ומאידך גיסא: הגם דאס איז בנוגע דעם אז "הבטלה מביאה לידי שעמום" וכו' (כתובות נט:) - אז ער איז מבוטל; נישט אז ער ווערט פארעכענט ווי לאנגווייליג צו פארברענגן מיט וכו'.מי אני האט געשריבן:בנוגע מיינע סארט תגובות איז ביי מיין שווער׳ס חנוכה מסובה האט מיין פלימעניק, א קלוג אינגל, געשמועסט מיט מיר און עס איז ארויסגעקומען אז איך בין דער ״לאנגווייליגער [בּאָרינג]״ פעטער. האב איך אים געהאט געזאגט אז מ׳קען טענה׳ן אז ״בּאָרינג איז גוט״. והיינו, אז דאס וואס אלגעמיינע מענטשן קלאסיפיצירן סאביעקטיוולי ומהמוסכמות אלס א ״בּאָרינג״ בקשה ופּורסוּט איז דאס וואס איז אביעקטיוולי ״גוט״ אלס המפורסמות. דאס איז ווייל בקשת וקנין החכמה איז וואס ווערט פארעכענט אלס גוט און דאס איז וואס איז ווערט פארעכענט אלס א ״בּאָרינג״ בקשה ומטרה.
איין וועג פון דאס לאגיש פארמולירן איז אולי אזוי:
לאז ח = בקשת למרות קניית החכמה
לאז בּ = וואס ווערט פארעכענט דורך דעם אלגעמיינעם המון עם אלס בּאָרינג
לאז ג = דעם ריכטיגן [פלאטאנישע] ״טוב״
די הנחות/פּרעמיסעס זענען:
∀x[חx↔בּx] {מיינענדיג: פאר יעדן x, אויב איז x א מבקש חכמה דעמאלטס און נאר דעמאלטס [iff] איז x בּאָרינג אין זיינע פּוּרסוּטס/מטרות}
∀x[חx←גx] {מיינענדיג: פאר יעדן x, אויב איז x א מבקש חכמה דעמאלטס טוהט x פּוּרסוּען אוח זיין מטרה איז דאס ״גוט״}
∵ {דאס פיהרט צו:}
∀x[בּx←גx] {מיינענדיג: פאר יעדן x, אויב איז x א מבקש חכמה דעמאלטס טוהט x פּוּרסוּען דאס גוט}
דאס ארבעט אזוי:
א). ∀x[חx↔בּx] {פּרעמיס}
ב). חx↔בּx {יוּניווערסעל אינסטענטשיעישאן פון סטעיטמענט א׳}
ג). בּx←חx {בּייקאנדישאנעל עלימינעישאן פון סטעיטמענט ב׳}
ד). ∀x[חx←גx] {פּרעמיס}
ה). חx←גx {יוּניווערסעל אינסטענטשיעישאן פון סטעיטמענט ד׳}
ו). בּx←גx {היפאטעטישע סילאגיזם [טראנסיטיוויטי] פון סטעיטמענטס ג׳ און ה׳}
ז). ∀x[בּx←גx] {יוּניווערסעל דזשענערעליזעישאן פון סטעיטמענט ו׳}
די עיקר שוועריקייט אין דעם, וואס שאדט פאר׳ן קאדזשענסי פונעם ארגומענט, איז די ערשטע פּרעמיס/הנחה וואס נעמט אן אז יעדע בקשה למטרת החכמה איז דאס וואס ווערט קלאסיפיצירט אלס א בּאָרינג מטרה און ווי אויך דאס אויף צוריקצווועגס אז יעדע זאך וואס ווערט קלאסיפיצירט ביים המון עם אלס א ״בּאָרינג״ מטרה איז א מטרה לקניית חכמה. דאס איז ווייל מ׳קען טענה׳ן אז עס זענען דא מטרות וואס ווערן קלאסיפיצירט ביים המון עם אלס ״בּאָרינג״ מטרות און זענען נישט מטרות לקניית החכמה.
