קען מען האבן עכטע מאראל אהן גלייבן אין באשעפער?

[וואלווי]

איך האב נישט גערעדט פין דער גאט דער מצוה וואו דו האסט פריער גוט ארויסגעברענגט

כדי ס'זאל זיין די "קאנסעפט" פין מאראל מיז זיין טוב ורע בעצם
דאס וויל איך זאגן איז נישט שייך אויב ס'איז נישט דא אן outside arbiter

אדרבה, הא גופא פארשטיי איך נישט, פארוואס דארף זיין אן outside arbiter אדער אן arbiter בכלל?

זיי מער מסביר. ייש"כ.

[שאלתיאל]

1) מאראלס איז פארשטאנד, אדער געפילן געבויט לויט פארשטאנד. ס'שטעלט זיך אויס אין עטיטוד מער ווי אין געזעץ, דוגמת התורה וואס איז די עטיטוד פאר די מצוה. און יא עס איז רעלאטיוו, ס'שטארק רעלעטיוו, אבער דאס דארף נישט גורם זיין אן איבערקערעניש אויף איין פלאץ. דאס וואס מ'רייסט זיך ארום קומט פון פשוט'ע איין זייטיגקייט. מ'קען האבן אנדערע פארשטאנד אדער מעסטערס אין מאראלס, און נאכאלס זיך אויפירן מאראלי ריכטיג צווישען איינעם און צווייטען. ווייל ס'דא מאראלס אין קאמיוניקעישאן פון מאראלס אויך.

יעצט א סוד גדול ונורא: די תורה איז אויך רעלאטיוו. חז"ל, שו"ע, זענען פיל מיט אדזשאסטמענטס און אמענדמענטס לויט די צייטן און די מענטש. דאך זייעט עס אן פראבלעמען נאר ווען מ'וועלט אויס זיך צו קריגן לשם שמים אן פארשטיין א צווייטען. מאראלס איז דוקא רעלאטיוו, און דוקא פארשטאנד, ספעציעל אינדיווידואלע פארשטאנד.

2) ס'די זעלבע מחייב ווי די סברא פון ואהבת לרעך כמוך (ויקרא י"ט י"ז), דעלך סני לחברך לא תעביד (שבת ל"א ע"א), אדער די golden rule אין ברית החדשה (עיי"ש Matthew 7:12). נישטא קיין גוטע זאך וואס א מענטש טוט אויף דער וועלט וואס ער זאל נישט מיינען זיך. דאס איז סארוויוועל, פיר דיך אויף ווי א מענטש וועט די וועלט האבן א קיום. מאראלס איז נישט א "מחויב'דיגע" חיוב מצב א מחייב. מאראלס איז די אייגענע שכל און אייגענע פארשטאנד ווי אזוי צו לעבן א בעסערע לעבן איינער מיטן צווייטען, כדי די וועלט זאל קענען סארווייווען ובתוכם דער אינדיווידואלער מענטש. ס'האט נישט מיט חיובים, ס'האט מיט סארווייוול אינסטינקטס.

דער געדאנק ווערט גאנץ קלאר ארויסגעברענגט אין ספר החינוך אויף די ואהבת לרעך כמוך, וז"ל: שורש המצוה ידוע, כי כמו שיעשה הוא בחבירו כן יעשה חבירו בו, ובזה יהיה שלום בין הבריות, עיי"ש. מאראלס איז גוט פאר א יעדען און א יעדער וויל לעבן גוט.

ווי איך פארשטיי פון דיינע ווערטער איז מאראל אייגנטליך מער א טעכנישע עניין כדי ס'זאל הערשן ארדענונג אויפן וועלט, אפשר איז עס גאר אן עוואלוציאנישע דרייוו וואס איר מטרה איז העלפן די מענטשהייט צו סארווייווען און ס'זאל נישט זיין א מצב פון איש את רעהו חיים בלעהו. נאכמער, מאראל איז אין א געוויסע זין אזא איגאיסטישע' חשבון וואס דער מענטש מאכט אז ס'לוינט אים זיך אויפירן גוט צו יענעם כדי יענער זאל זיך אויפירן גוט צו אים, ס'לוינט נישט צו וויי טון יענעם כדי יענער זאל דיר נישט וויי טון.

איך האב אויף דעם עטליכע הערות, בקיצור:

1. האסט ארויסגענומען ס'גאנצע לופט פון די מאראל באלאן, האסט עס 'מגשם' געווען און עס רעדוצירט צו זייער א טעכנישע זאך. כ'מיין אבער אז רוב מענטשן וועלן אנקוקן מאראל אלץ מער פון דעם, אלץ א וועג וויאזוי צו לעבן, א וועג וויאזוי ס'ריכטיג צו לעבן און נישט סתם אן עגאיסטישע טעכנישע חשבון אדער אן עוואלוציאנישן אינסטינקט וואס איז דא צו העלפן דער מענטש צו סארווייווען, נאך אן אינסטינקט צווישן די אינסטינקן וואס פירן דעם מענטש. ווען מען איז מחנך א קינד זיך צו פירן מאראליש, און דער זעלבע ווען מען איז דן איבער א נושא צו ס'איז מאראליש צו נישט רעדט מען פון עפעס העכערס פון דעם און נישט צו ס'לוינט אדער נישט.

2. ביסט מצמצם מאראל צו זייער ספעציפישע מצבים און פעלדער. די רעדסט פון עטליכע זייער אלגעמיינער זאכן ווי נישט וויי טון, זיין גוט צו אנדערע וכו'. וואס איז מיט מאראלן וואס זענען נישט נוגע און האבן נישט קיין שום שייכות מיט אנדערע, נאר אנבלאנגט מיין אייגענע פערזענליכע לעבן, צו איז דארט נישט פארהאן קיין מאראלן? ס'זענען פארהאן פיל מאראלן, צו וועלכע אנשטענדיגע מענטשן זענען מחנך זייערע קינדער וואס האבן קיין פארבינדונג צו דעם אנדערן נאר זענען ווי ערווענט א וועג וויאזוי ס'ריכטיג צו לעבן אפגעזען צו ס'עפעקט אנדערע צו נישט.
אפילו ביי מאראלן וואס זענען יא נוגע אנדערע איז פארהאן פיל קאמפליצירטע סיטואציעס וואס זענען נישט שווארץ אדער ווייס, ס'נישט גענוג צו חשבונ'ן צו ס'לוינט צו נישט. ס'נישט גענוג צו גיין לויטן אינסטינקט.

3. וואס וועט זיין צום ביישפיל, איינער וואס וואוינט אויף אן אינזל אליין, צו מעג ער זיך אויפירן וויאזוי ער וויל וויבאלד ער עפעקט נישט קיינעם און ער האט נישט די סארווייול סארט חשבונות? און אויב איינער זאגט אז אים גייט נישט אן דעם חשבון, ער איז גענוג שטארק און קימערט זיך נישט וויאזוי אנדערע וועלן זיך אויפירן צו אים, וואס וועסטו אים זאגן, פארוואס זאל ער זיך פירן מאראליש?

