געזעצן פון טערמאדינאמיקס

[מי אני]

לגבי טוּרבּיוּלענס אין פלוּאידס איז דא די רענאלד׳ס נומער. ווייל ווי שנעלער די פלוס פונעם פלוּאיד איז אלס מער טוּרבּיוּלענט וועט דאס ווערן, ווי ברייטער דעם פּייפּ אין וואס עס איז איז אלס מער טוּרבּיוּלענט וועט דאס ווערן, און ווי מער וויסקיוּאס און ״דיק״ דאס איז אלס ווייניגער טוּרבּיוּלענט וועט דאס ווערן; עס וועט פארבלייבן א לאַרימער פלוס - א גראדער פלוס. וממילא איז די רענאלד׳ס נומער די שנעלקייט פונעם פלוס טיימס די דיאמעטער פונעם פּייפּ/מיִדיִאום פונעם פלוס, דיוויידעד ביי די פלוּאיד׳ס וויסקאַסיטי. ווי העכער דעם רענאלד׳ס נומער אלס מער טוּרבּיוּלענט וועט די פלוּאיד זיין.

[מי אני]

לגבי א שייכות צום צווייטן געזעץ האט אַקטעוויא בּאָטלער געשריבן:

All that you touch
You Change

All that you change
Changes you

The only lasting truth
Is Change

God is
Change

קלאנגן פון שפינאזע.

הגם, מ׳קען קלערן אז ווען מ׳קומט אָן צום ״היץ-טויט״ פונעם יוּניווערס (ועיין ערך דעם דריטן געזעץ) וועט דאך שוין די געדאנק פון ״טויש״ נישט זיין פּערמאַנענט. אבער אפילו דאן זענען דאך דא פלאָקטוּעישאנס וואס קענען מעגליך דאס אלעס צושטאנד ברענגען פונדאסניי און צוריק צום צווייטן געזעץ און טויש.

וכידוע איז קאלקולוס דעם מאטעמאטיק פון ״טויש״. און דאס איז געבויט אויף דעם געדאנק פונעם לימיט עד אין סוף. און ווי איך האב ארויסגעברענגט אינעם צוגעלינקטן אשכול, האט דאס קשרים צו טעאלאגיע און ג-ט.

[מי אני]

אַן אינדאָקטער איז א חלק וואס מ'לייגט צו צו אן עלעקטראנישע סירקוט וועלכע פירט אן עלעקטראנישע קאָרענט; די עלעטראנישע כח. די אינדאָקטער איז א coil וואס דרייט זיך און דאדורך שאפט דאס אז אזוי בתוך וואו עס דרייט זיך, "לייגט עס אוועק" ענערגיע אלס מאַגנעטישע כח; עס שאפט א מאַגנעטישע פעלד און flux [א מעסטונג פון וויפיל מאַגנעטישע כח גייט מיט א געוויסע וועלאַסיטי פּער צייט אויף א געוויסע מקום; דעפינירט מאטעמאטיש אלס דאס מאגנעטישע פאָרס/כח טיימס די עריע, און נאטירט אלס Φ]. עפ״י פערעדעי׳ס געזעץ פון אינדאָקשען איז א טויש אין די flux דיוויידעד ביי די טויש אין צייט איבער וואס דאס האט פאסירט, טיימס וויפיל coils דאס האט, גייט געבן די וואָלטעדזש וואס דאס גייט גורם זיין. וואָלטעדזש באדייט וויפיל ארבעט עס גייט אויספעהלן אריבערצופירן די עלעקטראנישע טשארדזש/קאָרענט פון א געוויסע מקום למקום אחר. מאטעמאטיש איז וואָלטעדזש די קאָרענט טיימס די רעזיסטענס עס האט קעגן זיך‏ (און רעזיסטענס קען גערעכענט ווערן אין וואָלטס דיוויידעד ביי עמפּירס, וואס איז א מעסטונג פון עלעקטראנישע קאָרענט; עס ווערט גערופן אַן אָם. מיינענדיג, אז איין וואָלט ברענגט איין עמפּיר איז דאס דאן איין אָם. עס ווערט נאטירט אלס Ω). עפי״ז, אז פערעדעי׳ס געזעץ געבט מיר א וואָלטעדזש וואס איז א דירייווד וועליוּ פון קאָרענט מיט רעזיסטענס, קומט אויס אז דאס אליין, די טויש אין flux, געבט מיר א וועליוּ פון א קאָרענט דארט וואס איז נגרם געווארן דורך אט די טויש אין flux, וואס דאס איז דאך נגרם געווארן דורכ׳ן טוישן דעם קאָרענט דורכ׳ן אינדאָקטער ככל הנ״ל. דאס איז וואס פערעדעי האט געזעהן אין זיינע עקספּערימענטן; אז א טויש אין די מאַגנעטישע flux גייט גורם זיין אַן עלעקטראָמאָטיוו פאָרס.

