א נאכט פארברענג מיט גאט

[צוזאמגעדרייט]

עצי, איך בין נישט קלאר וואס די ווילסט דא.

לייגן א "קוועסשאן מאַרק" אויף רעליגיע און אויף יודישקייט, וויבאלד מען דארף ניצן די שכל, און נישט נאכגיין בלינדערהייט.
אקעי, גוט מארגן אמעריקע, דאס איז ריין השכלה.

כ'האב גראדע נישט קיין פראבלעם מיט דעם, פון מיין זייט זאל יעדער גלייבן אז די מלאך לייגט א קוואדער אינטערן קישן ווען א ציינדל פאלט ארויס (עפעס אזוי, כ'געדענק שוין נישט די דעטאלן),
אויך האב איך נישט קיין פראבלעם אויב איינער דינט דעם זון אדער לבנה, פון מיין זייט מיסטו נישט גלייבן אין גארנישט.

בקיצור, וואס ווילסטו דא מיט דעם אשכול?

[שמן למאור]

איך וויל גארנישט, איך האב בלויז פארציילט א חלום וואס איך האב געהאט, און איך האב געטראכט אז עס קען זיין אינטערסאנט פאר געוויסע עס צו ליינען... דעטס אלל

[[NAMELESS]]

דער אשכול איז גאר זיס געשריבן, אבער פארדינט נישט קיין ראציאנאלער תירוץ.

עס ליינט זיך ווי געשריבן אין א פראוואקאטארישע פרואוו זיך אריינצולייגן אין דעבאטעס וואס וועלן ממילא נישט קלאר ווערן. א לייק איז גענוג.

@עצי שטים

[היסטאריע]

עצי, איך בין נישט קלאר וואס די ווילסט דא.

לייגן א "קוועסשאן מאַרק" אויף רעליגיע און אויף יודישקייט, וויבאלד מען דארף ניצן די שכל, און נישט נאכגיין בלינדערהייט.
אקעי, גוט מארגן אמעריקע, דאס איז ריין השכלה.

כ'האב גראדע נישט קיין פראבלעם מיט דעם, פון מיין זייט זאל יעדער גלייבן אז די מלאך לייגט א קוואדער אינטערן קישן ווען א ציינדל פאלט ארויס (עפעס אזוי, כ'געדענק שוין נישט די דעטאלן),
אויך האב איך נישט קיין פראבלעם אויב איינער דינט דעם זון אדער לבנה, פון מיין זייט מיסטו נישט גלייבן אין גארנישט.

בקיצור, וואס ווילסטו דא מיט דעם אשכול?

איך וויל גארנישט, איך האב בלויז פארציילט א חלום וואס איך האב געהאט, און איך האב געטראכט אז עס קען זיין אינטערסאנט פאר געוויסע עס צו ליינען... דעטס אלל

וואס איז פשט אז אברהם פריד חלומ'ט פין משיח, און דיר חלומ'ט פין שכל?

[שמן למאור]

עצי, איך בין נישט קלאר וואס די ווילסט דא.

לייגן א "קוועסשאן מאַרק" אויף רעליגיע און אויף יודישקייט, וויבאלד מען דארף ניצן די שכל, און נישט נאכגיין בלינדערהייט.
אקעי, גוט מארגן אמעריקע, דאס איז ריין השכלה.

כ'האב גראדע נישט קיין פראבלעם מיט דעם, פון מיין זייט זאל יעדער גלייבן אז די מלאך לייגט א קוואדער אינטערן קישן ווען א ציינדל פאלט ארויס (עפעס אזוי, כ'געדענק שוין נישט די דעטאלן),
אויך האב איך נישט קיין פראבלעם אויב איינער דינט דעם זון אדער לבנה, פון מיין זייט מיסטו נישט גלייבן אין גארנישט.

בקיצור, וואס ווילסטו דא מיט דעם אשכול?

איך וויל גארנישט, איך האב בלויז פארציילט א חלום וואס איך האב געהאט, און איך האב געטראכט אז עס קען זיין אינטערסאנט פאר געוויסע עס צו ליינען... דעטס אלל

וואס איז פשט אז אברהם פריד חלומ'ט פין משיח, און דיר חלומ'ט פין שכל?

יעדער חלומ'ט פון וואס עס ליגט אים אין קאפ... ביים חב"ד'סקער איז עס משיח, און ביי מיר איז עס שכל...

[שמן למאור]

דער אשכול איז גאר זיס געשריבן, אבער פארדינט נישט קיין ראציאנאלער תירוץ.

עס ליינט זיך ווי געשריבן אין א פראוואקאטארישע פרואוו זיך אריינצולייגן אין דעבאטעס וואס וועלן ממילא נישט קלאר ווערן. א לייק איז גענוג.

@עצי שטים

@יהורם פארוואס האסטו מיר געטעגט?

אגב.. איך ווארט טאקע פאר די לייק...

[מתבודד]

עצי, איך בין נישט קלאר וואס די ווילסט דא.

לייגן א "קוועסשאן מאַרק" אויף רעליגיע און אויף יודישקייט, וויבאלד מען דארף ניצן די שכל, און נישט נאכגיין בלינדערהייט.
אקעי, גוט מארגן אמעריקע, דאס איז ריין השכלה.

