מיין פראבלעם מיט די חרדישע געזעלשאפט (סיסטעם)

[אונטער חכם]

רביה''ק, דו לעבסט צוזאמען מיט א ווייב?
זי פארשטייט יא דיין קאמפליצירטע טעאלאגיע, אדער איז זי פשוט אן אשה כשרה?

[רביה''ק זי''ע]

זי איז פשוט א מענטש וואס וויל ענדשויען דאס לעבן און נישט בלייבן סטאק מיט זאכן וואס סערוון איר נישט גארנישט, פארקערט, ווען איך ווייז איר מקורות וואס זענען מקיל אין זאכן האט זי זייער שטארק הנאה. כ'געדענק אין אנפאנג ווען זי האט מיר געזאגט וואו איר אידישקייט האלט (ליידער?) און זי האט פרובירט זיך צו פארענטפערן און מסביר זיין איר השקפה וויאזוי זי קוקט אן די גאנצע זאך און איך האב איר געברענגט א טוץ מקורות פון די תורה אונטערצושטיצן איר "מהלך" אין אידישקייט איז זי אויפגעשפרינגען פאר שמחה.... צו זי פארשטייט ממש אלע מחשבות וואס איך לופטער דא אויס און וויאזוי מ'קען אלעס אריינקוועטשן אין די תורה? לכאורה נישט. און מ'קען שוין מיינען, כאילו איך פארשטיי אלע בלאגס וואס זי פלעגט שרייבן... מ'האט שוין געהערט אזאנס.

[מי אני]

איך ווער מער און מער צומישט איבער וואס דו ווילסט. אין אָנהויב האב איך פארשטאנען אז דיין טענה איז קעגן אזא סארט ליטעראליסט "ראשית חכמה סטייל" אפטייטש אין שמירת הלכה. מיינענדיג, דאס אנטאלאגישע ישות וואס מ'געבט פאר דעם וואס שטייט "אונטער און וואס טוהט זיך אפ מכח" הלכה און די מיסטישע טעמים דערביי. און דאס ברענגט צו אַן OCD "מאסאכיסט" מהלך דערין. דאס האב איך געזעהן און פארשטאנען אין דיין נעגל וואסער מעשה.

דערנאך האסטו עס געדרייט צו א טענה וואו דאס געזעלשאפט הייבט הלכה (די דיון איז אויף די געזעלשאפט'ס צוגאנג צו "הלכה" - נישט די "זיך שאקלען ביים רבי'נס טיש" וכדומה; די קולטוראלע חלקים וואס זענען נישט אָנגעוואנדן אין הלכה) אויף צו אַן אייניגע שטאפל מיט עטיקס (צי גאר העכער פון איר) וואס זענען, און באדארפן צו זיין, מוסרי הטבעי. ועכ"כ אז זיי טוהן קאדיפיצירן עטיקס, ווי זיי פארשטייען עס (ווייל פונקטליך איז עטיש אדער נישט ווענדט זיך ביי קולטור, ועיין להלן), אלס הלכה ממש. (דיין נעגל וואסער מעשה האט אבסאלוט גארנישט מיט עטיקס, ופשוט.)

אויף דעם, ווי איך פארשטיי אים, האט @שמן למאור גע'ענטפערט אז זיי נעמען אָן א דיוויין קאמענד טעאריע מהלך אין דעם, וואו הקב"ה איז גענצליך בעה"ב און ער איז דער וואס קאדיפיצירט טאקע וואס איז "עטיש/ריכטיג" און וואס איז "אומעטיש/אומריכטיג". און דיין אנטווארט צו דעם איז נישט קיין לאגישע פראבלעם דערין (לדוגמא, אז עס מאכט עטיקס ומאראל אָרבּיטרערי וכדומה), נאר "אללא הוא אכבאר" וכדומה. לענ"ד איז דאס פשוט חוזק געמאכט ביי גוזמא, ווייל דו ווייסט אליין אז דיינע משלים זענען גומאות (ולכאורה במכוון אזוי מחמת הפּאָלעמיק) און רעפּרעזענטירן נישט דאס געזעלשאפט צו וועלכע דו באציהסט דיך.
Is that the best you can do?