עפ״י לענז׳ס געזעץ בתוך פערעדעי׳ס געזעץ גייט אויסקומען אז די נייע קאָרענט גייט גיין אין אזא ריכטונג אזוי אז עס גייט שאפן א flux אין די קעגנזייטיגע ריכטונג פונעם טויש וואס האט פאסירט אינעם flux, וממילא אין דעם קאָרענט וואס מ׳האט געגעבן/געטוישט דערצו; עס איז א בּעק עלעקטראָמאָטיוו פאָרס. מיינענדיג, עס איז כעין די דריטע געזעץ פון ניוטאן וואו א טויש אין פאָרס איז גורם א קעגנזייטיגע רעאקציע אויף פארקערט בדומה לו. דאס איז אינדאָקטענס און ווערט דעפינירט לויט די flux דיוויידעד ביי די קאָרענט וואס איז דאס גורם; עס גלייכט נישט קיין טויש.

א קעפּעסיטאָר האלט עלעקטריק טשארדזש בתוכה דורכ'ן צווישענשיידן די צוויי זייטן אין איר - די נעגאטיווע עלעקטראנס אויף איין זייט קענען נישט דורכגיין צו דאס אנדערע. די קעפּעסיטענס באדייט א מעסטונג דערפון וויפיל עלעקטריק טשארדזש עס קען טאקע האלטן און סטאָרן דערין. די פארמאלע מאטעמאטישע פארמולא פון קעפּעסיטענס איז די טשאַרדזש די קעפּעסיטאָר קען האלטן (דורכ'ן זיין צוטיילט אינעווייניג כנ"ל) דיוויידעד ביי די וואָלטעדזש צווישן די צוויי זייטן אינעם קעפּעסיטאָר, וואס מיינט ווי סאך פּאָטענשעל דאס פארמאגט צו גיין פון איין זייט צום צווייטן (מ'קען עס באטראכטן כעין די עלעקטראנישע פּרעשור וואס עס פארמאגט) און כנ״ל וויפיל "ארבעט" עס גייט אויספעהלן אריבערצופירן די טשארדזש פון דא צו דארט. דאס וואס מ׳באקומט פון דעם חשבון רופט זיך א פערעד.

[מי אני]

בנוגע די געזעצן פון טערמאדינאמיקס זענען דא דריי סארט געדאנקן פון "פּערפּעטוּעל מאָשׁען [perpetual motion]" מאשינען, והיינו מאשינען וואס ארבעטן כסדר אָן קיין געהעריגע דרויסענדע מקור וואס געבט דאס די ענערגיע. אין דעם איז דא צוויי סארטן:

1). א מאשין וואס געבט ארויס ארבעט פון נאר די ענערגיע שוין אינעם סיסטעם כסדר אָן אויפהער. דאס גייט קעגן די ערשטע געזעץ כאמור וואס זאגט אז ארבעט נעמט אוועק פונעם ענערגיע אינעם סיסטעם - עס פארוואנדעלט עס אין צו עפעס אנדערש און עס בלייבט נישט איבער ווי פריער.

‏און דאס אז עס זאל ספאנטאן אָנהויבן מאכן ארבעט אָן א קעטעליסט פונדרויסן איז קעגן דעם צווייטן געזעץ.

