דער באשעפער איז אייביג גוט!

[מי אני]

איה"נ. דארפן צוקומען צו עסן און טרינקען איז א ליאות וחיסרון. און ווייטער אפילו אָן ממש אריינגיין אין משיגי גוף בכלליות.

[שמן למאור]

איה"נ. דארפן צוקומען צו עסן און טרינקען איז א ליאות וחיסרון. און ווייטער אפילו אָן ממש אריינגיין אין משיגי גוף בכלליות.

מען רעדט נישט דא פון דארפן צוקומען. מען רעדט צו ער האט בכלל די יכולת צו עסן, משתין זיין, און זיך אויפרעגן אויב ער 'וויל'...

[מי אני]

דעמאלטס גייט מען אריין אין פארוואס מ'האט שולל געווען משיגי הגוף בכלליות. כעין דאס זעלבע סיבה פארוואס ער "קען זיך נישט מתגשם זיין" אפילו ער "וויל" - עס איז קעגן די גאנצע געדאנק אין עסענס פון זיין זיין מוכרח המציאות און אינפיניט. כנ"ל.

[רביה''ק זי''ע]

למעשה גערעדט, די גאט פון די תנ"ך האט יא געקענט עסן, ווי מ'זעהט אין פרשת וירא וואו ער האט זיך באוויזן צו אברהם אבינו אין א פארעם פון דריי מענטשן וועם ער האט איינגעלאדענט צו זיך אין שטוב און געגעבן צו עסן. בכלל זעה איך נישט פארוואס עסן און פישן זאל זיין מער הגשמה פון רעדן, רעדן ווי א מענטש האט דער גאט פון תנ"ך זיכער געקענט, ווי מ'זעהט ביי שמואל וואס דאס ערשטע מאל וואס גאט האט פרובירט רעדן צו איהם האט ער געמיינט אז ס'איז עלי.

[מי אני]

קען זיין (ולכאורה). ווי צוגעלינקט אויבן האט זיך די מושג פון "ג-ט" געטוישט במשך הדורות.

די שאלה דא איז בשיטת הרמב"ם. ער פארטייטשט אזוי די פסוקים. (די שאלה איז צי ער האט טאקע געהאלטן אז דאס איז פשט?)

דער רמב״ם איז טאקע אויך שולל ״דיבור״. ער שרייבט לדוגמא בהקדמתו לפרק חלק ביסוד השמיני:

כי כל התורה הזאת המצויה בידינו עתה היא הנתונה על ידי משה שהיא כולה מפי הגבורה. כלומר שהגיעה אליו כולה מאת ה' יתברך, בענין שנקרא על דרך הַשאלה "דיבור".

ועיין במו״נ ח״ב פמ״ח.

[רביה''ק זי''ע]

יא, דער רמב"ם זאגט דאך אז די אלע מעשיות זענען חלומות, אפשר איז דער רמב"ם גאר א חלק פונעם חלום? און בכלל, לויט יאיר ווייסן מיר דאך נישט צו מיר אליין עקזיסטירן צו נישט (בניגוד צו דעקארט..) איז עס חלום בתוך חלום בתוך חלום..

שוין, בלייבט נאר איבער צו וואוסן פון וועלכע גאט [tag]שמן למאור[/tag] (דארקמעטטער2525, וואס איז מיט'ן האומר דבר בשם אמרו?) רעדט

[[NAMELESS]]

בנוגע דעם נושא איז אינטערעסאנט צו ברענגען, די וואכעדיגע סדרה אין די פסוקים וואו ה' זאגט פאר משה רבינו ער זאל גיין צו פרעה, און משה האט זיך עטליכע מאל געוואלט אנטזאגן, און נאכדעם וואס ער האט ערווענט אז ער האט כבד פה ולשון, זאגט אים ה' אז איך טוה אלעס סיי די יא קענען רעדן, הערן, און אזוי אויך די נישט רעדן און הערן.

ויאמר ה' אליו מי שם פה לאדם או מי ישום אלם או חרש או פקח או עור הלא אנכי ה'׃ ועתה לך ואנכי אהיה עם פיך והוריתיך אשר תדבר׃

דא איז חלק ווי אזוי די "אור החיים" לערענט אפ די פסוקים ועיי"ש עוד בארוכות..

אכן נתכוין לומר אליו כי הוא האדון הוא הבורא והשכיל לעשות פה לאדם לשכלול הבריאה, והוא אומרו מי שם פה וגו', ואמר או מי וגו' פירוש שהגם שיארע לאדם דבר שיהיה אלם וגו' "גם זה לא במקרה יהיה הדבר ההוא" אלא ממני אנכי ה' הוא העושה הדבר ואני מסבב סיבובין לעשותו כן לתכלית דבר.

ובזה רמז לו כי כבדות פיו ולשונו הוא לתכלית דבר טוב ולזה לא הסיר ממנו עלגותו. או ירצה לומר כיון שהשם אלם וגו' הוא ה' ברוך הוא אם כן היה לו להשכיל בדעתו כי מה' יצא דבר מלכות שיעשה עלג וזולת גזרת מלך לא היה כן, ואפי' לדברי חכמים (שמו"ר פ"א) שהיה סבה לדבר זה גחלת שנתן לפיו בהבחנת פרעה אם לא היה ה' חפץ בדבר לא היה כן אחר שה' הכין ועשה פעולתו בהכנת הפה כאומרו מי שם פה וגו' דבר פשוט הוא שכשיעשה אלם יהיה הדבר לצד "איזה תכלית הגון או למה שנתחייב כפי מעשיו" וכמאמר רבי אמי (שבת דף נה.) אין יסורין בלא עון
וכבד פה ולשון נקראים גם כן יסורין ואם כן היה ראוי לו למשה לדעת סיבת דבר ולתקן ויתפלל לה' על הדבר אשר לא כן הוא עושה אלא אדרבה מראה כי הדבר הוא טבעיי ואינו תלוי מצידו, ולזה אמר אליו ועתה ואין ועתה אלא תשובה שיחזור בו מדעת זו

[שמן למאור]

פארוואס מוז מען בכלל זאגן אז אויב קען ער נישט טוהן עפעס, דאן איז טייטש אז ער האט 'עפעס' 'איינער' אדער אן 'איידיע' וואס איז אים מגביל? ער איז פשוט נישט ביכולת דאס צו טון, פארטיג. עס מוז נישט זיין עפעס א דבר מן הצד וואס 'האלט אים אפ' פון דאס טון. סך הכל 'האט ער פשוט נישט די כח' דאס צו טון. איך זע נאכאלס נישט פארוואס מען קען נישט אזוי זאגן.

דו מוזט דאך פאזיטירן א "פארוואס" ער קען דאס נישט טוהן. זיין כח גרייכט נישט ביז אהין און עס איז פיניט. דאס, די פיניטוּד (אין די פאל), איז אטאמאטיש די "דבר מן הצד" און איידיע וואס איז אים מגביל והוא יותר ממנו.

אקעי, סאו דו דארפסט פשוט א פארוואס, די פארוואס קען זיין פשוט אזוי ווי מען זאגט שפעטער, אז דאס איז א חלק פון זיין עסענס 'דהיינו אז ער איז מוגבל'! די רמב"ם אליין ניצט עס שפעטער צו פארענטפערן דארטן ווי מען 'מוז' זאגן אז עס איז פארהאנען רצון, נו אויב אזוי קען מען דאס פארברייטערן אויף אלעס. מען וועט זאגן זאגן אז גאט איז פשוט א מוגבל'דיגע זאך אין זיין עסענס, און א"כ איז דאס גופא די סיבה פארוואס ער האט הגבלות. עס מוז ווייטער נישט זיין קיין דבר מן הצד וואס איז אים מגביל.

נו, מען קען זאגן אז רצון ומידות איז אויך א חלק פון זיין עסענס.

דאס איז טעקניקעלי וואס דער רמב"ם טוהט: ער קאָלעפּסט "רצון" צו עצמותו ממש מיניה וביה. ווי ער שרייבט בח"א פס"ט:

אשר התבאר לפי דעתנו שהם עצמו ושאין רצונו וחפצו או חכמתו דברים יוצאים חוץ לעצמו, רצוני לומר שיהיו זולת עצמו.

וה"ה לגבי "תכלית הטוב" ["מדות" אין די קאנטעקסט]. עס איז נישט קיין מקרה "אויף" די עצם (אזוי ווי ביי די סתם אלגעמיינע אפשטייטש און פארשטאנד פון "רצון") - עס איז די עצם ממש.

ווייטער, נו פארוואס קען מען דאס נישט זאגן אויף אלעס, גאט קען בעצם האבן, מידות, רצונות, כעס וכל שאר משיגי הגוף, איי דאס איז הגבלות? נו די הגבלות זענען אין זיין עסענס, עס איז פשוט א חלק מעצמותו.

אפשר ביסטו דאס בעסער מסביר? וואס הייסט אז עס איז נישט תלוי בשום דבר חוצה לה? און וואס העלפט עס מיט אונזער פראבלעם אז רצון באדייט הגבלה. און וואס איז מיט אלע אנדערע זאכן וואס גאט טוט, און בהכרח איז דא דערינטער א רצון?

ווי ער זאגט איז דאס "דקה וכבדה", אבער איך וועל פרובירן. סתם אזוי איז דאך די אפטייטש פון "רצון" דאס אז דער מענשט בעל הבחירה איז אפגעהאלטן פון דאס טוהן מחמת דרויסענדע מונעים און אפהאלטן מחוצה לו. מיינענדיג, "רצון" באדייט צרכים וואס ער באדארף מחמת circumstances באיזה אופן וכדומה וואס ווערן נתחדש. אין אנדערע ווערטער, "רצון", עכ"פ די סארט וואס באדייט א הגבלה און ליאות, איז אין איר עסענס מקושר און אנגעוואנדן צו באקומען עפעס א תכלית ה"נרצה" מחוצה לה - אט דאס איז די הגבלה דערפון. וממילא, אין ג-ט'ס פאל פון באשאפן דאס וועלט, וואס קען נישט זיין מכח א תכלית וואס האט אים "געפעהלט" מעיקרא (וכנ"ל לגבי מושג הגבלה וואס מ'איז שולל פונעם מושג "ג-ט": אז אַן "איידיע" זאל נישט זיין מער פון דעם), איז דאך די "רצון" וואס האט דאס אפירגעברענגט דבר אחר ושונה לגמרי פון דאס באדייט פון אלגעמיינע "רצון" - עס איז נישט שייך שינוי אין דעם ווייל וואס עס איז נישטא עפעס א שינוי וואס זאל גורם זיין די "רצון", וואס דאס איז דאך part and parcel פון דאס דעפיניציע פון "רצון" וכנ"ל. עס איז טאקע נישט די סארט וואס באדייט די הגבלה הנ"ל.

