וואס איז בעסער, ווינטער צו זומער?

[שמעקעדיג]

וועלעך דא צולייגן ביידע צדדים, וירא הקהל וישפוט!

א. ווינטער איז געשמאקער!

ווינטער! אזא געשמאקע צייט... מיט וואס זאל איך אנהייבן? ברוחניות אדער בגשמיות? מ'דערמאנט זיך עס קומט שוין באלד די לאנגע ווינטער נעכט, אויף וואס קדושי עליון האבן אזוי געווארט דערויף... עס הייבט זיך אן די קלענערע פרייטאגס מיט די לענגערע מוצש"ק, ס'איז פיל געשמאקער ווי זומער, ווען ס'איז פארקערט. דער פרייטאג און שבת נאכמיטאג אזוי לאנג אז מ'קען צופלאצט ווערן פון אזויפיל צייט, און מוצש"ק נאך הבדלה יאגט מען, מען כאפט עפעס אין מויל אריין, און... אין בעט אריין... אויפשטיין מארגן אין חדר/כולל/ארבעט... ווינטער איז דאך א נחת.

עס גייען אוועק די אלע קריכעדיגע און שטעכעדיגע שרצים... געענדיגט מיט די בינען און נודזשענדיגע פליגן, מאסקיטאס און טיקס, מ'קען גיין אין גאס רואיג, א מחי'! מ'קען אויפמאכן א פענסטער רואיגערהייט! אה, מנוחת הנפש! זומער קען מען דאך נישט דעם נאז ארויסשטעקן פון הויז! און ווער רעדט פון די אלע "ווירוס'ן", העי פיבער און ראוז פיבער וואס מאנכע ליידן זיך אן... און ספעציעל די לעצטערע יארן, די "וועסט נייל"...

אצינד, די שוידערליכע היץ לאזט צוביסלעך נאך. מ'זעהט שוין נישט די רעקלאמעס, "איר מוזט טרינקען אסאך וואסער, בלייבט נאר אין קילע צימערן, און גייט נישט אונטער די זון וואס בראהט ווי א פאקל", וכדומה. נאר עס ווערט שוין קעלטער אינדרויסן. מיר ווייסן דאך אלע פון דעם כלל: פון קעלט קען מען זיך באשיצן, מ'פעלצט זיך אן פון קאפ ביז פוס, אבער אנטקעגן היץ, און בפרט די יומידעטי, איז נישט פאראן קיין עצה! מ'בריהט, מ'שוויצט, מ'ווערט איינגעהילט אין א ים שווייס פון אויבן ביז אראפ, און עס איז זייער נישט געשמאק צו לעבן אזוי.

ווינטער איז א געשמאקע צייט... עס קומט נאך א פרייליכן סוכות, וואס הן די נשמה און הן דער גוף זענען אויפגעלייגט, מיט א פעקל מצוות אויף די פלייצעס און גוטע קבלות על העתיד, און ס'קומט בלויז פרייליכע טעג נאכדעם... אזא לעכטיגע חנוכה, גאנצע אכט טעג, און שפעטער דער פורים, און מערערע קלענערע פרייליכע סעזאנען.... (כ"א כסלו פאר די סאטמארע...), חמשה עשר בשבט, און פארשידענס... אפילו די תעניתים, עשרה בטבת און תענית אסתר זענען קורצע תעניתים, און מ'פאסט שוין אויס פריער, און בכלל א קאלטער תענית טאג איז פיל לייכטער אריבערצוטראגן ווי א הייסער טאג.... זומער, ווידעראום, איז עפעס צופיל טרויעריגע טעג. קודם זיבן וואכן ימי הספירה, און שפעטער די דריי טרויעריגע וואכן, און שפעטער דער פחד פון יום הדין... און צופיל לאנגע הייסע שווערע תעניתים...

עס הייבט זיך אן די חתונה סעזאן, יעדע נאכט נאך א 10-20 חתונות בליעה"ר, וואו מ'שטייט און מ'גייט הערט מען שמחות... ב"ה...

און ווען עס פאלט דער שניי, אההה.... א הערליכער בילד ארויסצוקוקן פונדערהיים... בפרט א שבת וואס שנייט, די גאנצע גאס ווערט "שבת'דיג"... די קינדער זענען באשעפטיגט איינגעהילט מיט פעלצן, שניי מענטשן זעהען זיך פון אלע זייטן, און די מייערן סוחרים פארדינען א שיינע מטבע פאר די נעזער....