2). א מאשין וואס באקומט טאקע ענערגיע פונדרויסן אבער נוצט דאס גאנצע ענערגיע efficiently און שאפט די גאנצע ענערגיע אין צו ארבעט. דאס גייט קעגן דאס צווייטע געזעץ עפ״י קארנאט׳ס טעארעם אין דעם. דאס לויטעט אז די מאקסימום מעגליכע ארבעט וואס קען געטוהן ווערן צווישן צוויי סיסטעמען וואו ס׳איז דא א חילוק צווישן זייער טעמפעראטור/טערמאלע ענערגיע, איז די חילוק אין טעמפעראטור (געמאסטן אין קעלווינס) צווישן זיי צוויי דיוויידעד ביי די טעמפעראטור פונעם הייסערן סיסטעם, און דאס איז די מאקסימום ארבעט אין טערמינען פון פּערצענט efficiency וואס קען געטוהן ווערן. דאס געבט ארויס א וועליוּ צווישן 0 און 1, וואו 0 מיינט 0% פון די ענערגיע ווערט פארנוצט פאר די נוצליכע ארבעט און 1 מיינט 100% פון די ענערגיע ווערט פארנוצט פאר די נוצליכע ארבעט (מער ווי 1, והיינו 100%, גייט שוין גיין קעגן די ערשטע געזעץ כנ״ל). ביי אַן איידיעל גאז איז דאס וואו איך דיווייד די קעלטערע סיסטעם׳ס טערמאלע ענערגיע ביי די הייסערע און איך נעם דאס אוועק פון 1. עס קומט אויס פון דעם אז צו באקומען אַן ״1״, והיינו 100% ענערגיע efficiency, איז אומעגליך. ועכ"כ אז דאס איז די קעלווין-פּלאנק סטעיטמענט פונעם צווייטן געזעץ: "עס איז אומעגליך צו מאכן אזא סארט מאשין וואס נעמט ענערגיע פון איין מקור און פארוואנדעלט דאס גאנצע דערפון אין צו ארבעט."

‏עס איז דא א דריטע סארט perpetual motion מאשין וואס איז ענליך צו דעם אין דעם אז עס איגנארירט פריקשאן וואס מאכט פארלירן און נעמט אוועק פון די efficiency פון די ענערגיע וואס קען גענוצט ווערן פאר נוצליכע ארבעט.

ובזה, און ענליך צום געדאנק פון מאקסוועל'ס שד, איז דא די בּראוּניען/פיינמאן רעטשעט. דאס איז א טעארעטישע שאלה וואו איך האב א מאשין כזה:

Feynman_ratchet.png (25.13 KiB) געזען געווארן 1272 מאל

ביידע קעסטעלעך זענען די זעלבע טעמפּעראטור. אינעם גרעסערן איז דא א רעטשעט, והיינו א רעדל וואס קען זיך נאר דרייען איין וועג [די "פּאָל" אויבן בלאקירט דאס פון זיך דרייען פארקערט]. עס איז באהאפטן דורך א ראד צו א פּעדל אינעם קלענערן קעסטל. עס קומט לכאורה אויס אז ביי רענדאם וועלן זיך גאז מאלעקיולס אריינקלאפן אינעם פּעדל [גערופן בּראוּניען מאָשׁען פונעם גאז]. ווען זיי האקן זיך אריין אויף די זייט וואס איז גורם אז די רעטשעט קען זיך דרייען וועט עס זיך טאקע דרייען אין טוהן ארבעט, און ווען זיי קלאפן זיך אריין אויפ'ן אנדערן זייט וועט גארנישט פאסירן וועגן עס איז בלאקירט. קומט אויס אז פון צוויי סיסטעמס וואס זענען אויפ'ן זעלבן שטאפל אין טעמפּעראטור און טערמאלע ענערגיע באקום איך נוצליכע ארבעט! אבער דער אמת איז אז אויב זענען זיי אויפ'ן זעלבן לעוועל אין ענערגיע וועט אט די רענדאם מאָשׁען פון די גאז אין די גרעסערע קעסטל גורם זיין אז די "פּאָל" וואס בלאקירט די רעטשעט זאל זיך פון צייט צו צייט אויפהייבן אזוי אז די רעטשעט זאל זיך פונקט אזוי קענען רוקן די אנדערע וועג.

