דער באשעפער איז אייביג גוט!

[שמן למאור]

כנראה מדבריך ביסטו אויך מסכים צו די הנחה אז די מושג "ג-ט" מוז באדייטן (אין איר עסענס) אז עס איז נישטא קיינע אימפּערפעקשאנס דערין [פארשטייסט אז מ'מוז שולל זיין "אז ער קען נישט גיין שנעלער ווי 100 מפ"ש"]

איך בין נישט ממש מסכים מיט די הנחה אז די מושג פון גאט מוז זיין אן קיין הגבלות. פארוואס עפעס? איך האב בלויז געשריבן אז איך קען הערן פארוואס מען זאל זאגן אז ער קען פליען גאר שנעל און קען ממש אלעס טון, היות מיר זעען דאך אז ער האט באשאפן אזא גרויסע מעכטיגע יוניווערס, איז מסתמה איז ער גאר שטארק און מעכטיג. איך האב ארויסגעברענגט פארוואס דאס הייסט א געהעריגע הגבלה וואס פארמינערט שטארקייט און לכאורה איז גאט די שטערקסטע וואס שייך, אבער נישט אז עס איז ביי מיר מושלל לגמרי. עס וועט מיר בכלל נישט שטערן אז איינער וועט זאגן אז די באשעפער קען נישט מאיזה סיבה גיין שנעלער ווי די שטראל פון לעכטיגקייט. איך זע פשוט נישט קיין סיבה דאס צו זאגן כהיום, אז ער האט באשאפן ליכטיגקייט און שנעלקייט דאן מסתמא איז ער בעל הבית איבער דעם, חוץ אז מען וועט זאגן א סברא אדער ראיה פארוואס מען זאל אזוי אננעמען. אבער איך זע נישט פארוואס מען מוז אננעמען די געדאנק בכלליות אז א גאט קען נישט זיין מוגבל בכל אופן שהוא, און דאס איז גאר די באדייט פון גאט. פארוואס עפעס? בפרט אז די געדאנק פון רצונות איז דאך יא מסתבר אז ער האט ווייל ער האט דאך געהאט א רצון צו באשאפן די וועלט, און אויב וויל מען זאגן אז דאס הייסט אן הגבלה האב איך נישט קיין פראבלעם דערמיט.

[מי אני]

כנראה מדבריך ביסטו אויך מסכים צו די הנחה אז די מושג "ג-ט" מוז באדייטן (אין איר עסענס) אז עס איז נישטא קיינע אימפּערפעקשאנס דערין [פארשטייסט אז מ'מוז שולל זיין "אז ער קען נישט גיין שנעלער ווי 100 מפ"ש"]

איך בין נישט ממש מסכים מיט די הנחה אז די מושג פון גאט מוז זיין אן קיין הגבלות. פארוואס עפעס? איך האב בלויז געשריבן אז איך קען הערן פארוואס מען זאל זאגן אז ער קען פליען גאר שנעל און קען ממש אלעס טון, היות מיר זעען דאך אז ער האט באשאפן אזא גרויסע מעכטיגע יוניווערס, איז מסתמה איז ער גאר שטארק און מעכטיג. איך האב ארויסגעברענגט פארוואס דאס הייסט א געהעריגע הגבלה וואס פארמינערט שטארקייט און לכאורה איז גאט די שטערקסטע וואס שייך, אבער נישט אז עס איז ביי מיר מושלל לגמרי.

אבער זעהסט דאך טאקע אז ווען דו טוהסט דאס אנאליזירן טיפער קומסטו צו א מסקנה פון שטערקסטע וואס שייך - עס איז די "-סטע" סאָפיקס וואס קומט ארויס ווען מען געבט די מושג אונטער דעם כור המבחן. (וכמובן ווען מען וויל זיך ארויסדרייען פונעם "און ווער האט באשאפן און איז העכער ג-ט?" פראבלעם.) ודון מיניה ואוקי אשארא. די חלק פון "נישט זיין מושלל לגמרי" ומהו איז אויך דבר הניתן תחת כור ההבחנה והעיון, וכמו שהבאתי מהמו"נ בח"ג פט"ו. למשל:

עס וועט מיר בכלל נישט שטערן אז איינער וועט זאגן אז די באשעפער קען נישט מאיזה סיבה גיין שנעלער ווי די שטראל פון לעכטיגקייט. איך זע פשוט נישט קיין סיבה דאס צו זאגן כהיום, אז ער האט באשאפן ליכטיגקייט און שנעלקייט דאן מסתמא איז ער בעל הבית איבער דעם, חוץ אז מען וועט זאגן א סברא אדער ראיה פארוואס מען זאל אזוי אננעמען. אבער איך זע נישט פארוואס מען מוז אננעמען די געדאנק בכלליות אז א גאט קען נישט זיין מוגבל בכל אופן שהוא, און דאס איז גאר די באדייט פון גאט. פארוואס עפעס?

דא האב איך טאקע צוגעברענגט (ובעוד מקומות בהאשכול) אז עס איז יתכן לומר, פון א פילאזאפישן עיון מבט, אז ג-ט קען נישט גיין קעגן די (אפילו סינטעטישע) נאטורליכע געזעצן. ולפי"ז וועט ער טאקע נישט קענען מאכן (די "מאכן" איז ווייטער בלשון מושאל) עפעס גיין שנעלער ווי די שנעלקייט פון ליכטיגקייט. און דאס איז נישט קיין סתירה מיט זיין פּערפעקשאן - די "-סטע" סאָפיקס הנ"ל.

בפרט אז די געדאנק פון רצונות איז דאך יא מסתבר אז ער האט ווייל ער האט דאך געהאט א רצון צו באשאפן די וועלט, און אויב וויל מען זאגן אז דאס הייסט אן הגבלה האב איך נישט קיין פראבלעם דערמיט.

איה"נ אז דאס איז א פראבלעם מיט וואס דער רמב"ם מוטשעט זיך מיט, ועיין במו"נ ח"ב פי"ח. זיין מהלך איז אז עס איז טאקע גענצליך equivocal און א שם נרדף, ועיין לעיל בח"א פנ"ו. ער שטעלט צאם אפאר מאל אז "רצונו שהוא עצמו" (עיין לדוגמא בח"ג פי"ג).

(אגב, דער רלב"ג האט טאקע נישט געוואלט גיין אזוי ווייט און עקסטרעם ווי דעם רמב"ם און געהאלטן אז עס די תוארים זענען נישט אלע בשיתוף גמור און זענען יא צומאל א געדאנק פון חילוק במדריגה, ועיין במלחמות ה' מאמר ג פ"ג. (ואגב דאגב, שרייבט דר. געווין היימאן אז דאס וואס טעאלאגן ווי אים און דאָנס סקאָטוס האבן געגעבן דעם דמיון באיזה אופן און דאס אראפגעברענגט "למטה מעשרה" און געמאכט מער קאנקריט ווי איידער ריין אבּסטראקט, האבן זיי דאדורך געגעבן דעם מבוא פאר דאס פילאזאפישע foothold און אחיזה פאר אטעאיזם צו הייבן איר קאפ און דאס פילאזאפיש אפפרעגן.))

ולסיכום, ווי דערמאנט פריער איז דאס בעצם געווען א נאוועל מער רעפיינד הכרה אין די מושג. און איך האב טאקע צוגעברענגט:

וידוע וואס בּלעיס פּאַסקאַל האט געהאט אריינגענייט אין זיין רעקל אז די אלקי הפילוסופים גייט נישט אין איינקלאנג מיט אלקי אברהם יצחק יעקב. ועיין בריש ספר כוזרי.