איך קען נישט מסביר זיין מיינע געפילן ווען איך זעה א שניי. די גאס איז אפגעליידיגט, געזונטער בגשמיות וברוחניות. עס קומט מיר אויטאמאטיש ארויף געפילן פון חשבון הנפש... ווי מ'ליינט אין די מעשה בוכלעך, פון די פראסטיגע נעכט ווען אלע איינוואוינער פון שטאט זענען איינגעהילט אין די פערענעס און קישענעס און שלאפן געשמאק אינעם ווארעמען בעט, אדער קוקט מען ארויס אינדרויסן וואו מ'זעהט נאר ווייס פאר די אויגן... און פונדערווייטנס הערט זיך א שטימע פון לערנען, אה, א קול תורה... אדער א חשבון הנפש, צו גאר תיקון חצות.... (פארשטייט זיך אז איך בין פון די מענטשן וואס זענען אין בעט און האבן ליב צו הערן "יענעם" לערנען... אבי כאטש איך האב ליב א קול תורה...)

עפעס איז אזוי קאלעמוטנע אויפן הארץ, ווייניגער קארס פארן צוליב די שניי, און דער גאנצער ארום איז ליידיג, און צומאל כאפט זיך אריין אזא צובראכנקייט אויף דעם פוסטן גשמיות'דיגן לעבן, מ'וויל עפעס זיך אויסוויינען ס'זאל ווערן גרינגער אויפן הארצן, קומט פונקט גוט אריין די ימי השובבי"ם, קורצע תעניתים ווער עס וויל פאסטן, און א גוטע געלעגנהייט זיך צוריקצוקערן צום טאטן אין הימל....

ווער רעדט נאך חנוכה, ווען פון אלע הייזער, טראץ דעם טונקעלן אפגעליידיגטן גאס, שיינען ארויס ליכטעלעך, א ווארימע ליכטיגקייט, וואס שיינט באמת אריין אין הארץ, און באלייכט די ווינטערדיגע פינסטערקייט, ווי די ספרים טייטשן אויפן פסוק אין תהלים "כי אתה ה' תאיר נרי ה' אלקי יגיה חשכי".

זומער קען מען דאך נישט ארויסגיין אויפן גאס. אפגערעדט ברוחניות, ווען הונדערטער פרויען און מיידלעך שפאצירן די גאנצע לענג און די ברייט פון די גאסן, און די אנדערע גייען נישט צניעות'דיג, און מ'דארף האבן שמירת עינים פילפאכיג מער פון ווינטער... וויפיל ווארענען די משגיחים ספעציעל אין די זומער טעג אויף שמירת עינים... בפרט שבת נאכמיטאג, מ'וויל גיין אין ביהמ"ד און די פרויען שטייען (כ'מיין, גייען) אין וועג... ס'טוט זיך א הוהא, קולות און א געפילדער, מ'האט נישט דאס ביסל "פרייוועסי".... בקיצור, ווינטער איז געשמאק ברוחניות ובגשמיות, מער רילעקסינג, און זומער דאס פארקערטע... ממש אן אפקומעניש....

שבת נאכמיטאג... אהה, מען ליגט אין בעט, מען כאפט א קורצן דרימל, דער טונקעלער הימל, און די ווינטן וואס בוזשעווען שלעפן איין, נישט אזוי? אוי, זומער דאגעגן, וויל איך זיך ניטעמאל דערמאנען. די גאס איז פול מיט קינדער, מיט קולות רבים אדירים, רעש גדול אדיר וחזק משמיעים קול, מ'קען נישט קיין אויג צומאכן. א גאנצע וואך הארעוועט מען שווער, און דעם איינציגן טאג פון די וואך, שבת יום מנוחה, האט מען נישט קיין מנוחה.....



ב. זומער איז געשמאקער!

אנדערע טענה'ען פארקערט. זומער איז פיל געשמאקער. ווי אזוי רופט מען נאר דעם זומער? "דער ליבער זומער". וואס עפעס אזא צונאמען "ליבער" זומער? הלא דבר הוא! משמע שיש דברים בגו, נישט אזוי?