דו ביסט גאר גוט מסביר די ערשטע סארט רצון, און וואס עס איז די פראבלעם דערמיט. איך וויל אבער בעיקר פארשטיין די צווייטע סארט רצון וואס דאס שטימט יא מיט גאט. נו אויב איז נישט געווען קיין שינוי און עס האט אים גארנישט געפעלט, דאן פארוואס האט ער בכלל באשאפן? וואס איז אים געווען שלעכט בעפאר? על כרחך גארנישט ווייל אויב יא ביסטו דאך אים מגביל צו רצון? אלעס וואס דו זאגט איז אז עס איז א "דבר אחר ושונה לגמרי" אבער איך וויל פארשטיין וואס דאס איז? פארוואס ביי די סארט רצון איז נישט דא די פראבלעם פון שינוי ורצון? אין אנדערע ווערטער, די רצון הפשוט שעלה במחשבתו צו באשאפן די וועלט, מה טיבו לשיטות הרמב"ם?

‏

דער דעת הרמב"ם איז דאך ידוע אין דעם ענין, אבער איך בין נאכנישט איבערצייגט אז ער איז גערעכט מסברא. לגבי פשטות הכתובים איז ער זיכער מיטן יד על התחתונה, ער אליין איז אויך מודה אז ער איז פעסט מדחיק די פסוקים אנדערש ווי זייער פשטות. אדרבה, אפשר גיבסטו אונז און קורצן סברת הרמב"ם פארוואס מען דארף שולל זיין הגשמה ומשיגי הגוף? וואס האט אים געשטופט אזוי צו זאגן?

‏די גמרא אין מסכת חגיגה ג: זאגט דאך אונז שוין "עשה אזניך כאפרכסת וקנה לך לב מבין לשמוע את דברי מטמאים ואת דברי מטהרים את דברי אוסרין ואת דברי מתירין את דברי פוסלין ואת דברי מכשירין" אז עס איז דא א מחלוקת דארף מען עס אנקוקן מסברה און פראבירן צו זען ווער רעדט מער צו דער זאך, ווער מאכט מער סענס. דערווייל פארשטיי איך בעסער די בעלי ההגשמה, אדרבה, אפשר לייגסטו מיר פאר די רמב"ם'ס קעיס.

אין אָנהויב הל' יסודי התורה (פ"א ה"ז) איז דאס דער רמב"ם מוכיח אז אויב וואלט ער געווען א גוף, דאן איז בהכרח אז ער האט א קץ ותכלית וואס דאס ליגט אין די הגדרה פון "גוף". און דאס האט מען דאך שולל געווען (פיניטוּד הנ"ל). און א סיבה פאר'ן דאס שולל זיין איז ווייל אין די הגדרה פון "ג-ט" ליגט דאך "מחוייב במציאות", א נעסעסערי עקזיסטענט, און דאס איז דאך בהכרח אינפיניט.

דאס איז שוין א גענצליכע צורקול ארגומענט. איך פרעג אויבן פארוואס קען מען נישט זאגן אז גאט איז פשוט מוגבל אין פארטיג. נישטא קיין דבר מן הצד וואס האלט אים אפ? אויף דעם האסטו מיר געענטפערט אז עס דארף זיין א סיבה פאר זיין הגבלה, איז די סיבה איז על כרחך א דבר מן הצד. יעצט פרעגט מען נו אפשר האט גאט הגשמה און משיגי הגוף, און טאקע דאס איז די סיבה פאר זיינע הגבלות? אויף דעם ענטפערסטו מיר דא אז היות גאט מוז דאך מיינען אינפינעט, קען ער על כרחך נישט זיין מוגבל אין א גוף... רינג אראנד א ראוזי...

אפשר האט גאט יא אלע משיגי הגוף, און דאס איז טאקע די סיבה פאר אלע זיינע הגבלות, און עס איז בכלל נישט קיין דבר מן הצד. וא"כ איז די באדייט פון גאט פשוט אז ער האט באשאפן די יוניווערס! זהו! ער מוז נישט זיין עפעס א אינפיניט, בלי גבול, בלי השגה סטייל קריטשער. והכל על מקומו יבא בשלום?

זייענדיג נשפע פון אריסטו איז ער דאס מסמיך מיט אריסטו'ס קאסמאלאגישע מאדעל unmoved mover, וואס די אריסטאטעליען טעאלאגן האבן צאמגעשטעלט מיט "ג-ט". ער זאגט אז וויבאלד א גוף האט בהכרח קץ ותכלית, איז לכחו אויך דא בהכרח קץ ותכלית. און די סביבת הגלגל איז דאך באין קץ.

איך וואלט געקענט הערן אז ער איז א גוף בלי גבול, איי וויאזוי קען זיין א גשם בלי גבול? און וויאזוי בלי גבול קען בכלל זיין פארשטייסטו יא? על כרחך מוזטו ערגעץ זאגן אז ס'איז למעלה מהשגתינו, נו ווער זאגט דיר וואו עס צו זאגן? און מיט די זעלבע סברה קענסטו ווייטער זאגן אז ער איז יא מוגבל בגוף, אבער נישט בכוח.

אין מו"נ ח"א פנ"א טענה'ט ער, לגבי די נעקסטע שלב פון שולל זיין תוארים, אז הרחקת התארים העצמיים מהקב"ה איז בעצם א מושכל ראשון, סעלף עווידענט, און עס וואלט נישט אויסגעפעהלט אויף דעם א באווייז וראיה. נאר וויבאלד עס איז פארשפרייט געווארן די טעות דערין, דארף מען דאס אויפווייזן און צייגן.

אפשר זאגסטו מיר טאקע וויאזוי ער ווייזט עס אויף, ווייל ביי מיר איז עס נישט אזוי פשוט במושכל ראשון.

[שמן למאור]

שוין, בלייבט נאר איבער צו וואוסן פון וועלכע גאט [tag]שמן למאור[/tag] (דארקמעטטער2525, וואס איז מיט'ן האומר דבר בשם אמרו?) רעדט

די ארטיקל איז טאקע אינספערירט פון דעם קליפ וואס איך האב געזען א צייט צוריק. איך האב עס טאקע יעצט ארומגעזוכט... טענקס.

[מי אני]

אקעי, סאו דו דארפסט פשוט א פארוואס. די פארוואס קען זיין פשוט אזוי ווי מען זאגט שפעטער, אז דאס איז א חלק פון זיין עסענס 'דהיינו אז ער איז מוגבל'! די רמב"ם אליין ניצט עס שפעטער צו פארענטפערן דארטן ווי מען 'מוז' זאגן אז עס איז פארהאנען רצון, נו אויב אזוי קען מען דאס פארברייטערן אויף אלעס. מען וועט זאגן זאגן אז גאט איז פשוט א מוגבל'דיגע זאך אין זיין עסענס, און א"כ איז דאס גופא די סיבה פארוואס ער האט הגבלות. עס מוז ווייטער נישט זיין קיין דבר מן הצד וואס איז אים מגביל.

א חלק פון זיין עסענס איז די עצם הגדרה אליין אז "ער איז מוגבל"?! איז דאס נישט קיין סתירה מיניה וביה צום קאנצעפּט פון "ג-ט"? דו האסט דאך פארשטאנען אז מ'מוז זאגן אז ער איז די שטערקסטע.

ביי די סארט "רצון" וואס דער רמב"ם נוצט לגבי ג-ט, זאגט ער אז די סארט "רצון" וואס איז גענצליך אנדערש פון רצון ביי מענטשן איז א חלק פון זיין ענסענס/עצמותו. דאס זאגט ער כדי צו ראטעווען פון דעם אז עס איז קעגן יחוד (עיין לקמן). אבער בעפאר דעם טוהט ער ערקלערן פארוואס דאס איז נישט קיין הגבלה לגבי ג-ט. מיינענדיג, אז נישט "וויבאלד" עס איז א חלק מעצמותו איז עס נישט קיין הגבלה. (די געדאנק אז ס'איז מעצמותו איז צו געבן צו פארשטיין אז עס איז נאך אלס יחוד, ועיין לקמן.) קוק איבער.

ווייטער, נו פארוואס קען מען דאס נישט זאגן אויף אלעס, גאט קען בעצם האבן, מידות, רצונות, כעס וכל שאר משיגי הגוף, איי דאס איז הגבלות? נו די הגבלות זענען אין זיין עסענס, עס איז פשוט א חלק מעצמותו.

ווי געזאגט פריער, קודם איז דאס נישט קיין הגבלה (לדוגמא תכלית הטוב), און דערנאך קאָלעפּס איך דאס צו עצמותו (כדי אָנצוהאלטן יחוד). דו האסט דאך נישט ליב סירקולעריטי.

וואס דו קענסט פרעגן איז אז די געדאנק און סיבה פארוואס איך קאָלעפּס דאס צו עצמותו איז צו ראטעווען פון מאָלטיפּליסיטי און אָנהאלטן יחוד, וואס אויב נישט איז דאס א ליאות וחיסרון. איז אויב אזוי קומט אויס אז זאגן אז "עס איז עצמותו" ראטעוועט דאך יא פון הגבלה? אבער דאס איז נאר לגבי די ספּעציפישע און איינע הגבלה און קשיא פון מאָלטיפּליסיטי פון וואס דאס טוהט ראטעווען און פארענטפערן, נישט עני הגבלה.

אדער וואו עפעס איז שוין מעיקרא א חלק פונעם עסענס (אדער קאָלעפּסט דערצו) והגדרה ("הגדרה" איז אויך בלשון מושאל, ועיין לקמן לגבי תוארים) באיזה אופן מחמת סיבה אחרת לגמרי וואס האט נישט צו טוהן מיט'ן סוגיא פון "הגבלה" דייקא (לדוגמא זיין זיין אינפיניט, ועיין לקמן), און דערנאך קומט אגב ארויס דערפון א סארט הגבלה וויבאלד עס איז א סתירה מיניה וביה דערצו (אין אונזער דוגמא פון זיין זיין אינפיניט איז עס אז דערפאר קען ער זיך, צב״ש, נישט מתגשם זיין, וואס איז לפי הרמב״ם א סתירה מיניה וביה דערצו; אזוי ווי זאגן ״דאס אינפיניט קען זיין/ווערן פיניט בשעת׳ן זיין נאך אלס אינפיניט״).