און דר. נאָרבּערט סעמיוּעלסאן טוהט דאס דורך עפ"י לאגיק (ועיון) מכח דעם אז די תוארים פון זיין "אין היסטאריע" וזמן איז זיך סותר מיט אלקי הפילוסופים.
דר. וויליאם לעין קרעיג, זייענדיג א קריסט וואו ביי זיי איז די געדאנק פון ג-ט זיין "אין היסטאריע" נאך אסאך שטערקער עד כדי שהתגשם (וואס דער רמב"ם האט געהאלטן דארט אין פט"ו איז מן הנמנע אף מהקב"ה לעשותו), שרייבט טאקע אז פאר בריאת העולם איז ג-ט געווען למעלה מן הזמן אבער ביי בריאת העולם האט ער זיך אריינגעגעבן דערין און אין איר היסטאריע.

[פרנס החודש]

די גאנצע שמועס איז סתם אזוי בארינג, אבער אויב איינער זאגט אז דער אייבישטער איז גוט ״ווייל״ די טאג איז אים געגאנגען גוט אדער ״ווייל״ ער האט געזען איינעם איבערלעבן א עקסידענט, דאן איז עס פשוט לאגיש אז דער אייבישטער איז שלעכט ווען דאס פארקערטע פאסירט.

[מי אני]

איה״נ. בסתם איז דאך ידיעת ההפכים אחת היא און אזוי ווי איך האב דא צוגעברענגט פון דר. בּאַרט ערמאן בנוגע דאנקען הקב״ה על הטובות. וואס דאס האב איך צוגעצייכענט אינעם געלינקטן תגובה מיט וואס איך האב אָנגעהויבן.

די געדאנק פירט סתם אזוי אריין אין צום באקאנטן משנה בברכות (נד.) חייב אדם לברך על הרעה כשם שמברך על הטוב, און די גמרא דארט בדף ס. זאגט אז דאס איז לגבי לקבולינהו בשמחה, וללוי דרש׳נט מען דאס פונעם פסוק (תהלים קא ) חסד ומשפט אשירה, אם חסד אשירה אם משפט אשירה ע״ש. עכ״פ נישט אז די רע איז בעצם א ״חסד״. (די גמרא פריער בדף לג: זאגט טאקע אז עס איז נישט ריכטיג צו זאגן ״על טוב יזכר שמך״ ווייל מ׳דארף מברך זיין על הרעה אויך ע״ש ובפירוש המשנה להרמב״ם שם.) דער מאירי אויפ׳ן משנה דארט בהרואה שרייבט אז די געדאנק דארונטער איז אז ער זאל קלערן אז אלעס איז מאתו ית׳ לפי מעשיו ע״ש (און דאס הא׳מיר טאקע מסביר געווען אינעם צווייטן ארטיקל איבער המושג של ״שכר ועונש״ במשנתם של הרמב״ם והרלב״ג וואס דער מאירי גייט בעקבותם; ועיין כאן). דער רמב״ם פאר זיך אין זיין פירוש המשנה דארט שרייבט אז די געדאנק איז:

רוצה לומר לקבל אותה בשמחה ולב טוב ולכבוש כעסו וייטיב נפשו כשיברך "דיין האמת" כמו שיעשה בשעה שיברך בה "הטוב והמטיב". וכמו שהיו אומרין החכמים ברוב דבריהם: "כל מה דעבדין מן שמיא לטב". וזה דבר שכלי אצל בעלי השכל, ואפילו לא הורה הכתוב עליו, לפי שיש דברים רבים נראים בתחילתם טובים ותהיה אחריתם רעה רבה. ועל כן אין ראוי למשכיל להשתומם כשתבוא עליו צרה מפני שאינו יודע סופה. וכמו כן אל יפתה לבבו וישמח שמחה שלימה כשתביאהו טובה לפי מחשבתו מפני שאינו יודע סופה.

וכמו כן אסרו חכמים ע״ה להרבות בשמחה ובשחוק, אלא אם תהיה השמחה במעשים עליונים, רוצה לומר לעשות הצדק ולרדוף אותו. ואולם אזהרת הכתוב על היגון והדאגה, כל כך הוא גלוי ומפורסם בספרי הנבואה שאין צריך לדבר עליו.

והיינו, אז מ׳קען למעשה נישט ענדגילטיג אביעקטיוו אפשאצן ״רע״ אדער ״טוב״ על הכלל כולו כולו. עכ״פ פון די מהלך איז לכאורה אפשר אויך די געדאנק פון מברך זיין על הרעה צו אינקאָלקעיטן א מער פאזיטיווע סטאָאיק עטיטוּד.

דער מחבר פסק׳נט די הלכה באו״ח סימן רכב סעיף ג:

חייב אדם לברך על הרעה בדעת שלמה ובנפש חפצה כדרך שמברך בשמחה על הטובה, כי הרעה לעובדי השם היא שמחתם וטובתם כיון שמקבל מאהבה מה שגזר עליו השם נמצא שבקבלת רעה זו הוא עובד את השם שהיא שמחה לו

(וע״ש במשנ״ב ס״ק ד.) דאס קען מען אפשר אויך צאמשטעלן מיט א סטאָאיק מהלך אין דעם אלעם, צו טוישן דעם עטיטוּד דערוועגן און איבער דאס לעבן׳ס vicissitudes.

ואגב, דארף מען סתם אזוי באטאנען אז ווי איך האב צוגעברענגט פון הרב דר. נתן סליפקין, איז דאס געדאנק פון ״טוב ה׳״, ״כי לעולם חסדו״ אא״וו, וואס מ׳טרעפט בעיקר אין תהלים, א געדאנק פון אויסדרוק פון האפענונג אויף ווי אזוי מ׳האפט און וויל דאס רעאליטעט זאל אויסזעהן, ווי איידער אויף ווי אזוי די מציאות איז באמת. דעם (תהלים פה ח) ״הראנו ה׳ חסדך״.

‏איך פערזענליך האלט נישט אז א פילאזאפישע שמועס און איבער דיסטינקשאנס, בפרט בתוך די גרעסערע אָלטימעט שאלות אין לעבן, איז בּאָרינג. און איך האב טאקע גע׳טענה׳ט (מיט אולי אביסל סאָפיסטרי…) אז ״בּאָרינג״ איז… עםם… ״גוט״…
נושא האשכול.

[היסטאריע]

די גאנצע שמועס איז סתם אזוי בארינג, אבער אויב איינער זאגט אז דער אייבישטער איז גוט ״ווייל״ די טאג איז אים געגאנגען גוט אדער ״ווייל״ ער האט געזען איינעם איבערלעבן א עקסידענט, דאן איז עס פשוט לאגיש אז דער אייבישטער איז שלעכט ווען דאס פארקערטע פאסירט.

און פארוואס איז עס מוכרח?

ווען עס גייט שלעכט איז אפשר אויך ווייל ער איז מייסר.

און פארוואס איז עס בארינג?