4. דאס וואס די זאגסט אז עס איז אייגענע פארשטאנד, דעמאלט קענסטו נישט צווינגן קיינעם זיך אויפירן אויף א געוויסע וועג אדער אפילו מחנך זיין צו א געוויסע וועג (חוץ אפאר עטליכע בעיסיק זאכן) יעדער קען לעבן לויט ווי זיין פארשטאנד זאגט און אך און וויי ווען יעדער וועט לעבן ווי ער פארשטייט. שוין אפגערעדט אז יעדער האט זיך זיינע נייגונגען לטובת עצמו, זיינע געפילן, זיינע תכונות, זיין וועג ווי מ'האט אים מחנך געווען, זיין קולטור ווי ער לעבט, זיין עפאכע ווי ער לעבט. בקיצור מאראל איז וויאזוי איך פארשטיי אז ס'לוינט מיר צו לעבן. דאס זאגט מיר גארנישט און איז אוודאי מיך גארנישט מחייב.

[הקטן]

די סיבה פארוואס ס'איז שטארק וויכטיג צו קלארמאכן די דיפרענסעס צווישען גאט, תורה, און מאראל, איז ווייל אויב נישט וועט א מענטש קאליע מאכן איינס וועגען צווייטען. .

דאס איז די זעלבע וואו זאגן אלע ראסעס זענען ממש גלייך, ווייל זאגן אנדערש האט שוין געקאסט זייער אסך פאר מענטשהייט.


אזא אמונה הכרחית (לויט די איגעראנעס פירש פין דעם ווארט דא אין ק"ש)

[סאנטיאגא]

די שאלה איז ווי פאלגנד, און איך וועל עס באזירן אויף א מעשה (שהיה) וואס איך האב אמאל געהערט,
מען האט אמאל געמאכט און א''י א גרויסע צאמקום ערגעץ און גליל, אן 'אסיפת חינוך' פאר די פרייע מחנכים ומחנכות פונעם לאנד, האבן זיי געוואלט אויך ברענגען א ארטידאקסישן רב וואס זאל רעדן, און זיי האבן גערופן א געוויסע מנהל פון א חרדישן מוסד און א''י (איך געדענק שוין נישט וועמען זיי האבן געריפן, אפשר קען איינער וואס קען די מעשה שרייבן ווער עס איז געווען)
זיי האבן אים אבער קלאר געמאכט אז ער איז דא נאר אז עס זאל זיין א קאלירפולע אויסווייל פון רעדנערס, אבער ער זאל נישט רעדן קיין שום רעליגיעזע זאכן, אדער ארויסברענגען די תורה מהלך ווס. די פרייע וכדו'

למעשה האט ער זיך אויפגעשטעלט רעדן, און געזאגט אזוי, רבותי דא זיצן דאך פון די בעסטע מחנכים פון לאנד, איז לאמיך פארלייגן א שאלה פאר ענק, עפעס וואס האט זיך אפגעטון ביי אונז און תלמיד תורה,

געווען א אינגל וואס האט גע'גנב'עט ביי א צוויטן אינגל א פינעווער, די אינגל איז זיך געקומען אויסוויינען פאר מיר, האב איך אריינגערופן די גנב און אים אנגעשריגן, גיב שוין צירוק די רויב פאר דיין חבר,
זאגט מיר די אינגל אזוי, יא, די מנהל איז שטערקער פון מיר, און קען מיך זאגן וואס צו טון, אבער איך וויל פארשטיין שכל'דיג פארוואס זאל איך עס צירוק געבן,
פרעגט די מנהל פונעם עולם, וואס האב איך אים געדארפט צו זאגן?

וואס הייסט האט די עולם ג'טענה'ט, עס איז נישט דיינס? גיב עס צירוק צו וועמען עס באלאנגט,
אויף דעם האט די מנהל צירוקגע'טענה'ט, פיין עס איז געווען זיינס ביז די צווייטע אינגל האט עס גענומען, יעצט איז עס די צווייטע אינגל'ס, ער האט עס פאקטיש, וואס גייט מיר אהן אז יענער האט עס פריער געהאט, יעצט האב איך עס,

האט איינער געוואלט זאגן אזוי, אויב גיבסטו עס נישט צירוק, דאן וועט מען מארגן צינעמען דיינע זאכן פון דיר, עס מיז זיין אזא מהלך פוו נישט נעמען יענעמס זאך,
אויף דעם האט די מנהל צירוקגעזאגט, אז די אינגל איז א גבר אלים, און מען קען נישט אזוי גרינג ציכאפן פון אים קיין זאכן, און חוץ המעשה באקומט ער נישט אזוי פיל פון דערהיים ווי אנדערע באקומען, סאו דאס איז נישט קיין טענה פאר דעם גנב, ווייל ער קען יא באשטיין אז ס'זאל זיין איש כל הישר בעיניו יעשה,

האט איינער געזאגט, גיב עס צירוק ווייל אזוי איז ריכטיג צו טון, אויף דעם האט ער די מנהל צירוקגעזאגט, ווער האט אפגעמאכט וואס איז ריכטיג, ער האלט אז דאס אז ער האט יעצט א פינעווער, איז מער ריכטיג ווי נישט האבן

בקיצור עס איז געגאנגען אהים און צירוק, ביז די גרויסע מכנחים זענען געבליבן מיט די צינג אינדרויסן, וואס איז טאקע דא צו מסביר זיין מאראליש און שכלדיג, צירוקצוגעבן דאס געלט? האבן זיי אים געפרעגט נא? וואס האסטו למעשה געזאגט פארן אינגל?

האט ער געזאגט, אז בעצם האט מען מיר אנגעווארנט נישט צו רעדן פון דעם, אבער אז מען פרעגט וועל איך זאגן, איך האב אים געענטפערט, גיב עס שוין צירוק, ווייל אין די תורה שטייט 'לא תגנובו' די באשעפער לאזט נישט גנב'ענען, און ער וועט דיר שטראפן אויב גיבסטו עס נישט צירוק

היוצא לנו מזה, א שטארקע נקידה, יא די אלע גוים זענען אייביג ביזי מיט ראסיזם און רעכטן פאר די באקריוודעטע, וכ' און מען פארשעמט און קענסלט די וואס גייען נישט מיט מיטן ריכטיגן גלייכבארעכטיגונג מהלך, אבער אלעס איז טאקע פיין פאר די כבוד וואס מען באקומט פארדעם, פארן זיין אן 'אזוי גערופענע' ארענטליכע' מענטש,
אבער מיט פארמאכטע טירן, ווען קיינער זעט נישט, וואס שטערט אים פון עביוזן, גנב'ענען, אראפקלאפן, אויב וועט מען נישט געוואר ווערן דארפון? און אפילו מען וועט צום סוף יא געוואר ווערן, וויפול סעלעברעטיס איז נאך יארן ארויסגעקומען די גאנצע שמיץ וואס זיי האבן באהאלטן אלע יארן ביי זיך, מער וויפול מען קען אפילו ציילן, זאת אומרת, אהן קיין רעליגיע, פארוואס זאל מען יא האבן א מאראל?

