איז טאקע דא א גיהנם???

[שמן למאור]

אדרבה, צייג מיר אהן לינקס וואו ער אדרעסירט מיין שאלה און קלארט עס אויס. האסט געשריבן אז די ווידיא וועט מיר מאכן "אסאך" קלארער, דערווייל האט עס מיר נאר געברענגט פרישע קשיות מיט שוואכע תריצים.

[קאסא גראנדע]

https://youtu.be/m4W5wCLQIUY

https://youtu.be/MlTd2ahl-EE

ער האט נאך אסאך אבער גיי יעצט זוך עס אויף. עס וועט מיר נעמען אסאך צייט. אבער הערענדיג זיינע שיעורים גאר אסאך האב איך זייער א קלאר בילד אויף דיינע שאלות. פשוט עס איז צו לאנג פאר מיר צו שרייבן

[טאמבל סאס]

וואס איך פארשטיי נישט איז:

פארוואס גיהנום מעג מען אויסמאלעווען כלערליי שרעקעדיגע דעסקריפשענס און פייניגונגען און גן-עדן זאגט מען נאר ס'איז עפעס וואס מ'קען זיך נישט פארשטעלן.. עפעס מער רוחניות'דיג..

אויב גיהנום קען מען דעסקרייבן אין מענטשליך-פארשטאנדיגע טערמינען פארוואס מעג מען זיך נישט מצייר זיין גן-עדן אלס א פלאץ פון גוטע וויין, מיידלעך, טשעקוזיס און אָווער-נייט קוגל? אזוי ווי די מוסלעמענער? (נאר דארט איז עס אפשר קעבּאַבּ?)

[וואלווי]

וואס איך פארשטיי נישט איז:

פארוואס גיהנום מעג מען אויסמאלעווען כלערליי שרעקעדיגע דעסקריפשענס און פייניגונגען און גן-עדן זאגט מען נאר ס'איז עפעס וואס מ'קען זיך נישט פארשטעלן.. עפעס מער רוחניות'דיג..

אויב גיהנום קען מען דעסקרייבן אין מענטשליך-פארשטאנדיגע טערמינען פארוואס מעג מען זיך נישט מצייר זיין גן-עדן אלס א פלאץ פון גוטע וויין, מיידלעך, טשעקוזיס און אָווער-נייט קוגל? אזוי ווי די מוסלעמענער? (נאר דארט איז עס אפשר קעבּאַבּ?)

איך וואלט געלייגט די אווערנייט קוגל פאר די וויין, דערנאך מיידלעך וכו'

[טאמבל סאס]

יא, קיינער וויל נישט א נפיחה אינמיטן די מצוה.

אבער יעצט ערנסט גערעדט. דאס איז די סיבה פארוואס ס'ווערט נישט דערמאנט אין נ"ך. ווייל ס'איז א שפעטערע אויסטרעף. און פאר די יעניגע וואס ברענגען די רמזים פון גי-הינום אין דניאל (?), פרעג זיי אויב די רמזים פאר ישו הנוצרי אין נ"ך, טוען זיי אויך אקצעפטירן?

דערפאר זענען דא מהלכים (אין בודהיזם מיין איך איז דא אזא שטרעמונג) וואס זאגן אז ס'איז בעצם נישטא קיין גיהנום וגן-עדן נאר בטבע הדברים איז איין לעבן א המשכיות און א שכר ועונש פון די פריעדיגע לעבן אין די זעלבע צייט וואס ס'איז א הכנה צו די נעקסטע לעבן. און לאו דוקא ווייל גאט באצאלט אדער שטראפט דיך נאר סתם ווייל אזוי איז די טבע הבריאה.

סאוי, ווען עס גייט מיר גוט אין דער לעבן איז עס צוליב עפעס וואס כ'האב גוט געטוהן אין די פריעדיגע לעבן וכן להיפך ווען עפעס גייט מיר שלעכט. און ווען איך טוה בוחר זיין בטוב או ברע אין די לעבן, האט עס א קאנסעקווענץ פאר די קומענדיגע לעבן. ווייל וואס א מענטש טוט אין איין לעבן, טוט עס אויספארעמען די מיינד, די נשמה און די נפש אויף אזא אופן, אז אין די נעקסטע לעבן טוען דער מיינד, נשמה ונפש זיינע דעסיידן די לעוול אויף שכר און עונש וואס ער וועט באקומען.