די תגובה אליין איז א קעיס-אין-פּוֺינט פון די בּאָרינגקייט דערפון פון וואס מ׳רעדט...
There are frequent references in his [Wittgenstein's] more personal writings to God and to the problems of getting right with God. Nonetheless, I think most people who knew him would say that he was an atheist. Now in a way, when you read his remarks about God, you almost feel that he wants to have it both ways. He wants to talk about God and still be an atheist
לכאורה עולה כאן שאלת הגבול, האם הכל הולך? אין גבול ללגיטימיות של הדעות? תשובתי היא שאכן אין גבול. השאלה היא מה נכון ומה לא, ולא מה אפיקורסי ומה לא. כל עוד אדם מגבש עמדה על בסיס נימוקים – עמדתו לגיטימית, גם אם הוא נוצרי, רפורמי, או הינדי. אם לשתות את היין שלו או לא, זו שאלה שולית ולא חשובה בעיניי, בוודאי שהיא לא פרמטר רלוונטי בבירור של הדעות עצמן. כשלעצמי, אני מוכן לשתות יין מכל יהודי שרואה את התורה כמחייבת הלכתית, ומקבל את המחויבות לתורה לפי פרשנותו, תהא זו אשר תהא. אני יכול כמובן לחלוק על דעותיו, אבל אם הוא מפרש על בסיס נימוקים והיגיון משלו – הוא לגיטימי כמוני. לא בהכרח צודק כמוני, אבל לגיטימי כמוני (אני לא פלורליסט אלא סובלן). שאלה נוספת היא ממי ללמוד תורה? אם מישהו אפיקורוס האם נכון ללמוד ממנו תורה? אני הייתי לומד מכל אחד שניתן ללמוד ממנו, כלומר מכל מי שדן בדברים מנימוקים הגיוניים ומלמד אותי זווית שלא הייתי חושב עליה. אם הוא לא מטיף אלא מסביר ומנמק, בהחלט כדאי ללמוד ממנו. אני יודע שיש כמה מימרות של חז”ל שאפשר להבין מהן אחרת (וכמה שלא), אבל אני הקטן לא חושב כך. אז או שאפרש אותן אחרת, או שאסתמך על מימרות מנוגדות, או שאחלוק.
וע״ע כאן.רבים מבקרים את דבריי בשני מישורים עיקריים: 1. זו כפירה (נגד המסורת שקיבלנו). 2. זה מזיק (כי אני חושף אנשים לדעות וטיעונים שעלולים להוביל אותם לנטישה, כשקודם לכן הם כלל לא נחשפו אליהם ולא היו מוטרדים מהם). תשובתי היא שהגישה ההפוכה לא פחות מסוכנת, וגם אם לטווח הקצר היא מועילה לשרידות הדתית, בטווח הארוך יש לה מחירים כבדים וקשים. האנשים הישרים והאמיצים שמתמודדים עם הקשיים כל אחד לבדו (או בעזרת יועצים באתרים אתיאיסטיים שונים), ינטשו את המערכת כולה בלי סיבה אמיתית. האלוקים שאותו הם נוטשים הוא אלוקים שגוּי שבהחלט ראוי לנטוש אותו.
ווי ער ברענגט ארויס רעדט מען דא פון איינעם אַן עילוי וואס איז געווען גאר פרום און פארמאכט און האט כל ימיו עוסק געווען בתורה, עד שנעשה משכיל.ותחת אשר תחזיק אתה בדבר הגרצ”ח כי טוב להסתיר דברים רבים, הנני מחזיק בדברי הר“ן קראָכמאל כי בימים האלה מועיל הפרסום כאשר הועילה לפנים הסתרת כל דבר, כי אין מחסה עוד עתה בהעלמת האמת. ועוד אוסיף להגיד, כי לוא יצלח בידינו לחנך את בנינו בלי אמונה בי”ג עיקרים רק באמונת מציאות הבורא ותורה מן השמים, ובשם “תורה” לא נכלול רק את החקים והמשפטים לבד, לא גם קורות רבות אשר יסודתן בדברים שהם למעלה מן הטבע, כי אז תצמח מזה, לדעתי, טובה גדולה גם להדת, גם להם עצמם. להדת – כי לא תחולל עוד על ידי זה שיבוא איש ויוכיח שהארץ נבראת זה כמה מיליאָן שנה ושהאדם לא נברא בעצם בצביונו שהוא עתה, ותקופות רבות עברו עליו עד שנתפתח מעט מעט וכדומה לזה; ולהם עצמם – כי נצילם ממלחמה פנימית, מכחש ומיאוש ביום שיוכחו לחשוב אחרת מאשר האמינו עד כה.