אין אנדערע ווערטער, פון א פילאזאפישן פּערספּעקטיוו איז קאדיפיצירן וואס איז ריכטיג, בפרט אין דעסקריפּטיוו מאראליטעט, גארנישט אזוי פשוט, און ווענדט זיך טאקע ביי קולטור. (און דאס איז נאך פאר מ'קומט אָן צום מבוכה פון מאראלישע ריעליזם און קאגניטיוויזם.) יעצט, וואו מ'טרעהט בגלוי אויף ברייטע נארמאטיווע עטיקס/מאראליטעט וואס יעדעס רעכטדענקענדע ראציאנאלער מענטש פארשטייט און נעמט אָן (כעין מניעת רציחה וגזילה וכדומה), דאן לחיי, פארשטיי איך וואס דיין טענה איז. אבער דאס איז נישט דיין טענה דא - עס איז פשוט אז זיי טוהן נישט עטיקס מדעת עצמם (ווער זאגט? ואפילו אז יא, דאן האבן זיי זייער עטיקס קוׂיד וואס זאגט זיי צו זיין עטיש. וואס איז די פראבלעם דערמיט? געדענק, דיין טענה איז נישט דא אז זיי זענען אומעטיש. חוץ טאמער גייסטו נאכאמאל טוישן דיין טענה), און זענען "מאסאכיסטיק" ווען עס קומט להלכה. די צווייטע איז א סאבּיעקטיווע pejorative לעיבּעל אָן קיין ניואנס (וואס איז, אגב, לכאורה אליינס קעגן נארמאטיווע עטיקס פון דעניגרעיטן א קולטור וואס טרעהט נישט בגלוי אויף נארמאטיווע עטיקס. וממילא איז דאס'ן דאס זאגן נישט תחת גדר "גוטער מענטש", פאר וועלכע דו כנראה ביסט דא לוחם בעד, און וואלט נישט געדולדעט געווארן ווען דו טוהסט דאס קעגן אַן אנדערע קולטור, ואפילו מיט אַן איבערבעהטונג גראד דערנאך), וואס איז אויך בכלל ניתן לדון; ווי געזאגט פריער ביסטו פּלענטי מגזם. און וכמובן איז דאס'ן זיין א דיוויין קאמענד טעאריסט מיינט נישט אז ער/זי איז א "מאסאכיסט" בנוגע אט די דיוויין קאמענדס.

[רביה''ק זי''ע]

איך פארשטיי נישט, יעדע זאך וואס מ'קען נישט טרעפן קיין פילאזאפישע סיבה פארוואס ס'איז "אומריכטיג" דארף איך אננעמען און זיך שטיקן דערמיט? און אז איך קען נישט טרעפן קיין פילאזאפישע סיבה פארוואס ס'איז אומעטיש צו עסן מאיענעז מיט א לעפל דארף איך מיך אנשטאפן דערמיט אגאנצן טאג? לא בא לי! ניין, כ'האב נישט ליעב די אויסזעהן פון אן אפגעגאלטן קאפ, אויך נישט פון Andrew Tate, כ'האב נישט ליעב צו פרעפלען דריי מאל א טאג אין דער וועלט אריין, כ'האב נישט ליעב צו דארפן אויסרעכענען יעדע ביזנעס צו וועקעישן טריפ וואו מ'גייט טרעפן א מנין, כשר'ס צו עסן, און וויין פאר קידוש, און איך האב נישט ליעב ווען איך דארף אהיימקומען צו א נערווירטע אנגעצויגענע ווייב אין א לאנגע שבת נאכמיטאג ווייל זי קען נישט ארויסטראגן דאס קינד אין רשות הרבים. לא בא לי! איך בין נישט פילאזאפיש און עטיש אויסגעהאלטן? על הזיין שלי! אין דיין דמיון סאונד איך ווי היטלער? לאמיר טאקע מאכן א פאלל ווער דער עולם האלט סאונדט מער ווי היטלער, איך צו מנשה פילאפ צו עני אנדערע חרדישע רב... אז דו ווילסט זיין אן "אויסגעהאלטענע" און "עטישע" cyborg כל הכבוד, איך האלט נישט דערביי. איך בין א מענטש, איך האב געפילן, איך האב געברויכן, איך האב אייגענע רצונות, אייגענע מיינונגען, און וועם ס'געפעלט נישט זאל זיך גיין לעזאזאל. אויסער דעם האסטו מיר נאכנישט געזאגט וואס איז דיין פילאזאפישע היתר צו גיין מיט סליפפערס נאך צעהן אזייגער ביינאכט, אמער, ס'דאך אסור לויט'ן געזעץ! כ'בין זיכער אז דו האסט אויסגעארבעט עפעס א היתר ווייל ווען נישט וואלסטו עס נישט געטוהן... אדער אפשר טוסטו עס טאקע נישט...

[מי אני]

ווי איך פארשטיי און זעה איז דא דא א געמיש פון צוויי טענות:

1). דו דרייסט יעצט צוריק צו דאס "OCD קוצו של יוד" ערשטע טענה

2). א נייע טענה אז איינער וואס סאָבּמיט צו א געזעץ (ליין "הלכה") סיסטעם, מיט אירע פּראָהיבּישאנס, און גייט נישט מיט א מהלך פון "בשרירות לבי אלך" פון וואס "איך האב ליב", איז א "cyborg"

אויף די ערשטע טענה הא'מיר שוין גערעדט אז די הלכה סיסטעם געבט דיר אין אלגעמיין די מיטלען דאס מסדר צו זיין, ווען עס טרעהט אזוי אויף די געברויכן (עיין לדוגמא הלכות עירובין פאר דיין משל). אז א מענטש האט OCD דאס נישט צו נוצן אלס "מורא" צי וואס, איז דאס זיין אייגענע פראבלעם. איך האלט נישט אז דו קענסט דאס, פּער סע, לייגן ביי די פיס פונעם געזעלשאפט, אחוץ טאמער מישטו אריין זייער אלגעמיינע פראבלעם פון אדיקות אין אבערגלויבנס (עכ"פ ביי א גרויס חלק).

