משה מענדלסאהן (רמ"ד)

[היסטאריע]

ר' שלמה דובנא איז א מענטש וואס איז כדאי צו רעדן וועגן.

זייענדיג א שותף מיט רמ"ד מיט שרייבען דער חומש, און זיי האבן זיך צוקריגט אין דערמיט. געוועהן א תלמיד פין דער מא
רכבת המשנה.

דער שאלה איז, אויב היינט איז נתברר געווארען אז די משכילים זענען נישט געוועהן וואס מען זאגט, אדער וואס מען האט דעמאלס געמיינט.

[מי אני]

D90275C1-B71F-43DE-AC58-1C8E6FB88057.jpeg

‏דר. מיכה גאטליב.

6240F00F-0B07-46AB-8603-23C8342B1DD8.jpeg

[היסטאריע]

אן אינטערעסאנטע אבזערוואציע:

דער מהר"ם שיק האט געפרעגט פון זיין רבי דער חתם סופר, וואספארא כפירה ער האט געפינען אין די ביאור. האט אים דער חת"ס גענטפערט ער זאל אריינקיקן אין איינער פון די ויקרא סדרות און ער וועט דארטן זען אפיקורסות (די תשובה איז אראבגעברענגט פריער אין די אשכול).

די אינטערעסאנטקייט איז אז ביז חומש ויקרא איז די ביאור געמאכט געווארן דורך ר׳ שלמה דובנא, א תלמוד חכם און מדקדק עצום, וועלכע איז געווען א ירא ושלום. אבער ווען עס איז געקומען צו ספר ויקרא האט זיך ר"ש צעקריגט מיט רמ"ד (עיין באורך בקובץ ישורון ח), און ער האט אויפגענימען שוואכע עלעמענטן צו שרייבן זיין ביאור.

ממילא זעט מען טאקע אז ביז ספר ויקרא האט דער חת"ס גארנישט געטראפן שלעכט (אויסער די עצם לשון אשכנזי).

איינער קען ביטע שטעלען א לינק צו דער חומש. איך ווייס אז עס איז אויף היברו אוניווערסיטעט וועב זייטלעך.

דער פירוש פין אונטען איז געהעריג לשון קודש, און דער טייטש אויף דער זייט איז נישט דייטש, עס זעהט מיר אויס געהעריג אידיש פין יענע צייט. און געשריבן אין אידישע אותיות.

איך וואלט משער געווען אז דער בית יהודה חומש, אדער דער בית דוד חומש איז פלאגירט פין דארט.

[berlbalaguleh]

היסטאריע: איך האב נישט געזעהן דעם אריגינאלן טעקסט פון דעם פירוש אויף חומש פון רמ"ד. אבער איך קען דיר גאראנטירן אז דער פירוש בית יהודה אויף אידיש-דייטש/טייטש איז נישט פלאגירט פון דארט. ווייל דאס איז געשריבן געווארן זייער שטארק נישט פראפעסיאנאל. און איך גלייב נישט אז דער רמ"ד איז געווען אזוי שטארק אומוויסנד. למשל, ער (דער בית יהודה) טייטשט נישט קיין איינס פון די שווערע ווערטער אין חומש. דאס ווייזט אז דער קאפירער, פארפאסער, איבערזעצער איז געווען אן עם הארץ...!

[היסטאריע]

היסטאריע: איך האב נישט געזעהן דעם אריגינאלן טעקסט פון דעם פירוש אויף חומש פון רמ"ד. אבער איך קען דיר גאראנטירן אז דער פירוש בית יהודה אויף אידיש-דייטש/טייטש איז נישט פלאגירט פון דארט. ווייל דאס איז געשריבן געווארן זייער שטארק נישט פראפעסיאנאל. און איך גלייב נישט אז דער רמ"ד איז געווען אזוי שטארק אומוויסנד. למשל, ער (דער בית יהודה) טייטשט נישט קיין איינס פון די שווערע ווערטער אין חומש. דאס ווייזט אז דער קאפירער, פארפאסער, איבערזעצער איז געווען אן עם הארץ...!

דאס איז א אינטערסאנטע נקודה.
אויב די קענסט געבן משלים פין עמיראצות אין בית יהודה וואלט געוועהן געוואלדיג.

די חומשים זענען אויף היברו בוקס, מאכט א סערטש פאר "חומש בית"

[כרם זית]

לעקוואד, איך האב נעבעך אייביג געמיינט אז רמ״ד (וואס חת״ס רופט עם אן)מיינט רשע משה מנדלסון

קודם כל, טוהט זיך א גרויסער מחלוקת צו דער חת"ס האט בכלל געשריבען ספרי רמ"ד אדער ספרי חמד, דהיינו סתם ספרי חול וחשק, און אפילו נאכדעם וואס דער אריגענעלער צוואה איז בנמצא איז דער ספק נאכנישט נפתר געווארען.