. . .
חפץ אני להאמין, שאם יודפס ספרי זה, לא את כל העקזעמפלארים יאכל עש בבית מוציאו לאור, ואיזו עשרות עקזעמפלארים ממנו יפוצו על פני חוץ ויקראו בו איזו אבות ואיזו בנים. קשה עלי להאמין שאיזו אבות בקראם את ספרי זה לא ידונו קל-וחומר בעצמם: ומה אם כותב הספר הזה, שבהיותו בן שמונה עשרה שנה עשה סיום על כל הש“ס ולמד כחמישים דפים תלמוד ליום; בהיותו בן תשע עשרה שנה עסק בשקידה על ספרי שו”ת וכתב פלפולים שונים בעצמו, וביום שנעשה בו בר עונשין בבית-דין של מעלה (ביום מלאת עשרים שנה) ישב בתענית אותו היום, מעוטר בטלית ותפלין ולא פסק פומיא מגירסא, כדי להכנס בחמשים שערי קדושה, ולא עוד אלא שישב בעיר מלאה תלמידי-חכמים ויראי חטא, שלא היו בה אפיקורסים גלוים כלל, ואף-על-פי-כן הצליח מעשה שטן ותורתו ויראתו לא נתקיימו בידו ונעשה אפיקורוס גמור – בנינו אנחנו, שאין לנו עליהם ערבות כזו, על אחת כמה וכמה שיכולים הם לצאת לתרבות רעה! ומה אם כותב הספר הזה, שאיננו מוכשר כלל לעניני העולם ואיננו יודע איך לשיח עם עלמה, הלך לבו שבי לפני עלמה עשר שנים אחר חתונתו בהיותו אב לשלשה ילדים, – בנינו שעודם צעירים מאד ואין להם ילדים, על אחת כמה וכמה שיכולים הם להכשל באהבה!
אם ידונו איזה אבות שני מיני קל-וחומר זה בעצמם לא ישתדלו עוד למנוע מבניהם כל חנוך שמא יצאו לתרבות רעה ולא יכניסום לחופה בלא עתם. ידעו נא האבות, שאם באמת הם חפצים לשמור על בניהם מפני האפיקורסות אז אין עצה אחרת לפניהם אלא למנוע אותם לגמרי מן ההגיון, כלומר: שלא ילמדו אותם גם דף אחד תלמוד אלא יתנום תיכף לבעל מלאכה שילמדם אומנות. אם חפצים הם לאחוז את החבל בשני ראשיו: ללמדם הגיון ולהצילם מן ההגיון, צריכים הם לדעת שדרך זו עכשו בחזקת סכנה וקרוב הוא שאחרית בניהם תהיה כמוני: תורתם ויראתם לא תתקיים בידם, ולא עוד אלא שחייהם יהיו תלואים להם מנגד!
ר' יוסף אבן כספי שרייבט אין זיין טירת כסף:עמינדב האט געשריבן:יראתי בפצותי שיח להתחיל. און אזוי ווי ווייס-איך-ווער זאגט איז דער כסיל נישט ממין האנושי אין די אויגן פונעם חכם.