דו ביסט גאר גוט מסביר די ערשטע סארט רצון, און וואס עס איז די פראבלעם דערמיט. איך וויל אבער בעיקר פארשטיין די צווייטע סארט רצון וואס דאס שטימט יא מיט גאט. נו אויב איז נישט געווען קיין שינוי און עס האט אים גארנישט געפעלט, דאן פארוואס האט ער בכלל באשאפן? וואס איז אים געווען שלעכט בעפאר? על כרחך גארנישט ווייל אויב יא ביסטו דאך אים מגביל צו רצון? אלעס וואס דו זאגט איז אז עס איז א "דבר אחר ושונה לגמרי" אבער איך וויל פארשטיין וואס דאס איז? פארוואס ביי די סארט רצון איז נישט דא די פראבלעם פון שינוי ורצון? אין אנדערע ווערטער, די רצון הפשוט שעלה במחשבתו צו באשאפן די וועלט, מה טיבו לשיטות הרמב"ם?

איה"נ. אין ח"ג פי"ג זאגט ער אז זוכן א תכלית לבריאת העולם, די "פארוואס האט ג-ט באשאפן די וועלט?", איז זינלאז. עס איז נישט די מענטש, עס איז נישט עפעס אנדערש. און טאקע וועגן די סארט שאלות והערות וואס דו ערווענסט. ער זאגט אז אָלטימעטלי קומט עס אראפ צו "רצון", וואס די "רצון" האט ער קאָלעפּסט צו "עצמותו" כנ"ל, וממילא איז דאס אָלטימעטלי פונקט אזוי לגמרי לגמרי אומפארשטענדליך ווי "עצמותו". (דער רמב"ם איז דאך דער וואס איז דאס מערסטע ראדיקאל אין שולל זיין פארשטאנד פון ג-ט ועצמותו.)

(ווי געזאגט, אין אַן אנדערן אשכול דיינער, איז דאס די טעמע פון מיין פערטן ארטיקל אינעם סעריע על הרעות.)
‏

דאס איז שוין א גענצליכע צירקולער ארגומענט. איך פרעג אויבן פארוואס קען מען נישט זאגן אז גאט איז פשוט מוגבל אין פארטיג. נישטא קיין דבר מן הצד וואס האלט אים אפ? אויף דעם האסטו מיר געענטפערט אז עס דארף זיין א סיבה פאר זיין הגבלה, איז די סיבה איז על כרחך א דבר מן הצד. יעצט פרעגט מען נו אפשר האט גאט הגשמה און משיגי הגוף, און טאקע דאס איז די סיבה פאר זיינע הגבלות? אויף דעם ענטפערסטו מיר דא אז היות גאט מוז דאך מיינען אינפינעט, קען ער על כרחך נישט זיין מוגבל אין א גוף... רינג אראנד א ראוזי...

אפשר האט גאט יא אלע משיגי הגוף, און דאס איז טאקע די סיבה פאר אלע זיינע הגבלות, און עס איז בכלל נישט קיין דבר מן הצד. וא"כ איז די באדייט פון גאט פשוט אז ער האט באשאפן די יוניווערס! זהו! ער מוז נישט זיין עפעס א אינפיניט, בלי גבול, בלי השגה סטייל קריטשער. והכל על מקומו יבא בשלום?

סירקולעריטי באדייט אז די מסקנה ליגט שוין אין די הנחות. איז לא'מיר צונעמען דעם רמב"ם'ס ריִזענינג דא און זעהן:

1). די דעפיניציע פון "ג-ט" איז ("פּערפעקט בּיִאיִנג" און) "מחוייב המציאות״ (ועפ״י וואס ער זאגט אין אָנהויב פ״א מהל׳ יסודי התורה אז ג-ט איז די גרונט פאר מציאות).

2). "מחוייב המציאות" באדייט "אינפיניט״ בכל אופן (ולא רק בזמן). ווייל אז נישט איז דאס/ער דאך קאָנטינדזשענט/אפשרי און אָנגעוואנדן אינעם בּאַוּנדערי/גבול פון די פיניט, און דאס באדייט שוין דאס נישט זיין הכרחי ומחוייב. אין אנדערע ווערטער, עס קען נישט זיין אינפיניט ״לחצאין״.

3). זיין א גוף איז בהכרח זיין פיניט.

הענס,
4). ג-ט איז נישט קיין גוף.

לא זכיתי צו זעהן די סירקולעריטי. אפשר מיינסטו דאס וואס הרב דר. מיכאל אברהם זאגט אז בעצם איז יעדעס לאגישע סילאגיזם סירקולער, וויבאלד אז מ'קען ארויסנעמען די מסקנה פון די הנחות ליגט זי שוין עכ"פ באהאלטן אין זיי. עס ווענדט זיך נאר אין וויפיל קאמפּלעקסיטי עס פעהלט אויס זיי ארויסצונעמען און ווי ווייט בולט ומפורש די מסקנה איז אין די הנחות. דא איז עס ווייט נישט בולט. אדרבה, צייג.

דא איז עס געווען אויף אויפצוווייזן קעגן הגשמה ומשיגי גוף. לגבי שאר הגבלות דארף מען נאר די ערשטע צוויי הנחות, און אויב זיי זענען קעגן "אינפיניט" איז מען דאס שולל. און איך האב טאקע געזאגט אז עס ליגט אין די עצם הגדרה און דעפיניציע פון ווי אזוי מ'פארשטייט די טערמין "ג-ט" ממש. און דו האסט אויך, עכ"פ אויף עפעס א לעוועל, מודה געווען דערצו ("שטערקסטע").

דו קענסט דיך אפשר דינגען אויף די ערשטע הנחה וממילא די קאָדזשענסי/סאַוּנדנעס פונעם ארגומענט. אבער "גענצליך סירקולער" איז עס נישט.

(מ'קען בעצם פארטיידיגן דעם הנחה מכח דעם געדאנק פון ווערסיעס פונעם קאסמאלאגישן ארגומענט. מיינענדיג, אפילו טאמער די קאסמאלאגישע ארגומענט פאלט לגמרי גענצליך דורך און מ'פרעגט עס אינגאנצן אפ, פארשטייט מען אבער אז עס באדייט א "מחוייב המציאות" כדי צו קענען בכלל אָנהויבן דן זיין און זיך מתווכח זיין דערין. די שאלה איז פשוט צי די געדאנק פון "מחוייב המציאות" בכלל איז מוכרח, און/אדער צי דאס איז דוקא "ג-ט". כמובן איז די גאנצע נידון דא אויף מגדיר צו זיין די מושג - נישט אויף אויפצוווייזן אז עס איז למעשה דא, ופשוט. ס'איז א סארט "עסוּמינג" אז ס'דא.)

איך וואלט געקענט הערן אז ער איז א גוף בלי גבול, איי וויאזוי קען זיין א גשם בלי גבול? און וויאזוי בלי גבול קען בכלל זיין פארשטייסטו יא? על כרחך מוזטו ערגעץ זאגן אז ס'איז למעלה מהשגתינו, נו ווער זאגט דיר וואו עס צו זאגן? און מיט די זעלבע סברה קענסטו ווייטער זאגן אז ער איז יא מוגבל בגוף, אבער נישט בכוח.

דער רמב"ם וואלט געזאגט דערויף אז דאס איז א סתירה מיניה וביה. ביי דעם זאגט מען נישט, אליבא דהרמב"ם "למעלה מהשגה". פונקט אזוי ווי מ'זאגט "ער קען זיך נישט מתגשם זיין" ווייל דאס איז א סתירה מיניה וביה, און מ'זאגט נישט "למעלה מהשגה".

אפשר זאגסטו מיר טאקע וויאזוי ער ווייזט עס אויף, ווייל ביי מיר איז עס נישט אזוי פשוט במושכל ראשון.

בקיצור נמרץ מאד. ווייל א תואר [attribute] איז אדער א דעפיניציע פונעם עצם זאך (כעין ״א מענטש איז א רעדענדיגע באשעפעניש״) אדער א מקרה (אינעם אריסטאטעליען סענס) וואס איז מוסיף דערויף (כעין ״א געלע מענטש״). לגבי ג-ט גייט די צווייטע סארט קעגן אחדות וממילא איז דאס א הגבלה וואס מ׳האט שוין שולל געווען - מכח די ערשטע צוויי הקדמות הנ״ל.

ואפילו די ערשטע סארט טענה׳ט דער רמב״ם איז א הגבלה. דאס איז ווייל א תואר פונעם ערשטן סארט איז אדער:

1). א דעפיניציע והגדרה

2). א חלק פון א דעפיניציע

3). א קוואליטעט

4). ביחוס לזולתו/א רילעישאן

5). מעשים

ער טענה׳ט אז אלע זענען אָלטימעטלי הגבלות. ווייל אפילו א הגדרה ודעפיניציע (1 און 2) איז בעצם א סיבה להדבר וממילא א הגבלה. 3 און 5 זענען שוין ווייטער א מקרה וממילא די זעלבע פראבלעם ווי די צווייטע סארט תואר. 4 איז דאך א צושטעל צום מענטש צי וואס, וואס איז ווייטער א הגבלה. עיין בח"א פנ"א ופנ"ב באריכות.

[שמן למאור]

מי אני, איך האב געהאט אנגעגרייט א לענגערע תגובה, אבער עס איז פארמעקט געווארן.. כהאב שוין נישט קיין כוח איבערצושרייבן, ובפרט אז די האסט מיר שוין מודה געווען דא און אין אישי אז עס איז אלעס לויט וואס מען וויל אננעמען, און עס איז נישטא קיין סברה נכונה אין דעם ענין. והבוחר יבחר.