פילע מענטשן גלייכן מער א לעבעדיגע גאס, פול מיט קינדער, אויף די ביציקלעך און אויף די דעכער און אויף אלע ארבע כנפות הארץ, אזוי אויך די "דרייווערס" וואס פירן די קארס גלייכן זומער בעסער ווי ווינטער, און פארוואס דען נישט, זיי האבן דאך פיינע קאלטע עירקאנדישאן אין קאר, די היץ שטערט זיי לגמרי נישט, און צופיל פראבלעמען פון די הייסע וועטערס מאכן זיך נישט, נאר פון די קעלט. פון די קעלט ווערן די קארס פארפרוירן צום טויט מיט זייערע באטעריען, און אויף שניי קען מען שוואך פארן, אפגערעדט אויב עס איז גליטשיג ה"י, איז עס א סכנה פאר זיך און מ'שטעלט אנדערע אויך אריין אין געפאר, נו מה לנו ולצרה הזאת, טענה'ן די דרייווערס, לאז בעסער זיין ווארעם א גאנץ יאר, און פטור אן עסק.

וואס נאך? אודאי ברוחניות האט מען געהויבענע טעג, אזא יו"ט פסח מיט די ליכטיגע סדרים, און דערנאך די ימי הספירה א הכנה אויף שבועות און קבלת התורה, וואס ווער עס האט נאך א שטיקל אידיש געפיל שפירט א גרויסע התעוררות אין די ימים טובים ווען מ'קען זיך אויסבעטן אלעס גוטס און זיך אנזאמלען השפעות אויפן יאר, און אודאי אויך די ימי אלול און תשרי וואס קומען דערנאך איז א גרויסע עליה ברוחניות, אזעלכע הייליגע טעג וואס באגלייט דעם מענטש אויף א גאנץ יאר דערנאך. אויך איז נישט אוועקצומאכן די שיינע פרקי אבות וואס מ'הערט פון מגידים ומגידים שונים יעדן שבת נאכמיטאג, נאכן זיך אויסשלאפן א גוזמא'דיגע 4-5 שעה... אבער בגשמיות זעה איך נישט עפעס ערנסט. אבער דאך, די עלטערע אידן פארן דאך שטענדיג אויף די ווארעמע מקומות, זעהט אויס אז פאר עלטערע אידן איז געשמאקער די היץ.

די טאטעס און מאמעס פרייען זיך אביסל אז די קינדער פארן אין די קעמפס, אוועק, און אביסל מנוחה. מ'קען זיך אויסטשוכען, און די קינדער ווידעראום פרייען זיך צום טויש, מ'גייט שווימען, מ'האט פארשידענע אינטערעסאנטע זאכן, אייזקרעים, און נאך שפילערייען, טריפס, וכדו', ביז סוף זומער ווען עס ווערט מקויים "והשיב לב אבות על בנים ולב בנים על אבותם". אויסער דעם קען מען שפאצירן אויף די פרישע לופט (ווען עס איז נישט צו הייס), מ'קען גרינגער אנקומען אויף די פלעצער וואס מ'דארף, וכדומה. אדער פארט מען סתם אליין וואקאציע. טייל פארן אליינס ארויס אויף די בערג, וואו ההרים והגבעות יפצחו לפניכם רנה וכל עצי השדה ימחאו כף... וואס קען דען זיין בעסער ווי לערנען אונטערן שאטן פונעם בוים בשעת א געשמאקן ווינטל בלאזט אוועק די פיאות און מישט אריבער דעם בלאט גמרא אויטאמאטיש.... און די פייגלעך טוויטשקען ארום און זינגען פרק שירה, וקול התור נשמע בארצינו...

---------------------------------------------------

סוף דבר: וואס איז טאקע בעסער?

די אונטערשטע שורה איז: עס ווענדט זיך אויף וועלכע האלבע גלאז מען קוקט! אויף די פולע אדער די ליידיגע!...

[חאצקל]

זייער שיין צונומען דעם ווינטער און זומער, אבער איידער מיר רעדן בכלליות פון ווינטער און זומער לאמיר צוערשט צונעמען ספעציפיש דעם הערבסט (פאל) און פרילינג (ספרינג), ווייל טבת קעגן תמוז הערט זיך אנדערש ווי אייר קעגן חשוון.

[גוטזאגער]

שמעקעדיג האסט דאך אויס געכאפט די מעלות אדער חסרונות וואס מען קען ווען צולייגען שוין וועט גוט זיין אזוי אויך מיר איז ביידע געשמאק די קילע טשילס דעמאנט מיך פון אלע פרייליכע איבער לעבענישען פון ווינטער און די ווארעמע יומיד דעמאנט מיך פון די זיסע רויטע זאפטיגע מעלאנע וכו אבער די זיסטע איז צו זען ווען די וועטער טוישט זיך אזוי ווי יעצט ווער עס דערוואגט זיך צו זיין פון די נחשונים זיך אנצוטאן די מאנטעל

[אךשמח]

איך געדענק ביי איינע פון די שיעורים ביי הרב אביגדור מיללער ז"ל האט איינער אים געפרעגט פארוואס גאט ברוך הוא האט נישט באשאפן נאר געשמאקע זומער טעג, האט אים דער רב, וואס איז געווען א מומחה אין זיך ארויסדרייען פון שווערע פראגעס, געענטפערט, אז ער וועט אים ענטפערן כדי צו מקיים זיין ענה כסיל כאיוולתו.