ער שרייבט אויך:כי רבים מן המעשים שוים למשכיל ולכסיל אך לשתי תכליות מתחלפות, כמו שאבאר עוד, ואין ספק שבכל זמן הרעים רבים מן הטובים והטובים נבזים ושפלים בעיני הרבים, וסבת זה דבריהם ומעשיהם שהם מתנגדים לעניני ההמון, עד שהם בעיני ההמון שוטים ומשוגעים וחסרי הדעת, כמו שההמון בעיני החכמים, וכמו שאמר החכם על ההמון: אנחנו שוים במומים עמם, כי אני בעיניהם כאשר הם בעיני.
וכן תמצא שניהם משתדלים אל העושר אבל המשכיל יעשה זה לקנות חכמה והכסיל לזולת זה.
דאס איז וואס דר. חיים קרייסל שרייבט בנוגע די מחלוקת צווישן אבן סינא און אל-גאזאלי: ועיין באשכול זו.מי אני האט געשריבן:דערמאנענדיג זיך דעם שאלה געדענק איך אז איך הא׳מיר געשפירט ווי בּורידען׳ס חמור וואס קען נישט באשלוסן צווישן צוויי (צו מער) ברירות וואס זענען אייניג אין חשיבות וכו׳.כוכב האט געשריבן:וואס איז די אינטערעסאנטסטע אשכול וואס האסט שוין געטראפן אין קאווע שטיבל?
ובזה טענה'ט דר. גערי רענדסבורג: ***מי אני האט געשריבן:לגבי מיין סטייל פון שרייבן מיט לינקס צו אנדערע תגובות מיינע האב איך געהערט [2:25] פון דר. דזשאָרדען פּיטערסאן לגבי פרשנות אין תנ״ך (וקשרים דאס צו מאכן אלס א קאָהערענט גאנצע):
the Bible is the world’s first hyperlinked document
It is worth noting, I think, that although fundamentalism in this country has always been accompanied by anti-intellectualism, this has not been the case in the Jewish world. In fact, with the exception of some Hasidic trends, anti-intellectualism has no roots in recent Jewish history. The people advocating fundamentalist positions are the most intellectual we have. People often say that they can hold the positions they do because they are ignorant of science and history. This is incorrect. It is not that they are ignorant of all these fields, it is rather that they reject them. There is a difference. The proper word to describe this is obscurantism. And I for one don't think it will last forever. One can only go against the obvious facts of our day for so long. Rabbis could declare that Copernicus's views were heretical for only so long before the weight of evidence ran over them. That will happen with fundamentalism, because if they don't change, no one with any education will still be listening to them
יעצט פארשטיי איך שוין די מלחמת חרמה אקעגן proper education.מי אני האט געשריבן:לגבי די געדאנק פון צענזור שרייבט הרב דר. מלך שפירא (וועלכע האט כידוע געשריבן א בוך וועגן צענזור אין אונזער געמיינדע):It is worth noting, I think, that although fundamentalism in this country has always been accompanied by anti-intellectualism, this has not been the case in the Jewish world. In fact, with the exception of some Hasidic trends, anti-intellectualism has no roots in recent Jewish history. The people advocating fundamentalist positions are the most intellectual we have. People often say that they can hold the positions they do because they are ignorant of science and history. This is incorrect. It is not that they are ignorant of all these fields, it is rather that they reject them. There is a difference. The proper word to describe this is obscurantism. And I for one don't think it will last forever. One can only go against the obvious facts of our day for so long. Rabbis could declare that Copernicus's views were heretical for only so long before the weight of evidence ran over them. That will happen with fundamentalism, because if they don't change, no one with any education will still be listening to them
א שטודיע האט געצייגט אז ליינען עפעס וואס האט הייפּערלינקס שטערט די comprehension דערפון.מי אני האט געשריבן:לגבי מיין סטייל פון שרייבן מיט לינקס צו אנדערע תגובות מיינע האב איך געהערט [2:25] פון דר. דזשאָרדען פּיטערסאן לגבי פרשנות אין תנ״ך (וקשרים דאס צו מאכן אלס א קאָהערענט גאנצע):
the Bible is the world’s first hyperlinked document
נו, איז דאך הדבק בדרכיו…
איצטער האבעך אויסגעפינען אז די גלייבסט אליינס נישט אין אלע שטודיעס וואס די ברענגסט...מי אני האט געשריבן:א שטודיע האט געצייגט אז ליינען עפעס וואס האט הייפּערלינקס שטערט די comprehension דערפון.מי אני האט געשריבן:לגבי מיין סטייל פון שרייבן מיט לינקס צו אנדערע תגובות מיינע האב איך געהערט [2:25] פון דר. דזשאָרדען פּיטערסאן לגבי פרשנות אין תנ״ך (וקשרים דאס צו מאכן אלס א קאָהערענט גאנצע):
the Bible is the world’s first hyperlinked document