כ'וועל נאר זאגן אין קורצן.
בנוגע דאס אז איך האב געשריבן אז איך האלט אויך אז גאט איז די שטערקסטע האב איך טאקע נאר געמיינט ביז וואו זיינע גבולים זענען, נישט אז די דעפענישן פון גאט איז דוקה אינפינעט. נאר אויב איז נישטא קיין סברה'דיגע גבולים, דאן מסברה קען ער עס טון, אבער ס'איז בכלל נישט קיין סתירה מיטן זאגן אז אין זיין עסענס האט ער הגבלות. ער איז טאקע די מעכטיגסטע פון צווישן אונז, אבער נאר ביז וואו זיינע כוחות גייען.

בנוגע די צורקולאציע, איך האב עס געריפן א סורקולערע ארגומענט ווייל דיינע פרעמיסעס זענען נישט באגרינדעט, זיי שטייען נישט אויף גארנישט, בלויז אויף די מסקנה וואס מען וויל פון זיי ארויסדרינגען אז גאט איז נישט קיין גוף ומוגבל.
פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות, וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן. ער איז פשוט הכרחי איז זמן, ווייל אויב נישט איז פשט אז ער האט זיך אנגעהויבן, און דער וואס איז געווען פאר אים איז גאט) ועוד, גוף קען יא זיין בלי גבול, עס איז בכלל נישט קיין סתירה, ווייל אין גשם איז אויך בעל כרחך דא די מושג פון בלי גבול. אזוי ווי דער וואס שיסט א פייל אריין אינעם האריזאנט, און שיסט א פרישע פייל דארטן ווי דער ערשטער האט געלאנדעט, און אזוי עד אין סוף.

[מי אני]

‏

כ׳האב שוין נישט קיין כוח איבערצושרייבן, ובפרט אז די האסט מיר שוין מודה געווען דא און אין אישי אז עס איז אלעס לויט וואס מען וויל אננעמען, און עס איז נישטא קיין סברה נכונה אין דעם ענין. והבוחר יבחר.

וואס איך האב געזאגט איז אז אין טעאלאגיע (ואולי פילאזאפיע בכלליות) איז בעצם נישט שייך קיין דעמאנסטרעטיוו ארגומענטן, ס״ה זענען זיי על הכלל כולו דייעלעקטיק.
‏

בנוגע די צורקולאציע, איך האב עס געריפן א סורקולערע ארגומענט ווייל דיינע פרעמיסעס זענען נישט באגרינדעט, זיי שטייען נישט אויף גארנישט, בלויז אויף די מסקנה וואס מען וויל פון זיי ארויסדרינגען אז גאט איז נישט קיין גוף ומוגבל.

מאן יימר אז וועגן דעם האט ער/מען דאס באגרינדעט אזוי? דאס איז א צירקולער טענה כזה: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען.

ואגב, זיין האלטן אז ״ג-ט״ איז ״מחוייב המציאות״ איז מכח אנדערע ראיות. ועיין בהפירוש בריש פ״א מהל׳ יסודי התורה (ענליך צום געדאנק פונעם ווערסיע איבער׳ן קאסמאלאגישן ארגומענט כ׳האב געהאט דערמאנט אינעם פריערדיגן תגובה). נאכאמאל, מ׳קען זיך דינגען אויף די הנחה והראיות המביאות אותו לזה, ווי איך האב בפירוש געשריבן אינעם פריערדיגן תגובה, און טאקע וועגן עס איז נאר מערסטענסט דייעלעקטיק, אבער צירקולער?! אתמהה.
‏

פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות? וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל עפעס שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן.)

די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?

און דאס איז בפרט אז להרמב״ם איז דאך זמן אליין נישט אינפיניט ומהנבראות. וא״כ ווערט לכאורה די ״אינפיניט לגבי זמן״ סתם אזוי מער פארברייטערט צו א ברייטערע אינפיניטי.
‏

ועוד, גוף קען יא זיין בלי גבול, עס איז בכלל נישט קיין סתירה, ווייל אין גשם איז אויך בעל כרחך דא די מושג פון בלי גבול. אזוי ווי דער וואס שיסט א פייל אריין אינעם האריזאנט, און שיסט א פרישע פייל דארטן ווי דער עשטער האט געלאנדעט, און אזוי עד אין סוף.

די אינפיניטי וואס דו זאגסט ביי גוף איז רק לגבי אינפיניטעסימעלס; א צאמשטעל וואס איך קען אלס צוטיילן א גוף קלענער און קלענער און קלענער עד אין סוף (אין טעאריע; אבער ל״ד ביי פיזיקס כידוע מפּלאנק לענג וואס דאן וואלט דאס טאקע געווען אַן אקטועלע אינפיניטי). דער רמב״ם האט געהאלטן, עפ״י אריסטו, אז עס איז מן הנמנע אז עפעס וואס איז גשם זאל זיך קענען מתפשט זיין לאין סוף; דאס וואלט באדייט אַן אקטועלע אינפיניטי וואס איז מן הנמנע. וממילא אויב עפעס איז א גוף, וממילא א גשם המתפשט, איז עס בהכרח פיניט. ער נעמט דאס אָן אלס א הנחה בהקדמה א׳ בריש ח״ב במו״נ (ועיין להלן שם בפ״א). דער אור ה׳, במאמר א כלל א פ״א ופ״ג, דינגט זיך טאקע אויף דעם אז עס איז נישט מוכרח. (שפינאזע איז אויך געווען קעגן דאס׳ן זאגן אז עס איז נמנע.)

[שמן למאור]

‏

בנוגע די צורקולאציע, איך האב עס געריפן א סורקולערע ארגומענט ווייל דיינע פרעמיסעס זענען נישט באגרינדעט, זיי שטייען נישט אויף גארנישט, בלויז אויף די מסקנה וואס מען וויל פון זיי ארויסדרינגען אז גאט איז נישט קיין גוף ומוגבל.

מאן יימר אז וועגן דעם האט ער/מען דאס באגרינדעט אזוי? דאס איז א צירקולער טענה כזה: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען.

ואגב, זיין האלטן אז ״ג-ט״ איז ״מחוייב המציאות״ איז מכח אנדערע ראיות. ועיין בהפירוש בריש פ״א מהל׳ יסודי התורה (ענליך צום געדאנק פונעם ווערסיע איבער׳ן קאסמאלאגישן ארגומענט כ׳האב געהאט דערמאנט אינעם פריערדיגן תגובה). נאכאמאל, מ׳קען זיך דינגען אויף די הנחה והראיות המביאות אותו לזה, ווי איך האב בפירוש געשריבן אינעם פריערדיגן תגובה, און טאקע וועגן עס איז נאר מערסטענסט דייעלעקטיק, אבער צירקולער?! אתמהה.

איך בין גאר די סורקעלירער?! ( ) דאס אז עס איז נישט באגרינדעט איז נישט קיין סורקעלור ארגומענט, דו שרייבסט דאך אויך אז מען קען זאגן וויאזוי מען וויל און מען קען זיך דינגן מיט זיינע סברות איבער מחוייב במציאות, נו אויב אזוי האט דאך עס נישט קיין אמת'ע גרונט, עס איז בלויז וואס מען וויל.
אזוי דארף מען זאגן: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער ברענגט נישט קיין געהעריגע קאנקריט הנחות וסברות דאס אויפצואווייזן, מוז זיין אז ער האלט שוין אזוי מעיקרא...

לא זכיתי להבין סורקלתך...

‏
‏

פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות? וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל עפעס שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן.)

די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?

האסט מיר גוט פארשטאנען בנוגע זמן, אבער ביי אנדערע זאכן ווי למשל מקום, איז נישטא דעם פראבלעם. והיינו, מען קען נישט זאגן אז גאט איז נישט אינפיניט אין זמן ווייל אויב אזוי איז דער וואס האלט אפ זיין כוח, דהיינו דער וואס איז געווען פאר אים, גאט. מען קען דאס נישט אריינלייגן אין זיין עסענס, ווייל עפעס האט 'געמוזט' זיין פאר אים, אויב איז ער נישט אייביג געווען. אבער אין שאר הגבלות מוז מען נישט זאגן אז עס איז דא א דבר מן הצד, עס קען זיין א חלק פון זיין עסענס אז ער קען נישט גיין אזוי ווייט.

‏
‏

ועוד, גוף קען יא זיין בלי גבול, עס איז בכלל נישט קיין סתירה, ווייל אין גשם איז אויך בעל כרחך דא די מושג פון בלי גבול. אזוי ווי דער וואס שיסט א פייל אריין אינעם האריזאנט, און שיסט א פרישע פייל דארטן ווי דער עשטער האט געלאנדעט, און אזוי עד אין סוף.

די אינפיניטי וואס דו זאגסט ביי גוף איז רק לגבי אינפיניטעסימעלס; א צאמשטעל וואס איך קען אלס צוטיילן א גוף קלענער און קלענער און קלענער עד אין סוף (אין טעאריע; אבער ל״ד ביי פיזיקס כידוע מפּלאנק לענג וואס דאן וואלט דאס טאקע געווען אַן אקטועלע אינפיניטי). דער רמב״ם האט געהאלטן, עפ״י אריסטו, אז עס איז מן הנמנע אז עפעס וואס איז גשם זאל זיך קענען מתפשט זיין לאין סוף; דאס וואלט באדייט אַן אקטועלע אינפיניטי וואס איז מן הנמנע. וממילא אויב עפעס איז א גוף, וממילא א גשם המתפשט, איז עס בהכרח פיניט. ער נעמט דאס אָן אלס א הנחה בהקדמה א׳ בריש ח״ב במו״נ (ועיין להלן שם בפ״א). דער אור ה׳, במאמר א כלל א פ״א ופ״ג, דינגט זיך טאקע אויף דעם אז עס איז נישט מוכרח. (שפינאזע איז אויך געווען קעגן דאס׳ן זאגן אז עס איז נמנע.)

איך האב דאך געברענגט א ראיה ומשל אז שכל איז יא מחייב אז מקום בגשם האט נישט קיין גבול. וא"כ קען דאך גאט יא זיין א גוף שהוא בלי גבול.

לאמיר פארברייטערן מיין סברה, אז איך נעם א גאן וואס די באלעט פליט ביי די שנעלקייט פון ליכטיגקייט (און שטעלט זיך קיינמאל נישט אפ) און איך שיס אויף ארויף, וועט די בולעט בליץ שנעל זיך טרעפן אדורכפליענדיג די לבנה, זון, פלאנעטן, גאלעקסיס, יונעווערסעס... און...? נאכדעם?... ? עס שטעלט זיך דאך נישט אפ? ביז וואו גייט עס? און איינמאל איך קום דארטן אן צו 'עפעס' א סוף, און איך נעם ווידער אפיר דעם גאן און איך שיס נאכאמאל... וואס געשעט דעמאלטס? ביז וואו גייט עס דאן? עס איז בהכרח בלתי מוגבל.