איך געדענק נישט דעם ענטפער, ווייל עס איז געווען שלא ממין השאלה אבער דעם בילד ווי ער ענטפערט נישט צום זאך איז מיר געבליבן איינגעקריצט אין זכרון.

הגה,

איך מיין חלילה נישט אוועקצומאכן דעם גרויסן צדיק און עובד השם, און ער איז בארימט מיטן ענטפערן קלוג און ריכטיג אויף פילע שווערע שאלות, אבער און טאקע צוליב דעם, איז מיר געווען גאר מאדנע יענעם ענטפער.

[חאצקל]

פון די פאמקעינס האב איך פארגעסן, און רבותי די קראצמעך ביימער גייען שוין אט אט באשיינען אונזערע ווינטערדיגע גאסן, אוי גיט דאס צו צום ווינטערדיגן רעלעקסעישן.

[zurich]

שמעקעדיג האסט דאך אויס געכאפט די מעלות אדער חסרונות וואס מען קען ווען צולייגען שוין וועט גוט זיין אזוי אויך מיר איז ביידע געשמאק די קילע טשילס דעמאנט מיך פון אלע פרייליכע איבער לעבענישען פון ווינטער און די ווארעמע יומיד דעמאנט מיך פון די זיסע רויטע זאפטיגע מעלאנע וכו אבער די זיסטע איז צו זען ווען די וועטער טוישט זיך אזוי ווי יעצט ווער עס דערוואגט זיך צו זיין פון די נחשונים זיך אנצוטאן די מאנטעל

וועיגן דעים טאקע איז יעצט. נישט אזוי גיט די קעלט ווייל מ'שעימט זיך נאך אנצוטוען דעים מאנטל.

[דולה ומשקה]

יענער האט געזאגט: זוממער, ווייל דעמאלס איז זיין פרוי אויף וואקעישאן פאר צוויי חדשים...

[זר זהב]

ס'נישט קיין האלבע גלאז פיל אדער ליידיג. די פאר נארישע מעלות וואס זומער האט לשיטתך איז א וויץ קעגן די מעלות פונעם ווינטער. און איך וואלט נישט אריינגעלייגט פסח אינעם זומער קאלום.

[דולה ומשקה]

ס'נישט קיין האלבע גלאז פיל אדער ליידיג. די פאר נארישע מעלות וואס זומער האט לשיטתך איז א וויץ קעגן די מעלות פונעם ווינטער. און איך וואלט נישט אריינגעלייגט פסח אינעם זומער קאלום.

קוק ווי אזוי שמעקעדיג לייגט דאס אראפ
ביים שרייבען דער חלק ה'ווינטער איז זיין ערשטע האלב מלא נעגעטיוו אויף דער זוממער, ממילא ווערט דער וווינטער אויטאמאטיש בעסער. און בכלל די מעלות וואס ער שרייבט אויף דער ווינטער איז נישט אזוי ספעציעל פאר רוב מענטשן.
ביים זוממער דארף ער נישט צוקומען צו נעגעטיוו אויף דער ווינטער, נאר מלא מעלות אויף דער ווינטער.

[זר זהב]

דער זומער האט נישט קיין איין מעלה לדעתי. די פאר מעלות וואס ער לייגט אראפ איז דאך אויך צוליב די צרות... פארוואס דארף מען אייזקריעם
און שווימען? נישט צוליב די היץ??

[דולה ומשקה]

אבער ס'נישט צרות לגבי דער ווינטער, ס'איז נאר פראבלעמען וואס דער סיזאן ברענגט מיט מוט זיך

[שמעקעדיג]

קוק ווי אזוי שמעקעדיג לייגט דאס אראפ
ביים שרייבען דער חלק ה'ווינטער איז זיין ערשטע האלב מלא נעגעטיוו אויף דער זוממער, ממילא ווערט דער וווינטער אויטאמאטיש בעסער. און בכלל די מעלות וואס ער שרייבט אויף דער ווינטער איז נישט אזוי ספעציעל פאר רוב מענטשן.
ביים זוממער דארף ער נישט צוקומען צו נעגעטיוו אויף דער ווינטער, נאר מלא מעלות אויף דער ווינטער.