נו, איז דאך הדבק בדרכיו…
דאס קען אפשר מסביר זיין פארוואס תנ״ך איז שווער משיג צו זיין…
און כ׳האב אין דעם אליין געמאכט א הייפּערלינק…
און ווי שפינאזע האט געשריבן אין זיין טעאלאגישע-פאליטישע טריִטיִס (פ״כ):Teaching Torah in the Age of GoogleI understand the yeshiva world’s simple calculation in avoiding discussing the rakia honestly. The odds that the typical ba’al habos (average working stiff) will connect these verses with ANE concepts of the universe is low. It may thus be reasoned to be well worth the risk to avoid this altogether, compared to the alternative: exposing entire classrooms to the problem thereby “unnecessarily” challenging these young adults. But this strategy doesn’t always work; it didn’t for me
As I eventually continued to explore Judaism outside of the yeshiva bubble and realized what had been hidden from me — the rakia is only one illustrative example — I was disheartened. I felt like I was “taken in” by the concepts of da’as Torah and the masorah as promoted by educators, and left feeling foolish. It took me some time, long after I finished high school, before I came into contact with contemporary notions of biblical scholarship that make concepts like the rakia accessible in a logical manner
It has been a few decades since my high school experience, and it is no longer difficult to find information about what the Bible means in its ANE context that will quickly contradict whatever apologetics one may hear in yeshiva. Perhaps the community of educators within the system should consider a new strategy. After all, a lazy lunchtime Google search will bring anyone with a passing curiosity a dozen sources with everything the yeshiva educators were hoping students would never find out about the rakia and many other challenging topics. If this piece can be a source for a young student such as I was, trying to figure out a path through the contradictions, for my part, I’m happy to add one more
און ווי דר. סטיווען נעדלער איז אים מסביר אבער:No one can transfer to another person his natural right or power of reasoning freely, and of forming his own opinions on any topic; so no one can be compelled to do this
און דא:Spinoza’s argument for freedom of expression is based both on the right (or power) of citizens to speak as they desire, as well as on the fact that (as in the case of belief) it would be counter-productive for a sovereign to try to restrain that freedom. No matter what laws are enacted against speech and other means of expression, citizens will continue to say what they believe, only now they will do so in secret. Any attempt to suppress freedom of expression will, once again, only weaken the bonds of loyalty that unite subjects to sovereign. In Spinoza’s view, intolerant laws lead ultimately to anger, revenge and sedition
For this reason, any effort on the government’s part to rule over the beliefs and opinions of citizens is bound to fail, and will ultimately serve to undermine its own authority. A sovereign is certainly free to try and limit what people think, but the result of such a policy, Spinoza predicts, would be only to create resentment and opposition to its rule
Bentley's course was under the professorship of Edward B. Titchener and captured Boring's attention
דר. דאַנעלד פּראָטעראָ שרייבט לגבי דעם אז קריעישאניסטס גייען אלס צוטשעפענען דעם טיטל ״דאקטאר״ אדער ״PhD״ צום מחבר אויף די דעקל פון זייערע ספרים: איך שרייב דעם טיטל ״דר.״ ווען איך ציטיר איינער וואס האט דאס, און ווי איך האב געטוהן דא מיט אים אליינס, וויבאלד איך באטראכט דאס ווי די analogous משל ווען איך ציטיר ווען א ״הרב״ וואס האט געארבעט דערויף און דאס פארדינט. נאך מער ווי תקנת השטיבל אז עס קומט זיך פאר יעדן מנהיג ואפילו בירושה וואס האט זיך דאס נישט דייקא פארדינט…)תוהו ובוהו האט געשריבן:אונזער באליבטן @מי אני פארקערפערט אט דאס אלעס אין זיך, ווען ער ברענגט אראפ פארשידענע מיינונגען און ציטאטן און נעמט קיינמאל נישט קיין שטעלונג נאר ברענגט עס אראפ בתור ידיעה, (אזש מיר נערווירט עס צומאל ווען ער ברענגט "דר. פלוני האלט אז.." און "דר. אלמוני שרייבט אז.." און מיר קרענקט "זאג מיר וואס דו האלטסט", "וואס טראכסטו דערויף", שוין..