[Tachlis]

עס איז זייער א גוטע קשיא און איך האב נישט קיין תירוץ אויף עס, אבער א גאט קען נישט האבן קיין גבולים ווייל דאס מיינט אז איינער האט אים מגביל געווען און א גאט איז נישט שייך מגביל צו זיין
סא צוליב דעם וועל איך ענדערש בלייבן ביי די קשיא וואס רצון הפשוט מיינט (ס'איז מער א שאלה ווי א קשיא) ווי איידער זאגן אז גאט איז מוגבל וואס איז א סתירה מיניה וביה

פארוואס זאגסטו אז אויב האט גאט גבולים דאן מוז עס זיין אז איינער האט אים מגביל געווען? פארוואס קען ער נישט ווייטער זיין דער מעכטיגער שטארקער באשעפער וואס איז אייביג געווען וכ' וכ' נאר ער האט פשוט אפאר הגבלות! פארוואס קען מען דאס נישט זאגן? איך זע נישט די סתירה מיניה וביה צו זאגן אז ס'דא א גאט מיט געוויסע הגבלות.

בפרט אז מען רעדט דא נישט פון קיין הגבלות של ממש. ס'נישט פשט אז איך וויל אים דא מגביל זיין און זאגן אז ער קען פליען בלויז 100 מ.פ.ש. אבער נישט 101 מ.פ.ש. וואס דאס איז טאקע נישט מסתבר צו זאגן אויף א גאט. סך הכל וויל מען זאגן אז ער האט רצונות וכדומה, און דאס קען מען כאילו אנקוקן ווי א חסרון, ווייל אויב וויל ער עפעס דאן האט ער עס דאך נישט, קומט דאך אויס אז עס פעלט אים די זאך, איז ער דאך נישט בשלימות. (מען קען זיך דינגען אויב דאס הייסט בכלל אז עס פעלט פון שלימות, עס איז מער אזא טריק שאלה. ענדליך צו די שאלה אויב גאט קען באשאפן א שטיין וואס ער קען נישט אויפהייבן, וואס די תירוץ דערויף איז אז ער קען טאקע נישט, אבער דאס פארמינערט נישט זיין יכולת, אדרבה.. עס ברענגט ארויס אז ער קען אלעס טון. די זעלבע דא, דאס אז ער וויל עפעס מאכט אים נישט בלתי מושלם, סך הכל וויל ער עפעס א נייע זאך, און ער האט טאקע די יכולת אנצופילן זיינע צרכים ורצונות. אבער ווי געשמועסט, נניח אז עס הייסט יא מוגבל, איז וואס? וואס איז אזוי אומדערהערט צו זאגן אז די באשעפער האט אט דער הגבלה?)

די טייטש פון "הגבלה" איז אז עפעס 'בלאקט' און א מידה איז אויך עפעס וואס בלאקט ווייל א מידה מיינט אז בטבע וועט מען רעאגירן צו געוויסע פעלער לויט די טבע פון די מידה אפי' בעצם וויל מען אנדערש, סא דעי בלאקער האט אויך געמוזט באשאפן ווערן קומט אויס אז די ווערטער "באשעפער איז מוגבל" איז טייטש אז איינער האט אים געבלאקט וואס מיינט אז עס איז דא עפעס א כח וואס איז שטערקער פון גאט, דעמאלטס גיב איך ענדערש די טיטל גאט פאר דעם כח וואס איז שטערקער....

ס'איז טאקע דא מינע פעלער וואס איז נישט קיין הגבלה דעיס אז די באשעפער קען עס נישט טון ווי למשל אויב די באשעפער קען מאכן אז 1 + 1 זאל זיין 3 אדער די שאלה אויב גאט קען באשאפן א שטיין וואס ער קען נישט אויפהייבן אבער די זאכן זענען נמנעות דהיינו סאיז זיך אליין סותר ווייל 1 איז נישט האלב פון 3, סא ס'עקזיסטירט נישט אזא מציאות בכלל און די זעלבע זאך א גאט וואס איז טייטש כל יכול איז א סתירה צו זיך מגביל זיין און די זאכן זענען בכלל נישט קיין מציאות אז עס זאל הייסן א הגבלה, אבער א מידה איז נישט בגדר נמנעות און ס'וואלט ווען געווען א הגבלה אויב די מידה רעדט ווען אריין אין זיינע דעסיזשענס.

[רביה''ק זי''ע]

סתם א זייטיגע שאלה, די גאט אין וועם מ׳חושט דא אריין ״קען״ זיך רעגן? אויב נישט איז עס לכאורה פון די שלושת ימי הגבלה.

[שמן למאור]

די טייטש פון "הגבלה" איז אז עפעס 'בלאקט' און א מידה איז אויך עפעס וואס בלאקט ווייל א מידה מיינט אז בטבע וועט מען רעאגירן צו געוויסע פעלער לויט די טבע פון די מידה אפי' בעצם וויל מען אנדערש, סא דעי בלאקער האט אויך געמוזט באשאפן ווערן קומט אויס אז די ווערטער "באשעפער איז מוגבל" איז טייטש אז איינער האט אים געבלאקט וואס מיינט אז עס איז דא עפעס א כח וואס איז שטערקער פון גאט, דעמאלטס גיב איך ענדערש די טיטל גאט פאר דעם כח וואס איז שטערקער....

ס'איז טאקע דא מינע פעלער וואס איז נישט קיין הגבלה דעיס אז די באשעפער קען עס נישט טון ווי למשל אויב די באשעפער קען מאכן אז 1 + 1 זאל זיין 3 אדער די שאלה אויב גאט קען באשאפן א שטיין וואס ער קען נישט אויפהייבן אבער די זאכן זענען נמנעות דהיינו סאיז זיך אליין סותר ווייל 1 איז נישט האלב פון 3, סא ס'עקזיסטירט נישט אזא מציאות בכלל און די זעלבע זאך א גאט וואס איז טייטש כל יכול איז א סתירה צו זיך מגביל זיין און די זאכן זענען בכלל נישט קיין מציאות אז עס זאל הייסן א הגבלה, אבער א מידה איז נישט בגדר נמנעות און ס'וואלט ווען געווען א הגבלה אויב די מידה רעדט ווען אריין אין זיינע דעסיזשענס.

פארוואס זאגסטו אז א הגבלה איז טייטש אז עפעס בלאקט? די אפטייטש פון הגבלה איז אז ער קען פשוט נישט טון אלעס. זהו. קיינער בלאקט אים נישט, קיינער האט נישט באשאפן קיין הימלישע געטליכע בלאקערס פאר גאט. ער האט פשוט נישט די יכולת צו טון אלעס. פארוואס קען מען נישט זאגן אזוי? (דו קוקסט עס אן, אז ביי דיפאולט האט ער כח בלי גבול, און די רגע איך קום זאגן אז ער קען עפעס נישט טון, האב איך געמוזט באשאפן א נייע בריאה וואס איז מגביל גאט. איך קוק עס אן אז ביי דיפאולט קען ער נישט אלעס טון, אזוי איז ער אלעמאל געווען. זייט איטערנעטי קען ער בלויז טון דאס וואס ער איז ביכולת צו טון, און וואס נישט איז נישט.)

ועוד, מידות איז לאו דוקה עפעס וואס בלאקט בכלל, פונקט ווי מען גייט נישט זאגן אז זיין חכמה איז עפעס וואס בלאקט גאט, ווייל עס אפעקטירט וואס ער גייט טון. די זעלבע מיט מידות, ער האט חכמה מיט רצונות, און דאס אלעס ניצט ער צו שאפן באשלוסן.

און כ'וועל דיר זאגן נאכמער, "באשעפער וואס האט נישט קיין רצון (מידות)" איז אויך א נמנעות, עס איז זיך אליין סותר מיניה וביה. אויב איז ער א באשעפער איז פשט אז ער האט עפעס באשאפן, און אז ער האט עפעס באשאפן איז פשט אז ער האט אזוי "געוואלט" טון.