ובענין זה האב איך געזעהן א וויץ אין דעם:

עס איז אינטרעסאנט ווי אזוי ראבּערט שאדעוואלד איז מגדיר די דריי געזעצן פון טערמאדינאמיקס (בענין פּערפּעטוּעל מאָשׁען):

There are three laws of thermodynamics: (1) you can’t win, (2) you can’t break even, and (3) you can’t get out of the game

ער איז מסביר אז אן אנדערע וועג פון פארמולירן דעם דריטן געזעץ איז אז עס איז אומעגליך אָנצוקומען צו אבסאלוט זערא אין א פיניט צאל פראצעדורן. וממילא לאזט דאס אויך נישט צו קיין 100% עפישענסי, וויבאלד ביי אבסאלוט זערא וואלט דאס געקענט פאסירן. (ועיין לעיל.)

[מי אני]

אז מ׳האט דערמאנט דעם געדאנק פון ״טערמאָעקאנאמיקס״ האט דער פיזיקער און עקאנאמיסט דר. דניאל ספּרענג געמאכט די טרייענגעל:

צו ווייזן אויף די שייכות צווישן די דריי זאכן:

1). ענערגיע [אין גרין]

2). אינפארמאציע [אין רויט]

3). צייט [אין בלוי]

ווי אזוי עס ארבעט איז אז ווי מער רעכטס אויפ׳ן טרייענגעל אלס מער אינפארמאציע ומדע האט מען און אלס ווייניגער ענערגיע דארף מען אויסנוצן אויף צו עררייכן עפעס; מ׳איז מער עפישענט. אבער טאמער וויל מען דאס עררייכן אין ווייניגער צייט, מ׳רוקט זיך ארויף אויפ׳ן טרייענגעל, דאן אפילו מיט דעם פעהלט אויס מער ענערגיע.

דר. סאַבּיִן האָסענפעלדער האט קושיות דערויף.

[מי אני]

לגבי טערמאָעקאנאמיקס איז אינטרעסאנט ווי אין די לעקציע איז דר. איִען שפירא מסביר שיטתו של דר. ראבּערט נאָזיק אז נישט קיין חילוק וואס דיינע initial conditions זענען אויף צו האלטן אלע גלייך אין אַן עקאנאמישן זין, וועט עס בהכרח זיך אלעמאל עווענטועל "אויסשפרייטן" צו inequality. א סארט ענטראָפּי דערין.

[מי אני]

‏דא האב איך געשריבן:

אין אנדערע ווערטער, אויפעסן אן עראפלאן איז א פיזישע אומעגליכקייט, משא״כ די דייס איז א סטאטיסטישע אומעגליכקייט. (ענליך צו די צווייטע געזעץ פון טערמאדינאמיקס וואס זאגט אז עס איז סטאטיסטיש, נישט פיזיש, אומעגליך אז די ענטראפי/אי סדר פון א פארמאכטע סיסטעם זאל ווערן ווייניגער.)

דער כעמיסט דר. עלען האַרוויִ שרייבט טאקע:

while violations of the 2nd law are highly improbable (this improbability is the essence of the 2nd law in the statistical-mechanical formulation), not every improbable event is a violation of the 2nd law. For example, if I flipped a coin 1000 times and came up "heads" each time, it would be highly improbable but would not violate any laws of thermodynamics

מיינענדיג אז די צווייטע געזעץ זאגט:
~צווייטע געזעץ ← ~פּראַבּעבּל
דאס באדייט אבער נישט אז איר אינווערס איז אמת:
~פּראַבּעבּל ← ~צווייטע געזעץ

***

‏דא ליינט דער מוזיקאנט שׁאַן לענאן א פייט פונעם נאבעל-געווינער כעמיסט דר. ראָעל האפמאן איבער ענטראָפּי.

***

viewtopic.php?p=512663#p512663

[מי אני]

לגבי טיים-אינוועריענס און סימעטרי איז דא אין סימעטרי קוּרי׳ס פּרינציפּ. דאס לויטעט אז אויב טרעפט מען אַן אסעמיטרי אין די אפעקט פון א זאך, מוז עס שוין האבן דארט געווען אין די פועל דערפון אויך - די אינישׁעל סטעיט. למשל, ווען איך שטופּ א pendulum פון רעכטס צו לינקס. דערנאך מיטאמאל פליפּ איך דאס גאנצע אז וואס איז רעכטס איז לינקס און וואס איז לינקס איז רעכטס (א פּעריטי טרענספאָרמעישאן). אין אזא פאל האט זיך אויך די אסימעטרי פון וואו עס האט זיך אָנגעהויבן די שטופּ פונקט אזוי זיך געטוישט פון רעכטס צו לינקס.