יעצט אודאי איז דא רעליגיעזע מענטשן וואס קענען זיך נישט מתגבר זיין און ליידער עביוזן זיי און זיי גנב'ענען וכד', אבער זיי ווייסן כאטש אז זיי טוען נישט ריכטיג, אבער די נישט רעליגיעזע, פארוואס זאל ער נישט עביוזן אדער גנב'ענען, אויב וועט מען קיינמאל נישט געוואר ווערן דערפון?

א שיינע קינדישע מעשה, פערפעקט צו פלאנצן טראמא און פחד יונגערהייט איז עס, אבער צום באדויערן, ווייט פון א קאמפעלינג ארגומענט. קיין שום פילזאף, אדוואקאט, פראקוראר, וויסנשאפטלער, אדער דאקטער - און סיי ווער עס וויל גענומען ווערן ערנסט - וועט קיינמאל נישט א ראיה ברענגען צו זיין/איר worldview אדער טעאריע ווייל אזוי שטייט... (dogmatism) און אוודאי נישט ציטירן א זאך וואס שטייט אין עפעס א פארשטויבטן בוך ווי דעם אלטן טעסטעמענט וואס איז אנגעפילט מיט רשעות, רציחה, און העיטרעד. (יא ס'האט אויך שיינע זאכן אבער למעשה איז פארהאן דארט פיל מיט גיפט וואס איז אומבאדינגט נוגע אויב מ'וויל אדרעסירן א פונדאמענטעליסט געטליכע מאראל) און זיס וואלט מען אויסגעזעהן ווען מ'וואלט געגאווערנד אויף אידאלן פון אור אלטע ביכעלעך וואס מ'קען נישט/מעג נישט טשעלענדזשן - אזוי רעדט מען נאר צו א קינד וואס פאלגט נישט:
-גיי שלאפן די רגע.
-פארוואס?
-ווייל אזוי האב איך געהייסן דו פאסקונדיאק! while ס'קען זיין די בעסטע זאך פארן קינד דאס אויסצופאלגן פאר זיין טובה וועגן, האסטעם אבער נישט געגעבן קיין שום rational foundation דערפאר, און דאס קינד פאלגט דיך נישט פאר די right reasons

עניוועי, מאראליטי קען מען באטראכטן אויף פילע דרכים, קאמפליצירטערע און גרינגערע.

אז מ'קוקט אריין אין די פילזאפיע פון יוטיליטעריניזם, וועט מען געפינען איין פשוט'ע קאנצעפט וואס לעזט דעם דין תורה זעהר גרינג. יוטיליטעריניזם קוקט אויף די מושג פון וואוילזיין well-being

דאס הייסט מ'פרובירט צו וויסן יעדע זאך צו ס'איז ריכטיג אדער נישט, באזירט אויף די איין criteria: טוט די אקט פארבעסערן און/אדער מאקסימיזירן די וואוילזיין פון יעדעם איינעם, אדער פון די מערהייט? יא? איז דאס מאראליש. ניין? אומ-מאראליש. case dismissed און א פרייליכן תמיד!
ס'איז דא נאך חלקים צו דעם ווי קאנסוקווענטשיליזם (וואס איז א צווייגל פון יוטיליטעריניזם) וואס קאנצענטרירט וועלכע אקט וועט האבן די בעסטע און ערגסטע קאנסקווענצן. אזוי ווי מ'פארשטייט אין דעם קעיס אז אויב דו בא'גנב'עסט מיר דארפסטו זיין גרייט אויף די קאנסוקווענצן. אבער די אונטערשטע שורה איז וואס ברענגט אונז אלע צו א בעסערע מצב? ס'איז נישט גענוג אז נאר איינער האט א טובת הנאה דערפון (אזוי ווי אנארכיזם, ליבערטעריניזם, איגאיזם,) נאר יעדעם'ס וואוילזיין איז די זעלבע וויכטיג.

וועלכע זאכן קוואליפיצירן אלס פאר well-being? אה ס'איז דא פארשידענע מאן דאמרם אויף דעם. קוק עס נאך, די הויפט זאכן אויפן ליסטע זענען, א דיזייער פאר א גוטע לעבן, פריינטשאפט, געזונט, און נאלידזש. פשוט ווייל ס'איז משמע אז יעדער איז better off מיט די זאכן, ווי איידער אן. שפעטער איז דא אנדערע און מ'קען דאס עקסטער שטודירן פאר ווער עס וויל.

מיין פוינט איז:
ס'איז אין יעדעם'ס וואוילזיין אז ביי א שווים באסיין זאל זיין א היטער, ס'איז אין יעדעם'ס וואוילזיין ס'זאל נישט זיין קיין טעראר אויף די וועלט, ס'איז אין יעדעם'ס וואוילזיין אז באואינג זאל דורכפירן מערערע טעסט פלייטס פאר זיי ליפערן אפ דעם עירקרעפט אויף וועם צענדליגער טויזנטער פאסאדזשירן וועלן דערויף פליען, ס'איז אין יעדעם'ס וואוילזיין אז ווען א מאטאריסט דרייט זיך אוועק אין א עקזיט אז ער זאל מאכן זיינע סיגנאלן צו לאזן וויסן פאר אנדערע וואס ער פלאנט דא צו טאן, ס'איז אין יעדעם'ס וואוילזיין נישט צו שטארבן פון הונגער, מחלות, און נאטירלכע חורבנות אא"וו - טרעף מיר סיי וועלכע קעיס ווי די מערהייט עגריט אז עפעס איז מאראל און קומט נישט נאך דעם גדר. מ'דארף נישט קיין באשעפער אדער סיי וועלכע deity צו זיין מאראל! ווייל אויב א בוך וועט זאגן אז געי אינדיוודיועלן אדער עמלקים, פארדינען נישט צו לעבן מאכט דאס נאכנישט די זאך מאראליש, און דו פארשטייסט אליינס ווי פראבלעמאטיש ס'איז צו נעמען מאראלן פון דארט און נאך זיין ביי די מיינונג אז דאס איז א גוטע מאראל קאוד, און גאר עליטיסט פון סיי וועלכע אנדערע. ווייל לויט די אויבנדערמאנטע מאראל קאוד, אין א רעאליטעיט פון שזאת התורה לא תהא מוחלפת קען מען נישט אנקומען צו א גוטע וואוילזיין ווייל דאס האלט זיך אין איין טוישן ווי נאר די וועלט מאכט כסדר פארשריט, און אויב נעמסטו טאקע נישט דיינע מאראלן איבער הארגענען פון דעם בוך ביזטו דאך א פאלנער cherry picker...

רעדנ'דיג פון מאראליטי דא איז א שמועס צווישן מעט דילהאנטי א באקאנטער סקעפטיק און כופר, און ירדן פיטערסאן ווי זיי שפארן זיך איבער די געדאנק פון well-being דער לאזט נישט אויסרעדן...
https://youtu.be/FmH7JUeVQb8?t=2613

[שמן למאור]

סאנטיאגא: איך מיין אז די פארפאסט די נקידה..
די טוסט וואס יעדער כופר בתורה טוט ווען מען קאמפראנטירט אים מיט די שאלה פון מאראל.. און מען לויפט גלייך און מען טייטלט צירוק די פינגער אויף די זאכן וואס שטייט אין די תורה און עס איז נישט מאראליש לויט די היינטיגע פארשריפטן.. ווי צו זאגן.. און דיך תורה גלויביגע ביסט פינקט אזוי נישט מאראליש אדער גאר ערגער...

