארק גערעדט פון דעם חלק פון ידיעה על און די חלק אהבה און די גרויסקייט און הייליגקייט פון דעם ווען מען טוט דאס כהלכה

[טאמבל סאס]

איז נאכאמאל, אויב בריאה טייטשט יש מיש פארוואס ביי בריאה יברא קען עס נישט טייטש זיין באשאפן?

און בכלל איז מאדנע צו נעמען א ווארט וואס שטייט אסאך אויף באשאפען און זאגן אז עס קומט פין שניידן. דא ביי בריאה יברא קען מען נאך אריין זעצען אז עס מיינט אז דער אויבערשטער וועט שניידן דער ערד, אבער אלע אנדערע מאל פארט עס נישט. אויב אזוי, מה לי הדוחק צו זאגן ביי קרח אז עס מיינט שניידן?

במחילת כבודך, דו הערסט נישט וואס מ'רעדט צו דיך. ער זאגט אז די אב"ע זאגט אז בעצם מיינט עס אלעמאל שניידן. נישטא אזא זאך בריאת יש מאין. און די דחק דא ביי קרח איז נישט צו זאגן אז ס'מיינט שניידן נאר צו זאגן אז ס'מיינט בריאה יש מאין, ווייל מ'הערט פון ערד ציטערנישן און סינק האולס וכדומה, כסדר.

כ'האב נישט אריינגעקוקט אין די מפרשים אין בראשית אבער אויב רעדט מען פון 'ברא אלוהים את השמים ואת הארץ' זעה איך נישט פארוואס ס'פיט נישט שיין אריין: האט גאט צעשניטן, צעטיילט אין צוויי, אזוי אז עס איז געווארן א הימל און א ערד?!

אז דו וועסט קוקן וועסטו זען אז די לשון 'בריאה' ווערט גענוצט נאר ביי די זאכן וואס זענען צעטיילט געווארן פון איינס - אין צוויי, אדער גענומען געווארן איינס פון די אנדערע - די הימל און די ערד און אדם וחוה. נישט ביי אלע אנדערע זאכן וואס ער האט באשאפן דורכאויס די זעקס טעג.

[טאמבל סאס]

די ווירדעסט שטיקל רמבן וואס כ'האב געזען YET. אין פרשת לך לך:

"ואתה את בריתי תשמור" - כתב רש"י ו' מוסיף על ענין ראשון אני הנה בריתי אתך ואתה הוי זהיר לשמרו ומה שמירתו זאת בריתי אשר תשמרו אתם של עכשיו ובין זרעך אחריך העתידים להולד וצדק הרב בפשוטו ואמרו (הרד"ק) בטעם המילה ששם זכרון באבר התאוה רב המהומה והחטא לבל ישתמשו בו רק במצוה ובמותר ועל דרך האמת טעם "הנה בריתי אתך" כטעם "הנה אנכי עמך" (להלן כח טו) "ויאמר כי אהיה עמך" (שמות ג יב) "יהי ה' אלהינו עמנו" (מלכים א ח נז) יאמר כי הברית יהיה עמו ולכן יפרה וירבה ואחר כך צוה שישמור אברהם הברית הזאת ותהיה המילה לאות ברית והנה האות הזה אות כשבת ולכן ידחה אותו והבן זה (עי' זהר לך לך פט)

אויב עמיצער האט א קלינע הסבר וועל איך אים שטארק אפרישיעיטן..

ברויכסט אויסשמועסן וואס דיר באדערט, שווער צו וויסן אויף וואס די ווילסט א הסברה.

ער זאגט אז דער אויבערשטער זאגט: איך געב דיר בריתי אין דיר - אברהם אריין, אזוי אז דו וועסט זיך ארומטראגן דערמיט און אזוי ארום געב איך דיר אויך דעם כח ווי מ'זאגט צו "באשאפן"?! וואט דע פ**..?

[היסטאריע]

איז נאכאמאל, אויב בריאה טייטשט יש מיש פארוואס ביי בריאה יברא קען עס נישט טייטש זיין באשאפן?