[מי אני]

איך בין גאר די סורקעלירער?! ( ) דאס אז עס איז נישט באגרינדעט איז נישט קיין סורקעלור ארגומענט, דו שרייבסט דאך אויך אז מען קען זאגן וויאזוי מען וויל און מען קען זיך דינגן מיט זיינע סברות איבער מחוייב במציאות, נו אויב אזוי האט דאך עס נישט קיין אמת'ע גרונט, עס איז בלויז וואס מען וויל.
אזוי דארף מען זאגן: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער ברענגט נישט קיין געהעריגע קאנקריט הנחות וסברות דאס אויפצואווייזן, מוז זיין אז ער האלט שוין אזוי מעיקרא...

לא זכיתי להבין סורקלתך...

"נישט באגרונדעט" אין די קאנטעקסט באדייט אויסדרוקליך נישט "flimsy" און "זאגן ווי אזוי מ'וויל" - איך האב דאס נישט געזאגט. עס באדייט אז עס איז נישט דעמאנסטרעטיוו (ווי לדוגמא א פּרוּף אין מאטעמאטיקס) נאר איידער דייעלעקטיק וכמו שכתבתי לעיל. דאס איז אבער פאלג מיר א גאנג פון זאגן "ער דרייט עס ווי אזוי ער וויל". דאס אז עס איז לאחרי הכל נישט עירטייט און מ'קען זיך דינגען באדייט נישט אז די טענה איז אים נישט געווען גענוג גוט אויף אויפצוווייזן מכח די טענה עצמה. וממילא צו זאגן, "ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען." איז סיקרולער כזה:

1). ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען

פון דעם זעהט מען,
2). ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי

איז בּעגינג די שאלה - עס איז סירקולער ווי מ'זעהט אז די מסקנה ליגט שוין אין די הנחה מפורש.

זאגן: "ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער ברענגט נישט קיין געהעריגע קאנקריט הנחות וסברות דאס אויפצואווייזן, מוז זיין אז ער האלט שוין אזוי מעיקרא." איז טאקע נישט קיין סירקולער טענה, אבער די הנחה "אז ער ברענגט נישט קיין געהעריגע קאנקריט הנחות וסברות דאס אויפצואווייזן" איז פאלש. צ"ל "ער ברענגט נישט קיינע דעמאנסטרעטיוו הנחות וסברות דאס אויפצואווייזן". אין אזא פאל איז די מסקנה פון "ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי" א נאַן-סעקוויטאר - עס followed נישט פון די ארגומענט.

האסט מיר גוט פארשטאנען בנוגע זמן, אבער ביי אנדערע זאכן ווי למשל מקום, איז נישטא דעם פראבלעם. והיינו, מען קען נישט זאגן אז גאט איז נישט אינפיניט אין זמן ווייל אויב אזוי איז דער וואס האלט אפ זיין כוח, דהיינו דער וואס איז געווען פאר אים, גאט. מען קען דאס נישט אריינלייגן אין זיין עסענס, ווייל עפעס האט 'געמוזט' זיין פאר אים, אויב איז ער נישט אייביג געווען. אבער אין שאר הגבלות מוז מען נישט זאגן אז עס איז דא א דבר מן הצד, עס קען זיין א חלק פון זיין עסענס אז ער קען נישט גיין אזוי ווייט.

איה"נ. אבער וואס איז די חלק פון זיין עסענס וואס דערלאזט דאס נישט? פּלעין אַן אי-כח און שוואכקייט דערצו? אין אנדערע ווערטער, קומסטו צו אז די עצם עסענס איז ממש הגבלה ושוואכקייט לאיזה דבר. און דאס איז נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט".

איך האב דאך געברענגט א ראיה ומשל אז שכל איז יא מחייב אז מקום בגשם האט נישט קיין גבול. וא"כ קען דאך גאט יא זיין א גוף שהוא בלי גבול.

לאמיר פארברייטערן מיין סברה, אז איך נעם א גאן וואס די באלעט פליט ביי די שנעלקייט פון ליכטיגקייט (און שטעלט זיך קיינמאל נישט אפ) און איך שיס אויף ארויף, וועט די בולעט בליץ שנעל זיך טרעפן אדורכפליענדיג די לבנה, זון, פלאנעטן, גאלעקסיס, יונעווערסעס... און...? נאכדעם?... ? עס שטעלט זיך דאך נישט אפ? ביז וואו גייט עס? און איינמאל איך קום דארטן אן צו 'עפעס' א סוף, און איך נעם ווידער אפיר דעם גאן און איך שיס נאכאמאל... וואס געשעט דעמאלטס? ביז וואו גייט עס דאן? עס איז בהכרח בלתי מוגבל.

די סטאָאיקס האבן געפרעגט אַן ענליכן קשיא בנוגע אריסטו'ס שיטה אז עס איז נישטא קיין vacuum/void, וואס גייט אין איינקלאנג מיט זיין שיטה אז עס איז נישטא קיין אקטועלע אינפיניטי (עיין באור ה' שציינתי לעיל).

וואס כ'האב געזעהן ענטפערן (איך געדענק נישט וואו) איז אז אריסטו קען בייסן דעם בולעט און ענטפערן אדער אז עס איז נישט שייך (עס גייט ארויס לאַיִן הגמור, וואס אימער דאס באדייט), אדער אז עס איז דא א סארט ״וואנט״/בּעריער, אדער אז עס קומט ארויס פון די אנדערע זייט כעין לוּפּ (אזוי ווי ביי די געים בּוֺי וואו מען גייט ארויס פון די לינקע זייט און מ׳קומט גראד אריין פון די רעכטע). (עס איז בעצם אַן אפענע שאלה אין מאדערנע קאסמאלאגיע אויך: צי די יוּניווערס, אינדרויסן פון די אַבּזערוועבּל יוּניווערס וואס איז לכאורה פלאך, האט בעצם פּאזיטיווע קוּרוועטשוּר.)

[שמן למאור]

איך האב שוין נישט קיין כוח... איך resign...

אקעי.. נאך אביסל...

די רגע ס'איז נישט דעמאנסטרעטיוו, נאר דייעלעקטיק, דאן מוז מען דן זיין ביי יעדע סברה עקסטער ווי שטארק באגרינדעט דאס איז.

לדעתי איז די סברה גאר שוואך. עס איז פשוט א פילינג וואס איז געקומען מחמת זיין נמשכות אחרי הפיליזאפן שבימיו.

די גאנצע סברה איז נאר אז הגבלה איז נישט מסתבר פארן טערמין גאט, זהו! ס'נישט מסתבר פאר דיר, אבער פאר מיר איז עס יא מסתבר. אויך מיר א שטארקע דייעלעקטיוו סברה.

אונזער גאנצע טענה'ריי האט זיך בעיקר באצויגן איבער דעם איינע שאלה, צו איז דא א איבערצייגנדע (דייעלעקטיוו איז אויך ערלויבט..) סברה צו זאגן אזוי ווי די רמב"ם אז מען דארף פארדרייען די פשוט פשט אין די פסוקים און מאכן גאט פאר אזא סארט בלתי מושגי הגוף. דערווייל אחרי ככלות הכל איז די איינציגסטע סברה דא אויפן טיש, אז... דאס גייט קעגן די מושג/טערמין פון גאט! גוט מארגן.. בעיסט אויף וואס? אויף דיין טעיסט? דאס איז ניטאמאל א גוטע דייעלעקטיוו סברה.

בנוגע די תירוצים אויף אריסטו, עס איז אלעס אבי גערעדט און נישט געענטפערט די שאלה, אדער בעסער געזאגט נישט אנערקענט די מציאות. ס'נישט קיין שאלה נאר א פשוטע זאך וואס די שכל איז מחייב. וואס הייסט דאס וואנט? וואס איז אונטער די וואנט? געימבוי? אר יו קידינג מי? מען פארט אזוי ווייט ביז מען טרעפט זיך צוריק, וואו? געדענקט די וועלט איז א באלי, סאו מען רעדט דא פון די אין סוף אין אלע זייטן, עס גייט און גייט ביז עס ווערט א לופ אריין צוריק אין די צענטער פון די ערד קיגל? אונז זענען עפעס די צענטער פון די וועלט? און ווען מען זאומט ארויס פון די גאנצע ריזיגע לופ, וואס זעט מען אינדרויסן פון די גאנצע לופ? וואס זעט מען ביי די זייטן פון די לופ?

[מי אני]

די רגע ס'איז נישט דעמאנסטרעטיוו, נאר דייעלעקטיק, דאן מוז מען דן זיין ביי יעדע סברה עקסטער ווי שטארק באגרינדעט דאס איז.

ריכטיג.

לדעתי איז די סברא גאר שוואך. עס איז פשוט א פילינג וואס איז געקומען מחמת זיין נמשך אחרי הפיליזאפן שבימיו.

די גאנצע סברה איז נאר אז הגבלה איז נישט מסתבר פארן טערמין גאט, זהו! ס'נישט מסתבר פאר דיר, אבער פאר מיר איז עס יא מסתבר. אויך מיר א שטארקע דייעלעקטיק סברה.

אונזער גאנצע טענה'ריי האט זיך בעיקר באצויגן איבער דעם איינע שאלה, צו איז דא א איבערצייגנדע (דייעלעקטיק איז אויך ערלויבט...) סברא צו זאגן אזוי ווי די רמב"ם אז מען דארף פארדרייען די פשוט פשט אין די פסוקים און מאכן גאט פאר אזא סארט בלתי מושגי הגוף. דערווייל אחרי ככלות הכל איז די איינציגסטע סברה דא אויפן טיש, אז... דאס גייט קעגן די מושג/טערמין פון גאט! גוט מארגן... בעיסט אויף וואס? אויף דיין טעיסט? דאס איז ניטאמאל א גוטע דייעלעקטיק סברה.

ניין. דאס איז אַן אָווערסימפּליפיקעישאן צו אפ'חוזק'ן דערפון.