אינטרעסאנט

https://www.kaveshtiebel.com/viewtopic. ... 70#p502828

[חתן בחור]

ברענג מיר שוין צום בי"ד של מעלה לאמיר ברענגען מיינע מצות און מיינע עבירות ברענג אהער דעם גרויסן וואגשאל.. מען וועט אפוועגן די מצות מיט די עבירות מען וועט אהערברענגען די הייוועי וואס מען איז געפארן דערויף צום רבין אויף יו"ט. מען וועט אפירזיכן עפעס א שווערע מצוה וואס זאל אראפוועגן אין די לעצטע מינוט די וואגשאל צום גוטן ושלום על ישראל אריין אין גן עדן... און העכסטנס אויב נישט וועט נישט נעמען לאנג ביז ר' נחמן וועט זיך באווייזן אין גיהנם און מיר ארויסציען ביי די פיאות.. איך האב דאך ערליך געזאגט תיקון הכללי ביים ציון.. נו ער האט דאך ציגעזאגט.
די מלאך האט ווי געליינט מיינע מחשבות און ער זאגט מיר.. שטימ'ל.. עס גייט נישט אזוי דא, די קליינקעפיגע וועג וויאזוי די האסט אנגעקוקט די עולם האמת איז ווייט פון וואס די טראכסט.. גיב עס נאר אפאר מינוט און די וועסט אלעס זען.

כפירה באמונת צדיקים

וואס מיינט כפירה באמונת צדיקים?? וואספארא מין כפירה איז דאס?

[שמן למאור]

עצי, איך בין נישט קלאר וואס די ווילסט דא.

לייגן א "קוועסשאן מאַרק" אויף רעליגיע און אויף יודישקייט, וויבאלד מען דארף ניצן די שכל, און נישט נאכגיין בלינדערהייט.
אקעי, גוט מארגן אמעריקע, דאס איז ריין השכלה.

אינטרעסאנט

https://www.kaveshtiebel.com/viewtopic. ... 70#p502828

וואס איז דיר אזוי אינטערסאנט?

[חדשים]

ברענג מיר שוין צום בי"ד של מעלה לאמיר ברענגען מיינע מצות און מיינע עבירות ברענג אהער דעם גרויסן וואגשאל.. מען וועט אפוועגן די מצות מיט די עבירות מען וועט אהערברענגען די הייוועי וואס מען איז געפארן דערויף צום רבין אויף יו"ט. מען וועט אפירזיכן עפעס א שווערע מצוה וואס זאל אראפוועגן אין די לעצטע מינוט די וואגשאל צום גוטן ושלום על ישראל אריין אין גן עדן... און העכסטנס אויב נישט וועט נישט נעמען לאנג ביז ר' נחמן וועט זיך באווייזן אין גיהנם און מיר ארויסציען ביי די פיאות.. איך האב דאך ערליך געזאגט תיקון הכללי ביים ציון.. נו ער האט דאך ציגעזאגט.
די מלאך האט ווי געליינט מיינע מחשבות און ער זאגט מיר.. שטימ'ל.. עס גייט נישט אזוי דא, די קליינקעפיגע וועג וויאזוי די האסט אנגעקוקט די עולם האמת איז ווייט פון וואס די טראכסט.. גיב עס נאר אפאר מינוט און די וועסט אלעס זען.

כפירה באמונת צדיקים

וואס מיינט כפירה באמונת צדיקים?? וואספארא מין כפירה איז דאס?

ראה מ"ש רב האי גאון ז"ל, וז"ל, ודע כי דבר זה היה מקובל אצל הראשונים כולם יחד ולא היה מי שהכחיש בו, כי אומרים היו, הקב"ה עושה אותות ונוראות ע"י הצדיקים, כמו שהוא עושה ע"י הנביאים, ומראה לצדיקים מראות נוראים, כדרך שהוא מראה את הנביאים עכ"ל (תשובות הגאונים, ס"י צ"ט)

[קאצקע ציקער]

זייער שיין!

וכמובן, גייט ניטאמאל אָן פאר "ג-ט" דאס אויך נישט אז מ'גייט נישט נאך דעם שכל. עס איז ניטאמאל שייך קיין "אָנגיין" וכו'. שוין, אי אפשר לחלום בלא דברים בטלים (ברכות נה.)...

וממילא:

זייער שיין באשריבן, אבער עס גיסט זיך פון דיר שטיקער כפירה.

וואס "כפירה" ווען "כפירה"? לגבי די הגדרה פונעם דאס "אָנגיין" פון ג-ט דארף דאס צו גיין בשלילה אפילו נאך ווייטער ווי @עצי שטים'ס משל וכמו שכתבתי (וכעיקרו הג' של הרמב"ם, ועיין במו"נ ח"א פל"ו). איי, שכר ועונש (ותפילה) אא"וו? איז ליין מיין ארטיקל דערוועגן אין וועקער 19 ווי אויך מיין אשכול דערויף. (ועיין ג"כ מכאן ולהלן.)