און בכלל איז מאדנע צו נעמען א ווארט וואס שטייט אסאך אויף באשאפען און זאגן אז עס קומט פין שניידן. דא ביי בריאה יברא קען מען נאך אריין זעצען אז עס מיינט אז דער אויבערשטער וועט שניידן דער ערד, אבער אלע אנדערע מאל פארט עס נישט. אויב אזוי, מה לי הדוחק צו זאגן ביי קרח אז עס מיינט שניידן?

במחילת כבודך, דו הערסט נישט וואס מ'רעדט צו דיך. ער זאגט אז די אב"ע זאגט אז בעצם מיינט עס אלעמאל שניידן. נישטא אזא זאך בריאת יש מאין. און די דחק דא ביי קרח איז נישט צו זאגן אז ס'מיינט שניידן נאר צו זאגן אז ס'מיינט בריאה יש מאין, ווייל מ'הערט פון ערד ציטערנישן און סינק האולס וכדומה, כסדר.

כ'האב נישט אריינגעקוקט אין די מפרשים אין בראשית אבער אויב רעדט מען פון 'ברא אלוהים את השמים ואת הארץ' זעה איך נישט פארוואס ס'פיט נישט שיין אריין: האט גאט צעשניטן, צעטיילט אין צוויי, אזוי אז עס איז געווארן א הימל און א ערד?!

אז דו וועסט קוקן וועסטו זען אז די לשון 'בריאה' ווערט גענוצט נאר ביי די זאכן וואס זענען צעטיילט געווארן פון איינס - אין צוויי, אדער גענומען געווארן איינס פון די אנדערע - די הימל און די ערד און אדם וחוה. נישט ביי אלע אנדערע זאכן וואס ער האט באשאפן דורכאויס די זעקס טעג.

איך האב געקוקט, דיין כלל איז אפילו נישט קיין פרט. ברא מיינט באשאפן נישט שניידן, אפילו דער אבן עזרא קען נישט זאגן אז עס מיינט איבעראל שניידן.

למשל בורא חושך טייטש געשניטן חושך? קוק אליין אין קונקרדנציה. אויב דער אבן עזרא האלט טאקע אזוי, איז עס א פלא גדול.

[היסטאריע]

די ווירדעסט שטיקל רמבן וואס כ'האב געזען YET. אין פרשת לך לך:

"ואתה את בריתי תשמור" - כתב רש"י ו' מוסיף על ענין ראשון אני הנה בריתי אתך ואתה הוי זהיר לשמרו ומה שמירתו זאת בריתי אשר תשמרו אתם של עכשיו ובין זרעך אחריך העתידים להולד וצדק הרב בפשוטו ואמרו (הרד"ק) בטעם המילה ששם זכרון באבר התאוה רב המהומה והחטא לבל ישתמשו בו רק במצוה ובמותר ועל דרך האמת טעם "הנה בריתי אתך" כטעם "הנה אנכי עמך" (להלן כח טו) "ויאמר כי אהיה עמך" (שמות ג יב) "יהי ה' אלהינו עמנו" (מלכים א ח נז) יאמר כי הברית יהיה עמו ולכן יפרה וירבה ואחר כך צוה שישמור אברהם הברית הזאת ותהיה המילה לאות ברית והנה האות הזה אות כשבת ולכן ידחה אותו והבן זה (עי' זהר לך לך פט)

אויב עמיצער האט א קלינע הסבר וועל איך אים שטארק אפרישיעיטן..

ברויכסט אויסשמועסן וואס דיר באדערט, שווער צו וויסן אויף וואס די ווילסט א הסברה.

ער זאגט אז דער אויבערשטער זאגט: איך געב דיר בריתי אין דיר - אברהם אריין, אזוי אז דו וועסט זיך ארומטראגן דערמיט און אזוי ארום געב איך דיר אויך דעם כח ווי מ'זאגט צו "באשאפן"?! וואט דע פ**..?

דער רמב"ן זאגט על דרך האמת. איך פארשטיי נאך אלץ נישט וואס דיר באדערט, אבער לאמיר זעהן אויב איך פארשטיי וואס ער זאגט.