דר. בּרייען ראַבּערטס האט אבער געזאגט אז אין דעם גילט דאס נישט אינגאנצן. והיינו, ווייל אויב איז די איינציגסטע זאך וואס איך טויש די דירעקציע פון צייט, דאן די דירעקציע פון וויאזוי עס רוקט זיך טוישט זיך און איז סימעטריקעל צו פריער, אבער די אסימעטרי פון וואו עס הויבט זיך אָן טוישט זיך נישט און עס איז נישטא אין איר פועל פארוואס עס גייט דוקא פון לינקס צו רעכטס.

[מי אני]

דא האט @tachlis געפרעגט:

וויאזוי זעהט אויס ענערגיע?

מ'רעדט אלס וויאזוי ענערגיע מאכט אנדערע זאכן זיך רוקן, אבער וויאזוי ענערגיע זעלבסט זעהט אויס און וויאזוי ענערגיע רוקט זיך אליין האב איך נאך קיינמאל נישט געזען איינעם מסביר זיין.

אויב איינער ווייסט וואס ענערגיע איז, זאל ער ביטע זיך אנרופן. יישר כח!

די שאלה איז בתוך פיזיקס. דאס איז וואס די פיזיקער דר. פּאָל פּענסעלאַ און דר. מאַרק האָמפרי שרייבן:

Before getting into what energy is, it’s worth stressing a couple of things that energy is not. The precise physics concept of energy is only vaguely similar to the way the word “energy” is used in everyday terms. When someone says they “have no energy” first thing in the morning, or describes someone else as “energetic,” they aren’t talking about the exact physical quantity we have in mind here

It is also important to distinguish energy from another quantity we have already talked about: force. Energy and force are two different physical quantities (like distance and time) and are measured in completely different units

So if energy is not a feeling or a force, what is it? Any general definition will try to make use of the fact we noted above: energy is that essential thing that is required to make anything happen. We’ve already seen that a force is needed to change the motion of an object, but force alone is not sufficient. Recall our discussion of equilibrium. It is possible for forces to be present without changing the motion of an object, i.e., when the forces add up to zero. Many textbooks define energy as the ability to do work on an object. That definition doesn’t help very much until we know the precise meaning of work

For now, let’s establish that energy is not a substance, but a quantity of something that can be well defined in a variety of situations. It comes in many forms, and all the interesting things that happen in the universe happen when energy changes form or when it’s transferred from one place to another

אויבן הא'מיר גערעדט איבער ארבעט און פאָרס בתוך פיזיקס.

[Tachlis]

For now, let’s establish that energy is not a substance, but a quantity of something that can be well defined in a variety of situations. It comes in many forms, and all the interesting things that happen in the universe happen when energy changes form or when it’s transferred from one place to another

דאס מאכט מיר נאך נישט קלאר, מסכים אז עס איז נישט די פארס נאר "עפעס" אבער וואס?? און וויאזוי באקומט ענערגיע די ענערגיע צו אפלייען א פארס????

[מי אני]

די שאלה איז לכאורה דומה צו "וואס געבט כח פאר כח?" מיינענדיג, אז ענליך צו ווי מ'פארשטייט אז די געדאנק פון "כח" (און איר מעסטונג) איז די מעגליכקייט צו פועל זיין (און וויפיל מ'קען פועל זיין) עפעס וכדומה, איז אט דאס די געדאנק פון ענערגיע. גיין מיט אַן אינפיניט ריגרעס אויף די מושג אליין איז לכאורה זינלאז.

[רביה''ק זי''ע]

איך האבן אן אנדערע פראגע, וואס מאכט matter פאר matter? וויאזוי באקומט די matter די matter צו זיין matter????? זייער וויכטיג צו וואוסן.... איך פייגער פאר נייגעריגקייט........