אחוץ טאמער איז די "כפירה" וואס דו מיינסט טאקע אט די הגשמה'דיגע משל פון ג-ט וואס ווערט גענוצט דא, וואו מען "זעהט אים" און ער "רעדט" וכו'. נו, קען מען זאגן דאס זעלביגע תירוץ ווי לשבר את האוזן וכו' אויף כדי ארויסצוברענגען א פונקט.

אזויפיל יא, מ'קען ראציאנאל פארטיידיגן הטעם לשמירת המצות (צב"ש פארוואס מ'פאסט יוה"כ וכדומה). אבער דאס אליינס איז בעצם אויך מיט שכל (וכדרכו של הרמב"ם בחצי השני של ח"ג במו"נ).

הכלל, ביטע נישט נוצן דעם JOKER.

איך האב ערווארטעט דעם מלאך המוות מיר אנקעגן צו קומען און מיר שלעפן צום בי"ד של מעלה... עס האבן זיך שוין אנגעהויבן וועבן אין מיין קאפ כלערליי תריצים איבערן נשאת ונתת באמונה, איבערן קבעת עתים לתורה. עס איז מיר אפילו אדורגעלאפן אין קאפ די באקאנטע ווערטל וואס לויטערט אז די ערשטע קשיא וואס מען פרעגט איז "קבעת עתים לתורה" און די צווייטע קשיא איז "וואס קעקעצסטו דארטן.. יא צו ניין"? איך האב מיך געוואונדערט צו די בי"ד של מעלה האבן שוין אמאל געהערט דעם ווערטל... צו זיי וועלן כאפן דעם קאנצעפט.. אפשר איז די סענס אוו יומער דארטן אויבן אינגאנצן אנדערש.

דא הא'מיר אראפגעברענגט אז עס איז יתכן לומר אז עפעס [בלשון מושאל] וואס איז נישט קיין בעל גשם קען נישט "כאפן" א וויץ. (שטעלט זיך אפשר די שאלה אז אויב אזוי בשעת דעם out-of-body עקספּיריענס וואלט דער מענטש אליינס אויך נישט געדארפט "כאפן" די וויץ?... ואפשר לחלק. אדער כנ"ל אז אין חלום בלא דברים בטלים...)

ר' מי אני אונדז האבמיר אפגעמאכט אז דו גייסט רעדן קלאר...

[מתבודד]

.

אינטרעסאנט

https://www.kaveshtiebel.com/viewtopic. ... 70#p502828

וואס איז דיר אזוי אינטערסאנט?

אז נישט צו לאנג צוריק האסטו הויך שפעקולירט צו ’קאווע שטיבל’ איז נישט השכלה, און היינט שרייט איינער אז וואס ’דו’ שרייבסט איז השכלה. אז די טרעפסט עס נישט אינטרעסאנט, איז נישט.

נ.ב. פערזענליך האב איך א קליינע פראבלעם מיט עניטינג וואס איינער שרייבט דא, אז איינער פראקטיצירט א רעליגיע וואס נעמט אים ארום זיין גאנצן מהלך החיים דארף עס זיין גענוג שטארק אז א אנליין ארטיקל זאל עס נישט אפפרעגן אדער אויפשאקלען. אויב עפעס זאל אים עס מאכן שטערקער. א חלום אפגערעדט...

[שמן למאור]

ברענג מיר שוין צום בי"ד של מעלה לאמיר ברענגען מיינע מצות און מיינע עבירות ברענג אהער דעם גרויסן וואגשאל.. מען וועט אפוועגן די מצות מיט די עבירות מען וועט אהערברענגען די הייוועי וואס מען איז געפארן דערויף צום רבין אויף יו"ט. מען וועט אפירזיכן עפעס א שווערע מצוה וואס זאל אראפוועגן אין די לעצטע מינוט די וואגשאל צום גוטן ושלום על ישראל אריין אין גן עדן... און העכסטנס אויב נישט וועט נישט נעמען לאנג ביז ר' נחמן וועט זיך באווייזן אין גיהנם און מיר ארויסציען ביי די פיאות.. איך האב דאך ערליך געזאגט תיקון הכללי ביים ציון.. נו ער האט דאך ציגעזאגט.
די מלאך האט ווי געליינט מיינע מחשבות און ער זאגט מיר.. שטימ'ל.. עס גייט נישט אזוי דא, די קליינקעפיגע וועג וויאזוי די האסט אנגעקוקט די עולם האמת איז ווייט פון וואס די טראכסט.. גיב עס נאר אפאר מינוט און די וועסט אלעס זען.

כפירה באמונת צדיקים

וואס מיינט כפירה באמונת צדיקים?? וואספארא מין כפירה איז דאס?

ראה מ"ש רב האי גאון ז"ל, וז"ל, ודע כי דבר זה היה מקובל אצל הראשונים כולם יחד ולא היה מי שהכחיש בו, כי אומרים היו, הקב"ה עושה אותות ונוראות ע"י הצדיקים, כמו שהוא עושה ע"י הנביאים, ומראה לצדיקים מראות נוראים, כדרך שהוא מראה את הנביאים עכ"ל (תשובות הגאונים, ס"י צ"ט)

קודם כל, אויב נעמט מען נישט אהן וואס רב האי גאון זאגט דא ווערט מען נאכנישט קיין אפיקורס.
צווייטנס, ער זאגט בלויז אז ער האט מקובל אז צדיקים קענען באווייזן מופתים.. און אז די באשעפער ווייזט זיי זאכן. עס שטייט נישט דא אז מען מוז "גלייבן" אין צדיקים, וואטעווער דאס מיינט.