און די לעבן מוז נישט זיין א גיהנום אדער גן-עדן צוליב די פיזישע מצבים און סוירקומסטענסעס ארום נאר ס'מעג אפילו זיין אלל אין די מיינד. משל למה הדבר דומה צו עמיצער וואס ווערט געבוירן אין א מקום וואו די מענטשן, זייערע געפירעכצער און זייערע אנגענומענע מאראלן מאכן אים שפורן ענג, ווי אין א גיהנום, און פאר יארן האט ער מורא זיך א ריר צו טאהן ווייל וואס וועלן מעכל און רעכל זאגן און מיטאמאל (אפשר ביי די 12 יאהר..?) הייבט ער זיך אויף און געט זיך א פוץ אפ צו א נייער פלאץ וואס כאטש ס'מוז נישט דוקא זיין אזוי דיפערענט פון דעם ערשטן פלאץ, שפורט זיך עס אים, צוליב די חירות, ממש ווי א גן-עדן - מיילן אַפּאַרט. און די מענטשן פון די ערשטע פלאץ קענען אים גארנישט טוהן. איי, מען רעדט נישט צו אים וכו' וכו' בּאָט איטס אלל אין די מיינד און ער קעירט דאך נישט מער איבער וואס מעכל און רעכל זאגן. סאוי, אין א געוויסע בחינה איז ער ארויס פון גיהנום בלויז אדאנק "א סוויטש אין די מיינד".. א ראיה, ווייל מעכל און רעכל לעבן ווייטער אין יענעם מקום און זיי שפורן כלל נישט קיין גיהנום. סאוי, האסטע: וואס איז פאר איינעם א גיהנום קען אין די זעלבע צייט זיין פאר א צווייטן א גן-עדן. און דאס איז די ביוטי פון לעבן!

דער מהלך ליידט מסתמא פון די זעלבע לעכער און צאל קושיות ווי דער ראשית חכמה מהלך אבער ס'איז כאטש מער פּאלעטעבּל אפי' אויף אן אויבערפלעכליכן בליק.

[טאמבל סאס]

מיין קשיא גייט נאך מער. פארוואס איז בכלל פאראן אזא זאך ווי עבירות? ר' חנניא בן עקשיא זאגט דאך, רצה הקב"ה לזכות את ישראל לפיכך הרבה להם תורה ומצוות, הערט גוט, ער האט געוואלט מזכה זיין די אידן, און דערפאר האט ער אונז געגעבן די תורה און מצוות! אויב אזוי וואלט ער געקענט געבן נאר רמ"ח מ"ע, אדער אפילו תרי"ג מצוות עשה - אן קיין איין ל"ת - און בכדי עס זאל זיין א עולם הנסיון זאל דער מענטש האבן שוועריגקייטן צו מקיים זיין די מצוות, און טאמער ער שטרענגט זיך פארט אן און איז עס מקיים, באקומט ער שכר, עס איז מער נישט קיין נהמא דכסופי... טאמער טוט ער עס נישט, באקומט ער נישט די גוטע שכר, און פארטיג! וואס פעלט אויס עבירות, עונשים, גיהנם, יסורים אויף דער וועלט און אויף יענע וועלט, בפרט ווען אין אדם צדיק בארץ אשר יעשה טוב ולא יחטא, יעדער ווערט למעשה נכשל, צי מיט גראבע עבירות אדער לכה"פ מיט אבק גזל, לשה"ר, עריות, וכו'. מה לי לצרה הזאת?

שכר ועונש איז נישט קיין דבר והפיכו. שכר איז פאר אנשטרענגן, און דורך דעם איז מען זוכה צו נהנה מזיו השכינה בעלמא דאתי, אן נהמי דכסופא. עונש איז א העדר פון הנאה און שכר, און מ'עסט נאר בושה ברויט, כעין זה. ס'ווערט אנגערופן צוויי זאכן, אבער ס'נישט צוויי פארקערטע זאכן אזוי ווי א קוש און א פאטש, ס'איז סך הכל הנאה און העדר הנאה.

ממילא איז נישט שייך צו פרעגען זה לעומת זה, טוה נישט די מצות און נעם נישט שכר, ווייל נישט נעמען שכר איז די עיקר עונש ווען מ'איז נישט זוכה צו נהנה זיין מזיו השכינה, און טאקע דערפאר ווייל מ'האט זיך נישט איינגעקויפט כיסופא'לאזע ברויט אויף דעם וועלט.

דאס איז שכר ועונש, ס'איז נישט א באקס וואס ציעט ארויס שכר אדער עונש. ס'איז א חשבון פון דער סך הכל, אזוי ווי פאר חושך איז גענוג מ'זאל אויסלעשן די לייטס, מ'דארף נישט אריינשטעקן א שווארצע באלב ס'זאל ווערען פינסטער.

דאס איז נוגע שכר ועונש וואס איז בעיקר אויף יענע וועלט. וואס איז נוגע גוטס און שלעכטס אויף דעם וועלט איז דאך אלעס נאר א דמיון. דארט ווי מ'מוטשעך זיך איז אלס נישט עסען נהמי דכסופא, דארט ווי ס'גייט צו גוט איז צופיל נהמי דכסיפא, עכ"פ, מ'איז ביזי עדזשאסטען אלעס ביז מ'גייט ארויף נעקסט לעוועל אנגעטוהן מיט א קיטל.