[מי אני]

טעקניקעלי די שנעלקייט פון ליכטיקייט, עפ"י מאסע-ענערגיע עקוויוועלענס (וואס איך האב טאקע דארט אויבן דערמאנט)...

כ'האף כ'האב דיר "מאיר" עינך געווען...

זאגסט, און יעצט פארשטייט מען שוין וואס הקב"ה האט דוקא אָנגעהויבן מיט דעם "ויהי אור" ביום ראשון מששת ימי בראשית, צו טראנספארמירן דעם קול ה' "בכח" (וואס שטייט נאך דעם קול ה' על המים במזמור כט בתהלים, וואס פאר בריאת האור איז געווען ורוח אלקים מרחפת על פני "המים"), צו חומר...

[Tachlis]

די שאלה איז לכאורה דומה צו "וואס געבט כח פאר כח?" מיינענדיג, אז ענליך צו ווי מ'פארשטייט אז די געדאנק פון "כח" (און איר מעסטונג) איז די מעגליכקייט צו פועל זיין (און וויפיל מ'קען פועל זיין) עפעס וכדומה, איז אט דאס די געדאנק פון ענערגיע. גיין מיט אַן אינפיניט ריגרעס אויף די מושג אליין איז לכאורה זינלאז.

מיינסט צו זאגן אז ענערגיע איז ענדערש א מושג (כח) ווי איידער א חומר?
לויט ווי כהאב פארשטאנען (אויב איך האב.....) פון וואס דר. פּאָל פּענסעלאַ און דר. מאַרק האָמפרי שרייבן איז עס יא עפעס א חומר

ביטע קלאר מיר אויס רב מי אני

[Tachlis]

מיינסט צו זאגן אז ענערגיע איז א פארס נאר נישט אין א רעסטינג סטעיט נאר ווען עס מאכט עפעס זיך רוקן?????????

[מי אני]

ענערגיע איז בעצם א לויזערע קאנצעפט פון ״איז״. מ׳קען עס טאקע בעצם מעסטן אבער נישט ממש ״אָנכאפן״. מ׳קען עס ענדערש אביסל צוגלייכן אין דעם צום געדאנק פון פאָרס, והיינו א שטופּ אדער שלעפּ, אדער ״שנעלקייט/וועלאסיטי״ לשלעצמם, וואס די מעשה אליין, אָנעם בעל חומר וואס טוהט דאס און אויף וועמען עס באציהט זיך, איז אויך א בעצם לויזערע קאנצעפט.

‏פאָרס איז וואס ווערט געטוהן אויף א זאך, משא״כ ענערגיע איז וואס א זאך בעצם האט. וממילא דאדורך איז ענערגיע מקושר צו פאָרס ע״י ארבעט הנ״ל: ענערגיע איז די מאס מעגליכקייט וכו׳ צו קענען מאכן א פאָרס אויף/איבער א (געוויסע) שטרעקע.

[Tachlis]

סא ענערגיע איז נישט קיין חומר נאר א מעסטונג איבער וויפיל פאטענציאלע פארס א זאך האט???

[מי אני]

יא (עכ״פ מער-ווייניגער). און בשעת עס רוקט זיך ממש, די שטופּ/שלעפּ איבער׳ן שטרעקע, איז עס די כח בפועל ממש וואס מ׳זעהט; קינעטיק ענערגיע.

[Tachlis]

אבער אויב אזוי פארוואס שרייבן זיי אז "energy is a property of matter and space" וואס הייסט אז עס איז חומר? עס איז דאך נאר פאטענציעלע פארס?

[מי אני]

וואס איז די סתירה? ווי געשריבן פריער איז ענערגיע עפעס וואס א זאך (ווי אזוי אימער מ'זאל דעפינירן "זאך": מעטער און ספּעיס) האט און פארמאגט; א פּראפּערטי דערפון. ("פּראפּערטי" באדייט נישט "חומר" ממש.)

[Tachlis]

got it


כ'קען דיר נישט גענוג באדאנקען מי אני, דאס איז געווען עפעס וואס כ'האב קיינמאל נישט פארשטאנען און עס פלעגט מיר געפערליך נערווירן אז איך פארשטיי עס נישט
און פיינעלי פארשטיי איך עס שוין, יישר כח מי אני!! יישר כח

[קול דודי]

דא האט @tachlis געפרעגט:

וויאזוי זעהט אויס ענערגיע?