אבער דאס איז פארפאסט די נקידה און סתם פארדרייט די שמועס.

די נושא איז בכלל נישט ווער גנב'עט מער אדער ווער רצח'עט מער.. איך מיין אז אונז זענען אלע מודה אז די משלים וואס די האסט געברענגט איז מען מקיים סיי ביי די גלויביגע און ביי ביי די נישט גלויביגע.. פשוט ווייל יעדער וויל לעבן אין א גוטע סעסייעטי אפגעזען צו מען גלייבן אין א באשעפער אדער נישט. מען וועט אפעציעל טון נאר זאכן וואס איז גוט פאר די מענטשהייט. די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

[סאנטיאגא]

סאנטיאגא: איך מיין אז די פארפאסט די נקידה..
די טוסט וואס יעדער כופר בתורה טוט ווען מען קאמפראנטירט אים מיט די שאלה פון מאראל.. און מען לויפט גלייך און מען טייטלט צירוק די פינגער אויף די זאכן וואס שטייט אין די תורה און עס איז נישט מאראליש לויט די היינטיגע פארשריפטן.. ווי צו זאגן.. און דיך תורה גלויביגע ביסט פינקט אזוי נישט מאראליש אדער גאר ערגער...

אבער דאס איז פארפאסט די נקידה און סתם פארדרייט די שמועס.

די נושא איז בכלל נישט ווער גנב'עט מער אדער ווער רצח'עט מער.. איך מיין אז אונז זענען אלע מודה אז די משלים וואס די האסט געברענגט איז מען מקיים סיי ביי די גלויביגע און ביי ביי די נישט גלויביגע.. פשוט ווייל יעדער וויל לעבן אין א גוטע סעסייעטי אפגעזען צו מען גלייבן אין א באשעפער אדער נישט. מען וועט אפעציעל טון נאר זאכן וואס איז גוט פאר די מענטשהייט. די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

שיטיעעעעם!!!!
דו פארטיישסט מיינע ווערטער ראנג.

האסטו געפרעגט צו מ'קען האבן מאראל אן א גאט? ענטפער איך דיר אז יא. און איך גיב דיר אויף מיין "פארוואס" אויף דעם. ווער אטאקירט מענטשן? איך קוק דיר אויס קאנפראנטירט? ווייל דאס זאגט געווענליך א מענטש וואס איז אויף די דיפענס... איך דיסקרעדיט דיין מאראל קאוד, און צייג דיר פארוואס ס'ארבעט נישט און איך שלאג דיר פאר אן אנדערע, וואו קומט אריין ווער איז בעסער? ווער עס גנב'עט און רצח'עט מער און ווייניגער? איך האב דוקא איגנארירט דעם חלק אין דיין תגובה ווייל ס'קומט אינגאנצן נישט אריין. אז דו ווילסט דוקא יא גיין דארט זיי מוחל גוגל וויפיל פראצענט פון קרימינאלן אין טורמע'ס זענען רעליגיעז און וויפיל נישט...

[צוזאמגעדרייט]

סאנטיאגא: איך מיין אז די פארפאסט די נקידה..
די טוסט וואס יעדער כופר בתורה טוט ווען מען קאמפראנטירט אים מיט די שאלה פון מאראל.. און מען לויפט גלייך און מען טייטלט צירוק די פינגער אויף די זאכן וואס שטייט אין די תורה און עס איז נישט מאראליש לויט די היינטיגע פארשריפטן.. ווי צו זאגן.. און דיך תורה גלויביגע ביסט פינקט אזוי נישט מאראליש אדער גאר ערגער...

אבער דאס איז פארפאסט די נקידה און סתם פארדרייט די שמועס.

די נושא איז בכלל נישט ווער גנב'עט מער אדער ווער רצח'עט מער.. איך מיין אז אונז זענען אלע מודה אז די משלים וואס די האסט געברענגט איז מען מקיים סיי ביי די גלויביגע און ביי ביי די נישט גלויביגע.. פשוט ווייל יעדער וויל לעבן אין א גוטע סעסייעטי אפגעזען צו מען גלייבן אין א באשעפער אדער נישט. מען וועט אפעציעל טון נאר זאכן וואס איז גוט פאר די מענטשהייט. די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

שיטיעעעעם!!!!
דו פארטיישט מיינע ווערטער ראנג, און דו האסט אליינס נישט גענוג ארויס די נושא.

האסטו געפרעגט צו מ'קען האבן מאראל אן א גאט? ענטפער איך דיר אז יא. און איך גיב דיר אויף מיין "פארוואס" אויף דעם. ווער אטאקירט מענטשן? איך קוק דיר אויס קאנפראנטירט? ווייל דאס זאגט געווענליך א מענטש וואס איז אויף די דיפענס... איך דיסקרעדיט דיין מאראל קאוד, און צייג דיר פארוואס ס'ארבעט נישט און איך שלאג דיר פאר אן אנדערע, וואו קומט אריין ווער איז בעסער? ווער עס גנב'עט און רצח'עט מער און ווייניגער? איך האב דוקא איגנארירט דעם חלק אין דיין תגובה ווייל ס'קומט אינגאנצן נישט אריין. אז דו ווילסט דוקא יא גיין דארט זיי מוחל גוגל וויפיל פראצענט פון קרימינאלן אין טורמע'ס זענען רעליגיעז און וויפיל נישט...

נארוואס געגוגלט

קנאפע 70 פראצענט! Wow

[סאנטיאגא]

די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

פון וואו נעמסטו דעס אפילו? לאל פון וואו קען א הינדו זיין מאראל? ער האט נישט קיין תוה"ק ווי דיר, און די פאקט אז טויזנטער אטעאיסטן קענען געבן צדקה און אריינעמען געסט און טוהן אנדערע סעלפלעסס און וואלענטערי עקטס אף קיינדנעסס וואס ברענגט זיי גארנישט, וואס איז דאס?

[צוזאמגעדרייט]

די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

פון וואו נעמסטו דעס אפילו? לאל פון וואו קען א הינדו זיין מאראל? ער האט נישט קיין תוה"ק ווי דיר, און די פאקט אז טויזנטער אטעאיסטן קענען געבן צדקה און אריינעמען געסט און טוהן אנדערע סעלפלעסס און וואלענטערי עקטס אף קיינדנעסס וואס ברענגט זיי גארנישט, וואס איז דאס?

זיי מיינען נאר זיך אליינס

לאל

[צפור בודד]

איך גלייב נישט אז די מעשה איז טאקע פארגעקומען בפועל ממש ווייל די ריעזענינג האט ממש נישט קיין הענט און קיין פיס ווי ברוינשטיין האט שוין אנגעמערקט.