די צווייטע טענה האלט נישט אויס, וויבאלד, ווי דערמאנט, ביסטו מודה אז ביי אלגעמיינע עטישע ווירדן איז נישט קיין חילוק וואס דו "האסט ליב" מוזטו זיך צושטעלן דערצו. איז איינער וואס נעמט אָן אז די הלכה סיסטעם, די דעסקריפּטיוו סעט פון ווירדן, איז ריכטיג, וואס דו טענה'סט נישט דא אז עס איז נישט אזוי, דאן מאי שנא אז ביי דעם דארף מען יא נאכגיין וואס מ'האט ליב קעגן דעם?

[רביה''ק זי''ע]

בקיצור, איך דארף יעצט גיין משוגע מאכן די קאונטי באורד אז איך דארף בויען א שטריק ארום מיין גאנצע געגנד און נאך צאלן אפאר טויזענט דאללער דערפאר, פארוואס פונקטליך? ווייל איינער מי אני האט אן אישו אז איך בין נישט "עטיש", נאר דאס פעלט מיר אויס, צו ענדיגן מיין לעבן אין משוגעים הויז...

[מי אני]

איך האב נישט געזאגט אז דו ביסט נישט עטיש ווייל דו האלטסט נישט הלכה. איך האב געזאגט אז עס איז נישט עטיש פון דיר צו דעניגרעיטן א קולטור מיט א פּעדזשארעטיוו לעיבּעל. זהו.

וואס איך האב געזאגט איז אז דו ביסט נישט קאנסיסטענט. דו פארשטייסט און ביסט מודה אז כדי צו קענען טוהן "וואס דו ווילסט" ווען עס איז קעגן אלגעמיינע נארמאטיוו עטיקס, וואלסטו פארשטאנען אז מ'דארף "משוגע מאכן" און אפילו צאלן געלט אויב עס פעהלט אויס, כדי צו מאכן שטימען "דאס וואס איך וויל/האב ליב" מיט עטיקס און האבן ביידע. איז מיין שאלה, אויב ביסטו מודה אז די עצם סיסטעם און געביידע פון הלכה, די דעסקריפּטיוו עטיקס קוׂיד פון א געמיינדע/קולטור, איז ריכטיג, דאן פארוואס מאכט דארט נישט קיין סענס פאר זיי צו "משוגע מאכן" און צאלן געלט אויב עס פעהלט אויס כדי דאס צו מאכן שטימען מיט "דאס וואס איך וויל/האב ליב" און האבן ביידע? מאי שנא? די איינציגסטע תירוץ דו האלסטס אין איין ענטפערן איז "דין הניין לי ויתהון לא הניין לי" וזהו.

[רביה''ק זי''ע]

אקעי, איך נעם צוריק די לעיבל, יעצט פארשטייסטו שוין יא מיין אישו מיט חרדים?

[מי אני]

האסט אבער נישט גע'ענטפערט די אינקאנסיסטענסי.

אגב, דיין דמיון צו די סארט מאדנע נאַרישע סעקולארע געזעצן פון סליפּערס וכדומה איז נישט אינגאנצן דומה. דאס איז וויבאלד די שאלה דארטן איז נישט צי דאס האט סמכות צי נישט, נאר איידער אז פארוואס האט מען דאס נישט פארמאל מתיר געווען און געמאכט אפיציעל אויס געזעץ. למשל, אויב א פּאליסמאן וואלט געגעבן א טיקעט דערפאר פאר א מענטש, וואלט דאס די קאָרט אליינס ארויסגעווארפן, דאס ווייזט אז אפילו ממבט החוקקים איז דאס שוין אומאפיציעל אויס געזעץ ואזלא סמכותו. און דיין שאלה איז פארוואס האט מען דאס נישט פארמאל מתיר געווען? דו קענסט דאס אפשר מדמה זיין אין הלכה צו דאס וואס ווערט למשל געברענגט באו"ח סימן כה סעיף ב אז מ'זאל שוין גיין פונדערהיים מוכתר בטלית ותפילין לביה"כ ע"ש ובנו"כ שם, וואס איז לגמרי מוזנח כהיום און קיינער זעהט נישט (און פארשטייט נישט) קיין פראבלעם דערמיט. אפילו דיינים וועלן נישט געבן קיין censure דערויף. ולכאורה בזה אזלא סמכותן. וכן בכל כדומה לזה. נאר וויבאלד אין די עצם "קאנסטיטוציע" פון הלכה ארבעט אוועקנעמען סמכות (אביסל) אנדערש ווי ביי געזעץ, טרעפט מען אנדערע וועגן דאס "מסדר צו זיין", אבער די פועל יוצא איז דאס זעלבע.

דאס איז אבער נישט דומה צו הלכות וואס זענען נאך אלס אָנגענומען בהסכמה אצל העם והמחוקקים, וואס די זענען דומה צו סעקולארע געזעצן וואס זענען נאך בתוקף אצל העם והמחוקקים.