[מי אני]

סתם א זייטיגע שאלה, די גאט אין וועם מ׳חושט דא אריין ״קען״ זיך רעגן? אויב נישט איז עס לכאורה פון די שלושת ימי הגבלה.

ניין, ווייל דאס איז א חסרון. ער ״קען נישט״ זיין אויפגערעגט אזוי ווי ער ״קען נישט״ זיין שוואך (די ״ער״ און ״קען״ זענען אויך לשונות מושאלים). און ווי דר. יואל קרעמער שרייבט עפ״י מש״כ הרמב״ם במו״נ ח״א פל״ו:

(ועיין בח״ג פכ״ח.)

[שמן למאור]

סתם א זייטיגע שאלה, די גאט אין וועם מ׳חושט דא אריין ״קען״ זיך רעגן? אויב נישט איז עס לכאורה פון די שלושת ימי הגבלה.

נישט נאר אז ער קען זיך רעגן, נאר ער רעגט זיך טאקע.
וכמו שכתוב; וחרה אף ה' בכם וג', וחרה אפי בו ביום ההוא ועזבתים וג', וחרה אפי והרגתי אתכם בחרב וג'. וכן הרבה.

[רביה''ק זי''ע]

בקיצור, איינער האט אפגעמאכט אז זיך רעגן קומט פון שוואכקייט, איך האלט אז זיך נישט קענען רעגן קומט פון שוואכקייט, זיסע חלומות.

[שמן למאור]

בקיצור, איינער האט אפגעמאכט אז זיך רעגן קומט פון שוואכקייט, איך האלט אז זיך נישט קענען רעגן קומט פון שוואכקייט, זיסע חלומות.

און דאס איז לכאורה פשט פון די מחלוקת איבער הגשמת הבורה. ביזן רמב"ם האט מען נישט געהאט קיין פראבלעם צו זאגן אז די באשעפער האט משיגי הגוף, האט מען אזוי אנגענומען. די רמב"ם ווידער איז דאך נמשך געווארן אחר הפילוסופיה, כידוע מהגר"א, און ער האט אנגעקוקט הגשמה אלץ א חסרון, האט ער געדארפט מאנס זיין די פסוקים אויפצוקומען מיט א פרישע פיליסאפישע עפראווט גאט.

נישט נאר אונז מענטשעלעך זענען אינטעלידזשענטלי דיזיינט, נאר אויך גאט איז אינטעלידזשענטלי דעזיינט..., יעדער באשאפט זיך א באשעפער לויט ווי עס שטימט אים.

[מי אני]

‏

פארוואס זאגסטו אז א הגבלה איז טייטש אז עפעס בלאקט? די אפטייטש פון הגבלה איז אז ער קען פשוט נישט טון אלעס. זהו. קיינער בלאקט אים נישט, קיינער האט נישט באשאפן קיין הימלישע געטליכע בלאקערס פאר גאט. ער האט פשוט נישט די יכולת צו טון אלעס. פארוואס קען מען נישט זאגן אזוי? (דו קוקסט עס אן, אז ביי דיפאולט האט ער כח בלי גבול, און די רגע איך קום זאגן אז ער קען עפעס נישט טון, האב איך געמוזט באשאפן א נייע בריאה וואס איז מגביל גאט. איך קוק עס אן אז ביי דיפאולט קען ער נישט אלעס טון, אזוי איז ער אלעמאל געווען. זייט איטערנעטי קען ער בלויז טון דאס וואס ער איז ביכולת צו טון, און וואס נישט איז נישט.)

ועוד, מידות איז לאו דוקה עפעס וואס בלאקט בכלל, פונקט ווי מען גייט נישט זאגן אז זיין חכמה איז עפעס וואס בלאקט גאט, ווייל עס אפעקטירט וואס ער גייט טון. די זעלבע מיט מידות, ער האט חכמה מיט רצונות, און דאס אלעס ניצט ער צו שאפן באשלוסן.

די געדאנק איז אז עס איז דא אַן איידיע וכו׳ וואס איז מגביל ג-ט. איז דאך די איידיע וכו׳ ״שטערקער/גרעסער״ ווי ״ג-ט״ (אחוץ טאמער גייט מען זאגן אז די ספעציפישע איידיע איז "ג-ט" און זיין עסענס, וכעין ווי לייבניץ האט געזאגט לגבי לאגיק ומקור החכמה). משא״כ א קאַטעגאָרי מיסטעיק און סתירה מיניה וביה איז נישט אין דעם כלל ווייל עס איז פשוט גערעדט דזשיבּעריש. און ווי [tag]מח שליט[/tag] איז דאס מסביר:

דיין גאט קען אויך באשאפן א רינדעכיגע טרייענגל?

ביטע עקספלעין בעסער וואס דו ווילסט ער זאל באשאפען. דו ווילסט ער זאל באשאפען /-0ם'ןק/]םןיע אדער =]09824טא,ש]דןםטומ?

אהא דו ווייסט נישט וואס די געשרייבעכטס מיינט? איך אויך נישט. אבער דו ווייסט אויך נישט וואס א רינדעכיגע טרייענגעל מיינט. עס איז סתם צאמגעקלאפט אותיות. דארפסט מיר קודם זאגען וואס דו ווילסט ער זאל באשאפען, דערנאך וועלן מיר רעדן פון זיין יכולות דערויף.

יעצט, ווי דער רמב״ם שרייבט במו״נ ח״א פנ״ג, איז לגבי די תוארים חי, יכול, חכם, רוצה, עסקרייבּט מען דאס צו ג-ט אבער עס איז אלעס עצמותו, ענליך צו ווי די אונטערליגענדע געדאנק פון חום ביי פייער איז וואס געבט rise צו פארשידענארטיגע פענאמענאַ ווי היתוך או השחיר או הלבין. און ווי צוגעברענגט אין וואס ער שרייבט בפנ״ו איז דאס בשיתוף גמור ולגמרי equivocal צום פשוט׳ן באדייט לגבי סתם מענטשן וכדומה; אנדערש במין לגמרי ולא רק במדריגה.

‏ער שרייבט דארט טאקע, ״כי מאמין ההגשמה לא הביאהו אליה עיון שכלי אבל נמשך אחר פשוטי הכתוב״.

אינעם פריערדיגן פרק גייט ער אריין באריכות פארוואס מ׳איז שולל פון ג-ט תוארים.
‏

און כ'וועל דיר זאגן נאכמער, "באשעפער וואס האט נישט קיין רצון (מידות)" איז אויך א נמנעות, עס איז זיך אליין סותר מיניה וביה. אויב איז ער א באשעפער איז פשט אז ער האט עפעס באשאפן, און אז ער האט עפעס באשאפן איז פשט אז ער האט אזוי "געוואלט" טון.