א טיפישע חדר מעשה'לע

Sent from my SM-G981B using Tapatalk

[שמן למאור]

סאנטיאגא: איך מיין אז די פארפאסט די נקידה..
די טוסט וואס יעדער כופר בתורה טוט ווען מען קאמפראנטירט אים מיט די שאלה פון מאראל.. און מען לויפט גלייך און מען טייטלט צירוק די פינגער אויף די זאכן וואס שטייט אין די תורה און עס איז נישט מאראליש לויט די היינטיגע פארשריפטן.. ווי צו זאגן.. און דיך תורה גלויביגע ביסט פינקט אזוי נישט מאראליש אדער גאר ערגער...

אבער דאס איז פארפאסט די נקידה און סתם פארדרייט די שמועס.

די נושא איז בכלל נישט ווער גנב'עט מער אדער ווער רצח'עט מער.. איך מיין אז אונז זענען אלע מודה אז די משלים וואס די האסט געברענגט איז מען מקיים סיי ביי די גלויביגע און ביי ביי די נישט גלויביגע.. פשוט ווייל יעדער וויל לעבן אין א גוטע סעסייעטי אפגעזען צו מען גלייבן אין א באשעפער אדער נישט. מען וועט אפעציעל טון נאר זאכן וואס איז גוט פאר די מענטשהייט. די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

שיטיעעעעם!!!!
דו פארטיישט מיינע ווערטער ראנג, און דו האסט אליינס נישט גענוג ארויס די נושא.

האסטו געפרעגט צו מ'קען האבן מאראל אן א גאט? ענטפער איך דיר אז יא. און איך גיב דיר אויף מיין "פארוואס" אויף דעם. ווער אטאקירט מענטשן? איך קוק דיר אויס קאנפראנטירט? ווייל דאס זאגט געווענליך א מענטש וואס איז אויף די דיפענס... איך דיסקרעדיט דיין מאראל קאוד, און צייג דיר פארוואס ס'ארבעט נישט און איך שלאג דיר פאר אן אנדערע, וואו קומט אריין ווער איז בעסער? ווער עס גנב'עט און רצח'עט מער און ווייניגער? איך האב דוקא איגנארירט דעם חלק אין דיין תגובה ווייל ס'קומט אינגאנצן נישט אריין. אז דו ווילסט דוקא יא גיין דארט זיי מוחל גוגל וויפיל פראצענט פון קרימינאלן אין טורמע'ס זענען רעליגיעז און וויפיל נישט...

נארוואס געגוגלט

קנאפע 70 פראצענט! Wow

די דארפסט אריינעמען אין חשבון צוויי זאכן

1. די צאל רעליגיזע מענטשן אין אמעריקע בכלל האלט ביי 70%

2. די סטאטיסטיק גענימען אין די תפיסות איז פון די באטייליגטע וואס זיצן "יעצט" אין די תפיסות און "נישט" פון די צאל וואס טוען פארברעכנס. דאס הייסט מען האט גענומען די סטאטיסטיק יעצט און נישט ווען זיי זענען אריין אין תפיסה.
און ווי באקאנט זיצן די קרימינאלן און שימלען אפ די יארן און תפיסה און טשאפלאנען און פריסטן קומען זיי פארדרייען טאג טעגליך מיט לעקטשורן און רעליגיע פראפעגאנדע, וואס דאס מאכט אז אסאך ארעסטאנטן זאלן "ווערן" רעליגיעז.

[שמן למאור]

די שאלה איז נאר פון וואו עס קומט אין הארצן? אויב איז עס צוליב וואס גאט הייסט זיין ערליך און מענטשליך, מען טוט עס צוליב דעם פסוק ועשית הישר והטוב, דאן טוט מען עס אלעמאל און אפילו ווען קיינער זעט נישט! און אפילו אויף א סוטואציע ווי קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען! פשוט ווייל די באשעפער האט געהייסן אז דאס דארף מען טון און דאס הייסט גוט! און ער זעט דאך אלעס און וועט מיר שטראפן אויב טו איך נישט אזוי ווי ער הייסט.

וואס טוט זיך אבער מיט די נישט גלויביגע?? פארשטייט זיך אז ער וויל לעבן אין א נארמאלע וועלט און אפעציעל מאכט ער געזעצן פון וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.. אבער דאס איז אלעס בלויז זעלבסט אינטערעס, מען טוט עס נישט אלטס עפעס א אלגעמיינע סיבה אז מען דארף נאר טון גוט.. ווייל וואס איז מיר מחייב דערצו? וא"כ ווען קיינער זעט נישט פארוואס זאל איך נישט גנב'ענען?
אודאי טאר די גאנצע וועלט נישט גנב'ענען.. ווייל נאכדעם ווערט אויס וועלט.. אבער באהאלטענעהייט ווען קיינער זעט נישט.. און קיינער וועט קיינמאל נישט אויסגעפינען?.. איז עס בלויז א שאלה פון אדער מיך אדער יענעם! נישט אדער מיך אדער די וועלט...
ווער איז דא מיך אפצוהאלטן פון נישט גנב'ענען? פארוואס זאל איך נישט געבן א נעם וואס איך וויל און פארטיג?

פון וואו נעמסטו דעס אפילו? לאל פון וואו קען א הינדו זיין מאראל? ער האט נישט קיין תוה"ק ווי דיר, און די פאקט אז טויזנטער אטעאיסטן קענען געבן צדקה און אריינעמען געסט און טוהן אנדערע סעלפלעסס און וואלענטערי עקטס אף קיינדנעסס וואס ברענגט זיי גארנישט, וואס איז דאס?

סאנטיאגא: קען זיין אז די קעפל איז אביסל פארפירעריש ווייל עס מאכט אויסקוקן אז די שאלה איז "צו קען א עטעאיסט זיך בכלל אויפפירן מאראליש"? וואס אויף דעם איז די תשובה "זיכער אז יא"

די שאלה ליגט אין די ווארט "עכטע" צו קען די מאראל זיין "עכט" און אמת'דיג.

די שאלה איז גאנץ א פשוטע. אודאי קענען אטעאיסטן טון טובות און גיבן צדקה.. אבער זיי טוען אלעס פאר זיך.. יא! זיך צו שטילן דעם רחמנות געפיל אדער זיך צו מאכן פילן גוט אלטס א בעל מכניס אורח וכדומה..
דאס איז נישט קיין באליידיגונג פאר א כופר, עס איז פשוט די פאקט און די אמת. וואס דען דארף א מענטש צו זיכן?
א מענטש איז (לשיטתם) בלויז א פעקל פון צעלן וואס איז פערצופאל אנגעקומען דא נאך א פראצעדור פון ביליאנע יארן פון אוועלוציע... די מענטש איז א גארנישט... נישטא באמת קיין ריכטיג אדער אומריכטיג, עס איז אלעס בלויז געפילן וואס די בינטל אטאמען און צעלן שטעלן אהער. און חוץ פון פראבירן זיך צו ערפילן מיט די מאקסימום תענוג איז בעצם נישטא עפעס אנדערש וואס א מענטש האט צו זיכן דא.
און דעם איז נכלל עסן, טרינקן, מלנ"ז, און אויך זיך מאכן ווי א גוטע מענטש צו באקומען ריספעקט, איינשטילן די נאטירליכע רחמנות געפילן דורכן העלפן שוואכע מענטשן, מכניס זיין אורחים, וכדומה וואס דאס גיבט אים א גוטע געפיל אז ער טוט די ריכטיגע זאך (הגם באמת איז עס בלויז א דמיון.. ווייל ווער האט מחליט געווען וואס גוט מיינט? בלויז ווייל דיינע צעלן פילן אזוי ווערט עס נאכנישט א פאקט. און אפילו די אמת איז אז דאס הייסט יא "גוט" אדער "ריכטיג" אבער ווער האט מחליט געווען אז איך מוז זיך פירן "גוט" און ריכטיג"?)