אין קבלה איז דא יסוד, און דאס איז קעגען דער אבר הברית. ווען א מענטש האט השראת השכינה גייט עס אויף דער אבר וואס ער היט דערמיט א מצוה. דאס איז א"ב. אויב די פארשטייסט דאס נישט, לאז וויסען.

ממילא, אברהם האט דאך נישט געהאט קיין קינדער, זאגט אים דער אויבערשטער, מיין מדת היסוד, דאס ווערט אנגערופען ברית, וועט זיין מיט דיר, ממילא וועסטו האבן א כח צו האבען קינדער. דאס איז דער פשוטע פשט אין רמב"ן.

אזוי אויך לייג איך צו א אויסשניט פין רקנאטי און לבוש וואס זענען מסביר די רמב"ן'ס וואס זענען ע"ד האמת, וועסטו זעהן ער זאגט אויך אזוי פשט, און זיי געפינען עס בכלל נישט שווער, אדער פאני, אדער גג על גג.


בכלל מעגסטו זיין מער גלאסען פאר זיך אויסדריקען מיט לשונות של הבל קעגען דער רמב"ן, איך ווייס ביסט טאקע א גאון וואס קען אסאך, אבער דער רמב"ן איז אויך נישט געוועהן א ע"ה, ממילא אויב די ווילסט מען זאל רעספעקטירען דיין אינטעלעדזענס, זאלסטו רעספעקטירען זיינס.
רקנאטי

Capture74.JPG

לבוש

Capture74-2.JPG

זאלסט נישט פין דעם ארויסנעמען אז איך בין א חסיד נאמן וואס זאגט קדוש קדוש אויף יעדער קוץ ותג פין רמב"ן, דער רמב"ן איז אבער דער רמב"ן, און דער רמב"ן האט געקענט ש"ס און מדרש וכו' גאר גוט, און זיין מהלך המחשבה איז אייגען ארטיג, און ער איז פין די שטערקסטע ראשונים. ווייטער דער אבן עזרא, כבודו במקומו מונח, ער האט טאקע געקענט גוט לשון קודש און אראביש, און אויך אלע גוי'שע טראנלאנציעס פין תנ"ך, און מפענח געוועהן ווערטער און תנ"ך ווי קיינער אנדרעש, אבער לגבי זיין בקיאות און ש"ס און מדרש קען מען זיך היבש דינגען.

ווי אויך זענען די סודות פין אבן עזרא שווערער צו פארשטיין ווי די סודות פין רמב"ן. אויב מען פארשטייט זיי בכלל.

[סבא דבהתא]

אינטערעסאנטע רמבן די וואך אז די תורה ברענגט זיך גאר א ראיה פון א דרויסנדיגע ספר

ודרך הפשט בספר מלחמות ה' שהיו בדורות ההם אנשים חכמים כותבים ספר המלחמות הגדולות כי כן בכל הדורות ובעלי הספרים היו נקראים מושלים שנושאים בהם משלים ומליצות והנצחונות הנפלאים בעיניהם מיחסים המלחמות ההם לה' כי לו המה באמת. והנה גבורת סיחון במואב היתה נפלאת בעיניהם, וכתבוה בספר ואמרו בה מליצות את והב בסופה וגו' ונשאו בה משל (במדבר כ״א:כ״ז) בואו חשבון וגו' ושם עיר אחת מן הערים שהיו למואב והב ואשד הנחלים מדרון הנחל שהנחלים נגרים ונמשכים מן אשדות הפסגה (דברים ג יז) וכן ההר והנגב והשפלה והאשדות (יהושע י מ) בסופה מן בסופה ובשערה (נחום א ג) והנה כאשר לכד סיחון ערי מואב כתבו המושלים בספר שקראו מלחמות ה' את והב בסופה או שכתבו נלחם ה' את והב בסופה ואת הנחלים אשר לארנון ושפך הנחלים אשר נטה למושב ער ונשען האשד לגבול מואב הכל השמיד ה' בסופה ובסערה כי בא עליהם סיחון פתאום פרסות סוסיו כצר נחשבו וגלגליו כסופה וכן אמרו (במדבר כ״א:כ״ח) כי אש יצאה מחשבון להבה מקרית סיחון וגו' והנה הכתוב מביא ראיה מספר המלחמות כי ארנון הוא גבול מואב ואסור לישראל והנחלים וכל האשדות עד ארנון מותרין להם כי סיחון לקח ממלך מואב כל ארצו עד ארנון ולא ארנון בכלל ונשאר ארנון למואב והוא יגבול בו כדכתיב (דברים ג טז) ולראובני ולגדי נתתי מן הגלעד ועד נחל ארנון תוך הנחל וגבול וכן אמר יפתח (שופטים יא יח) ויחנון בעבר ארנון ולא באו בגבול מואב כי ארנון גבול מואב: (רמב"ן על במדבר כ״א:י״ד)