ווי דערמאנט, איז די הגדרה פונעם עסענס פונעם טערמין אלס "מחוייב המציאות" באזירט אויף פאמיליעס פון ארגומענטן וסברות מחוצה להן. לדוגמא, ווי שוין אראפגעברענגט מערערע מאל, אבן סינא'ס ארגומענט וואס צייגט אויף א מחוייב המציאות. וכן הוא לגבי די קאלאם ארגומענטן (פון וואס דער רמב"ם אליין האט טאקע נישט געהאלטן) און זיין אייגענע (לענגערע און קאמפליצירטע) ראיה בריש ח"ב ממו"נ ע"ש.

עכ"פ דאס און נאך פירט אים (ודעימיה) צו צו א "מחוייב המציאות", וואס דאס אידענטיפיצירט ער אלס "ג-ט". איינמאל מ'האלט שוין דארט איז דאך די דעפיניציע פון "מחוייב המציאות", וממילא "ג-ט", אז עס איז "אינפיניט" כנ"ל, וואס דאס דערלאזט נישט הגבלה ומשיגי הגוף. וואו קומט אריין "טעיסט"?

איה"נ, ווי איך זאג איבער נאכאמאל און נאכאמאל, קען מען זיך דינגען אויף די אלע ראיות (ווען נישט וואלט דאך יעדעס רעכט-דענקענדע מענטש געדארפט זיין א טעאיסט), אבער מסתבר זענען זיי צו בויען דערויף וואס איז די עסענס פון "ג-ט". עס איז נישט "סתם אין די וועלט אריין". משא"כ ווען מ'קומט זאגן (עםם... שיסן...) בסתם "אין די עסענס פונעם טערמין ג-ט איז דא די-אין-די הגבלה". דאס איז שוין ריין "טעיסט" און דאס איז א (גאר) שוואכע דייעלעקטיק סברא! (אויב מ'קען דאס אפילו רופן א "דייעלעקטיק סברא".)

בנוגע די תירוצים אויף אריסטו, עס איז אלעס אבי גערעדט און נישט געענטפערט די שאלה, אדער בעסער געזאגט נישט אנערקענט די מציאות. ס'נישט קיין שאלה נאר א פשוטע זאך וואס די שכל איז מחייב. וואס הייסט דאס וואנט? וואס איז אונטער די וואנט? געימבוי? אר יו קידינג מי? מען פארט אזוי ווייט ביז מען טרעפט זיך צוריק, וואו? געדענקט די וועלט איז א באלי, סאו מען רעדט דא פון די אין סוף אין אלע זייטן, עס גייט און גייט ביז עס ווערט א לופ אריין צוריק אין די צענטער פון די ערד קיגל? אונז זענען עפעס די צענטער פון די וועלט? און ווען מען זאומט ארויס פון די גאנצע ריזיגע לופ, וואס זעט מען אינדרויסן פון די גאנצע לופ? וואס זעט מען ביי די זייטן פון די לופ?

ווי דערמאנט איז אפילו פון א מאדערנע סייענטיפיק קאסמאלאגישע פּערספּעקטיוו, די ענדגילטיגע שׁעיפּ פון די יוּניווערס און צי עס איז פיניט נאך אַן אפענע שאלה. איז אָננעמענדיג אז עס איז פיניט און/אדער מיט פּאזיטיווע קוּרוועטשור, וואס טאקע געשעהט ביי די "עק"? עס איז אויך יתכן אז רעאליטעט ברעכט אונטער צי וואס נישט. אבער עכ"פ דאס אוועקמאכן אז עס איז זיכער נישט אזוי במחי יד קען מען נישט.

[שמן למאור]

עכ"פ דאס און נאך פירט אים (ודעימיה) צו צו א "מחוייב המציאות", וואס דאס אידענטיפיצירט ער אלס "ג-ט". איינמאל מ'האלט שוין דארט איז דאך די דעפיניציע פון "מחוייב המציאות", וממילא "ג-ט", אז עס איז "אינפיניט" כנ"ל, וואס דאס דערלאזט נישט הגבלה ומשיגי הגוף. וואו קומט אריין "טעיסט"?

איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט דערויף כזה:

פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות? וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל עפעס שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן.)

האסט מיר גוט פארשטאנען בנוגע זמן, אבער ביי אנדערע זאכן ווי למשל מקום, איז נישטא דעם פראבלעם. והיינו, מען קען נישט זאגן אז גאט איז נישט אינפיניט אין זמן ווייל אויב אזוי איז דער וואס האלט אפ זיין כוח, דהיינו דער וואס איז געווען פאר אים, גאט. מען קען דאס נישט אריינלייגן אין זיין עסענס, ווייל עפעס האט 'געמוזט' זיין פאר אים, אויב איז ער נישט אייביג געווען. אבער אין שאר הגבלות מוז מען נישט זאגן אז עס איז דא א דבר מן הצד, עס קען זיין א חלק פון זיין עסענס אז ער קען נישט גיין אזוי ווייט.

אויף דעם האסטו מיר געענטפערט;

איה"נ. אבער וואס איז די חלק פון זיין עסענס וואס דערלאזט דאס נישט? פּלעין אַן אי-כח און שוואכקייט דערצו? אין אנדערע ווערטער, קומסטו צו אז די עצם עסענס איז ממש הגבלה ושוואכקייט לאיזה דבר. און דאס איז נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט".

דאס, ריף איך טעיסט!

[מי אני]

ס'איז טאקע נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט". פארוואס זאלסטו דאס סתם אזוי אריינלייגן דארט בלי שום סיבה (עםם... חוץ "טעיסט")? פון דא און ווייטער האב איך עטליכע מאל געשריבן און איבערגע'חזר'ט אז דער רמב"ם האט סיבות וראיות חיצונות פארוואס ער איז מגדיר דעם טערמין "ג-ט" אלס "מחוייב המציאות", וממילא מוז ער זיין "אינפיניט", וממילא מוז ער זיין "בלי הגבלות". יעצט, טאמער דו האסט נישט קיין שום סיבה שולל צו זיין "אינפיניט" בכל אופן וממילא "בלי הגבלות" בכל אופן (אחוץ "טעיסט"...), פארוואס בלייבט דאס נישט בתוך גדר "מחוייב המציאות" וואס האט א שטארקע דייעלעקטיק מסתבר'דיגע באזיס בכלל, ולגבי "בכל אופן" בפרט (דאס איז דאך דער סתם פון "מחוייב המציאות")? און אזוי ווי איך האב דיר געשריבן אויף וואס דו באציהסט דיך דא מיט'ן מיר ציטירן:

‏די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?

דאס איז נישט "טעיסט".

[שמן למאור]

ס'איז טאקע נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט". פארוואס זאלסטו דאס סתם אזוי אריינלייגן דארט בלי שום סיבה (עםם... חוץ "טעיסט")? פון דא און ווייטער האב איך עטליכע מאל געשריבן און איבערגע'חזר'ט אז דער רמב"ם האט סיבות וראיות חיצונות פארוואס ער איז מגדיר דעם טערמין "ג-ט" אלס "מחוייב המציאות", וממילא מוז ער זיין "אינפיניט", וממילא מוז ער זיין "בלי הגבלות". יעצט, טאמער דו האסט נישט קיין שום סיבה שולל צו זיין "אינפיניט" בכל אופן וממילא "בלי הגבלות" בכל אופן (אחוץ "טעיסט"...), פארוואס בלייבט דאס נישט בתוך גדר "מחוייב המציאות" וואס האט א שטארקע דייעלעקטיק מסתבר'דיגע באזיס בכלל, ולגבי "בכל אופן" בפרט (דאס איז דאך דער סתם פון "מחוייב המציאות")? און אזוי ווי איך האב דיר געשריבן אויף וואס דו באציהסט דיך דא מיט'ן מיר ציטירן:

‏די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?

דאס איז נישט "טעיסט".

דאס אליין אז פון די פסוקים איז קלאר משמע אז גאט האט יא משיגי הגוף, און אפילו אין גמרא (מנין שהקב"ה מניח תפילין, ועוד ועוד) איז אויך משמע נישט ווי דער רמב"ם, איז מיר שוין געניג סיבה דאס צו וועלן זאגן, אכ"פ ווילאנג איך זע נישט קיין איבערצייגנדע סיבה צו זאגן אנדערש.

זאת ועוד, מסברה איז יא מוכרח צו זאגן אז גאט האט געוויסע הגבלות, א שטייגער ווי רצון, וואס דאס איז דאך זיכער אז ער האט געהאט א רצון צו באשאפן די וועלט. די ספין פון די רמב"ם דערויף איז גאנץ שוואך. דאס ברענגסטו פריער צו:

איה"נ. אין ח"ג פי"ג זאגט ער אז זוכן א תכלית לבריאת העולם, די "פארוואס האט ג-ט באשאפן די וועלט?", איז זינלאז. עס איז נישט די מענטש, עס איז נישט עפעס אנדערש. און טאקע וועגן די סארט שאלות והערות וואס דו ערווענסט. ער זאגט אז אָלטימעטלי קומט עס אראפ צו "רצון", וואס די "רצון" האט ער קאָלעפּסט צו "עצמותו" כנ"ל, וממילא איז דאס אָלטימעטלי פונקט אזוי לגמרי לגמרי אומפארשטענדליך ווי "עצמותו". (דער רמב"ם איז דאך דער וואס איז דאס מערסטע ראדיקאל אין שולל זיין פארשטאנד פון ג-ט ועצמותו.)

האסט בעיסיקלי אנשטאט זאגן אז יא, גאט האט הגבלות, גענומען די סטענד אז ער האט נישט קיין הגבלות, איי רצון? מען וועט פארמאכן די ארגומענט מיטן זאגן אז עס איז א חלק פון עצמותו וואס מען קען נישט משיג זיין. דאס איז נישט ראציאנאל לדעתי.

און ווי געשריבן אויבן. אפילו מען נעמט אן אז גאט איז מחוייב המציאות, זע איך נישט פארוואס דאס רעדט אריין אין אינפיניטי בכלליות. איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט פארוואס מחוייב המציאות רעדט בכלל אריין אין אנדערע זאכן חוץ פון זמן, און איך געדענק נישט צו באקומען א צעפרידנשטעלנדע ענטפער, חוץ פון דעם זאץ אז עס איז נישט מסתבר אינעם טערמין גאט. דאס האט אבער גארנישט צוטון מיט מחוייב המציאות, דאס איז א נייע פרישע סברה. וואס אויף דעם קען איך זאגן לשיטתך, אז מען קען עס קעלעפסן מיט זיין עסענס און עס איז שוין למעלה מהשגתינו, די זעלבע וואס דו טוסט מיט רצון. פארוואס טוסטו עס נאר ביי רצון?