יעצט, ווי אויך שוין צוגעברענגט מח״ג פט״ו איז טאקע דא א מחלוקת בין פילאזאפן/טעאלאגן וואס גייט אריין אין כלל פון א קאטעגארי מיסטעיק, וואס איז דזשיבּעריש שאין פאלט נישט אונטער גדר ״יכולת״ כלל לדון עליו. לדוגמא, ווי צוגעברענגט איז להרמב״ם להא-ל להתגשם בכלל זה, משא״כ לחכמי הנוצרים. און ווי צוגעברענגט ממש״כ בח״ב פי״ח איז לפי הרמב״ם, וואס האט פארטיידיגט חידוש העולם ובריאת יש מאַיִן, האט ער טאקע זיך געדארפט ספראווען מיט דיין קשיא: חידוש באדייט דאך בהכרח (מיניה וביה) א שינוי (מכח לפועל) ורצון. און לגבי רצון שרייבט ער טאקע דארט אויף דעם, ״והתרת זה הספק כבדה והיא דקה מאד.״ ס׳איז אַן אריכות און עס קומט צו, מיט פילאזאפישע נוּאנס והסבר אין דעם אז די סארט ״רצון״ דא איז נישט תלוי בשום דבר חוצה לה (וואס ביי סתם ״רצון״ קען דאס אליין זיין א סתירה מיניה וביה), אז די ״רצון״ איז equivocal לגמרי, ע״ש. וכנ״ל.

עכ״פ יעצט פארשטייט מען שוין גוט פארוואס דער רמב״ם האט אוועקגעגעבן כמעט א דריטל פון זיין חיבור מורה נבוכים צו פארטייטשן און קאַמבּעטן אט די פּאראדיים.

בקיצור, איינער האט אפגעמאכט אז זיך רעגן קומט פון שוואכקייט, איך האלט אז זיך נישט קענען רעגן קומט פון שוואכקייט, זיסע חלומות.

ס׳איז אינטוּאיטיוו אז כעס איז א נעגאטיווע כאראקטער טרעיט (i.e. שוואכקייט אין כאראקטער) פּער סע. דאס איז הגם עס קען זיין useful פאר'ן מענטש. (ואפילו לפי דוד הום, וואס האט געשריבן אז אויב פעהלט כעס אינעם מענטש איז עס א שוואכקייט פאר אים, איז דאס נאר לגבי א מענטש און ווי אזוי ער איז למעשה צאמגעשטעלט - עס איז פאר אים אזוי ווי אַן אבר. אבער דאס זאך פאר זיך פּער סע איז א שוואכקייט ופשוט. פונקט אזוי ווי א מענטש זאל ל"ע נישט קענען משתין זיין.) איך גלייב אז דו קוקסט אָן אזא איינער וואס איז אין אזא גיסטע מיט א נעגאטיווע בליק. וההיפך בהיפך.

עס דערמאנט פון וואס דו האסט געשריבן איבער וואס מאכט דיר… עםם… אויפגערעגט.
‏

נישט נאר אז ער קען זיך רעגן, נאר ער רעגט זיך טאקע. וכמו שכתוב: וחרה אף ה' בכם וגו', וחרה אפי בו ביום ההוא ועזבתים וגו', וחרה אפי והרגתי אתכם בחרב וגו'. וכן הרבה.

לגבי ״חרון אף וכעס״ בהכתובים הא׳מיר שוין צוגעצייכענט דעם מו״נ בח״א פל״ו (וכן מש״כ בח״ג פכ״ח).
‏

נישט נאר אונז מענטשעלעך זענען אינטעלידזשענטלי דיזיינט, נאר אויך גאט איז אינטעלידזשענטלי דעזיינט… יעדער באשאפט זיך א באשעפער לויט ווי עס שטימט אים.

איה״נ, וכמו שכתבו הרבה פילוסופים. און ווי [tag]אבטולמוס[/tag] האט געשריבן אין זיין ארטיקל. (הגם אין די פאל איז די אימפּעטוס מער באזירט אויף עיון, וכנ״ל ווי ער טענה׳ט דערפאר בסברא בח״א פנ״א-נב. אבער מ׳קען טאקע טענה׳ן אז אפילו בסברא וואלט מען דאך געקענט טענה׳ן פאר אנדערע הגבלות און וואס גייט אריין בגדר קאטעגארי מיסטעיק וככל הנ״ל. וממילא איז די חלק תלוי… עםם… ב״רצון״ האדם הפרטי.)

[נעקסט לעוועל]

סאיז דא א דעבאטע, יא גוט נישט גוט...
איך פארקריך א רגע פון די נושא, סארי עווריוואן...
מי אנוכי להכניס ראשי בין ההרים
(און איך בין נישט דא צו דעבאטירן צו עס מאכט סענס אדער נישט, איך וויל פשוט ארויסברענגען מיין פערסאנעל וויא, פון או אנדערע אספעקט)
מיין אמונה לעוועל איז לאו דווקא די העכסטע
אבער דאך האב איך געמאכט מיין אייגענע בחירה צו גלייבן אז כל מה דעביד הקב"ה לטב עביד, און אז וואס די איי' טוט איז גוט, פשוט אלס מיין פערזענליכע רואיגקייט אז יש מנהיג לבירה, און וואס ער טוט איז גוט פאר מיר
מקען עס אנקוקן ווי די חברה וואס שטייען פון פארגלייזטע אויגן און האבן א פערסאנעל קאנעקשן מיט די איי' און פאוסטן TYH אויף סטאטוס אלס טרענד...
אבער זייט איך האב געמאכט די בחירה איז מיין לעבן סטרעספרי
יעדער קען מאכן זייער אייגענע בחירה צו יא אדער נישט גלייבן אז דער איי' איז א גוטער.
איך האב עס פשוט בוחר געווען אלס פראקטיש אין מיין פערזענליכע לעבן נישט אלס שיטה אדער ווייל כהאב עס דורך געטון און איך בין קאנווינסט אזוי.

[שמן למאור]

‏

פארוואס זאגסטו אז א הגבלה איז טייטש אז עפעס בלאקט? די אפטייטש פון הגבלה איז אז ער קען פשוט נישט טון אלעס. זהו. קיינער בלאקט אים נישט, קיינער האט נישט באשאפן קיין הימלישע געטליכע בלאקערס פאר גאט. ער האט פשוט נישט די יכולת צו טון אלעס. פארוואס קען מען נישט זאגן אזוי? (דו קוקסט עס אן, אז ביי דיפאולט האט ער כח בלי גבול, און די רגע איך קום זאגן אז ער קען עפעס נישט טון, האב איך געמוזט באשאפן א נייע בריאה וואס איז מגביל גאט. איך קוק עס אן אז ביי דיפאולט קען ער נישט אלעס טון, אזוי איז ער אלעמאל געווען. זייט איטערנעטי קען ער בלויז טון דאס וואס ער איז ביכולת צו טון, און וואס נישט איז נישט.)

ועוד, מידות איז לאו דוקה עפעס וואס בלאקט בכלל, פונקט ווי מען גייט נישט זאגן אז זיין חכמה איז עפעס וואס בלאקט גאט, ווייל עס אפעקטירט וואס ער גייט טון. די זעלבע מיט מידות, ער האט חכמה מיט רצונות, און דאס אלעס ניצט ער צו שאפן באשלוסן.

די געדאנק איז אז עס איז דא אַן איידיע וכו׳ וואס איז מגביל ג-ט. איז דאך די איידיע וכו׳ ״שטערקער/גרעסער״ ווי ״ג-ט״

פארוואס מוז מען בכלל זאגן אז אויב קען ער נישט טון עפעס, דאן איז טייטש אז ער האט 'עפעס' 'איינער' אדער אן 'איידיע' וואס איז אים מגביל? ער איז פשוט נישט ביכולת דאס צו טון, פארטיג. עס מוז נישט זיין עפעס א דבר מן הצד וואס 'האלט אים אפ' פון דאס טון. סך הכל 'האט ער פשוט נישט די כח' דאס צו טון. איך זע נאכאלס נישט פארוואס מען קען נישט אזוי זאגן.