קוק עס אן אזוי, די שכר ועונש מיינט נישט קיין סך פאר א מענטש אויף דעם וועלט. ס'פיינע התעוררות אז מ'זאל זיין וואויל און פרובירן זיך האלטן אין פלאץ. אבער קיינער גייט נישט פארקויפן זיינע שבת נאכמיטאג שלאף טאמער מ'אפערט עם די זכות פון תורה אין א כולל אין קרית ספר. אפאר טאלער וועט מען געבן, אבער די אלע לעכטיגע הבטחות פון יענע וועלט בדרך כלל רירט נישט קיין סך אויב מ'וויל נאר קומען ווייזען חביבות מצות און שכר. די זעלבע פארקערט, די עונשים דערשרעקן די מענטש אבער ס'מוז נישט מיינען אז סוף טאג איז עס קובע אין א מענטש למעשה, און מ'דארף נישט קיין ראיות צו דעם ווייל די ראשית חכמה אין שאנק אינדערהיים, האלט נישט צירוק א מענטש אין א שוואכע מינוט אין די קאריביען. אויף דעם וועלט איז שכר ועונש א התעוררות, און חוץ אז די מענטש ליידט צרות צרורות, וועט די התעוררות שנעל אויסוועפן. די זעלבע פארקערט, אז ס'גייט איינעם גוט וועט ער לויבן און דאנקען, אבער נאר צו דאנקען אויף מופתים ביי יענעם גיבט מען נאכנישט קידוש. די ווארט איז אז שכר ועונש איז באמת נישט אויף דעם וועלט, און די ראלער קאוסטער פון דעם וועלט איז נאר דאס, א ווינט מיט אביסל אפס ענד דאונס. די עיקר איז אבער נאר הנאה אויף יענע וועלט.

לעכטיגע דיבורים! נאך איינער איז תופס די טיפקייט?

Sent from my SM-G973F using Tapatalk

[נפה]

איך וויל צוצייכענען צו די פתיחת האשכול אז אין תנ"ך ווערט עולם הבא דערמאנט אבער עונש אויף יענע וועלט ווערט נאר דערמאנט אין אביגיל'ס ווערטער צו דוד (דארט איז אויך דא אנדערע פירושים) וואס דאס שטימט מיט שמן למאור'ס פארשלאג אז עונש בעולם הבא איז נאר אן אמונה הכרחית און נישט במציאות.
אדער אין מי אני'ס ווערטער "א שקר קדוש"

[שמן למאור]

איך וויל צוצייכענען צו די פתיחת האשכול אז אין תנ"ך ווערט עולם הבא דערמאנט אבער עונש אויף יענע וועלט ווערט נאר דערמאנט אין אביגיל'ס ווערטער צו דוד (דארט איז אויך דא אנדערע פירושים) וואס דאס שטימט מיט שמן למאור'ס פארשלאג אז עונש בעולם הבא איז נאר אן אמונה הכרחית און נישט במציאות.
אדער אין מי אני'ס ווערטער "א שקר קדוש"

די ערשטע פסוק וואס דו ברענגסט איז פון די איינציגסטע פסוקים אין גאנץ תנ"ך ווי עס ווערט בכלל מרומז די ענין פון עפטערלייף. עס שטייט נישט שכר אדער עונש, בלויז אז די רוח גייט צוריק צום באשעפער וואס האט עס באשאפן.

די צווייטע פסוק רעדט זיך על פי פשטות פון די וועלט, עיין רד"ק.

[נפה]

איך האב געשריבען אז עס איז דא אנדערע פירושים.
וואס איך האב בעיקר געוואלט ארויסברענגען אז אפילו אויב מען רעדט פון די גיהנום איז עס סך הכל ווערטער פון אביגיל (וואס איז אגב געווען א נביאה) צו דוד וואס דאס קען מיינען סתם אן אנגענומענע זאך צווישען די המון עם.
ועיין אבן עזרא בראשית כז יג וזה משפט דברי הנשים

[נפה]

די שאלה איז אבער פארוואס איז אמונה פון גיהנום הכרחי?
פארוואס זאל א מענטש מער מורא האבן פון גיהנום נאכן שטארבען ווי פון עונש בעולם הזה וואס שטייט ארויס אין פסוק?
ואי תימא אז גיהנום דארף מען פאר שנים כשני אחאב, אדער ווייל דער מענטש וועט זאגן שב שני הוא כפנא וכו', קענסטו נאך אלץ בלייבען מיט דער פחד פון די יום הדין הגדול והנורא וואס שטייט יא אין פסוק?