[רביה''ק זי''ע]

סגעפעלט מיר נאר ווי דו ביזט אזוי פאר׳דאגה׳ט איבער מיין אינקאנסיסטענסי, כאילו ביז מיר איז די גאנצע ארטאדאקסישע הלכה טויט קאנסיסטענט עד שבא רבינו הקדוש השלישי והפך הקערה על פיה… לאדיך אפ פון די שטותים, אין אדם שומע לי ומפסיד… פארקערט גאר, די וואס האבן מיר געפאלגט האבן נאר פארדינט דערפון, בגשמיות וברוחניות, אויף דעם וועלט און אויף יענער וועלט.

[שמן למאור]

עס געפעלט מיר ווי @מי אני פראבירט אפצופרעגן די ליצנות פון רביה"ק מיט פיליזאפישע סברה'דיגע טענות...

[מי אני]

סגעפעלט מיר נאר ווי דו ביזט אזוי פאר׳דאגה׳ט איבער מיין אינקאנסיסטענסי, כאילו ביז מיר איז די גאנצע ארטאדאקסישע הלכה טויט קאנסיסטענט עד שבא רבינו הקדוש השלישי והפך הקערה על פיה…

Classic Tu Quoque fallacy

דיין טענה איז קיינמאל נישט דא געווען צי הלכה איז קאנסיסטענט צי נישט. איך צייג אז דיין ארגומענט איז אינקאנסיסטענט, און אויף דעם האסטו נישט קיין תשובה.

[רביה''ק זי''ע]

נע, איך וואלט עס ענדערש אנגערופן an appeal to common sense fallacy

[שמן למאור]

.

[מי אני]

נע, איך וואלט עס ענדערש אנגערופן an appeal to common sense fallacy

און אויף די ״קאַמאַן סענס״ צייג איך אז די ארגומענט דיינע איז אינקאנסיסטענט. הענס, נישט ״קאמאן סענס״.

סיידן אז דו גייסט זאגן אז סאָבּמיטן צו א דעסקריפּטיוו מאראליטעט קוֺיד, איז נישט ״קאמאן סענס״, אפילו ווען עס גייט נישט קעגן נארמאטיווע עטיקס. אבער דו כנראה האלטסט נישט אזוי, ווי מ׳זעהט אז דו פארשטייסט דאס לגבי די מאדערן ארטאדאקס וואס סאָבּמיטן דערצו.

[פרנס החודש]

האסט אבער נישט גע'ענטפערט די אינקאנסיסטענסי.

אגב, דיין דמיון צו די סארט מאדנע נאַרישע סעקולארע געזעצן פון סליפּערס וכדומה איז נישט אינגאנצן דומה. דאס איז וויבאלד די שאלה דארטן איז נישט צי דאס האט סמכות צי נישט, נאר איידער אז פארוואס האט מען דאס נישט פארמאל מתיר געווען און געמאכט אפיציעל אויס געזעץ. למשל, אויב א פּאליסמאן וואלט געגעבן א טיקעט דערפאר פאר א מענטש, וואלט דאס די קאָרט אליינס ארויסגעווארפן, דאס ווייזט אז אפילו ממבט החוקקים איז דאס שוין אומאפיציעל אויס געזעץ ואזלא סמכותו. און דיין שאלה איז פארוואס האט מען דאס נישט פארמאל מתיר געווען? דו קענסט דאס אפשר מדמה זיין אין הלכה צו דאס וואס ווערט למשל געברענגט באו"ח סימן כה סעיף ב אז מ'זאל שוין גיין פונדערהיים מוכתר בטלית ותפילין לביה"כ ע"ש ובנו"כ שם, וואס איז לגמרי מוזנח כהיום און קיינער זעהט נישט (און פארשטייט נישט) קיין פראבלעם דערמיט. אפילו דיינים וועלן נישט געבן קיין censure דערויף. ולכאורה בזה אזלא סמכותן. וכן בכל כדומה לזה. נאר וויבאלד אין די עצם "קאנסטיטוציע" פון הלכה ארבעט אוועקנעמען סמכות (אביסל) אנדערש ווי ביי געזעץ, טרעפט מען אנדערע וועגן דאס "מסדר צו זיין", אבער די פועל יוצא איז דאס זעלבע.

דאס איז אבער נישט דומה צו הלכות וואס זענען נאך אלס אָנגענומען בהסכמה אצל העם והמחוקקים, וואס די זענען דומה צו סעקולארע געזעצן וואס זענען נאך בתוקף אצל העם והמחוקקים.

א בעסערע צושטעל וואלט געווען אזויכע זאכן ווי שקר, עבודה זרה וכדומה, וואס איז שוין אומפארמאל מותר אין די חרדישע וועלט. השתא דאתית להכא, קענסטו שוין מודה זיין צו די מהלך פון רביה״ק צו מתיר זיין אלעס און זיך אינגאנצן פארלאזן אויף סעקולארע געזעץ.