(אחוץ טאמער גייט מען זאגן אז די ספעציפישע איידיע איז "ג-ט" און זיין עסענס, וכעין ווי לייבניץ האט געזאגט לגבי לאגיק ומקור החכמה).

נו אויב אזוי קען מען זאגן אז רצון ומידות איז אויך א חלק פון זיין עסענס.

‏

און כ'וועל דיר זאגן נאכמער, "באשעפער וואס האט נישט קיין רצון (מידות)" איז אויך א נמנעות, עס איז זיך אליין סותר מיניה וביה. אויב איז ער א באשעפער איז פשט אז ער האט עפעס באשאפן, און אז ער האט עפעס באשאפן איז פשט אז ער האט אזוי "געוואלט" טון.

יעצט, ווי אויך שוין צוגעברענגט מח״ג פט״ו איז טאקע דא א מחלוקת בין פילאזאפן/טעאלאגן וואס גייט אריין אין כלל פון א קאטעגארי מיסטעיק, וואס איז דזשיבּעריש שאין פאלט נישט אונטער גדר ״יכולת״ כלל לדון עליו. לדוגמא, ווי צוגעברענגט איז להרמב״ם להא-ל להתגשם בכלל זה, משא״כ לחכמי הנוצרים. און ווי צוגעברענגט ממש״כ בח״ב פי״ח איז לפי הרמב״ם, וואס האט פארטיידיגט חידוש העולם ובריאת יש מאַיִן, האט ער טאקע זיך געדארפט ספראווען מיט דיין קשיא: חידוש באדייט דאך בהכרח (מיניה וביה) א שינוי (מכח לפועל) ורצון. און לגבי רצון שרייבט ער טאקע דארט אויף דעם, ״והתרת זה הספק כבדה והיא דקה מאד.״ ס׳איז אַן אריכות און עס קומט צו, מיט פילאזאפישע נוּאנס והסבר אין דעם אז די סארט ״רצון״ דא איז נישט תלוי בשום דבר חוצה לה (וואס ביי סתם ״רצון״ קען דאס אליין זיין א סתירה מיניה וביה), אז די ״רצון״ איז equivocal לגמרי, ע״ש. וכנ״ל.

אפשר ביסטו דאס בעסער מסביר? וואס הייסט אז עס איז נישט תלוי בשום דבר חוצה לה? און וואס העלפט עס מיט אונזער פראבלעם אז רצון באדייט הגבלה. און וואס איז מיט אלע אנדערע זאכן וואס גאט טוט, און בהכרח איז דא דערינטער א רצון?

‏

נישט נאר אז ער קען זיך רעגן, נאר ער רעגט זיך טאקע. וכמו שכתוב: וחרה אף ה' בכם וגו', וחרה אפי בו ביום ההוא ועזבתים וגו', וחרה אפי והרגתי אתכם בחרב וגו'. וכן הרבה.

לגבי ״חרון אף וכעס״ בהכתובים הא׳מיר שוין צוגעצייכענט דעם מו״נ בח״א פל״ו (וכן מש״כ בח״ג פכ״ח).

דער דעת הרמב"ם איז דאך ידוע אין דעם ענין, אבער איך בין נאכנישט איבערצייגט אז ער איז גערעכט מסברה. לגבי פשטות הכתובים איז ער זיכער מיטן יד על התחתונה, ער אליין איז אויך מודה אז ער איז פעסט מדחיק די פסוקים אנדערש ווי זייער פשטות. אדרבה, אפשר גיבסטו אונז און קורצן סברת הרמב"ם פארוואס מען דארף שולל זיין הגשמה ומשיגי הגוף? וואס האט אים געשטיפט אזוי צו זאגן?

‏אין די פאל איז די אימפּעטוס מער באזירט אויף עיון, וכנ״ל ווי ער טענה׳ט דערפאר בסברא בח״א פנ״א-נב. אבער מ׳קען טאקע טענה׳ן אז אפילו בסברא וואלט מען דאך געקענט טענה׳ן פאר אנדערע הגבלות און וואס גייט אריין בגדר קאטעגארי מיסטעיק וככל הנ״ל. וממילא איז די חלק תלוי… עםם… ב״רצון״ האדם הפרטי.

די גמרא אין מסכת חגיגה ג: זאגט דאך אונז שוין "עשה אזניך כאפרכסת וקנה לך לב מבין לשמוע את דברי מטמאים ואת דברי מטהרים את דברי אוסרין ואת דברי מתירין את דברי פוסלין ואת דברי מכשירין" אז עס איז דא א מחלוקת דארף מען עס אנקוקן מסברה און פראבירן צו זען ווער רעדט מער צו דער זאך, ווער מאכט מער סענס. דערווייל פארשטיי איך בעסער די בעלי ההגשמה, אדרבה, אפשר לייגסטו מיר פאר די רמב"ם'ס קעיס.

[שמן למאור]

סאיז דא א דעבאטע, יא גוט נישט גוט...
איך פארקריך א רגע פון די נושא, סארי עווריוואן...
מי אנוכי להכניס ראשי בין ההרים
(און איך בין נישט דא צו דעבאטירן צו עס מאכט סענס אדער נישט, איך וויל פשוט ארויסברענגען מיין פערסאנעל וויא, פון או אנדערע אספעקט)
מיין אמונה לעוועל איז לאו דווקא די העכסטע
אבער דאך האב איך געמאכט מיין אייגענע בחירה צו גלייבן אז כל מה דעביד הקב"ה לטב עביד, און אז וואס די איי' טוט איז גוט, פשוט אלס מיין פערזענליכע רואיגקייט אז יש מנהיג לבירה, און וואס ער טוט איז גוט פאר מיר
מקען עס אנקוקן ווי די חברה וואס שטייען פון פארגלייזטע אויגן און האבן א פערסאנעל קאנעקשן מיט די איי' און פאוסטן TYH אויף סטאטוס אלס טרענד...
אבער זייט איך האב געמאכט די בחירה איז מיין לעבן סטרעספרי
יעדער קען מאכן זייער אייגענע בחירה צו יא אדער נישט גלייבן אז דער איי' איז א גוטער.
איך האב עס פשוט בוחר געווען אלס פראקטיש אין מיין פערזענליכע לעבן נישט אלס שיטה אדער ווייל כהאב עס דורך געטון און איך בין קאנווינסט אזוי.

דאס איז טאקע איינע פון די וויכטיגע פונקציעס וואס רעליגיע שטעלט צו, עס מאכט אז מען זאל זיך פילן גוט, באליבט, רואיג, און סטרעספריי. און דאס איז אויך די תשובה אויף די וואס טענה'ן צו מאמת זיין רעליגיע מיטן טענה אז אויב איז עס שקר דאן פארוואס זאל עס איינער אויסטראכטן? און די תשובה איז טאקע מחמת די בענעפיטן שבו.

אבער וואס זאל מען טון... איינער וואס גלייבט נישט אין עפעס קען נישט פשוט 'אנהייבן צו גלייבן' פשוט ווייל עס וועט זיך אים לוינען...
קענסט אים זאגן אז דו וועסט אים געבן א מיליאן דאלער אויב גייט ער גלייבן, אבער חוץ פון 'דיר זאגן' אז ער גלייבט, קען ער נישט טוישן זיין פערזענליכע גלויבונג... עס ארבייט פשוט נישט אזוי...

[שפילער]

איינער וואס גלייבט נישט וואס איז זיין רצון בכלל צו לעבן?

[שמן למאור]

איינער וואס גלייבט נישט וואס איז זיין רצון בכלל צו לעבן?