[בְּתוֹךְ עַמִּי]

דו ווילסט מיר פארקויפן (די ווערט פון) שכל? בשעת דו מיט דו דיין רבי @רביה״ק וואס האלטן אז ׳בלויז׳ שכל דארף דיקטעטן זענען אזוי צומישט אז אפילו יעצט וואס האסט מצליח געווען ארויסצוברענגען ענקער שיטה מיט א געוויסע (אום)קלארקייט, האסטו דעם אינטערשטן שורה געלאזט מיט א גרויסן מארק.

נאך יארן פארשן און אויסטשעקן מיט שכל יעדע רעליגיע וואס ס׳נאר פארהאן, ביזטו ווייזט אויס געקומען צו די מסקנה אז דו דארפסט אינווענטן דיין אייגענע רעליגיע; ׳שכל׳... נו, איידער דו ווילסט עס ברענדן, מאך זיכער אז ס׳שטימט ׳שכל׳דיג...!

דעריבער אט איז מיין אינטערשטע שורה:
״...וְאַל תִּתְחַכַּם יוֹתֵר לָמָּה תִּשּׁוֹמֵם״
(קהלת ז טז)

[וואלווי]

כ'טריי אוספיגורען פארוואס די אשכול איז אין העמד דבר.

אפשר אין א שמייכל..

[מי אני]

דו ווילסט מיר פארקויפן (די ווערט פון) שכל? בשעת דו מיט דיין רבי @רביה״ק וואס האלטן אז ׳בלויז׳ שכל דארף דיקטעטן זענען אזוי צומישט אז אפילו יעצט וואס האסט מצליח געווען ארויסצוברענגען ענקער שיטה מיט א געוויסע (אום)קלארקייט, האסטו דעם אינטערשטן שורה געלאזט מיט א גרויסן מארק.

נאך יארן פארשן און אויסטשעקן מיט שכל יעדע רעליגיע וואס ס׳נאר פארהאן, ביזטו ווייזט אויס געקומען צו די מסקנה אז דו דארפסט אינווענטן דיין אייגענע רעליגיע; ׳שכל׳... נו, איידער דו ווילסט עס ברענדן, מאך זיכער אז ס׳שטימט ׳שכל׳דיג...!

דעריבער אט איז מיין אינטערשטע שורה:
״...וְאַל תִּתְחַכַּם יוֹתֵר לָמָּה תִּשּׁוֹמֵם״
(קהלת ז טז)

איך פארשטיי אז די טענה דא איז נישט דייקא אויף ״אויפצוווייזן״ סמכות הרעליגיע, ווי איידער אויף ״אפצוווענדן/אוועקצומאכן״ דאס ענדגילטיגע סמכות השכל. אבער מ׳דארף דא באמערקן אז די סמכות פון די טענה אליין איז… שכל. דו מאכסט דא אליינס א טענה ״בשכל״ קעגן דעם ענדגילטיגקייט פון ״שכל״. וכעין מאמרו של עפּיקטיִטוס.

אויב אזוי קען מען דאך אפשר טענה׳ן אז די געדאנק פון סמכות ה״שכל״ איז סעלף-סאָבּסוּמיִנג. סעלף-סאָבּסוּמיִנג באדייט, ווי דער פילאזאף דר. ראַבּערט נאָזיק איז מסביר, אז דאס איז א סארט הסבר וואס דארף נישט דערנאך אליינס א הסבר אונטער זיך, ווייל עס איז זיך אליינס שוין אויך מסביר אבער נישט אין א דייקא סירקולער וועג. ווי באקאנט קען מען טענה׳ן ענליך אז דאס איז דאך די געדאנק פון ״ג-ט״ אויך: אלס סיבה ראשונה. נו, טרעפן מיר א השוואה צווישן ג-ט מיט ״שכל״…

און ווי צוגעברענגט דא האט ר׳ יוסף אבן כספי געשריבן אין זיין פירוש משכיות כסף אויפ׳ן מו״נ ח״ב פי״ב:

כי השכל הוא האל והאל הוא השכל

ע״ש די קאנטעקסט. (שוין. נאך א סיבה דער אברבנאל רעכענט אים אינעם "כת הארורה"...)

ואגב, די פשטנים זענען נישט אזוי מסביר די פסוק דארט אין קהלת. עיין לדוגמא ברש״י שם עפ״י המדרש בקה״ר ובספורנו ומצודות שם, וואו עס גייט מער צוזאמען מיט וואס ס׳שטייט ממש פריער איבער אל תהי צדיק הרבה. איך פארשטיי אבער אז מ׳קען זאגן אין מקרא יוצא מידי פשוטו ממש און מ׳קען ברענגען אנדערע פסוקים ומימרות אין מער-ווייניגער דעם זין.