[מי אני]

‏

דאס אליין אז פון די פסוקים איז קלאר משמע אז גאט האט יא משיגי הגוף, און אפילו אין גמרא (מנין שהקב"ה מניח תפילין, ועוד ועוד) איז אויך משמע נישט ווי דער רמב"ם, איז מיר שוין געניג סיבה דאס צו וועלן זאגן, עכ"פ ווילאנג איך זע נישט קיין איבערצייגנדע סיבה צו זאגן אנדערש.

פסוקים ומאמרי חז״ל איז נישט מכח ראציאנאל. בפרט ווען מ׳קען עס פארטייטשן ולא ננעלו שערי הפירוש. די איבערצייגענדע סיבה איז דאס אז ער איז ״מחוייב המציאות״ וממילא ״אינפיניט״ בלי הגבלות כנ״ל.
‏

און ווי געשריבן אויבן. אפילו מען נעמט אן אז גאט איז מחוייב המציאות, זעה איך נישט פארוואס דאס רעדט אריין אין אינפיניטי בכלליות. איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט פארוואס מחוייב המציאות רעדט בכלל אריין אין אנדערע זאכן חוץ פון זמן, און איך געדענק נישט צו באקומען א צעפרידנשטעלנדע ענטפער, חוץ פון דעם זאץ אז עס איז נישט מסתבר אינעם טערמין גאט. דאס האט אבער גארנישט צוטון מיט מחוייב המציאות, דאס איז א נייע פרישע סברה. וואס אויף דעם קען איך זאגן לשיטתך, אז מען קען עס קעלעפסן מיט זיין עסענס און עס איז שוין למעלה מהשגתינו, די זעלבע וואס דו טוסט מיט רצון. פארוואס טוסטו עס נאר ביי רצון?

עסקט ענד ענסערד. ״מחוייב המציאות״ מיינט אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס אנדערש. פּיריאד. נישט נאר אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס בעפאר. זאת ועוד, ווי איך האב דערמאנט, אויב איז זמן פונקט אזוי מהנבראות (וואס האט סמוכין פון מאדערנע סייענס אויך) איז וואס הייסט אז ג-ט איז געווען בעפאר זמן, ״בעפאר בעפאר״ בכלל, וואס לפי סברתך איז נאר דארט זאג איך אז ״ג-ט איז נישט אָנגעוואנדן אין דעם״? אז ער איז אינגאנצן נישט אָנגעוואנדן אין זמן בכלל? אויב אזוי איז דאס גאנץ נאנט צו נישט זיין אָנגעוואנדן אין אנדערע מושגים בכלל אויך. מיינענדיג, אינפיניט ״בזמן״ איז נישט שייך (טאמער נעמט מען אָן חידוש) - דאס גאנצע מושג פון "זמן" אליינס איז דאך פיניט. איז מוז מען זאגן אז ער איז בכלל נישט געבינדן צו דעם מושג וואס ער האט אליין באשאפען, וא״כ כן הוא לגבי שאר המושגים הנבראים וואס ער האט באשאפן (כח וכו׳).
‏

זאת ועוד, מסברא איז יא מוכרח צו זאגן אז גאט האט געוויסע הגבלות, א שטייגער ווי רצון, וואס דאס איז דאך זיכער אז ער האט געהאט א רצון צו באשאפן די וועלט. די ספין פון די רמב"ם דערויף איז גאנץ שוואך.

האסט בעיסיקלי אנשטאט זאגן אז יא, גאט האט הגבלות, גענומען די סטענד אז ער האט נישט קיין הגבלות, איי רצון? מען וועט פארמאכן די ארגומענט מיטן זאגן אז עס איז א חלק פון עצמותו וואס מען קען נישט משיג זיין. דאס איז נישט ראציאנאל לדעתי.

ריכטיג. דאס זענען שטארקע טענות. צו מער אויסברייטערן און שטארקן דיין טענה, אויב נעמט מען אָן ״מחוייב המציאות״ ואינפיניט ככל הנ״ל, דאן האט דער (טראדיציאנאלער) טעאיסט א טוץ פראבלעמען. צווישן זיי איז אז דאס איז א סתירה מיט בריאת וחידוש העולם, ווי אויך א סתירה מיט דעם אז ג-ט איז פועל נסים בהטבע אדער מישט זיך אריין בהטבע. צווישן אסאך אנדערע. דאס איז ווייל דאס אלעס אימפּלייט שינוי ורצון וואס זענען, ווי דו דערמאנסט, הגבלות.

דערזעהט זיך דא דער טעאיסט פילוסוף מיט א פראבלעם: מחד גיסא זענען די דייעלעקטיק סברות חיצונית שטארק מסתבר אז ג-ט האט נישט קיין שום הגבלות. אבער מאידך גיסא זוכט ער אָנצוהאלטן די תורה וואס ווייזט אויף חידוש העולם ונסים (די חלק פון זוכן דאך אָנצוהאלטן די תורה קענסטו טאקע רופן "טעיסט", און ווי איינער האט געשריבן אויפ'ן רמב"ם אז "ער האט געוואלט צאמשטעלן זיין איבערצייגעניש פון אריסטו מיט זיין ליבשאפט פאר משרע"ה" - "ליבשאפט" איז לכאורה א "טעיסט" אין די קאנטעקסט). אסאך ראשונים (ר׳ יוסף אבן כספי, ר׳ יצחק אלבלג, ר' משה נרבוני ועוד) האבן טאקע דעריבער אָנגענומען קדמות און אז די וועלט איז טאקע נישט מחודש; עס איז עטערנעל און האלט אין איין נשפע ווערן ממציאותו (פארטייטשן די תורה קען מען דאך, וידוע מש"כ הרמב"ם במו"נ ח"ב פכ"ה אודות לפרש הכתובים במעשה בראשית על דרך קדמות.) אט אויף דעם איז רוב פונעם ספר מו״נ (בּעיסיקעלי די ערשטע צוויי גאנצע חלקים) געשריבן געווארן דאס יא פרובירן משווה זיין. (און די פּערעדיים און דרך השוואה בין סתירות צווישן מדע אין וואס מען איז איבערצייגט, און תורה אין וואס מען וויל גלייבן, גייט נאך אָן עד היום. דאס איז לכאורה דעם אויפטוה פונעם דרך הרבמ"ם במו"נ, און דאס ענטפערט דר. גד פרוידענטאל'ס שאלה וואס איך האב דא צוגעברענגט.)

ווי געזאגט, זאגט דער רמב״ם אליין אז זיין תירוץ אויף דעם רצון קשיא לגבי בריאת העולם ורצון/שינוי איז ״דקה וכבידה״, און דער אפודי זאגט אז זיי זענען שווערע תירוצים וצ״ע. איך האב דאס בפירוש געשריבן און מודה געווען. ולא עוד, עכ״כ אז דר. ליִאוֺ סטראַוּס האט געהאלטן אז דער רמב״ם האט באמת אויך נישט געהאלטן פון חידוש העולם, נאר איידער אזוי ווי אריסטו אין קדמות, און ער פרובירט צו הינטן דערויף אינעם מו״נ צווישן די שורות און טאקע מיט די שוואכע סארט תירוצים וכדומה. און דאס אלעס וועגן סברת ״מחוייב המציאות״ ו״אינפיניט״ האט אים טאקע געשטופט דערצו.

לגבי נסים, הא׳ביך אסאך געשריבן אין מיין אשכול איבער דעם. אין גאר קורצן, אז דער רמב״ם איז דאס מער-ווייניגער שולל (מיט ניוּאנס, ואידך פירושה זיל גמור - מאך א סערטש "נסים" אין יענעם אשכול). ששש… זאג נישט קיינעם…

לסיכום, די פראבלעם איז צי מ'קען, און אויב יא ווי אזוי, משווה זיין דעם סברת "מחוייב המציאות", און אלעס וואס דאס ענטעילט, מיט חידוש העולם (און אנדערע טראדיציאנאלע טעאיסטיק הנחות). פאר מיר פערזענליך איז דער רמב"ם'ס תירוץ נישט אזוי שווער, עכ"פ גענוג אויף נישט צו זאגן אז זיי צוויי קענען בשו"א נישט גיין צוזאמען. און ווי אנדערע פעלדער אין פילאזאפיע, וועט זיך דאס ווענדן אין וואס עס איז דיילעקטעקלי מסתבר בהטענות פאר'ן מענטש. (ענליך, למשל, צו די מבוכה ומחלוקת בפילאזאפיע צי בחירה חופשית קען שטימען מיט דיטערמעניזם. לויט די קאמפּעטעבּעליסטס יא, אבער די אינקאמפּעטעבּעליסטס גייען שרייען חי וקים קעגן זיי אז ס'איז אדער אדער און זיי קענען בשו"א נישט גיין צוזאמען. און אלעס איז מדייעלעקטיק טענות וסברות.)

[שמן למאור]

‏
‏

און ווי געשריבן אויבן. אפילו מען נעמט אן אז גאט איז מחוייב המציאות, זעה איך נישט פארוואס דאס רעדט אריין אין אינפיניטי בכלליות. איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט פארוואס מחוייב המציאות רעדט בכלל אריין אין אנדערע זאכן חוץ פון זמן, און איך געדענק נישט צו באקומען א צעפרידנשטעלנדע ענטפער, חוץ פון דעם זאץ אז עס איז נישט מסתבר אינעם טערמין גאט. דאס האט אבער גארנישט צוטון מיט מחוייב המציאות, דאס איז א נייע פרישע סברה. וואס אויף דעם קען איך זאגן לשיטתך, אז מען קען עס קעלעפסן מיט זיין עסענס און עס איז שוין למעלה מהשגתינו, די זעלבע וואס דו טוסט מיט רצון. פארוואס טוסטו עס נאר ביי רצון?