[שמן למאור]

ואי תימא אז גיהנם דארף מען פאר שנים כשני אחאב, אדער ווייל דער מענטש וועט זאגן שב שני הוא כפנא וכו', קענסטו נאך אלץ בלייבען מיט דער פחד פון די יום הדין הגדול והנורא וואס שטייט יא אין פסוק?

וועלכע יום הדין? וועלכע פסוק רעדסטו פון?

בפשטות פעלט אויס אמונה אין א גיהנם נאכן שטארבן, ווייל די עונשים בעולם הזה וואס עס שטייט אין פסוק ווערן דאך נישט אייביג מקויים, איז כדי מען זאל נאכאלטס האבן מיט וואס צו ווארענען און סטראשענען דעם עולם, מוז מען גלייבן אין עפעס א עונש בעולם הבא כדי צו קענען זאגן אז 'אויף יענע וועלט' וועסטו יא כאפן.

[נפה]

עס ווערט מערערע מאל דערמאנט אין פסוק אז עס גאט זיך אנטפלעקן באחרית הימים און באשטראפען די עוברי עבירה למשל ישעיה ב, ישעיה סו טו, מלאכי ג יט, ועוד אטו כי רוכלא וכו'
און דאס איז דאך ווען עס וועט זיין אן התגלות און די עונשים וועלן יא מקוים ווערן

[צקון לחש]

וואס איך פארשטיי נישט איז:

פארוואס גיהנום מעג מען אויסמאלעווען כלערליי שרעקעדיגע דעסקריפשענס און פייניגונגען און גן-עדן זאגט מען נאר ס'איז עפעס וואס מ'קען זיך נישט פארשטעלן.. עפעס מער רוחניות'דיג..

אויב גיהנום קען מען דעסקרייבן אין מענטשליך-פארשטאנדיגע טערמינען פארוואס מעג מען זיך נישט מצייר זיין גן-עדן אלס א פלאץ פון גוטע וויין, מיידלעך, טשעקוזיס און אָווער-נייט קוגל? אזוי ווי די מוסלעמענער? (נאר דארט איז עס אפשר קעבּאַבּ?)

בבלי ע"ז סה, א:

רבא אמטי ליה קורבנא לבר שישך ביום אידם אמר ידענא ביה דלא פלח לעבודת כוכבים אזל אשכחיה דיתיב עד צואריה בוורדא וקיימן זונות ערומות קמיה א"ל אית לכו כה"ג לעלמא דאתי א"ל דידן עדיפא טפי מהאי א"ל טפי מהאי מי הוה א"ל אתון איכא עלייכו אימתא דמלכותא אנן לא תיהוי עלן אימתא דמלכותא א"ל אנא מיהא מאי אימתא דמלכותא איכא עלי עד דיתבי אתא ההוא פריסתקא דמלכא א"ל קום דקבעי לך מלכא כי נפיק ואזיל א"ל עינא דבעי למיחזי לכו בישותא תיפקע א"ל רבא אמן פקע עיניה דבר שישך אמר רב פפי איבעי ליה למימרא ליה מהאי קרא בנות מלכים ביקרותיך נצבה שגל לימינך בכתם אופיר אמר ר"נ בר יצחק איבעי ליה למימרא ליה מהכא עין לא ראתה אלהים זולתך יעשה למחכה לו.

[פרייוויליג]

וואטש די 9 מינוטיגן ענטפער פון רבי טובי' זינגער איבער די נושא פון גיהנם ביי אידן:

https://www.youtube.com/watch?v=wKomgAB ... MiY8ozNxaO

---
איך זע אז @קאסא גראנדע האט דאס שוין געברענגט אויבן. ואתכם הסליחה.

[טשעסטער]

כהאב נישט קיין צייט יעצט נאכצוברענגן אלע מאמרים בתורה ובחז"ל איבער די נושא פון גיהנום.
די ערשטע אין פרשת בראשית (ד,ז) הֲל֤וֹא אִם־תֵּיטִיב֙ שְׂאֵ֔ת וְאִם֙ לֹ֣א תֵיטִ֔יב לַפֶּ֖תַח חַטָּ֣את רֹבֵ֑ץ וְאֵלֶ֙יךָ֙ תְּשׁ֣וּקָת֔וֹ וְאַתָּ֖ה תִּמְשׇׁל־בּֽוֹ׃

איך גיי מיר נישט באציען דא צו נארישע אפיקורסישע געדאנקן פון אזאלכע וואס ווילן טון כל מה שישר בעניהם און זיך מחזק זיין אז עס וועט זיי נישט שאטן.
איך וועל אויף דעם קעפל צוריקפרעגן א קשיא
איז טאקע דא א וועלט?
איז טאקע דא א קאר?
איז טאקע דא א טראק?
איז טאקע דא א מענטש?
איז טאקע דא א "קאווע שטיבל"?