ומענין לענין באותו ענין האט ער געזאגט:A bore is someone who deprives you of solitude without providing you with company
איך דארף מיר סתם אזוי וואטשן פון וואס אלפרעד נאָרט ווייטהעד האט געזאגט:There are only two kinds of people who are really fascinating: people who know absolutely everything, and people who know absolutely nothing
When a mathematical or philosophical author writes with a misty profundity, he is talking nonsense
הרב דר. מיכאל אברהם שרייבט:מי אני האט געשריבן:איך דארף מיר סתם אזוי וואטשן פון וואס אלפרעד נאָרט ווייטהעד האט געזאגט:When a mathematical or philosophical author writes with a misty profundity, he is talking nonsense
ועיין כאן.אציין שלמיטב הבנתי העמימות הזאת היא שעומדת בבסיס ערימות הזבל הרעיוני שהפילוסופיה מלאה בהן. יש כל כך הרבה הבל שנכתב שם, וכל כך הרבה דפים גדושים במשחקי מילים חסרי משמעות וחסרי תוחלת, שמתאפשרים בעיקר בגלל העמימות הזאת. אנשים חשים שמדובר במשחקי מילים, ולכן כל אחד שמשחק במילים נחשב בעיני עצמו ובעיני אחרים כפילוסוף. יש תחומים שלמים בפילוסופיה שטוחנים מילים ולא אומרים מאומה. חלקם אינו אלא פסיכולוגיה (לפעמים בגרוש), וחלק אחר משחקי מילים. לדעתי רוב הפילוסופיה הקונטיננטלית של המאה האחרונה (ובעיקר בעידן הפוסטמודרני) היא כזאת. הזבל הזה מוציא שם רע לפילוסופיה כולה ומחזק את הרושם שמדובר במשחק חסר טעם.
כמובן שלא תמיד קל להבחין מתי מדובר באי הבנה שלך כקורא ומתי מדובר בנונסנס של ממש (הנחת העבודה שלי היא שזהו נונסנס עד שלא יוכח אחרת). אני מציע שכשאתם קוראים טקסט כזה תנסו להגדיר את המושגים ולנסח במסודר את הטענות, לבנות את הטיעון ולזהות את המסקנה. לאחר מכן נסו לחשוב מהי האלטרנטיבה, כלומר מה חידשה לכם המסקנה (נפקא מינות) לעומת אפשרויות אחרות. במקרים רבים תגלו שלמרות שבמבט ראשוני זה נראה מאד עמוק בעצם מדובר במשחקי מילים גרידא. (כעין זה ניתן לומר גם לגבי לימוד חסידות ולא מעט מקורות במחשבת ישראל.) בדוק ומנוסה.
דאס איז אביסל אין איינקלאנג מיט וואס דר. רענעי גירארד האט געזאגט:השכלה ודאי אינה ערובה לחכמה (כבר נאמר שיש שטויות כה אינפנטיליות שתוכלו לשמוע רק מאקדמאים).
Just look at academia, that vast herd of sheep-like individualists