יעצט, לגבי דעם אז דאס מענטשליכע שכל איז טאקע בעצם באגרעניצט בכלליות, ואפילו בפרטיות איז דאך די שכל פונעם עוורידזש אינדיווידואל מענטש נישט גענוג ביחס צום חכם (אט דאס איז דאך די דעפיניציע פון ״עוורידזש״), איז אבער באדייט דאס נישט אז דער מענטש דארף נישט צו באנוצן זיין שכל עד כמה שמגעת און אז דאס דארף זיין אַן אידעאל. אט דאס, זיין נפש המשכלת, איז דאס וואס מאכט אים מער ווי שאר בע״ח. און ווי אריסטו האט געזאגט איז אט דאס דעם מענטש׳נס פּערפעקשאן באשר הוא ״מענטש״. און איה״נ, ווי געזאגט פריער, צוקומען צום הכרה וואו עס איז המקום וואו א מענטש׳נס שכל גרייכט נישט, צי זאל דאס זיין בכלליות על מין האנושי (וואס קען טאקע זיין אומעגליך צו גענצליך אנערקענען: אין אסאך פעלער וואס מ׳האט געמיינט מ׳קען נישט גרייכן האט מען געגרייכט - אבער מ׳קען אולי אלס גרייכן (אינפיניטלי? וכעין זה?) נענטער צום לימיט) צי בפרטיות פאר׳ן אינדיווידואל מענטש, אט דאס אליין איז א גרייכונג והכרה פון שכל וחכמה.

כ'טריי אוספיגורען פארוואס די אשכול איז אין העמד דבר.

אפשר אין א שמייכל…

נו, הא׳מיר אראפגעברענגט אז די צוויי קענען גיין האנט-אין-האנט…
ווי אויך הא׳מיר פריער געזאגט אינעם קאנטעקסט פון דעם אשכול אז ריין שכליים קענען אפשר נישט כאפן א וויץ…

[בְּתוֹךְ עַמִּי]

איך פארשטיי אז די טענה דא איז נישט דייקא אויף ״אויפצוווייזן״ סמכות הרעליגיע

ריכטיג, ווייל פאר א איד וואסיז גרייט צו אקצעפטירן זיין שכל׳דיגן לימיט פעלט בכלל נישט אויס קיין הוכחות, אמונה איז אים גענוג.

די סמכות פון די טענה אליין איז… שכל. דו מאכסט דא אליינס א טענה ״בשכל״ קעגן דעם ענדגילטיגקייט פון ״שכל״.

איך האב נישט קיין פראבלעם צו ניצן שכל ווען ס׳פעלט אויס... נאר מיין פראבלעם איז מיטן גיין מיט ׳שכל עד הסוף׳ און ס׳איז גראדע נישט קיין שכל׳דיגער, ווייל ע״פ שכל מאכט סענס אז אלעס דארף שטימען שכל׳דיג...

יעצט, לגבי דעם אז דאס מענטשליכע שכל איז טאקע בעצם באגרעניצט בכלליות, ואפילו בפרטיות איז דאך די שכל פונעם עוורידזש אינדיווידואל מענטש נישט גענוג ביחס צום חכם (אט דאס איז דאך די דעפיניציע פון ״עוורידזש״), איז אבער באדייט דאס נישט אז דער מענטש דארף נישט צו באנוצן זיין שכל עד כמה שמגעת און אז דאס דארף זיין אַן אידעאל. אט דאס, זיין נפש המשכלת, איז דאס וואס מאכט אים מער ווי שאר בע״ח.

יא, איך בין טאקע זייער proud מיט דעם ספעציעלן כח השכל וואס דער מענטש איז באשאנקען מיט, און כ׳בין גרייט עס צו טראגן ווי א קרוין אויפן קאפ... אבער ווי נאר ס׳וועט ווערן צו שווער און אומבאקוועם וועליך עס אויף דער ערד שליידערן, אדער העכסטענס שיין אוועקלייגן אינעם קלאזעט...

דער אינטערשטער שורה: שכל איז בסך הכל א tool וואס דער מענטש ניצט לטובתו, נישטא קיין שום ענין צו לאזן דעם tool ווערן דיין פייניגער (אפילו שכל זאגט אז יא. מאכט ׳סענס׳? )

[מי אני]

איך פארשטיי אז די טענה דא איז נישט דייקא אויף ״אויפצוווייזן״ סמכות הרעליגיע

ריכטיג, ווייל פאר א איד וואסיז גרייט צו אקצעפטירן זיין שכל׳דיגן לימיט פעלט בכלל נישט אויס קיין הוכחות, אמונה איז אים גענוג.

דאס איז ווייטער א שכל׳דיגע טענה לסמך אמונה, מכח דעם וועגן די גבולים פון שכל.

און דאס פירט אריין:

די סמכות פון די טענה אליין איז… שכל. דו מאכסט דא אליינס א טענה ״בשכל״ קעגן דעם ענדגילטיגקייט פון ״שכל״.

איך האב נישט קיין פראבלעם צו ניצן שכל ווען ס׳פעלט אויס... נאר מיין פראבלעם איז מיטן גיין מיט ׳שכל עד הסוף׳ און ס׳איז גראדע נישט קיין שכל׳דיגער, ווייל ע״פ שכל מאכט סענס אז אלעס דארף שטימען שכל׳דיג...