איינמאל דו ביסט אוועק פון דיין פונדאמענטאליסטישע הנחה אז אלעס וואס שטייט אין שו״ע איז קאי וקיים, וואס האלט דיר צוריק פון אוועק ווארפן נאך אפאר אומבאקוועמע הלכות?
מילא ביי סעקולארע געזעץ איז דא די פאליציי וואס האלט אן די געזעצן, אבער ביי אונז ווי עס האלט זיך נאר דורך דעת הקהל און טעראר פון די מוסדות, פארוואס נישט אויפקלערן אביסל דעם דעת הקהל און טוישן זאכן?

[מי אני]

א בעסערע צושטעל וואלט געווען אזויכע זאכן ווי שקר, עבודה זרה וכדומה, וואס איז שוין אומפארמאל מותר אין די חרדישע וועלט. השתא דאתית להכא, קענסטו שוין מודה זיין צו די מהלך פון רביה״ק צו מתיר זיין אלעס און זיך אינגאנצן פארלאזן אויף סעקולארע געזעץ.

דאס איז שוין א טענה אז מ׳שטעלט זיך נישט צו צו נארמאטיווע עטיקס. א נייע טענה. ווי אויך איז די טענה נישט אז מ׳טוהט די נארמאטיווע עוולות וויבאלד מ׳סאָבּמיט צו הלכה (די דעסקריפּטיוו עטיקס קוֺיד).

אבער איז עס טאקע ווי דו זאגסט אז ״שקר, עבודה זרה וכדומה, איז שוין אומפארמאל מותר אין די חרדישע וועלט״? דאס איז א שטארקע קלעים. און זיכער צו זאגן דאס ביחס צו אלגעמיינע מענטשן (מיינענדיג, אז טאמער איז עס נישט מער ווי ביים אלגעמיינע פאפולאציע, איז פונקט אזוי ווי זאגן אז ״ס׳איז אומאפיציעל מותר״ ביי זיי איז אבסורד, איז דאס זעלבע דא).

ואפילו אז יא, איז וואס followed פון די קלעים איז אז דברים הללו צריכין תיקון. נישט אז מ'זאל דעריבער מקלקל ומבטל זיין אויך הלכה ווייטער.

איינמאל דו ביסט אוועק פון דיין פונדאמענטאליסטישע הנחה אז אלעס וואס שטייט אין שו״ע איז קאי וקיים, וואס האלט דיר צוריק פון אוועק ווארפן נאך אפאר אומבאקוועמע הלכות?

אוודאי איז נישט אלעס וואס שטייט אין שו״ע קאי וקיים לגבי דאס עדיפיס פון הלכה בכלליות, פונקט אזוי ווי נישט אלעס וואס שטייט אין די געזעץ ביכער איז קאי וקיים לגבי די עדיפיס פון לעגאלע געזעץ בכלליות. אט דאס איז דאך די צושטעל איך האב געמאכט: פונקט אזוי ווי מ׳פארשטייט אז דאס undermined נישט בכלל די סמכות פון געזעצן וואס זענען אָנגענומען ביים המון והמחוקקים, כן הוא לגבי הלכה וסמכותן של ההלכות וואס זענען אָנגענומען ביים המון והמחוקקים. מאי שנא אז ביי לעגאלע געזעץ פארשטייסטו דאס יא און ביי הלכה נישט?

מילא ביי סעקולארע געזעץ איז דא די פאליציי וואס האלט אן די געזעצן, אבער ביי אונז ווי עס האלט זיך נאר דורך דעת הקהל און טעראר פון די מוסדות, פארוואס נישט אויפקלערן אביסל דעם דעת הקהל און טוישן זאכן?

אט וועגן דעם האב איך צוגעצייכענט פריער צו קאהלבערג׳ס שטאפלען פון מאראלישע אנטוויקלונג וואו מ׳האט צו טוהן די ריכטיגע זאך, אין די פאל די סאָבּמישאן צו געזעץ והלכה (דעסקריפּטיוו מאראליטעט) וואס מ׳האלט אלס ריכטיג, מכח דעם אז ס׳איז ריכטיג און נישט מכח יראת העונש והמשטרה.

[רביה''ק זי''ע]

נע, איך וואלט עס ענדערש אנגערופן an appeal to common sense fallacy

און אויף די ״קאַמאַן סענס״ צייג איך אז די ארגומענט דיינע איז אינקאנסיסטענט. הענס, נישט ״קאמאן סענס״.

סיידן אז דו גייסט זאגן אז סאָבּמיטן צו א דעסקריפּטיוו מאראליטעט קוֺיד, איז נישט ״קאמאן סענס״, אפילו ווען עס גייט נישט קעגן נארמאטיווע עטיקס. אבער דו כנראה האלטסט נישט אזוי, ווי מ׳זעהט אז דו פארשטייסט דאס לגבי די מאדערן ארטאדאקס וואס סאָבּמיטן דערצו.