האסט א פוינט.
אסאך מאל כדי ארויסצוברענגען די מעלה אדער גוטע געפיל קען עס נאר זיין דורך ארויסברענגען די שוואכקייט פון צד שכנגד, און ווערן א מתכבד בקלון חבירו.
אין הכי נמי, טאמער למשל וואלטן נישט געווען קיין בינען און מאסקיטאס אום זומער, וואלט דאס נישט געקענט גערעכנט ווערן אלס א מעלה לגבי ווינטער.

אדרבה, לאמיר הערן וואס דו האלטסט, קענסט מוסיף וגורע זיין לויט דיין געשמאק, מיינע ווערטער זענען נישט הלכה למשה מסיני.

גראדע ביי מיר אליינס, אסאך מאל ווען איך נעם ארויס א קאר אינמיטן ווינטער, האב איך יא פיינט דעם ווינטער.
דאס אראפשארן די שניי, זיך פלאגן און גליטשן, און נאך אנדערע קאפ ווייטאג, איז א גרויסן שטער פאר א דרייווער.

[דולה ומשקה]

קודם דארף מען צו אזוי:

ווינטער
1) פארוואס כ'האב איהר ליעב
2) פארוואס כ'האב איהר נישט ליעב

זוממער
1) פארוואס כ'האב איהר ליעב
2) פארוואס כ'האב איהר נישט ליעב

יעצט צייל אפ די מעלות ווער האט מער, וכן בחסרונות
קען זיין ווינטער האט מער חסרונות אין דער זוממער מער מעלות
דעמאלס האט זוממער געווינען אדער פארקערט.

דערמאן מיר חנוכה צו רעאגירען, כ'וועל שטודירען דעם ווינטער...

[שמעקעדיג]

איז ריכטיג וואס כאב געהערט אז בביאת הגואל וועט מער נישט זיין קיין שווערע אומאיינגענעמע וועטערס?
נאך אלעם, איז דאך דאס געווארן ערשט נאכן מבול.

[שמואל הלוי]

איך גלייך בעסער ווינטער, ווייל פון קעלט קען מען זיך באשיצן אויך אין גאס דורך זיך פיין באפעלצן, משא"כ זומער אין די היצן קען מען גייענדיג אין גאס זיך נישט באשיצן.

חוץ מזה איך האב זייער ליב די ווינטער זייגער, מיין טאג איז בעסער אויסגעשטעלט אזוי.

[איך אויך]

שיין אראפגעלייגט ביידע צדדים. פערזענליך בינעך א זומער טיפ אלל דע וועי, ווינטער איז איינגעהילט פארכמארעט, קאלט, קורצע טעג און טונקל, אבער אה זומער, די ווארימע לעכטיגע שיינענדיגע לאנגע טעג, איז א אנדערע מעשה אינגאנצן.

[sunbar]

ווען איז א ציגארעטל בעסער? זומער אדער ווינטער?

[זר זהב]

ווינטער

[sunbar]

איך האלט אז זומער איז בעסער, אבער נישט ווען עס איז humid

[zurich]

ווען איז א ציגארעטל בעסער? זומער אדער ווינטער?

ביסט אינגאנצן משוגע, וואס איז די שאלה, קומסט ארויס אויפן פארטש אינמיטן ווינטער ווען ס'פיין קאלט אינדרויסן מיט א הייסע קאכעדיגע קאווע אין איין האנט, און א ציגאראטל אין די צווייטע האנט, וואס קען זיי בעסער פון דעם?

אין זומער איז די ציגארעטל א ברכה לבטלה. מעיבי ביינאכט ווען ס'בלאזט א שטיקעלע ווינטל, אבער אינמיטן טאג ווען די זון שיינט אויפן העכסטן גראד איז עס א דיזעסטער!!

[sunbar]

ווען עס איז קאלט ווערט מיין האנט פארפרוירן, אז איך קען אפילו נישט אנכאפן דאס ציגארעטל.

[cookies]

winter to walk on the street is pain, but summer is it just uncomfortable.

[שמעקעדיג]

איך וועל מודה זיין אז ווען די קעלט ציפט ממש נישט צום אויסהאלטן איז טאקע גאר שווער.
אבער ע"פ רוב איז עס אדורכצוטראגן, בפרט פאר אונז אנגעפאשעטע מענער.