ניין. ווי געזאגט איז שפיץ שכל צוצוקומען וואו שכל גרייכט נישט. שכל זאגט אויסדרוקליך נישט אז עס קען אלעס פארשטיין. (עיין לדוגמא בגאָדעל׳ס טעארעמס.) די געדאנק פון ״תכלית הידיעה וכו׳״ איז א פילאזאפישע.

יעצט, לגבי דעם אז דאס מענטשליכע שכל איז טאקע בעצם באגרעניצט בכלליות, ואפילו בפרטיות איז דאך די שכל פונעם עוורידזש אינדיווידואל מענטש נישט גענוג ביחס צום חכם (אט דאס איז דאך די דעפיניציע פון ״עוורידזש״), איז אבער באדייט דאס נישט אז דער מענטש דארף נישט צו באנוצן זיין שכל עד כמה שמגעת און אז דאס דארף זיין אַן אידעאל. אט דאס, זיין נפש המשכלת, איז דאס וואס מאכט אים מער ווי שאר בע״ח.

יא, איך בין טאקע זייער proud מיט דעם ספעציעלן כח השכל וואס דער מענטש איז באשאנקען מיט, און כ׳בין גרייט עס צו טראגן ווי א קרוין אויפן קאפ... אבער ווי נאר ס׳וועט ווערן צו שווער און אומבאקוועם וועליך עס אויף דער ערד שליידערן, אדער העכסטענס שיין אוועקלייגן אינעם קלאזעט...

דער אינטערשטער שורה: שכל איז בסך הכל א tool וואס דער מענטש ניצט לטובתו, נישטא קיין שום ענין צו לאזן דעם tool ווערן דיין פייניגער (אפילו שכל זאגט אז יא. מאכט ׳סענס׳? )

ווייטער ניין. שכל איז דאס וואס מאכט אים דער מענטש וחשיבותו. נישט פשוט אז ער האט ״גראדע״ א ״טוּל״.

[שמן למאור]

דו ווילסט מיר פארקויפן (די ווערט פון) שכל? בשעת דו מיט דו דיין רבי @רביה״ק וואס האלטן אז ׳בלויז׳ שכל דארף דיקטעטן זענען אזוי צומישט אז אפילו יעצט וואס האסט מצליח געווען ארויסצוברענגען ענקער שיטה מיט א געוויסע (אום)קלארקייט, האסטו דעם אינטערשטן שורה געלאזט מיט א גרויסן מארק.

נאך יארן פארשן און אויסטשעקן מיט שכל יעדע רעליגיע וואס ס׳נאר פארהאן, ביזטו ווייזט אויס געקומען צו די מסקנה אז דו דארפסט אינווענטן דיין אייגענע רעליגיע; ׳שכל׳... נו, איידער דו ווילסט עס ברענדן, מאך זיכער אז ס׳שטימט ׳שכל׳דיג...!

דעריבער אט איז מיין אינטערשטע שורה:
״...וְאַל תִּתְחַכַּם יוֹתֵר לָמָּה תִּשּׁוֹמֵם״
(קהלת ז טז)

רח"ל וואס די רעדסט דא נישט אלטס צאם. קודם כל איז רביה"ק נישט מיין רבי... און טאקע אין די דאזיגע נושא פון אויב מען מוז חקר'ענען עד הסוף מיט די שכל, איז איינע פון די פלעצער ווי איך האב געהאט די גרעסטע חילוקי דיעות מיט רביה"ק. עיין מכאן ולהלן

איך האב גארנישט ערפינדן קיין נייע רעליגיעס... איך האב בלויז פארציילט א חלום...
אקעי, איך זע די ביסט די צווייטע וואס פארשטייט נישט די פוינט דא, וועל איך עס טרייען בעסער מסביר צו זיין. די נקידה איז נישט אז די באשעפער וויל שכל אנשטאט די תורה-אידישקייט גלויבן.. ווייל דאס איז אויך נישט שכל'דיג (הגם מער ווי דאס פארקערטע ודו"ק) די געדאנק איז אטא דאס ארויסצוברענגען. אז מען זאל ניצן די שכל... יא עד הסוף! ביז ווי עס גייט, יעדער אויף זיין אויפן. די פוינט איז טאקע ארויפגעברענגט געווארן אין א פארעם פון א חלום שיש בו דברים בטלים.. אבער די נקידה איז חי וקיים.

פאר א איד וואסיז גרייט צו אקצעפטירן זיין שכל׳דיגן לימיט פעלט בכלל נישט אויס קיין הוכחות, אמונה איז אים גענוג.

די ווייסט וואס די שכל'דיגע לימיט איז? עס איז די ווייטסטע וואס עס קען נאר גיין! גלייבן אהן קיין שכל האט דאך נישט קיין פשט.

איך האב נישט קיין פראבלעם צו ניצן שכל ווען ס׳פעלט אויס... נאר מיין פראבלעם איז מיטן גיין מיט ׳שכל עד הסוף׳ און ס׳איז גראדע נישט קיין שכל׳דיגער, ווייל ע״פ שכל מאכט סענס אז אלעס דארף שטימען שכל׳דיג...

שכל זאלסטו ביטע אייביג ניצן, און עס פעלט אייביג אויס, יא עד הסוף! פינקטליך וויאזוי לעשט מען אויס לאגיק און שכל? מען קען טאקע אנקומען צו דעם אז מען קען "נישט" אלעס פארשטיין, אבער וועגן דעם זאל מען נישט אנהויבן צו פראבירן?

יא, איך בין טאקע זייער proud מיט דעם ספעציעלן כח השכל וואס דער מענטש איז באשאנקען מיט, און כ׳בין גרייט עס צו טראגן ווי א קרוין אויפן קאפ... אבער ווי נאר ס׳וועט ווערן צו שווער און אומבאקוועם וועליך עס אויף דער ערד שליידערן, אדער העכסטענס שיין אוועקלייגן אינעם קלאזעט...

דער אינטערשטער שורה: שכל איז בסך הכל א tool וואס דער מענטש ניצט לטובתו, נישטא קיין שום ענין צו לאזן דעם tool ווערן דיין פייניגער (אפילו שכל זאגט אז יא. מאכט ׳סענס׳? )

הלואי וואלט שכל אזוי געארבייט... מען ניצט עס ווען מען דארף עס און ווען עס מאכט פראבלעמען פאקט מען עס אריין אונעם קלאזעט... אבער עס ארבייט ליידער נישט אזוי.. די שכל שטורעמט אהן אויפהער און נאגט פאר אמת צדק וישרות, ווי ארויסגעברענגט דא

[בְּתוֹךְ עַמִּי]

בסך הכל זאגן ענק ביידע אז מ׳טאר זיך פון ׳שכל׳ קיינמאל נישט אוועקרירען, אפילו עס טוט וויי, אפילו עס פייניגט, ווייל דאס איז די אלטימעט. אויף דעם זאג איך אז דאס איז א ׳רעליגיע׳ א ׳געטשקע׳ וואס פייניגט די מענטשהייט מער פון עני רעליגיע וואס עקזיסטירט בעולם און כ׳וויל דעם געטשקע נישט דינען.

כ׳קען פארשטיין אז א מענטש דארף טון וואסיז ריכטיג אפילו עס טוט וויי, מיין ארגיומענט איז אבער אז ווער זאגט אז מיין טריקענע אנאלעטיקל שכל דארף זיין די אלטימעט קובע? ס׳איז פארהאן מערערע טיפערע און העכערע מעטאדן וויאוזי א מענטש קען צו צוקומען צום אמת פון דעם... שכל איז די טאקע די ערשטע ׳קאנטשוס׳ כח בנפש, אבער ס׳דא טיפערע ׳לעגיטימע׳ כוחות בנפש אויך...

מער פון דעם איז שווער צו מסביר זיין מיט ׳ווערטער׳ וואסיז בעצם א ׳כלי׳ צו דעליווערן ׳שכל׳.

[היסטאריע]

לכאורה פארזעהט מען דא דער עיקר נקודה פין דער חלום.

נישט זיין אויפריכטיג מיט זיך אליין

.

ואידך פירושא.

וויפיל שרייבערס קענען דא זאגן ערענסט אז אלעס וואס זיי טוהן, גלייבען זיי אז מען דארף? לדעתי נול.

דאס איז אלעס נכלל אין דער איסור פין בל תוסיף.

אבער לבסוף, האבן אלע געגראפעלט מיט דער פראבלעם, גדולים וטובים און קטנים ורעים. דער רמב"ם דער אבן עזרא, און פין דער צווייטער זייט, די מקובלים.

ווען דער רמב"ם גיבט א שיינער נאמען, מוסכמות, און די מקובלים געבן אהן טעמים על פי קבלה, און היינט ווייטער. ווען סאמעט איז ר'"ת סור מרע וכו'.

קענסט נישט מסביר זיין אז אלעס וואס דו טוסט איז מיט א גוטע סיבה. חוץ אויב, "יעדער" איז א אויסגעהאלטענע תירוץ.

און דער אשכול יוכיח, ווען איינער טרייבט אביסל ליצנות, אז אונזער מהלך החיים גייט נישט מיט שכל, ווערט ער אן אפיקורס. דער לעצטער דזאוקער קארטעל, וואס דעספערעט מענטשן נוצען.

קאט דער קרעפ, איינער זאגט עפעס, שלונג און זינדיג ווייטער, ווער נישט צוצושפרונגען.

[מי אני]

בסך הכל זאגן ענק ביידע אז מ׳טאר זיך פון ׳שכל׳ קיינמאל נישט אוועקרירען, אפילו עס טוט וויי, אפילו עס פייניגט, ווייל דאס איז די אלטימעט. אויף דעם זאג איך אז דאס איז א ׳רעליגיע׳ א ׳געטשקע׳ וואס פייניגט די מענטשהייט מער פון עני רעליגיע וואס עקזיסטירט בעולם און כ׳וויל דעם געטשקע נישט דינען.

כ׳קען פארשטיין אז א מענטש דארף טון וואסיז ריכטיג אפילו עס טוט וויי, מיין ארגיומענט איז אבער אז ווער זאגט אז מיין טריקענע אנאלעטיקל שכל דארף זיין די אלטימעט קובע? ס׳איז פארהאן מערערע טיפערע און העכערע מעטאדן וויאוזי א מענטש קען צו צוקומען צום אמת פון דעם... שכל איז די טאקע די ערשטע ׳קאנטשוס׳ כח בנפש, אבער ס׳דא טיפערע ׳לעגיטימע׳ כוחות בנפש אויך...