איך פארשטיי נאכאלץ נישט פארוואס דו לויפסט אלץ צוריק צו פילאזאפישע ארגומענטן, איך זאג איין זאך, מיט די סארט "Social Orthodox" אידן וועם איך באשרייב דא קום איך מיך זייער גוט אויס, קיינער איז דיר נישט בודק די ציצית אין דער וואכן אדער דיינע טאשן אום שבת. קיינער גייט דיך נישט אנקוקן מאדנע פאר'ן גיין מיט תכלת, מ'קען אויך זאגן א געשמאקע פשט אין פסוק ע"פ ביקורת המקרא און דער עולם האט הנאה, און ווען ס'פאלט צומאל אריין אן עקסטרעמיסט און ער לאזט פאלן אפאר ווערטער פארנט פון קינדער האט מען נישט מורא איהם אריינצוגעבן א גוטן מוסר פארציע למען ישמעו ויראו, ער זאל חס ושלום נישט פאר'סמ'ען די קינדער מיט זיין עקסטרעמיזם. אז א חבר גייט פארביי דיין הויז שבת נאכמיטאג און ער זעהט אז די דרייוווועי איז פלוצלונג ליידיג געווארן גייסטו נישט כאפן קיין קיתון של שופכין ווייל ער טוט אויך צומאל די זעלבע... וואו פונקטליך די רויטע ליניע איז? כ'ווייס נישט, אבער ווילאנג דאס לעבן פארט א מחיה צו וואס פעלט אויס אריינצוגיין אין איבעריגע איררעלעוואנטע פילאזאפישע חקירות? ווען ס'וועט נוגע זיין וועט מען דעמאלטס זעהן ווי מ'וועט דערמיט האנדלען. אנדערע זאגן אז מיט אזא מהלך וועלן מיינע קינדער הייראטן גוים, קען זיין, אבער כ'האב נאכנישט געטראפן קיין בעסערע אלטערנאטיוו, זעהט זיך אויס אז איך האב אנדערע פרייאריטיס.

[מי אני]

ווי עס קומט מיר פאר איז די פענאמענאַ פון סאציאלע ארטאדאקסיע נישט א סאָבּמישאן צום אטאריטעט פון הלכה. עס קומט מיר פאר מער ווי דאס וואס מ׳טוהט שוין יא איז מער אלס קולטוראלע נארמעס און נישט מער (ואפילו דאס אויך אפשר נישט אזוי שטארק). און איך קען פארשטיין אזא מהלך.

וואס איך זאג איז אז טאמער פארשטייט מען דאס ראציאנאלקייט פון סאָבּמיטען צום אטאריטעט פון א דעסקריפּטיוו קוֺיד פון מאראליטעט, ״הלכה״ אין אונזער קאנטעקסט, איז קען מען קיין טענות נישט האבן אז ״מ׳זאל זיך נישט נאַריש מאכן״ מיט׳ן אַנהאַלטן אלעמאל די אָנגענומענע געזעצן און precepts בתוכה. און ווי מער הארב די געזעץ און פּריסעפּט איז בתוך דעם קוֺיד, אלס מער הארב איז עס פאר׳ן מענטש וואס סאָבּמיט דערצו דאס אלעמאל אָנצוהאלטן (עס גייען אלעמאל זיין די סארט געזעצן שאדם דש בעקביו אפילו ער נעמט דאס אָן, כידוע מרש״י בריש פ׳ עקב). פונקט אזוי ווי מ׳פארשטייט דאס לגבי סעקולארע געזעץ. ואיה״נ אז OCD אין יעדעס פרט פרטי, ובפרט ווען דאס איז coupled מיט אבערגלויבענס דערין, איז א פראבלעם אפילו טאמער נעמט מען אָן די קוֺיד, פונקט אזוי ווי דאס איז א פראבלעם טאמער גייט מען אזוי צו צו סעקולארע געזעץ (פשוט אלס דאס פסיכאלאגישע פראבלעם פון OCD בכלל, וואס האט נישט צו טוהן מיט שמירת הלכה או געזעץ בפרט). אבער עס איז, כמובן, א פאלשע דיכאטאמיע צו זאגן אז עס איז אדער אַן OCD מהלך אדער א סאציאלע ארטאדאקסיע (ואפילו סתם מאדערן ארטאדאקסיע) מהלך דערין.

[רביה''ק זי''ע]

דו זאגסט זייער גוט, ״טאמער מ׳פארשטייט״, איך פארשטיי טאקע נישט.

אז מ'רעדט שוין, כ'האב א שכן, אויך א שטיקל שנה ופירש'ניק, ער האט געלערנט אין איינע פון די שטארקע ישיבות, אפשר YU? כ'געדענק נישט פונקטליך. קיצר, זאגט ער מיך איין מאל אינמיטן וואך אז ער איז געפארן שבת פארנאכט צום אנדערן עק שטאט מיטהאלטן א "musical הבדלה"... מיר האבן זיך צוזאמען אונטערגעשמייכעלט איבער די אבסורדיטי דערפון, כאילו פון א חרדי'שע פערספעקטיוו, אז מ'איז מחלל שבת צו מאכן הבדלה... אבער ער זאגט מיר אז זיין ווייב האט איהם פארדרייט א קאפ אז זי וויל גיין, זיינע קינדער ענדשויען איז, האט ער געזאגט יאללה, פארוואס נישט? "הגם" - זאגט ער מיר - "איך פארשטיי נישט די ענין פון מיוזיקל הבדלהס, אבער איך בין זיכער אז ס'האט זיך זיין פלאץ אין אידישקייט..."