איך נעם אן אז די פרעגסט אויף איינער וואס גלייבט נישט אין גאט בכלל. פריער האט מען בלויז גערעדט פון גלייבן אין א געוויסע פרט, דהיינו אז די באשעפער טוט נאר גוטס.

אבער אז דו פרעגסט שוין, לכאורה די וואס גלייבן נישט אין גארנישט פראבירן טאקע צו אינדזשויען די לעבן צו דער מאקסומום, אכול ושתה כי מחר נמית... און דאס איז וואס גיבט זיי די רצון צו לעבן.

כן נראה לי לכאורה. אבער אויף צו וויסן פונקטליך וועסטו מוזן אנפרעגן פון איינער וואס גלייבט נישט...

[רביה''ק זי''ע]

‏
ס׳איז אינטוּאיטיוו אז כעס איז א נעגאטיווע כאראקטער טרעיט (i.e. שוואכקייט אין כאראקטער) פּער סע. דאס איז הגם עס קען זיין useful פאר'ן מענטש. (ואפילו לפי דוד הום, וואס האט געשריבן אז אויב פעהלט כעס אינעם מענטש איז עס א שוואכקייט פאר אים, איז דאס נאר לגבי א מענטש און ווי אזוי ער איז למעשה צאמגעשטעלט - עס איז פאר אים אזוי ווי אַן אבר. אבער דאס זאך פאר זיך פּער סע איז א שוואכקייט ופשוט. פונקט אזוי ווי א מענטש זאל ל"ע נישט קענען משתין זיין.) איך גלייב אז דו קוקסט אָן אזא איינער וואס איז אין אזא גיסטע מיט א נעגאטיווע בליק. וההיפך בהיפך.

כעס פער סע איז גראדע א פאזעטיווע כאראקטער, ס'ווייזט אז דער מענטש איז אמת'דיג מיט זיך, שעדיגן אנדערע מענטשן, צו פון כעס צו פון וואטעווער, איז נעגאטיוו. פארקערט גאר, איינער וואס ווערט נישט בכעס ווען ס'ווערט געטוהן אן אומרעכט צ.ב. באקומט פון מיר זייער אן אומגינסטיגע בליק. און דא דרייט מען מיט'ן פינגער, בשלמא ווען גאט וואלט געווארן בכעס און עס transmuted צו פאזעטיווע מעשים וואלט ער געווען דער תכלית השלמות (in this regard), אזויווי אבער לויט ווי דו זאגסט איז די מציאות פארקערט, בכעס קען ער נישט ווערן, און שעדיגן טוט ער סייווי, איז לאמיר זיך קלאפן דאס מויל דריי מאל...

[מי אני]

פארוואס מוז מען בכלל זאגן אז אויב קען ער נישט טוהן עפעס, דאן איז טייטש אז ער האט 'עפעס' 'איינער' אדער אן 'איידיע' וואס איז אים מגביל? ער איז פשוט נישט ביכולת דאס צו טון, פארטיג. עס מוז נישט זיין עפעס א דבר מן הצד וואס 'האלט אים אפ' פון דאס טון. סך הכל 'האט ער פשוט נישט די כח' דאס צו טון. איך זע נאכאלס נישט פארוואס מען קען נישט אזוי זאגן.

דו מוזט דאך פאזיטירן א "פארוואס" ער קען דאס נישט טוהן. זיין כח גרייכט נישט ביז אהין און עס איז פיניט. דאס, די פיניטוּד (אין די פאל), איז אטאמאטיש די "דבר מן הצד" און איידיע וואס איז אים מגביל והוא יותר ממנו.

נו, מען קען זאגן אז רצון ומידות איז אויך א חלק פון זיין עסענס.

דאס איז טעקניקעלי וואס דער רמב"ם טוהט: ער קאָלעפּסט "רצון" צו עצמותו ממש מיניה וביה. ווי ער שרייבט בח"א פס"ט:

אשר התבאר לפי דעתנו שהם עצמו ושאין רצונו וחפצו או חכמתו דברים יוצאים חוץ לעצמו, רצוני לומר שיהיו זולת עצמו.

וה"ה לגבי "תכלית הטוב" ["מדות" אין די קאנטעקסט]. עס איז נישט קיין מקרה "אויף" די עצם (אזוי ווי ביי די סתם אלגעמיינע אפשטייטש און פארשטאנד פון "רצון") - עס איז די עצם ממש.

אפשר ביסטו דאס בעסער מסביר? וואס הייסט אז עס איז נישט תלוי בשום דבר חוצה לה? און וואס העלפט עס מיט אונזער פראבלעם אז רצון באדייט הגבלה. און וואס איז מיט אלע אנדערע זאכן וואס גאט טוט, און בהכרח איז דא דערינטער א רצון?

ווי ער זאגט איז דאס "דקה וכבדה", אבער איך וועל פרובירן. סתם אזוי איז דאך די אפטייטש פון "רצון" דאס אז דער מענשט בעל הבחירה איז אפגעהאלטן פון דאס טוהן מחמת דרויסענדע מונעים און אפהאלטן מחוצה לו. מיינענדיג, "רצון" באדייט צרכים וואס ער באדארף מחמת circumstances באיזה אופן וכדומה וואס ווערן נתחדש. אין אנדערע ווערטער, "רצון", עכ"פ די סארט וואס באדייט א הגבלה און ליאות, איז אין איר עסענס מקושר און אנגעוואנדן צו באקומען עפעס א תכלית ה"נרצה" מחוצה לה - אט דאס איז די הגבלה דערפון. וממילא, אין ג-ט'ס פאל פון באשאפן דאס וועלט, וואס קען נישט זיין מכח א תכלית וואס האט אים "געפעהלט" מעיקרא (וכנ"ל לגבי מושג הגבלה וואס מ'איז שולל פונעם מושג "ג-ט": אז אַן "איידיע" זאל נישט זיין מער פון דעם), איז דאך די "רצון" וואס האט דאס אפירגעברענגט דבר אחר ושונה לגמרי פון דאס באדייט פון אלגעמיינע "רצון" - עס איז נישט שייך שינוי אין דעם ווייל וואס עס איז נישטא עפעס א שינוי וואס זאל גורם זיין די "רצון", וואס דאס איז דאך part and parcel פון דאס דעפיניציע פון "רצון" וכנ"ל. עס איז טאקע נישט די סארט וואס באדייט די הגבלה הנ"ל.

ועיין בח"ג פי"ג.

דער אפודי זאגט דארט אבער טאקע אז לפי דעתו איז די תירוץ (און זיין פריערדיגע תירוץ אויף דעם קשיא פון שינוי) צ"ע.
‏

דער דעת הרמב"ם איז דאך ידוע אין דעם ענין, אבער איך בין נאכנישט איבערצייגט אז ער איז גערעכט מסברא. לגבי פשטות הכתובים איז ער זיכער מיטן יד על התחתונה, ער אליין איז אויך מודה אז ער איז פעסט מדחיק די פסוקים אנדערש ווי זייער פשטות. אדרבה, אפשר גיבסטו אונז און קורצן סברת הרמב"ם פארוואס מען דארף שולל זיין הגשמה ומשיגי הגוף? וואס האט אים געשטופט אזוי צו זאגן?