[היסטאריע]

מלחמות איז פין רמב"ן אליין, אדער דער רלב"ג, אדער ר"א בנו של הרמב"ם, אדער ר' יחיא קאפח (מיוחד במינו קעגען קבלה), ספר הישר איז אפשר פין רבינו תם, אויך איז דא אלטע מעשה ביכל אויף אידיש וואס הייסט ספר הישר, מיט פעסטע מעשיות פין די שבטים.

ספר הישר

מלחמות

[תוהו ובוהו]

אבער לגבי זיין בקיאות און ש"ס און מדרש קען מען זיך היבש דינגען.

האסטיך ניטאמאל מיט וועם צו דינגן.

דער אב"ע קלעימט בכלל נישט קיין בקיאות אין ש"ס ומדרשי חז"ל, און בימיו במקומותיו זענען חז"ל נאך ווייט נישט אזוי קאנאנזירט געווען, און דעריבער זענען רוב חכמי דורו געווען פיליזאפן מדקדקים און פאעטיקער אבער בכלל נישט בקיאים בש"ס ומדרשים.

פאר סאם ריזען האט ער עס אריינגעמאכט אינעם מקראות גדולות און דורכדעם פארבליבן אן אונזעריגער וואס מ'מוז זיך "ספראווען" מיט זיין בקיאות אין חז"ל.

[היסטאריע]

און בימיו במקומותיו זענען חז"ל נאך ווייט נישט אזוי קאנאנזירט געווען, און דעריבער זענען רוב חכמי דורו געווען פיליזאפן מדקדקים און פאעטיקער אבער בכלל נישט בקיאים בש"ס ומדרשים.

פין ווי נעמסטו דאס?

[סבא דבהתא]

און בימיו במקומותיו זענען חז"ל נאך ווייט נישט אזוי קאנאנזירט געווען, און דעריבער זענען רוב חכמי דורו געווען פיליזאפן מדקדקים און פאעטיקער אבער בכלל נישט בקיאים בש"ס ומדרשים.

פין ווי נעמסטו דאס?

דעס אז דער אבן עזרא איז נישט געווען קיין בעל תלמוד שרייבט די מהרש"ל בהקדמתו אין ים של שלמה

[עובדיה]

פאר סאם ריזען האט ער עס אריינגעמאכט אינעם מקראות גדולות און דורכדעם פארבליבן אן אונזעריגער וואס מ'מוז זיך "ספראווען" מיט זיין בקיאות אין חז"ל.

דאס אליין אז דער רמב"ן איז זיך אזויפיהל מתייחס צום אבן עזרא איז גענוג א סיבה ער זאל בלייבן בתוכינו.

[טאמבל סאס]

פלוס די מאָלן וואס ער ציטירט דעם אב"ע אהן אים קוואטן (המכונה בימינו פלעידזשעריזם). נאך אין פרשת לך:

פסוק ד: "הנה בריתי אתך והיית לאב המון גוים" - הוא ברית המילה כאשר יפרש זאת אות הברית ואחרי הברית תהיה לאב המון גוים וברוך השם אשר לו לבדו נתכנו עלילות שהקדים וצוה את אברהם לבא בבריתו להמול קודם שתהר שרה להיות זרעו קדוש

פסוק ה: אברהם - וכו'.. וברוך השם אשר לו נתכנו עלילות, שהקדים וציוה אברהם להמול קודם שתהר שרה, להיות זרעו קדוש