פארשטייסטו? אז ס'שטערט קיינעם און יעדער איז צופרידן איז עס דאך די שענסטע זאך אויף דער וועלט, וואס קען מען דען בעטן מער פון דעם? ס'דארף נאך זיין פילאזאפיש קאניסטענט אויך?

[שאלתיאל]

@רביה"ק כ'האב נאר געליינט דער ארטיקל נישט די שפעטערדיגע מעסדזשעס און די נאכפאלגענדע קאנווערסעישען און איך אידענציפיטיר זיך מיט עטליכע נקודות. לעבנדיג א שטיק צייט אביסל מחוץ למחנה, עכ"פ אויפן גרעניץ פיל איך זיך פשוט דערשטיקט ווען איך קום אריין לתוככי המחנה. כאילו די אקסידזשען סעטינגס איז אנגעשטעלט ס'זאל זיין געאייגנט נאר פאר ספעצפישע מוחות. דער געפיל פון סטאקנעס, פון אבסעסיווע צמצום המוחין אָן קיין שום לאגישע טעם. מענטשליכע נארמעס ווערן געלייגט אין א זייט בעת מען עקשנ'ט זיך מיט א פאנאטישקייט אויפן אויבערפלעכליכע טעכנישע ראם. און ס'נישט נאר מענטשליכע נארמעס נאר אויך הארבע עבירות וואס זענען אויסגעשטעלט היבש אונטער אנדערע ''וויכטיגערע'' פרייאראטיס. קענסט זיין א נואף און א גנב און א מושחת אבער אויב גייסטו מיטן הוט און רעקל ביסטו נאכאלץ בעסער פון דער ''אפגעפארענע'' וואס גייט מיט קאלירפולע קליידונג. מען איז מקפיד אויפן קוץ און מען פארנאכלעסיגט דעם יו"ד.

און דאס אלעס ווערט באשטימט דורך אונזער אלמעכטיגן פארכטיגן גאט- די סאושעל אנגסט און סטרעס. מען איז פארוויקלט אין א קאמפלעקס פון סאושעל רולס און עקספעקטעישאנס, מען איז געצווינגן צו שפילן ראלעס וואס די סאסייעטי האט ארויפגעלייגט אויף דיר פון די טאג וואס דו ביסט געבוירן און זיך צופאסן צום אינדערויסענדיגע ראם (און איך בין מדגיש- נאר צום אינדערויסענדיגע ראם- ווען דו ביסט אינעווייניג קענסטו שוין טון מער-ווייניגער אלעס). דערצו איז דא די שולד געפילן וואס טרייבט דער עולם וואס דרייען זיך ארום מיט די הענט אויפן הארץ צו קלאפן על חטא ( מאסאכיזם בלשונך). שטענדיג די געפיל כאילו מוזט זיך אנטשולדיגן אז דו לעבסט, אז דו עקזיסטירסט, אז דו ענדזוישסט און אז ביסט מצליח. נישט קיין חילוק ווי גוט די ביסט, נישט קיין חילוק וויפול דו פראבירט צופרידענשטעלן- די עונשים און גיהנום זענען שוין אויפן וועג.

די צוויי זאכן - פארקלאמערטע סאושעל אנגסט+ שטענדיגע שולד געפילן אונטערדריקן יעדער צייכן אדער פראוו פון געזונטע אינדיווידואלע אנטוויקלונג און פון נאטורליכע פאזיטיווע ענערגיע, פרייהייט און הנאה. אין א מיינדסעט פון שטרענגע קאנפארמיזם און געזעצן איז נישטא קיין פלאץ פאר א זעלבסטשטעדנדיגע אינדיווידואליסטישע אויסדרוק אויב ס'שטימט נישט 100 פראצענט מיטן טעכנישע ראם (אפילו ווען מען רעדט פון אינדיווידואליזם אין רוחניות'דיגע- אידישע געביט) און אין א מיינדסעט פון אנגייענדע אשמנו בגדנו-על חטא שחטאנו איז נישטא קיין פלאץ פאר פאזיטיווע ענערגיע און מען קען נישט אנטוויקלן א נארמאלע נפש.

און ס'טוט מיר וויי. ס'טוט מיר וויי ווייל איך וואלט געוואלט לעבן אין דער סאסייעטי. איך האלט מיך נישט גרעסער אדער קלוגער פון קיינעם, איך בין א חלק פון דער געמיינדע און עס איז דא אזויפיל גוטע זאכן וואס איך גלייך יא אין איר- איך גלייך די ווארעמקייט, די ערבות צווישן מענטשן, די קהילה'שאפט, איך האב ליב די מענטשן און נאך און נאך פיל מיט זאכן וואס איך גלייך און וויל דערפאר יא לעבן אין אונזער סאסייעטי, איך פיל אבער אז מיין פיצי-טראפ-אינדיווידואליסטישע היבש סענסיטיווע נפש און מיין פרייהייט ווערן אינטערדרוקט. הלוואי ווען איך קען טרעפן דער צווישענ-וועג.