[פרייוויליג]

ער רירט דא בכלל נישט אהן מיין קשיא איבער וויאזוי גיהנם מאכט בכלל סענס פאר א כל יכול וואס איז א גוטער. און אז זיין גאנצע פלאן פון דרך הטוב להטיב גייט נישט ווי געפלאנט נאך וואס רוב וועלט קומט למעשה אהן צו גיהנם.

עס איז ליידער דא גאנצעטע שטעט און ארץ ישראל וואס זענען פריי אינגאנצן, און עס איז בכלל נישטא דארטן קיין עצירת גשמים אדער א הינגער.

איך זע אז איך האב פארפאסט די אשכול. איך וועל דיך פראבירן צו ענטפערן בקוצר מילים, בעזהשי"ת.

פון די נוסח פון דיין פתיחת האשכול איז ניכר אז דו האסט נאך א 15 יעריגער ג-ט. נעם דאס נישט אלס אן אפענס, ווייל איך האב ביז לעצטענס אויך געהאט די ג-ט. און איך וואלט געזאגט אז רוב מנין ובנין אידן האבן א ג-ט פון די אויגן פון א 15 יעריגער בחור.

א געזונטער מענטש איוואלווד זיך כסדר. שטעל דיך פאר מיר זען אויס ווי ChatGPT, וואס פארמאגט נאר די דאטא ביז '21 - עס איז דא מענטשן וואס זייער דאטע גייט נאר ביז די 15 יאר.

מ'דארף אויסוואקסן די קינדערישע ג-ט, מ'דארף אויסוואקסן דער ג-ט וואס איז here to get you, א ג-ט וואס קען קוים ווארטן דו זאלסט שטארבן און דערנאך וועט ער דיך בארבעקיוען פאר אייביג.

--

א מענטש האט אמאל געפרעגט דעם אייבערשטען וויאזוי קענסטו צוקוקן צו די הונגער און אלע רציחות, וויאזוי לאזטו עס צו. האט אים דער אייבערשטער צוריק געפרעגט: וויאזוי קענסטו עס צו לאזן? איך האב ענק געגעבן גענוג עסן און סופלייס, און ענק מאכן אלעס חרוב..

--

ווען דו פארסט אויף א 2 וועי הייוועי און דו זוכסט צו אריבערכאפן די שטאט-פארענדע קאר אין פארענט פון דיך, אויב טיסטו דאס בשעת דו פארסט ארויף אויף א בארג, ווען דו קענסט נישט זען קלאר די גאנצע ראוד, ביסטו אן אכזר, ווייל דו גייסט זיכער הרג'נען איינעם. אבער אויב טיסטו דאס אויף א גראדע וועג, אדער אפילו אויף א בארג, און דו האסט מענטשן וואס פליען העכער דיך מיט א העליקאפטער און קענען דיך פיטערן מיט אינפארמעשען איבער די מצב אין פראנט פון דיך, דאמאלט מעג דער מענטש אריבערכאפן די קאר.

ביי ביידע מעשיות איז עס איז די זעלבע מענטש, די זעלבע קאר און די זעלבע אקט, איינמאל איז עס רציחה און איינמאל איז עס לכתחילה - דער ענטפער איז עס ווענד זיך וואס דיין וויזיע איז. לויט דעם קענסטו עס בעסער פארשטיין.

--

דו פרעגסט אז: עס דא ליידער דא גאנצעטע שטעט און ארץ ישראל וואס זענען פריי אינגאנצן, און עס איז בכלל נישטא דארטן קיין עצירת גשמים אדער א הונגער. וואס האסטו געמיינט, דער אייבערשטער גייט צונעמען די בחירה? אויב מענטשן וואלטן פארשטאנען אלעס אין די בריאה, אויב מענטשן וואלטן געזען אלעס וואלט מען פארשפארט אלע פארמעסיס אין דער וועלט - אויס יסורים, אויס וועלט, אויס אלעס.

אויב יעדער מענטש וואס וואלט גענומען סייקאדעליקס וואלט געזען אז עס איז דא א באשעפער אויף דער וועלט, וואלט געווען אויס בחירה.

צדיק ורע לו, שכר ועונש, בחירה חפשית, און גלגול איז פון די מערסטע מיסטעריעס אויף דער וועלט. און כל זמן שהנשמה בקרבך גייסטו דאס נישט משיג זיין על מכונו.

עס ווענט זיך וויפיל דו וועסט זיך עקטיולייזען, לערנען ספרי מחשבה אדער ספרי קבלה, וועט זיך דיך דאס אביסל קלארער ווערן. דו קענסט נישט זיצן ביים וואסער, דריקן א קנעפל און עקספעקטן צו באקומען אן ענטפער וואס דער מענטש מיטשעט זיך שוין אפאר טויזענט יאר.