די פוינט איז איין זאך און ביטע ענטפער אויף די פראגע.

איך בין אליינס און מקוה.. קיינער זעט נישט! ס'נישטא קיין קעמעראס און עס איז ליידיג.. פארוואס מעג איך נישט גיבן א קוועטש פון מיין שכנ'ס שעמפאו? איך וועל גנב'ענען אביסל, ער וועט אפילו נישט באמערקן... און איך וועל נישט פילן שלעכט דערפון.

איין תשובה קען זיין "ווייל גאט לאזט נישט" ענד אוו סטארי.
(דאס ריף איך אהן ריכטיגע מאראל.. הגם עס איז אויך לאו דוקה אז ער טוט עס וועגן די ריכטיגקייט שבו.. ער קען פינקט אזוי מיינען זיך.. דהיינו קבלת שכר אדער פחד פון עונש וואס דאס איז ווייטער בלויז געטראכט פון זיך.
די סיבה פארוואס איך ריף עס אהן "עכט" איז ווייל די סיבה וואס האלט אים אפ, איז אויך נוגע ווען קיינער זעט נישט.. אפגערעדט אז אין ריכטיגע אידישקייט טאר מען טאקע נישט גנב'ענען ווייל עס איז נישט ריכטיג.. און ווייל גאט האט אזוי געהייסן, אהן קוקן אויף שכר ועונש)

וואס נאך קענסטו מיר ענטפערן אויב בין איך נישט גלויביג?
פארוואס זאל איך עס נישט טון?

איך מיין אז די וועסט מודה זיין צו מיר אז עס איז נישט די "ריכטיגע" זאך צו טון און עס איז נישט "מאראליש"
אבער אויב איז נישטא קיין גאט, דאן וואס איז מיר מחייב זיך אויפצופירן "ריכטיג" און מאראליש"??

[צוזאמגעדרייט]

ס'איז דא גענוג (אויב נישט מער) נישט רעליגיעזע וואס וואלטן נישט גע'גנב'עט ווען קיינער זעהט נישט.

אדרבה קוק וויפיל רעליגיעזע מענטשן 'בארגן' זייף אין מקוה. באמת מיינט עס גארנישט, ווייל קען זיין ער פאלט פשוט אדורך.

דאס איז אבער אמאל זיכער, ס'איז דא גענוג נישט רעליגיעזע מענטשן וואס וועלן זיך פירן מיט ישרות אפילו קיינער זעהט נישט. לדעתי ווענד זיך עס בעיקר אין חינוך, סביבה, פערסינאַליטעט וכדו' און נישט אין גלויבינג.

[שמן למאור]

ס'איז דא גענוג (אויב נישט מער) נישט רעליגיעזע וואס וואלטן נישט גע'גנב'עט ווען קיינער זעהט נישט.

אדרבה קוק וויפיל רעליגיעזע מענטשן 'בארגן' זייף אין מקוה. באמת מיינט עס גארנישט, ווייל קען זיין ער פאלט פשוט אדורך.

דאס איז אבער אמאל זיכער, ס'איז דא גענוג נישט רעליגיעזע מענטשן וואס וועלן זיך פירן מיט ישרות אפילו קיינער זעהט נישט. לדעתי ווענד זיך עס בעיקר אין חינוך, סביבה, פערסינאַליטעט וכדו' און נישט אין גלויבינג.

ביסט גערעכט. און וועגן דעם האב איך מקדים געווען אין די ערשטע תגובה פון די אשכול אז די נושא איז אויך נישט דא ווער עס "טוט" בעסער.
די שאלה איז אין די מחשבה פון ביידע קאטעגאריעס.

דהיינו. די גלויביגע וואס בארגן זייף אין מקוה זענען מודה אז זיי טוען נישט ריכטיג.. (זיי קענען זיך פשוט נישט איינהאלטן וכדומה.. תריצים פארוואס זיי טוען עס. אבער זיי אליין האלטן אז לויט זייער השקפה און אמונות, טוען זיי א עוולה. פארוואס? ווייל די באשעפער לאזט נישט.

אבער די נישט גלויביגע, הגם ער וועט נישט גנב'ענען אפילו קיינע זעט נישט מחמת ווייל זיין חינוך האט אים אזוי אויפגעברענגט, אדער ווייל בטבע טוט ער נישט אזעליכע זאכן.. איז אבער בעצם לויז זייער השקפה און אמונה האט עס נישט קיין ראציאנאלער פשט.

דאס הייסט אז אודאי וועלן מענטשן טון למעשה לויט זייער נאטור. (הגם אסאך גלויביגע וועלן נייגן פון זייער נאטור בלויז ווייל גאט האט געהייסן. אבער דאס איז נישט די פוינט דא) די שאלה איז וואס ער האלט על פי די שכל, פארוואס ער "דארף" אזוי טון

איך זע נישט וויאזוי די נישט גלויביגע קען מיר מסביר זיין פארוואס ער גנב'עט נישט ווען קיינער זעט נישט. און בעיקר וויאזוי קען ער עס מסביר זיין פאר א צווייטן וואס האט נישט די זעלבע חינוך אדער געפיל ווי אים.

די גלויביגע קען סיי מסביר זיין פארוואס ער פירט זיך אזוי און אויך פארוואס די זאלטס זיך אזוי פירן
"ווייל גאט האט געהייסן"!

[צוזאמגעדרייט]

האט עס נישט קיין ראציאנאלער פשט.

האלט על פי די שכל, פארוואס ער "דארף" אזוי טון

וואס האט רעליגיע\גלויבן מיט ראציאנאליזם און שכל? כ'הייב נישט אן צו פארשטיין די צוזאמענשטעל

[שמן למאור]

האט עס נישט קיין ראציאנאלער פשט.

האלט על פי די שכל, פארוואס ער "דארף" אזוי טון

וואס האט רעליגיע\גלויבן מיט ראציאנאליזם און שכל? כ'הייב נישט אן צו פארשטיין די צוזאמענשטעל

די שאלה דא איז איין זאך. ווער האט א שטערקערע רובאסט ארגומענט פארוואס זיך אויפצופירן מאראליש אפילו קיינער זעט נישט און עס וועט נישט שאדן די וועלט ארדער.

דאס איז א שאלה אומאפהענגיג צום נושא צו רעליגיע האט מיט שכל אדער נישט.