מ'רעדט אלס וויאזוי ענערגיע מאכט אנדערע זאכן זיך רוקן, אבער וויאזוי ענערגיע זעלבסט זעהט אויס און וויאזוי ענערגיע רוקט זיך אליין האב איך נאך קיינמאל נישט געזען איינעם מסביר זיין.

אויב איינער ווייסט וואס ענערגיע איז, זאל ער ביטע זיך אנרופן. יישר כח!

@tachlis
שאלה יפה שאלת. דער ריכטיגער ענטפער איז אז ענערגיע איז פשוט אן אבסטראקט נומבער וואס מענטשן האבן אויסגעטראכט כדאי צי העלפן אונז מענטשעלעך אויסרעכענען פארשידענע זאכן וועגן דעם פיזישען וועלט. וואס דער נומבער רעפרעזענטירט ווייסן מיר נישט. מעגליך אפילו אז עס רעפרעזעטירט נישט גארנישט, נאר עס ארבעט אזוי בדרך נס למעלה מהשגתינו.

אויב פארשטייסטו ענגליש איז כדאי אויסצוהערן דער וועלט-בארימטן פיזיקער ריטשארד פיינמאן ז"ל אט דא (פאר בערך אכט מינוט):
https://youtu.be/ba3IxuYsuxQ?t=1338

אויך איז כדאי עם אויסצוהערן בכלל, אויב מ'איז אינטערעסירט אין די זאכן.

[מי אני]

‏דא איז דר. שׁאן קעראל מסביר אז א העכערונג אין ענטראָפּי, והיינו אי-סדר, באדייט נישט דייקא א העכערונג אין קאמפּלעקסיטי.

ובנוגע דעם אז "ג-ט" איז די געדאנק פון "טויש" ובזה פונעם צווייטן געזעץ און ענטראפּי, איז דאך אבער דעם קאנצעפט פון "ג-ט" אויך דעם געדאנק פון אחדות ופשטות. וממילא איז דאס אולי א רמז אין די געדאנק פון "והוא ראשון והוא אחרון": פשטות הגמור ביים אנהויב אין טערמינען פון פיזיקס, און אזוי אויך ביים סוף, און וואס גייט און צוזאמענהאנג מיט די העכערונג אין ענטראפּי און טויש.

דארט אין די קאמענטארן האט איינער געשריבן אזא פּאעזיע:

Entropy, a law that holds true
In every particle, in every hue

The universe, forever in decline
From order to disorder, in a steady line

But within this chaos, a spark of hope
A flicker of life, that helps us cope

For from entropy, life did arise
In a cosmic dance of energy and size

Matter, in motion, in the primeval sea
A dance of atoms, wild and free

A spark of energy, a flash of heat
And life, in all its forms, did meet

Organic molecules, the building blocks
Of life, that nature did unlock

With time and chance, they came together
To create, a world like no other

In the vast expanse of space and time
Entropy, the engine of life's climb

For in the chaos, the randomness
Life, the greatest wonder of all, does manifest

So let us celebrate this cosmic dance
Of entropy and life's circumstance

For in the ebb and flow, we see
The beauty and mystery, of physics and biology

ולגבי די אָנגעבליכע הוכחה אז וויבאלד די יוניווערס האט זיך לכאורה אָנגעהויבן מיט גאר נידעריגע ענטראפּי ביחס צום יעצטיגן תקופה, צייגט דאס לכאורה אויף א בריאה ביים אָנהויב, וואס דאס איז דאך איינע פון די הנחות פונעם קאלאם קאסמאלאגישן ארגומענט, זאגט דא דר. קאראל (אין א דעבאטע מיט דר. וויליאם לעין קרעיג):

state.jpg (11.68 KiB) געזען געווארן 215 מאל

עס זענען דא מאדעלן וואס דארפן נישט מודה זיין דערצו אז עס איז געווען דייקא "נידעריג" אינעם עבר. זיין פערזענליכע מאדעל איז ענליך צו דר. וויקטאר סטענגער'ס וואס איך האב צוגעברענגט: