תוהו ובוהו האט געשריבן:א זעלטענע זאך טרעפט מען פארגאנגענע וואך אין דער פרשה: וְהוֹכִחַ אַבְרָהָם אֶת אֲבִימֶלֶךְ עַל אֹדוֹת בְּאֵר הַמַּיִם אֲשֶׁר גָּזְלוּ עַבְדֵי אֲבִימֶלֶךְ - ווי דער וי"ו פון והוכיח איז נישט מהפך דאס ווארט לעתיד נאר עס פארבלייבט עבר.
געווענליך איז א פשוט'ער וי"ו מהפך לעתיד, וואס דעריבער איז דער טייטש פון וְהוֹכִיחַ - ער וועט אים מוכיח זיין, און ווען מ'וויל רעדן פון עבר וואלט געשטאנען: וַיוֹכִיחַ אברהם וגו'.
Disclaimer: איך גיי נישט פארענטפערן דיין דיוק, נאר ביי עבר/הוה/עתיד איז דא נאך אן angle ווי אזוי די זאכן ווערען געשריבן, אזוי ווי רש"י זאגט אין אסאך פלעצער. ס'קען זיין אז דאס אפלייט אויך דא, אז די ו' המהפך (עבר/הוה/עתיד) איז תלוי אין מספר/סיפור/מסופר.
די פסוקים:
כג: וְעַתָּה הִשָּׁבְעָה לִּי בֵאלֹהִים הֵנָּה אִם תִּשְׁקֹר לִי וּלְנִינִי וּלְנֶכְדִּי כַּחֶסֶד אֲשֶׁר עָשִׂיתִי עִמְּךָ תַּעֲשֶׂה עִמָּדִי וְעִם הָאָרֶץ אֲשֶׁר גַּרְתָּה בָּהּ.
כד: וַיֹּאמֶר אַבְרָהָם אָנֹכִי אִשָּׁבֵעַ.
כה: וְהוֹכִחַ אַבְרָהָם אֶת אֲבִימֶלֶךְ עַל אֹדוֹת בְּאֵר הַמַּיִם אֲשֶׁר גָּזְלוּ עַבְדֵי אֲבִימֶלֶךְ.
אלס פשוט פשט קומט די סיפור המעשה פונ'ם פסוק (כ"ה) אין א קאנטעקס פון א הוה, דהיינו די פסוק דערציילט א מעשה ווי אזוי עס האט זיך אפגעשפילט א הוה שמועס פון צוויי מענטשן בימים ההם. אבער מ'דארף קענען מבחין צווישען די לשון פון די מספר און לשון פון די מסופר. למשל, ס'שטייט ויאמר אין די פאריגע פסוק (כ"ד) ער האט געזאגט, וואס דאס מיינט די פסוק דערציילט אז עס האט "אמאל" פאסירט א מעשה ווי אברהם "זאגט" כך וכך. מ'זעהט עס קלארער אין נאך א פסוק פריער(כ"ג) "ועתה" השבעה, איז אויך דער מסופר זאגט בהוה א באפעל, דאס איז טייטשט יעצט זאל ווערען פון די הוה אן עבר און די זאלסט האבן געשוואוירן. דאס מיינט אויך די פסוק (כ"ד) ויאמר אברהם אנכי אִשָבֵעַ, , ויאמר(עבר) ער "האט" געזאגט, אנכי אשבע (עבר פון א עתיד פלאן), דהיינו, איך "וועל" זיין באשוואוירן(עבר).
ווי אזוי פונקטליך די פונקטליכע perspective פון די לייענער שטעלט זיך דא אויס איז קאמפליצירטע הלכות דיקדוק, אבער דאס זעהט מען יא, אז די פסוק מישט די עבר/הוה/עתיד לויט מספר/סיפור.
פון די אנדערע זייט קען מען זעהן א פסוק אלס א עבר לגמרי אויב ס'איז פון די "מסופר'ס" סיפור וואס ער דערציילט אליינס. ער דערציילט א מעשה שהיה, דעמאלטס איז קלאר די ו' המהפך, אזוי ווי מ'זעהט אין פר' ויחי ביי וָאֶקְבָרֶהָ שם, וואס בעצם איז אקברה כשלעצמו א עתיד, נאר די ו' (מיט א קמץ) איז מהפך צו עבר. ווייל די ווערטער פונעם מסופר אליינס זענען אויך א סיפור דברים (עבר) וואס דער פסוק דערציילט אונז אז אזוי האט יעקב "אמאל" דערציילט וואס ער האט "אמאל" געטוהן (עבר).
ווי אזוי ס'פארענפערט די ו' המהפך פון עבר צו עתיד אין פסוק כ"ה איז מיר טאקע נישט קלאר, אבער מ'דארף פרובירן צו קוקען פון די הוה קאנטעקסט פון די סיפור. ס'קען זיין, אז די פסוקים (כ"ג-כ"ד) זענען א סיפור וואס די תורה איז מספר פון די לשון פון די מסופר, מילא נעמט די פסוק די שורש אוֹמֵר (הוה) און איז דאס מהפך דורך אות וַ אלס וַיאמר, ווייל די פסוק רעדט יעצט צו די שפעטערע אונז. ביי וְהוֹכִחַ איז פארקערט ווייל ס'איז נישטא קיין לשון המסופר אין פסוק, נאר די פעולה פון די מסופר. קומט אויס די פסוק דערציילט די עבר מיט א שטיקל הוה, די סיפור (עבר) איז ער האט אזוי געטוהן, אבער די פסוק איז ממשיך מיט די קאנטעקסט פון הוה ווי אזוי עס האט דעמאלטס אויסגעזעהן, עפעס אזוי ווי די הוה פון אן אמאליגע געשעהניש בשעתו, ווייל יעצט רעדט מען פון פעולות המסופר בפועל און נישט זיין לשון. קומט אויס אז מיט די הוה קאנטעקסט פון א מעשה וואס האט זיך דעמאלט אפגעשפילט, דארף מען עס פיקטשערען ווי א פלעי וואס ווערט יעצט פארגעשטעלט.
אולי