עסקט ענד ענסערד. ״מחוייב המציאות״ מיינט אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס אנדערש. פּיריאד. נישט נאר אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס בעפאר. זאת ועוד, ווי איך האב דערמאנט, אויב איז זמן פונקט אזוי מהנבראות (וואס האט סמוכין פון מאדערנע סייענס אויך) איז וואס הייסט אז ג-ט איז געווען בעפאר זמן, ״בעפאר בעפאר״ בכלל, וואס לפי סברתך איז נאר דארט זאג איך אז ״ג-ט איז נישט אָנגעוואנדן אין דעם״? אז ער איז אינגאנצן נישט אָנגעוואנדן אין זמן בכלל? אויב אזוי איז דאס גאנץ נאנט צו נישט זיין אָנגעוואנדן אין אנדערע מושגים בכלל אויך. מיינענדיג, אינפיניט ״בזמן״ איז נישט שייך (טאמער נעמט מען אָן חידוש) - דאס גאנצע מושג פון "זמן" אליינס איז דאך פיניט. איז מוז מען זאגן אז ער איז בכלל נישט געבינדן צו דעם מושג וואס ער האט אליין באשאפען, וא״כ כן הוא לגבי שאר המושגים הנבראים וואס ער האט באשאפן (כח וכו׳).
‏טיק טענות וסברות.)

אקעי לאמיך דאס צונעמען, ווייל עס זעט מיר אויס אז דא איז וואו איך פארשטיי דיר נישט.

די געביידע פונעם רמב"ם אז גאט איז בלי גבול און האט נישט קיין משיגי הגוף גייט ווי פאלגנד:
1) ער איז מחוייב המציאות 2) מחוייב המציאות באדייט אז ער איז נישט אנגעוואנדן אין א צווייטן 3) אויב איז ער נישט אנגעוואנדן אין א צווייטן, דאן איז ער ביי דעפענישן בלי גבול, ווייל א גבול באדייט דאך אז איינער איז אים מגביל.
אזוי פארשטיי איך די מהלך, קארעקט מי איף איים ראונג.

איז יעצט לאמיך אויסשמועסן וואס עס שטערט מיר מיט די פרעמיסעס. מחוייב המציאות באדייט בלויז איין זאך, אז ער 'מוז' עקזעסטירן. זהו. אויב איז ער נישט געווען פאר א געוויסע צייט, איז ער שוין נישט קיין מחוייב המציאות. דערפאר האב איך טאקע אנגענומען אז בלי גבול אין זמן, פאלאוט די פרעמיס פון מחוייב המציאות. ווייל ער מוז 'אייביג' זיין, די רגע ער קען למשל ווערן אויס, אדער נישט עקזעסטירן, באדייט דאך דאס אז ער 'מוז' נישט זיין. והא ראיה אז פאר א געוויסע צייט איז ער נישט געווען.

יעצט ווען עס קומט צו גוף אדער הגבלה במקום, זע איך ממש נישט וואו מחוייב המציאות קומט דא בכלל אריין. מחוייב המציאות זאגט בלויז אז עס מוז 'זיין', אבער עס זאגט נישט אז ער מוז זיין 'איבעראל'. איי וועסטו פרעגן אבער ווער לאזט אים נישט זיין איבעראל, ווער איז אים מגביל? אויף דעם האב איך שוין געשריבן אין פריערדיגע תגובות אז מען קען דאס אריינלייגן אין זיין עסענס.

לאמיר דאס זאגן אויף גוף, עס קלארער ארויסצוברענגען. איך וויל למשל זאגן אז גאט האט א גוף, וועסטו זאגן אז מחוייב המציאות איז א סתירה דערצו, ווייל גוף מיינט אז ער איז מוגבל (אויך לאו דוקה וכטענתי למעלה, אבער נניח) און ווער איז אים מגביל אויב נישט עפעס א דבר מן הצד. די תשובה דערויף איז אז טאקע זיין עסענס פון זיין א גוף איז אים מגביל אז ער האט דער הגבלה פון א גוף! עס איז נישט עפעס א דבר מן הצד, עס איז אים זעלבסט. פארוואס איז מחוייב המציאות א סתירה דערצו?

און בכלל זע איך לאו דוקה פארוואס די סברה אז קיינער טאר נישט אפהאלטן און מגביל זיין גאט, פאלאוט די פרעמיס פון מחוייב המציאות, עס קען זיין אז ער 'מוז' עקזעסטירן, דאך איז דא א דבר מן הצד וואס איז אים מגביל. דער דבר מן הצד קען טאקע נישט מאכן גאט אויס, ווייל גאט איז דאך מחוייב המציאות, אבער אים מגביל זיין קען ער יא. איז זע בכלל נישט די גרויסע סתירה דערין.

אדרבה, איך וויל קלאר פארשטיין וויאזוי די הנחה פון מחוייב המציאות איז שולל גוף. וויאזוי פאלאוט עס דעם פרעמיס.

[מי אני]

"מחוייב המציאות" = "מוז זיין". זהו, ווי דו האסט טאקע געזאגט. אין דעם "מוז זיין" איז, פארשטייט זיך, אויך נכלל "מוז אייביג זיין", אבער עס איז נישט דוקא און נאר "מוז אייביג זיין" - עס איז "מוז זיין". יעצט, אויב איז עפעס אים/דאס מגביל באיזה אופן, איז אין יענע עספּעקט זיין "זיין" געצוימט: זיין "זיין" איז נישט "דארט" (די "דארט" איז א לשון מושאל און באציהט זיך נישט דוקא צו מקום; עס באציהט זיך צום מושג המוגבל במה שמגביל ממנו ית'), אפגעזעהן צי די מושג המגביל איז זמן צי עפעס אנדערש. פונקט אזוי ווי דו פארשטייסט דאס בנוגע צום מושג זמן, אז ער איז אינדרויסן און אומאפהענגיק פון זמן בכלל, און נישט נאר אז ער איז אינפיניט אין ובתוך זמן, וכנ"ל בתגובתי הקודמת. אט דאס מיינט:

2) מחוייב המציאות באדייט אז ער איז נישט אנגעוואנדן אין א צווייטן.

3) אויב איז ער נישט אנגעוואנדן אין א צווייטן, דאן איז ער ביי דעפענישן בלי גבול, ווייל א גבול באדייט דאך אז איינער איז אים מגביל.

די "צווייטן" און "איינער" (וואס זענען אויך לשונות מושאלים) גייען ארויף אויף מושגים, יהיו מה שיהיו. וממילא אויב איז למשל דא מקום וואס איז אים מגביל, איז דאך זיין "זיין/עקזיסטענץ" נישט דארט אינדרויסן פונעם מקום ההגבלה. דאס איז סותר דעם געדאנק פון מחוייב המציאות. און דאס זעלבע איז ביי יעדעס סארט מושג וואס ער איז מוגבל דערביי. דון מינה ואוקי אשארא. (סיידן וואו די הגבלה קומט ארויס פון אט דעם עסענס פון "מחוייב המציאות", לדוגמא אז "ער קען נישט ווערן אויס מחוייב המציאות", און אלע הגבלות השלכות וואס קומען ארויס דערפון, וואס דאן איז עס א סתירה מיניה וביה און פשוט גערעדט דזשיבּעריש. און דאס זעלבע ביי יעדעס זאץ וואס האלט נישט אויס אנאליטיש, וכמו שכתבתי הרבה פעמים.)

וממילא צו דיין ספעציפישע שאלה לגבי שלילת גשם וגוף: אויב נעם איך אָן אז א גשם/גוף איז בהכרח מוגבל (צי להרמב"ם ואריסטו אלס דאס אומעגליכקייט פון אַן אינפיניטי אין אקטואליטעט, צי אלס דעם אז עס איז בהכרח אָנגעוואנדן בהרכבה וואס איז ווייטער א הגבלה), דאן איז דאך דאס די געדאנק פון "מחוייב המציאות" שולל.

אין אנדערע ווערטער, בסתם מיינט דאך "מחוייב המציאות/אינפיניט" על הכלל כולו. אז דו ווילסט עפעס שולל זיין, איז עליך הראיה אויף פארוואס (e.g. דאס איז א סתירה צו "מחוייב המציאות", דאס איז א לאגישע סתירה אינעם זאץ מיניה וביה, די עמפּירישע בריאת העולם וואס צייגט אויף שינוי ורצון וכו' וכדומה). סתם שולל זיין און זאגן/שיסן "ס'איז אין זיין עסענס" אָן קיין באזיס, האט נישט קיין... עםם... באזיס. "אזוי שטייט אין די תורה", ווען מ'קען עס דאך פארטייטשן, איז אויך נישט קיין טענה (דער רמב"ם דארט במו"נ ח"ב פכ"ה זאגט טאקע אז דאס וואס טרייבט אים צו חידוש העולם איז נישט מכח הכתובים, וואס דאס קען ער דאך פארטייטשן ע"ש).

[שמן למאור]

סאו די בעיסיקלי רידעפיינסט די דעפענישן פון מחוייב המציאות. אנהויב פון אונזער שמועס דא, האב איך דיר געפרעגט אין אישי:

וואס איז די פינקטליכע אפטייטש פון מחוייב המציאות?

און דו האסט מיר געענטפערט:

Necessary Existent. עס מוז עקזיסטירן.

לויט יענע דעפענישן, איז דא בלויז דער איין זאך, אז ער מוז זיין. דאס אז עס איז דא א 'פלאץ' וואס ער איז נישט, ווייל ער איז געצוימט פון דארטן, שטערט מיר נישט. דאס רעדט נישט אריין אין זיין 'זיין'; וואס שטערט מיר אז זיין 'זיין' איז נישט דארטן? ס'איז גארנישט מגרע פון די 'זיין' וואו ער איז יא. אז איך בין נאר דא אין ניו יארק און נישט אין ניו דזשערסי, מיינט עס אז עס פעלט פון מיין עגזיסטענס דאהי? איך בין 100 פראצענט דא, אבער נישט איבעראל! לויט ווי די דעפיינסט יעצט מחוייב המציאות מיינט עס אז ער מוז זיין איבעראל בלי גבולים. די בעיסיקלי דעפיינסט מחוייב המציאות אז עס זאל פאקטיש מיינען 'בלי גבול'. נייס...

סאו לאמיר צוריקגיין א סטעפ און דאס בעסער פארשטיין, לאמיר אנהייבן פון פריער, וויאזוי איז די רמב"ם בכלל מוכיח מסברה אז גאט איז מחוייב המציאות. איינמאל מיר האבן דאס קלאר ארויס, וועלן מיר קענען דן זיין וואס פונקטליך די אפטייטש דערפון איז, און וואס עס מיינט לאו דוקה.