לויט וויפיל דו וועסט אינוועסטן אין דעם, אזויפיל וועט דיך עס קלארער ווערן.

--

איין זאך וואס איך קען דיך זאגן - איך קען דיך דאס נישט אויפווייזן, סא פרעג מיך נישט פון וואו איך נעם עס - ווייל דאס איז מיין הכרה, מיין אמת, און דאס איז אז: ג-ט האט נאכקיינמאל קיין שלעכטס נישט געטון: מִפִּ֤י עֶלְיוֹן לֹ֣א תֵצֵ֔א הָרָע֖וֹת וְהַטּֽוֹב. עס איז נישטא אזא זאך ווי שלעכטס און גוטס, מיר זענען א וויקטעם פון אונזערע אייגענע מוח. אונזערע אייגענע מעשה.

זיי וויסן אז דו פארסט יעצט ארויף אויף א בארג, דיין וויזיע איז אפגעהאקט, דו קומסט אריין אינמיטן א מעשה, דיין גוף האט זיך אנגעהויבן פאר 30 יאר צוריק, אבער דיין מציאות, דיין קאנשעסנעס עקזעסטירט שוין פאר טויזענטער יארן. דו קענסט נישט אריינפרעגן אויף א מעשה וואס שפילט זיך אויס as we live. דו מעגסט און דו קענסט פרעגן, אבער בעפאר די ערווארטסט אן ענטפער ברויכסטו אריינעמען דיינע לימיטעשענס, דיין אפגעהאקטע וויזיע, און באגרעניצטע סענסעס וואס האבן נישט די מעגליכקייט צו קאמפערהענדן די סוגיא על מכונו.

--

ווי אנדערע האבן שוין געשריבן געפינט זיך די גיהנם אויף דער וועלט. I for one, קען נישט משיג זיין וויאזוי א מענטש קען מאכן א קשר מיט זיין קריעטער, ווען מען האט אים אויסגעלערנט אז דער באשעפער גייט אים הענגן אויף זיין צינג און אים בראטן אויף מערדערליכע קוילן. ווער וואלט געוואלט דינען אזא ג-ט? די ערוואקסענע ג-ט ווייסט אז דער ראשית חכמה דיסקריפציע אויף גיהנם איז געווען וויאזוי מען האט מעניש געווען מענטשן אין זיין דור. מענטשן קענען נישט אויסוואקסן די די 15 יעריגער ג-ט, נישט קיין וואונדער מענטשן קענען נישט דאווענען.

קיין שום לעבעדיגער מענטש האט נאכנישט געזען די גיהנם אדער גן עדן. סא יעדער סארט דיסקריפציע אויף די זאכן איז א מעטעפאר.

ווען א מענטש וואלט אנשטאט עוסק געווען בענין אהבת ה', די משונה'דיג ליבשפאט וואס הקב"ה האט מיט זיינע מענטשן, די אינסופי'דיגע גרויסקייט פון הקב"ה, וואלט א מענטש געטראכט פון באשעפער תמידי.

--

ווי מער form דו קוקסט אן די וועלט אלץ מער יסורים און קשיות גייסטו האבן, ווייל אלעס דארף אריינפיטן אין דיין form באקס, אלעס דארף מאכן סענס לויט דיין טול באקס. ווי מער formless דו קוקסט אן די וועלט אלס מער קענסטו זען די הארייזן, ווען דו הייבסט אן משיג זיין אז דו ווייסט גארנישט, דו זעסט גארנישט, דאס איז די ערשטע שלב פון זיך קענען עקטיולייזן.

[קוק_ווינקל]

מפי עליון לא תצא הרעות והטוב, כלומר שכנסת ישראל מצדקת על הדין של הכל ומאמרת שכל הטוב והרע שמתרחש בעולם הוא מפני המעשים של האדם וכי הבורא אינו מביא על האדם טובות ורעות אלא לפי מעשיו. זה מציין שכל דבר מתרחש עם סיבה וכי האדם אחראי על התוצאות של מעשיו. זה מרמז כי הבורא הוא צדיק הבורא אינו מביא על האדם טובות ורעות אלא לפי מעשיו.

[שמן למאור]

כהאב נישט קיין צייט יעצט נאכצוברענגן אלע מאמרים בתורה ובחז"ל איבער די נושא פון גיהנום.
די ערשטע אין פרשת בראשית (ד,ז) הֲל֤וֹא אִם־תֵּיטִיב֙ שְׂאֵ֔ת וְאִם֙ לֹ֣א תֵיטִ֔יב לַפֶּ֖תַח חַטָּ֣את רֹבֵ֑ץ וְאֵלֶ֙יךָ֙ תְּשׁ֣וּקָת֔וֹ וְאַתָּ֖ה תִּמְשׇׁל־בּֽוֹ׃

איך גיי מיר נישט באציען דא צו נארישע אפיקורסישע געדאנקן פון אזאלכע וואס ווילן טון כל מה שישר בעניהם און זיך מחזק זיין אז עס וועט זיי נישט שאטן.