.

[רביה''ק זי''ע]

@שאלתיאל: איך מוז דיר זאגן א גרויסן דאנק פאר'ן זיין דעם ערשטן מגיב וואס נישט נאר פארשטייט מיין אישו נאר איז אויך מסכים.

באמת האט מיין גאנצע אויסבראך זיך אנגעפאנגען מיט אן אשכול פון אונזער חבר @נוח איבער עפעס א ספר לזכר נשמת א מאלעסטער, ער האט מיר געבעטן נישט מגיב צו זיין האב איך באשלאסן מרחיב צו זיין אין מיין אייגן אשכול, שפעטער האט ער געעפנט נאך אן אשכול איבער א ליעבע מעסעדש וואס איז פארמעקט געווארן אין די חרדישע סאושל מידיא, דאס ברענגט אויסטערליש שטארק ארויס די חורבן ווי triggered חרדים ווערן פון יעדע פאזעטיווע ערשיינונג, אביסעלע רויע ליעבע וואס וואס קומט ארויס אין אן אמת'ע מינוט טריגערט זיי שוין, אויב איז דאס נישט מזוכיזם ווייס איך נישט וואס יא. און נאכאמאל, איך האלט אז די שורש דערפון איז די געדאנקענגאנג פון רש"י און חזון איש הנ"ל, מעגסט זיך דינגען מיט מיר אבער אזוי האלט איך.

און מיינט נישט אז מיר איז יא גרינג אנגעקומען פטור צו ווערן פון דעם מזוכיזם, איך פלעג אויך אמאל ווערן טריגערד פון צ.ב. קאפלס וואס גייען אין גאס האלטענדיג הענט, אפילו לאנג נאכ'ן פארלאזן דעם "סיסטעם", ביז ס'מיר אמאל אויסגעקומען עס אליינס צו טוהן, נאר דעמאלטס האט זיך עס אפגעקילט... (ועדיין לא פלטינן מינה…) בשעתו האב איך געמיינט אז ס'נאר א קלייניקייט, ביז איך בין געגאנגען צו איינע פון מיינע טעראפיסטס די נעקסטע וואך און ער האט מיך געפרעגט וואס איז געשעהן לעצטנס אז מיין ענערדשי איז אסאך מער פאזעטיוו געווארן... הגם איך האב נאך אסאך צו ארבעטן…

[berlbalaguleh]

רביה"ק

איין זאך וואס כ'האב מיך אויסגלערנט אין מיין קורצן לעבן, פון טעארעטישע שאלות קומט מען אין ערגעץ נישט אן, גיי ארויס און זוך וועסטו טרעפן, יגעתי ומצאתי תאמין, דו ווייסט ביי וויפיל phonies איך בין געוועהן פאר איך האב געטראפן legit מענטשן? איך ווייס אויך נישט, כ'האב שוין פונלאנג פארלוירן חשבון.. אזויפיל ווייס איך אז כ'האב שווער געארבעט זיי צו טרעפן, אויב איך קען זאגן עד כדי מסירות נפש. you gotta do what you gotta do, אפשר נישט? וואס ווייס איך דען...

רביה"ק זי"ע: לאמיך געבן א שטיקל אנאליז פון מיין (אייגענעם ) פערספעקטיוו...ס'הייבט זיך אן מיט דעם פאקט אז איך בין א מאמין. מאמין בה'. און אין תורה מסיני. אן קיין חכמות און דריידלעך. איך האב אויך (א ביסל) געלערנט איבער די קיום המצוות מעשיות. פארוואס מיר טוען עס. און איך טוה עס מיט א שמחה פנימית. די איבריגע, טריוויאלע, און אפילו שעדליכע זאכן וועלכע האבן זיך, אין לויף פון יארן.. צוגעטשעפעט צו אונזער רעליגיע דורך אומוויסנדע אדער דעמאגאגישע מענטשן, האביך שוין פון לאנג "אראפ געפלאשט", אזוי צו זאגן.

איך בין זייער שטארק באקוועם מיט מיין אידישקייט. אויך שטאלץ דערמיט. מיין אידישקייט באשטייט נישט פון מאזאכיזם און פייניגן זיך זעלבסט....(self flagellation)...ממילא זוך איך נישט צו אנטלויפן פון אידישקייט.

איך קען עטליכע מענטשן וועלכע האבן אנגעהויבן זייער לעבן אינגאנצן פארמאכט. אין (אזוי גערופענעם) געטא. היינט זענען זיי "מאדערן ארטאדאקס"...פון א שטריימל און בעקישע טראגער איז ער געווארן א מענטש וואס שעיווט זיין בארד. ער האט אפילו א "רינגל". נאר ער איז א שומר שבת ושומתומ"צ. ווייל מיט דעם איז ער באקוועם...!