בכל אופן, אפילו לגירסא רמ"ד, איז פשוט ביותר אז דאס איז נישט ר"ת רשע, מדארף זיין א תמים מופלג צו טראכטען אז דער חת"ס זאל שרייבען א ר"ת וואס אלעמאל מיינט עס ר' מיט אזא כוונה, אז מוויל שרייבען רשע שרייבט מען עס דאך ארויס, נישט מיט א ר"ת שמשתמע לתרי אפי, ניין?

מדארף בודק זיין ווי דער חת"ס איז זיך מתייחס צו עם אין אנדערע געדריקטע בריוון וכו'.

מיטן פילן רעספעקט @לעיקוואד איז עס אומעגלעך אז דער חתם סופר האט געמיינט ספרי חמד. יעדער וואס האט שוין אמאל געזען די צואה ווייסט אז עס איז געשריבן אויף גראמען. יעצט בשלמא אויב עס שטייט בספרי רמ''ד, שטימט עס מיט די המשך ''אל תשלחו יד''. אבער אויב די גירסה איז בספרי חֶמד, ווי שטימט די אויספיר ''אל תשלחו יד''?

זע איך יעצט אז ר'מלך שפירא, שרייבט אויך אזוי. ברוך שכונתי.

אנטשולדיגט פאר די אומקלארע בילד. כ'וועל אפשר דארפן נעמען שימוש ביי מי אני...

[פערינא]

איך מיין מענדעלסאן וואלט זיך נישט אזוי געפרייט מער מיט היינטיגע חסידים. @יידל איז נישט אקטיוו דא אבער די דורות האבן געטראסקעט שטארק די לעצטע ניין יאר זייט די אשכול איז געפענט געווארן. חסידים זענען געגאנגען גאַגא. פארשטייט זיך נאר חרדזי'ס

[קאצקער]

לגבי דער קעפל: אזוי, משה, אן קיין טיטל? לפחות ר'. ווי דער חת"ס אליינס האט עם באטיטלט.

קוקט אויס אז ער נעמט אן דו פארצייטישע לאקשן אז ס'ר"ת ר'שע מ'שה ד'עסויער

[סקעפטיקער]

לעקוואד, איך האב נעבעך אייביג געמיינט אז רמ״ד (וואס חת״ס רופט עם אן)מיינט רשע משה מנדלסון

קודם כל, טוהט זיך א גרויסער מחלוקת צו דער חת"ס האט בכלל געשריבען ספרי רמ"ד אדער ספרי חמד, דהיינו סתם ספרי חול וחשק, און אפילו נאכדעם וואס דער אריגענעלער צוואה איז בנמצא איז דער ספק נאכנישט נפתר געווארען.

בכל אופן, אפילו לגירסא רמ"ד, איז פשוט ביותר אז דאס איז נישט ר"ת רשע, מדארף זיין א תמים מופלג צו טראכטען אז דער חת"ס זאל שרייבען א ר"ת וואס אלעמאל מיינט עס ר' מיט אזא כוונה, אז מוויל שרייבען רשע שרייבט מען עס דאך ארויס, נישט מיט א ר"ת שמשתמע לתרי אפי, ניין?

מדארף בודק זיין ווי דער חת"ס איז זיך מתייחס צו עם אין אנדערע געדריקטע בריוון וכו'.

זעה דא פון א כת"י פון חת"ס (די לעצטע שורה) משה בן מנחם ברלין - משחתם בהם מום בם. ויחר להם מאוד כי נבלה עשה

[כרם זית]

כידוע איז רמ''ד געווען א שטיקל קריפל מיט זיין הויקער. קען זיין אז דאס איז פשט פון דער חתם סופר'ס רמז 'מום' בם.

[סקעפטיקער]

כידוע איז רמ''ד געווען א שטיקל קריפל מיט זיין הויקער. קען זיין אז דאס איז פשט פון דער חתם סופר'ס רמז 'מום' בם.

אזוי שרייבן זיי טאקע דארט אין די הערה פון לב העברי (רע"י שלזינגר)

[נפה]

לגבי דער קעפל: אזוי, משה, אן קיין טיטל? לפחות ר'. ווי דער חת"ס אליינס האט עם באטיטלט.

קוקט אויס אז ער נעמט אן דו פארצייטישע לאקשן אז ס'ר"ת ר'שע מ'שה ד'עסויער

דער חתם סופר יו"ד שלח (צו דער מהר"ץ חיות וואס דארף אן אשכול פאר זיך) רופט אים החכם רמ"ד