‏די גמרא אין מסכת חגיגה ג: זאגט דאך אונז שוין "עשה אזניך כאפרכסת וקנה לך לב מבין לשמוע את דברי מטמאים ואת דברי מטהרים את דברי אוסרין ואת דברי מתירין את דברי פוסלין ואת דברי מכשירין" אז עס איז דא א מחלוקת דארף מען עס אנקוקן מסברה און פראבירן צו זען ווער רעדט מער צו דער זאך, ווער מאכט מער סענס. דערווייל פארשטיי איך בעסער די בעלי ההגשמה, אדרבה, אפשר לייגסטו מיר פאר די רמב"ם'ס קעיס.

אין אָנהויב הל' יסודי התורה (פ"א ה"ז) איז דאס דער רמב"ם מוכיח אז אויב וואלט ער געווען א גוף, דאן איז בהכרח אז ער האט א קץ ותכלית וואס דאס ליגט אין די הגדרה פון "גוף". און דאס האט מען דאך שולל געווען (פיניטוּד הנ"ל). און א סיבה פאר'ן דאס שולל זיין איז ווייל אין די הגדרה פון "ג-ט" ליגט דאך "מחוייב במציאות", א נעסעסערי עקזיסטענט, און דאס איז דאך בהכרח אינפיניט.

זייענדיג נשפע פון אריסטו איז ער דאס מסמיך מיט אריסטו'ס קאסמאלאגישע מאדעל unmoved mover, וואס די אריסטאטעליען טעאלאגן האבן צאמגעשטעלט מיט "ג-ט". ער זאגט אז וויבאלד א גוף האט בהכרח קץ ותכלית, איז לכחו אויך דא בהכרח קץ ותכלית. און די סביבת הגלגל איז דאך באין קץ.

אין מו"נ ח"א פנ"א טענה'ט ער, לגבי די נעקסטע שלב פון שולל זיין תוארים, אז הרחקת התארים העצמיים מהקב"ה איז בעצם א מושכל ראשון, סעלף עווידענט, און עס וואלט נישט אויסגעפעהלט אויף דעם א באווייז וראיה. נאר וויבאלד עס איז פארשפרייט געווארן די טעות דערין, דארף מען דאס אויפווייזן און צייגן.

אגב, דר. דוד פּאָלסאן, א קריסט וואס וויל יא אז עס זאל שייך זיין הגשמה ביי ג-ט, פרעגט אויף די פילזאפישע ראיות וואס דערלאזן דאס נישט.

דאס איז טאקע איינע פון די וויכטיגע פונקציעס וואס רעליגיע שטעלט צו, עס מאכט אז מען זאל זיך פילן גוט, באליבט, רואיג, און סטרעספריי. און דאס איז אויך די תשובה אויף די וואס טענה'ן צו מאמת זיין רעליגיע מיטן טענה אז אויב איז עס שקר דאן פארוואס זאל עס איינער אויסטראכטן? און די תשובה איז טאקע מחמת די בענעפיטן שבו.

אבער וואס זאל מען טון... איינער וואס גלייבט נישט אין עפעס קען נישט פשוט 'אנהייבן צו גלייבן' פשוט ווייל עס וועט זיך אים לוינען...
קענסט אים זאגן אז דו וועסט אים געבן א מיליאן דאלער אויב גייט ער גלייבן, אבער חוץ פון 'דיר זאגן' אז ער גלייבט, קען ער נישט טוישן זיין פערזענליכע גלויבונג... עס ארבייט פשוט נישט אזוי...

דאס רירט שוין אָן אויפ'ן באקאנטן קשיא פונעם אור ה' אינעם הקדמה אויף דעם וואס דער רמב"ם רעכענט אלס די ערשטע מצוה בספר המצות "להאמין בה'". ווי אויך רירט דאס אָן אויף וויליאם דזשעימס' פּרעגמעטיזם און זיין געדאנק פונעם "ליִפּ אָוו פעיט".

‏
ס׳איז אינטוּאיטיוו אז כעס איז א נעגאטיווע כאראקטער טרעיט (i.e. שוואכקייט אין כאראקטער) פּער סע. דאס איז הגם עס קען זיין useful פאר'ן מענטש. (ואפילו לפי דוד הום, וואס האט געשריבן אז אויב פעהלט כעס אינעם מענטש איז עס א שוואכקייט פאר אים, איז דאס נאר לגבי א מענטש און ווי אזוי ער איז למעשה צאמגעשטעלט - עס איז פאר אים אזוי ווי אַן אבר. אבער דאס זאך פאר זיך פּער סע איז א שוואכקייט ופשוט. פונקט אזוי ווי א מענטש זאל ל"ע נישט קענען משתין זיין.) איך גלייב אז דו קוקסט אָן אזא איינער וואס איז אין אזא גיסטע מיט א נעגאטיווע בליק. וההיפך בהיפך.

כעס פער סע איז גראדע א פאזעטיווע כאראקטער, ס'ווייזט אז דער מענטש איז אמת'דיג מיט זיך, שעדיגן אנדערע מענטשן, צו פון כעס צו פון וואטעווער, איז נעגאטיוו. און דא דרייט מען מיט'ן פינגער, בשלמא ווען גאט וואלט געווארן בכעס און עס transmuted צו פאזעטיווע מעשים וואלט ער געווען דער תכלית השלמות (in this regard), אזויווי אבער לויט ווי דו זאגסט איז די מציאות פארקערט, בכעס קען ער נישט ווערן, און שעדיגן טוט ער סייווי, איז לאמיר זיך קלאפן דאס מויל דריי מאל...

ניין. דו באציהסט דיך ווייטער צו כעס ביחס צום מענטש - עס ווייזט אז דער מענטש איז ענגעידזשד צי וואס. עס איז אבער נישט אויף די עצם מדה פון כעס באשר הוא כעס. ווי צוגעשטעלט צו השתנה: השתנה ביחס צום מענשט ווייזט אז די גוף ארבעט וכו', אבער השתנה באשר הוא השתנה איז piss. קאָנטראסט דאס אבער, לדוגמא, צו גבורה אדער חכמה.

[רביה''ק זי''ע]

לאמיר עס טאקע צוגלייכן צו פישן, איז דא עפעס פונדאמענטאל נעגעטיוו אין געפישאכץ? סך הכל איז עס א נייטראלע צאמשטעל פון אטאמען. אז דיין נאז האט נישט ליעב די שמעק דערפון צו וואס איז עס א פעלער אין דיר.

[מי אני]

איך גלייב אבער אז דו פארשטייסט אז עסקרייבּן השתנה צו ג-ט איז א ליאות וחסרון (אפילו אָן די אספּעקט פון משיגי גוף). און אויב איז כעס צוגעגליכן דערצו, וואס כפי הנראה ביסטו מודה דערצו, דאן האב איך געפּרוּווט מיין פּוינט.

[רביה''ק זי''ע]

ניין ס'נישט, כאטש נישט מער ווי עסן און טרינקען. אוי כ'האב פארגעסן, גאט קען דאס אויך נישט, אזא מוגבל צו זיין...

סך הכל וואס איך זאג איז אז דו קענסט נישט ליידן קיין פישאכץ איז די חסרון אין דיר, נישט אין די פישאכץ (אדער קען זיין אז די חסרון איז אין קיינעם, ס'איז א בחינה ווי בשר וחלב וואס יעדעס פאר זיך איז בסדר נאר צוזאמען טויג עס נישט...) די זעלבע זאך מיט כעס, אז דו קענסט נישט ליידן איינער וואס ווערט בכעס ווען ער ליינט מעשיות פון די האלאקאסט צ.ב. איז מעגליך די חסרון אין דיר, נישט אין איהם.