מער פון דעם איז שווער צו מסביר זיין מיט ׳ווערטער׳ וואסיז בעצם א ׳כלי׳ צו דעליווערן ׳שכל׳.

און ווידער זיך באנוצט מיט… שכל צו אויסשטעלן א טענה דערקעגן.

הגם אז די ״טיפערע און העכערע״ כוחות בנפש בלייבן פארנעפעלט איבער וואס זיי פונקטליך זענען. די חלק המתעורר? די חלק המדמה? ועיין בשמונה פרקים להרמב״ם פ״א. די חלק המדמה איז טאקע חשוב ומהשלמתה בא הנבואה לפי הרמב״ם, אבער דאס איז אויך אָנגעוואנדן אין השלמת חלק המשכלת (ועיין במו״נ ח״ב פל״ב ופל״ו).

ועוד, די מימרא פון אריסטו שציינתי איז בנוגע דאס אז די ריכטיגע אושר פונעם מענטש קען נאר צושטאנד קומען בהשלמת שכלו. און זאגן אז ״נוצן די שכל פייניגט מער ווי סיי וועלכע רעליגיע״ איז אבסורד שבאבסורד (אפשר טאקע ווען מען נוצט רעליגיע מיט… שכל, דעמאלטס ברענגט דאס מער תענוג ווי שכל גרידא; איז דאך אבער די שורש דא בעצם ווייטער שכל). אחוץ טאמער מיינט מען דעם (קהלת א חי) ״ויוסיף דעת יוסיף מכאוב״; און דאז איז טאקע געזאגט געווארן בתורת חכמה ושכל. אבער וועט מען דאך מודה זיין צו וואס דזשאַן סטוּערט מיל האט געזאגט (אויך מיט שכל):

ס'איז בעסער צו זיין אַן אומצופרידענער מענטש ווי איידער א צופרידענער חזיר; בעסער צו זיין סקראט וואס איז אומצופרידען ווי איידער א נאַר וואס איז צופרידען. און אויב די נאַר, אדער די חזיר, האלט אנדערש איז עס ווייל זיי ווייסן נאר זייער זייט פון די שאלה.

און דאס דערקענט זיך אין דעם אז א מענטש לעכצט אליינס צו זיין א חכם און אז זיין קינד זאל זיין א חכם, הגם ער האט זיך און זיין קינד ליב און וויל דאס בעסטע פאר זיי. (איך ווייס וואס די גמרא זאגט בברכות לא: איבער תפלת חנה על שמואל לא חכם ולא טיפש ע״ש. אבער דאס איז טאקע בשכל אלס א סארט רואה את הנולד (תרתי משמע...), וואס דאס איז דאך חכמה ושכל כדאיתא בתמיד לב., כדי אז איר קינד שמואל זאל זיין מובלע בין אנשים ע"ש בגמרא.)

[חדשים]

בסך הכל זאגן ענק ביידע אז מ׳טאר זיך פון ׳שכל׳ קיינמאל נישט אוועקרירען, אפילו עס טוט וויי, אפילו עס פייניגט, ווייל דאס איז די אלטימעט. אויף דעם זאג איך אז דאס איז א ׳רעליגיע׳ א ׳געטשקע׳ וואס פייניגט די מענטשהייט מער פון עני רעליגיע וואס עקזיסטירט בעולם און כ׳וויל דעם געטשקע נישט דינען.

כ׳קען פארשטיין אז א מענטש דארף טון וואסיז ריכטיג אפילו עס טוט וויי, מיין ארגיומענט איז אבער אז ווער זאגט אז מיין טריקענע אנאלעטיקל שכל דארף זיין די אלטימעט קובע? ס׳איז פארהאן מערערע טיפערע און העכערע מעטאדן וויאוזי א מענטש קען צו צוקומען צום אמת פון דעם... שכל איז די טאקע די ערשטע ׳קאנטשוס׳ כח בנפש, אבער ס׳דא טיפערע ׳לעגיטימע׳ כוחות בנפש אויך...

מער פון דעם איז שווער צו מסביר זיין מיט ׳ווערטער׳ וואסיז בעצם א ׳כלי׳ צו דעליווערן ׳שכל׳.

איך פארשטיי פון דיינע ווערטער אז שכל קען פייניגן און וויי טון. אפשר וואלסטו געקענט בעסער מסביר זיין וויאזוי? איך פארשטיי אז פאקטן קענען וויי טון, אבער וויאזוי טוט שכל וויי?
נאך א שאלה, וואס זענען די טיפערע לעגיטימע כוחות בנפש וואו מען קען אוועלויפן ווען שכל פייניגט? יענע כוחות פייניגן נישט קיינמאל?
וואס האסטו אזוי מורא ווען עפעס טוט דיר וויי אדער פייניגט דיר? איז נישט ווערן געפייניגט דיין געטשקע?
וואס האט דיר די אשכול געפייניגט?