אין חז"ל ווערט עס טאקע גאר אסאך מאל דערמאנט, אין תנ"ך, כמעט וואס נישט. די פסוק וואס דו ברענגסט קען מען לערנען אז עס מיינט בעולם הזה. אזוי ווי די רמב"ן זאגט טאקע:

לפתח ביתך חטאתך רובץ להכשילך בכל דרכיך.

און בכלל, אוודאי שטייט עס, ווייל עס איז דאך אן אמונה הכרחי.

אבער צו דיינע גאונ'ישע פרחות...

איך וועל אויף דעם קעפל צוריקפרעגן א קשיא
1) איז טאקע דא א וועלט?
2) איז טאקע דא א קאר?
3) איז טאקע דא א טראק?
4) איז טאקע דא א מענטש?
5)איז טאקע דא א "קאווע שטיבל"?

1) עעם. יא, איך וואוין אויף דער וועלט.

2) איך אליין בין ממש א מינוט צוריק געזעצן אין מיין קאר.

3) ממש אפאר מינוט צוריק האב איך געזען א טראק מיט מיינע אייגענע אויגן.

4) איך בין אליין א מענטש.

5) ממש די יעצטיגע מינוטן שרייב איך אויף קאווע שטיבל!

יעצט לאמיר דיר פרעגן, דו וואוינסט אין גיהנום? ביסטו לעצטנס געווען דארטן? האסטו אמאל געזען די גיהנום? אפשר ביסטו גאר אליין גיהנום? אדער אפשר גאר זיצטו ממש די יעצטיגע מינוטן אין גיהנום???

[שמן למאור]

ער רירט דא בכלל נישט אהן מיין קשיא איבער וויאזוי גיהנם מאכט בכלל סענס פאר א כל יכול וואס איז א גוטער. און אז זיין גאנצע פלאן פון דרך הטוב להטיב גייט נישט ווי געפלאנט נאך וואס רוב וועלט קומט למעשה אהן צו גיהנם.

עס איז ליידער דא גאנצעטע שטעט און ארץ ישראל וואס זענען פריי אינגאנצן, און עס איז בכלל נישטא דארטן קיין עצירת גשמים אדער א הינגער.

דו פרעגסט אז: עס דא ליידער דא גאנצעטע שטעט און ארץ ישראל וואס זענען פריי אינגאנצן, און עס איז בכלל נישטא דארטן קיין עצירת גשמים אדער א הונגער. וואס האסטו געמיינט, דער אייבערשטער גייט צונעמען די בחירה? אויב מענטשן וואלטן פארשטאנען אלעס אין די בריאה, אויב מענטשן וואלטן געזען אלעס וואלט מען פארשפארט אלע פארמעסיס אין דער וועלט - אויס יסורים, אויס וועלט, אויס אלעס.

אם סארי, אבער אויב איז טאקע אמת וואס דו זאגסט אז אויב וואלט די באשעפער איינגעהאלטן דאס וואס ער שרייבט אין זיין תורה

השמרו לכם פן יפתה לבבכם וסרתם ועבדתם אלהים אחרים והשתחויתם להם וחרה אף ה' בכם ועצר את השמים ולא יהיה מטר והאדמה לא תתן את יבולה ואבדתם מהרה מעל הארץ הטבה אשר ה' נתן לכם.

וואלט געווען אויס בחירה, דאן זאל ער עס נישט שרייבן אין זיין תורה. פארוואס שרייבט ער אז ער גייט טון זאכן, און דערנאך קען ער עס נישט טון ווייל דאס וועט אוועקנעמען די בחירה?

ווי אנדערע האבן שוין געשריבן געפינט זיך די גיהנם אויף דער וועלט. I for one, קען נישט משיג זיין וויאזוי א מענטש קען מאכן א קשר מיט זיין קריעטער, ווען מען האט אים אויסגעלערנט אז דער באשעפער גייט אים הענגן אויף זיין צינג און אים בראטן אויף מערדערליכע קוילן. ווער וואלט געוואלט דינען אזא ג-ט? די ערוואקסענע ג-ט ווייסט אז דער ראשית חכמה דיסקריפציע אויף גיהנם איז געווען וויאזוי מען האט מעניש געווען מענטשן אין זיין דור. מענטשן קענען נישט אויסוואקסן די די 15 יעריגער ג-ט, נישט קיין וואונדער מענטשן קענען נישט דאווענען.