[צוזאמגעדרייט]

האט עס נישט קיין ראציאנאלער פשט.

האלט על פי די שכל, פארוואס ער "דארף" אזוי טון

וואס האט רעליגיע\גלויבן מיט ראציאנאליזם און שכל? כ'הייב נישט אן צו פארשטיין די צוזאמענשטעל

די שאלה דא איז איין זאך. ווער האט א שטערקערע רובאסט ארגומענט פארוואס זיך אויפצופירן מאראליש אפילו קיינער זעט נישט און עס וועט נישט שאדן די וועלט ארדער.

דאס איז א שאלה אומאפהענגיג צום נושא צו רעליגיע האט מיט שכל אדער נישט.

מאכט נישט אויס, ווייל ביים סוף טוט יעדער וואס עס מאכט אים פילן גוט.
דער רעליגיעזער שפירט גוט אז ער דינט גאט און\אדער אז גאט וועט אים באצאלן דערפאר.
דער סעקולערע מענטש וועט שפירן גוט אז ער טוט די ריכטיגע זאך. פאקט איז אז עס מאכט גוט שפירן.

[סאנטיאגא]

די דארפסט אריינעמען אין חשבון צוויי זאכן

1. די צאל רעליגיזע מענטשן אין אמעריקע בכלל האלט ביי 70%

2. די סטאטיסטיק גענימען אין די תפיסות איז פון די באטייליגטע וואס זיצן "יעצט" אין די תפיסות און "נישט" פון די צאל וואס טוען פארברעכנס. דאס הייסט מען האט גענומען די סטאטיסטיק יעצט און נישט ווען זיי זענען אריין אין תפיסה.
און ווי באקאנט זיצן די קרימינאלן און שימלען אפ די יארן און תפיסה און טשאפלאנען און פריסטן קומען זיי פארדרייען טאג טעגליך מיט לעקטשורן און רעליגיע פראפעגאנדע, וואס דאס מאכט אז אסאך ארעסטאנטן זאלן "ווערן" רעליגיעז.

אמ"ג.. דאס אז די פאראייניגטע שטאטן איז אזוי רעליגיעז מאכט עס נאר שווערער! ס'איז אזוי ווי די באקאנטע טרויעריגע שטודיע לאזונג "אמעריקע האט 5% פאפולאציע און 25% פון די ארעסטאנטן... דאס מאכט עס שווערער פון אזוי ווייניג מענטשן און אזויפיל אינקארסערעישנס? וואס גייט דא פאר? עס צו לייגן אין פערספעקטיוו, דאס מיינט אז למשל קאטוילישע און פראטעסטאנטן האבן באלד אזא גרויסע פראצענט אינעווייניג ווי זיי האבן אינדרויסן! איז דאס נישט קיין בושות פאר מענטשן וואס האלטן זיי האבן א סופיריער מאראל?

ראנג. מ'קוקט דאס שוין נאך בערך צען יאר, די ציפער פון 73% האט pew research שוין ארויסגעלייגט אין 2012 ס'איז שטארק מעגליך אז יעצט איז עס שוין העכער. און ס'איז קיינמאל נישט געווען קיין ערנסטע אטעאיסטישע אנוועזנהייט.
אגב יש אומרים אז ס'איז מער ארום 90% ווייל 17% האבן זיך נישט געוואלט באטייליגן, אדער נישט ארויסגעגעבן זייער גלויבן. אבער זיכער זענען זיי רוב פון זיי אפיקורסים. זיי שעמען זיך פשוט צו זיין די מינאריטעיט מ'וועט דאך זיי אויספייניגן....

יא און דו ווייסט וויפיל טשאפלעינס זענען קריסטן? 199 פון 236. די כופרים זענען אזוי אנדעררעפריזענטעד נעבעך

[שמן למאור]

האט עס נישט קיין ראציאנאלער פשט.

האלט על פי די שכל, פארוואס ער "דארף" אזוי טון

וואס האט רעליגיע\גלויבן מיט ראציאנאליזם און שכל? כ'הייב נישט אן צו פארשטיין די צוזאמענשטעל

די שאלה דא איז איין זאך. ווער האט א שטערקערע רובאסט ארגומענט פארוואס זיך אויפצופירן מאראליש אפילו קיינער זעט נישט און עס וועט נישט שאדן די וועלט ארדער.

דאס איז א שאלה אומאפהענגיג צום נושא צו רעליגיע האט מיט שכל אדער נישט.

מאכט נישט אויס, ווייל ביים סוף טוט יעדער וואס עס מאכט אים פילן גוט.
דער רעליגיעזער שפירט גוט אז ער דינט גאט און\אדער אז גאט וועט אים באצאלן דערפאר.
דער סעקולערע מענטש וועט שפירן גוט אז ער טוט די ריכטיגע זאך. פאקט איז אז עס מאכט גוט שפירן.

פיין. די רעדסט פון א פאל ווי סיי די גלויביגע און סיי די נישט גלויביגע זענען נאטירליכע פיינע מענטשן. און פילן זיך גוט ווען זיי נעמען נישט צו א פינעווער פון זייער חבר אפילו קיינער זעט נישט און די חבר וועט קיינמאל נישט געוואר ווערן.

אבער וואס טוט זיך מיט איינער וואס פילט נישט שלעכט צו טון אזא אקט..? ער וועט דיר זאגן.. עס איז בלויז א פיניווער.. קיינער וועט קיינמאל נישט וויסן.. פארוואס נישט??

מיין קעיס צו די גלויביגע איד איז.. טו עס נישט ווייל די אייבישטער לאזט נישט און ער האט אנגעגרייט א גיהנם פאר דעם. (אדער בניסחינו.. לוינט זיך דען מגולגל צו ווערן פאר א פינעווער.. וויפול אידן האבן זיך שוין אפגעהאלטן פון גנב'ענען בלויז צוליב דעם ארגומענט...)

אבער פאר דעם נישט גלויביגער האב איך נישט וואס צו זאגן..
אדרבה.. פארוואס זאל ער עס נישט נעמען? זיי מיר מסביר.. פליז.. כ'האב נארוואס געהאט א שוואכע מינוט...

[שמן למאור]

די דארפסט אריינעמען אין חשבון צוויי זאכן

1. די צאל רעליגיזע מענטשן אין אמעריקע בכלל האלט ביי 70%

2. די סטאטיסטיק גענימען אין די תפיסות איז פון די באטייליגטע וואס זיצן "יעצט" אין די תפיסות און "נישט" פון די צאל וואס טוען פארברעכנס. דאס הייסט מען האט גענומען די סטאטיסטיק יעצט און נישט ווען זיי זענען אריין אין תפיסה.
און ווי באקאנט זיצן די קרימינאלן און שימלען אפ די יארן און תפיסה און טשאפלאנען און פריסטן קומען זיי פארדרייען טאג טעגליך מיט לעקטשורן און רעליגיע פראפעגאנדע, וואס דאס מאכט אז אסאך ארעסטאנטן זאלן "ווערן" רעליגיעז.