די האסט כנראה נישט ארויס די ציל פון דעם אשכול דא, מען טוט דא נישט אדורך קיין קאנעקשן מיט געפילן צו גאט, מען טוט דא אדורך דעם פאקטישן מציאות צו עס איז דא א גיהנום צו נישט. דאס אז מען זאל נישט לייגן קיין געוויכט דערויף האבן שוין די תלמודי בעש"ט אויסגעלערנט. אבער דאס אז מען וועט צוטיילן גרויסע צער פאר די רשעים, איז א זאך וואס קיינער לייקנט נישט. פולע מאמרי חז"ל זענען פול דערמיט, צואה רותחת, די מעשה פון די שווארצע וואל ביי די לאך פון קורח, מצננן לו גיהנום, ועוד ועוד...

די נושא דא איז, צו איז דאס בלויז אן אמונה הכרחי. היות גאט איז דאך כלו טוב, קען ער דאך ממש נישט מאכן באשעפענישן אדער נשמות ליידן.

[פרייוויליג]

די נושא דא איז, צו איז דאס בלויז אן אמונה הכרחי. היות גאט איז דאך כלו טוב, קען ער דאך ממש נישט מאכן באשעפענישן אדער נשמות ליידן.

יעצט ליין איבער מיין תגובה, וועסטו זען ווי מיין גאנצע תגובה איז א דירקעטער ענטפער צו די קשיא.

[פרייוויליג]

אם סארי, אבער אויב איז טאקע אמת וואס דו זאגסט אז אויב וואלט די באשעפער איינגעהאלטן דאס וואס ער שרייבט אין זיין תורה

השמרו לכם פן יפתה לבבכם וסרתם ועבדתם אלהים אחרים והשתחויתם להם וחרה אף ה' בכם ועצר את השמים ולא יהיה מטר והאדמה לא תתן את יבולה ואבדתם מהרה מעל הארץ הטבה אשר ה' נתן לכם.

אויב ליינסטו אונזערע היסטאריע אנגעהויבן פון יהושע און שופטים ביז נאך די שואה, שטעלט זיך ליידער אלעס ארויס מיט א מורא'דיגע פונקטליכקייט.

ווען איך רעד פון בחירה רעד איך באופן כללי ווען א מענטש זינדיגט זעט ער נישט אלץ די באלדיגע רעזולטאט. אויב א מענטש וואלט געטון עפעס און געזען אויפן פלאץ די תוצאות, וואלט נישט געווען קיין בחירה. ווען דער מענטש האלט שוין ביי ועצר את השמים ולא יהיה מטר איז שוין דאן זייער ביטער. ווען הקב"ה זאגט ראה אנכי נותן לפניכם ברכה וקללה, זאגט ער נישט דאמאלט וואס די ברכה אדער די קללה איז, נאר צום סוף פסוק זאגט ער עס, פארוואס זאגט ער נישט דא וואס די ברכה וקללה איז? נאר די עצם קיום המצות איז די ברכה, און די עצם העברת ה' איז די קללה, עס איז דא עפעס וואס דער מענטש קען באלד זען, אז ווען ער טוט מצות איז ער אין די realm פון ברכה, און אזוי אויך פארקערט.

סא ווען דו רעדסט פון אמונה הכרחיות, איז רוב זאכן געשעט נאר מאליה, דער מענטש אליין איז די גורם, ווייל ער האט בכח אלעס אליין צו טון. און לגבי די עצם עונש איז אונזערע היסטאריע די גרעסטע עדות.

הקב"ה זאגט איך זאג דיר נאר וואס דיין סוף גייט זיין, אבער הבחירה הוא ביד האדם.

דאס אודאי שטעלט נישט אפ די קשיות פון צדיק ורע לו, און די קשיות פון אנוס בשכלו וכו' וכו' אבער אויב פארשטייט מען עס נישט, מאכט דאס אויך נישט אויס די צד פון ועצר השמים, און הברכה והקללה, וואס יעדער מענטש קען דאס זען.

[קהל'ס נער]

לשיטתך, איז די שפע וואס איז דא היינט איז בזכות פון בעל שם מיט די גר"א און אלע אמאליגע צדיקים, און די ארעמקייט וואס איז געוועהן יענע צייטן איז צוליב שבתי צבי וכת דיליה פון אפאר הונדרעט יאר פריער, און אויף דעם ואס ס'דא אזויפיל פרייע היינט, גייען די קומענדיגע דורות ליידן, אפילו אויב זיי וועלן אלע ווערן בעלי תשובה...... בקיצור די צדיקים ליידן אויף די רשעים'ס עבירות און די רשעים מאכן א לעבן אויף די צדיקים'ס מצוות......
יעצט איז מיר שוין פארענטפערט צדיק ורע לו רשע וטוב לו.....