אמ"ג.. דאס אז די פאראייניגטע שטאטן איז אזוי רעליגיעז מאכט עס נאר שווערער! ס'איז אזוי ווי די באקאנטע טרויעריגע שטודיע לאזונג "אמעריקע האט 5% פאפולאציע און 25% פון די ארעסטאנטן... דאס מאכט עס שווערער פון אזוי ווייניג מענטשן און אזויפיל אינקארסערעישנס? וואס גייט דא פאר? עס צו לייגן אין פערספעקטיוו, דאס מיינט אז למשל קאטוילישע און פראטעסטאנטן האבן באלד אזא גרויסע פראצענט אינעווייניג ווי זיי האבן אינדרויסן! איז דאס נישט קיין בושות פאר מענטשן וואס האלטן זיי האבן א סופיריער מאראל?

איך כאפ בכלל נישט וואס די זאגסט דא.
די ארגומענט וואס די האסט געמאכט אז 70% פון ארעסטאנטן זענען רעליגיעז, ווייזט נאר עפעס, אויב די ראטע פון רעליגיעזע מענטשן בכלל אין אמעריקע איז ווייניגער ווי 70%, אבער היות רעליגיעזע מענטשן בכלל שטייט ביי 70% פון אמעריקאנע פאפעלאציע, א"כ איז די צאל ארעסטאנטן בלויז א פשוטע רופלעקציע פון די רעליגיע דעמאגרעף פון אמעריקע.

ראנג. מ'קוקט דאס שוין נאך בערך צען יאר, די ציפער פון 73% האט pew research שוין ארויסגעלייגט אין 2012 ס'איז שטארק מעגליך אז יעצט איז עס שוין העכער. און ס'איז קיינמאל נישט געווען קיין ערנסטע אטעאיסטישע אנוועזנהייט.
אגב יש אומרים אז ס'איז מער ארום 90% ווייל 17% האבן זיך נישט געוואלט באטייליגן, אדער נישט ארויסגעגעבן זייער גלויבן. אבער זיכער זענען זיי רוב פון זיי אפיקורסים. זיי שעמען זיך פשוט צו זיין די מינאריטעיט מ'וועט דאך זיי אויספייניגן....

די באציסט זיך נישט צום פאקט אז די אלע סאטיסטיקס זענען פון די אלע "בעלי תשובה" וואס זיי ווערן רעליגיעז "אין" תפיסה, און נישט זייער מצב ביים באגיין די פארברעכנס.

יא און דו ווייסט וויפיל טשאפלעינס זענען קריסטן? 199 פון 236. די כופרים זענען אזוי אנדעררעפריזענטעד נעבעך

נו... זאגסט דיך עס אליין? וויפול אטעאיסטישע טשאפלינס איז דא? אודאי ווערן זיי אסאך מער רעליגיעז..

[חדשים]

די אפהאלט פאר א נישט גלויביגער קען זיין אזוי. עס איז א בחינה ווי גדרים וסייגים. אויב א מענטש ווייסט ביי זיך אז איך נעם נישט א זאך וואס באלאנגט נישט צו מיר, אפילו קיינער זעט נישט, וועט ער קיינמאל נישט נכשל ווערן און אייביג זיין א מאראלישער מענטש. אויב ווייסט ער אז עס איז דא צייטן וואס איך קען יא נעמען מיין חבר’ס זאך, יעדע מאל וואס ער זעהט א פינעווער וועט ער זיין ביזי צו טראכטן אפשר יעצט מעג איך עס נעמען. און נישט אייביג וועט ער טאקע גוט אויסרעכענען, און עס וועט ארויסקומען א נישט מאראלישער אקט. דאס אליינס קען זיין א שטארקע צוריקהאלט פאר א מאראלישע מענטש. איך לאז מיר נישט אריין אין די ספיקות, און איך נעם נישט קיינמאל מיין חבר’ס זאך.

אויב לערן איך אז די תורה זאגט אונז מאראלישע אקטן, קען די איסור פון קיינמאל נישט גנב’נן, אויך זיי מגדר סייג למאראל.

[סאנטיאגא]

אבער וואס טוט זיך מיט איינער וואס פילט נישט שלעכט צו טון אזא אקט..? ער וועט דיר זאגן.. עס איז בלויז א פיניווער.. קיינער וועט קיינמאל נישט וויסן.. פארוואס נישט??

מיין קעיס צו די גלויביגע איד איז.. טו עס נישט ווייל די אייבישטער לאזט נישט און ער האט אנגעגרייט א גיהנם פאר דעם. (אדער בניסחינו.. לוינט זיך דען מגולגל צו ווערן פאר א פינעווער.. וויפול אידן האבן זיך שוין אפגעהאלטן פון גנב'ענען בלויז צוליב דעם ארגומענט...)

פראבלעם: די עלטסטע גיהנום איז כאטש 2,000 יארע עלטער ווי אידישקייט זעלבסט. גהינום ווערט אפילו נישט דערמאנט אין חמשה חומשי תורה בכלל, נאר שפעטערע קבלה'יסטן האבן אריינגעברענגט דעם קאנצעפט, איז אויב דו ביזט איבערצייגט אז די מושג פון א גהינום איז וואר, האסטו א לאנגע ליסטע פון גהינום'ס וואס דו ברויכסט אפווענדן ערשט, צו קענען זיין איבערצייגט אז נאר דיינס איז טאקע די עכטע; פון מצרי'שע ביז גריכישע, און הינדו'אישע אזוי צוריק ארויף ביז מעסעפאטעמיע וואס איז היינט די ראיאן פון טערקיי, איראק, און סיריע.

כל זמן דו קענסט דאס נישט טאן (ניין די כוזרי ארבעט נישט דא ווייל ס'שטייט נישט אין ערגעץ אין חומש) זעה איך נישט די סיבה פון דיין פאראנאויע אויף דיין ווערסיע מער ווי סיי וועלכע אנדערע, העק דו וועסט ברענען פאר אלע זייערע חטאים וואס דו ברעכסט אנגעהויבן ביים רידזשעקטן זייערע געטער... און וואס איז שוין איין אידישע גהינום פאר 28 הינדו'אישע? והדרת פני זקן איז עפעס א קלייניקייט?

[סאנטיאגא]

האט עס נישט קיין ראציאנאלער פשט.

האלט על פי די שכל, פארוואס ער "דארף" אזוי טון

וואס האט רעליגיע\גלויבן מיט ראציאנאליזם און שכל? כ'הייב נישט אן צו פארשטיין די צוזאמענשטעל

די שאלה דא איז איין זאך. ווער האט א שטערקערע רובאסט ארגומענט פארוואס זיך אויפצופירן מאראליש אפילו קיינער זעט נישט און עס וועט נישט שאדן די וועלט ארדער.

דאס איז א שאלה אומאפהענגיג צום נושא צו רעליגיע האט מיט שכל אדער נישט.

איז לאמיר ארויס נעמען דיין ארגומענט פון scripture אויף די איין בייעסד משל וואס קומט אויס גוט פארן גלויביגער

וואס איז למשל גאט'ס מאראלישע פאזיציע איבער לאנגע טורמע טערמינען?