ווען Off The Derech גייט Off Track

[דוד שריפטליך]

לדעתי ווען זיי האבן ווען די מעגליכקייט וואלט אכציג פראצענט פון אונזער ציבור געגאנגען OTD, פארוואס??? פשוט פאר באקוועמליכקייט, פונקט אזוי ווי יעצט איז באקוועם די אנדערע וועג מחמת שווער/שוויגער/פארטיי/ קהילה/ משפחה/שטאט/ משמרת הצניעות/ארבייט וכו׳
גיין OTD ברויך בכלל נישט קיין justification איך גיי פשוט ווייל איך וויל אזוי!!
ווען מען רעדט פון סיבות רעדט מען געווענליך נישט פון justifications, נאר פון פראקטישע אומשטענדן וואס האט איינעם ארויסגעשטופט פון אונזער ציבור

לאמיר מסביר זיין וואס איר זאגט, ווען מיין גאנצע קהילה גייט אראפ פין וועג, און הייבט אהן גלייבן אין יאשקע רח"ל, וואלט אכציג פראצענט געבליבן..
רעדנדיג אמאל צו א חבדסקער וועגן דעם האט ער עס אנגערופן פלעסטיג אידשקייט
דאס איז אמת, און איז שוין געשעהן. כמעט יעדע חסידות האט שוין עובר געוועהן אין יסודות הדת בפרהסיא, און יעדער בלייבט. אפאר מענטשן טוט עס וויי, אפאר יחידים פארלאזן, דער רעשט בלייבט. וויזניץ (מענדל) איז דער שפיץ ראי', אבער במדה מסוימת איז עס שייך פאר יעדע קהילה. די וואס פארענטפערן די עבירות איז עס ווייל עס איז גרינגער אזוי, ווי זיך דארפען ספראווען מיט דער שווערע ידיעה אז מיין קהילה איז נישט עכט פרום.

ממילא, ווען איינער מאכט מיט א שווערע גט, צו א בחור וואס ווערט מרוחק, איז פשוט, אז טאמער די יסודות פין אמונה זענען נישט ביי אים שטארק, האט ער נישט קיין סיבה צו בלייבן א שומ"ת, און פארלאזט.

א אינטרעסאנטע קשיא איז דא, פארוואס פארלאזט נישט קיינער אויף פארקערט, צו ווערען פרום. זעהט אויס אז דער אמונה ביי אונז איז אזוי שוואך, אז עס איז נישטא קיינער וואס איז גרייט צו פארלאזן זיין קהילה אויף צו ווערען א אמת'ע פרומער איד.

[דוד שריפטליך]

לדעתי ווען זיי האבן ווען די מעגליכקייט וואלט אכציג פראצענט פון אונזער ציבור געגאנגען OTD, פארוואס??? פשוט פאר באקוועמליכקייט, פונקט אזוי ווי יעצט איז באקוועם די אנדערע וועג מחמת שווער/שוויגער/פארטיי/ קהילה/ משפחה/שטאט/ משמרת הצניעות/ארבייט וכו׳
גיין OTD ברויך בכלל נישט קיין justification איך גיי פשוט ווייל איך וויל אזוי!!
ווען מען רעדט פון סיבות רעדט מען געווענליך נישט פון justifications, נאר פון פראקטישע אומשטענדן וואס האט איינעם ארויסגעשטופט פון אונזער ציבור

לאמיר מסביר זיין וואס איר זאגט, ווען מיין גאנצע קהילה גייט אראפ פין וועג, און הייבט אהן גלייבן אין יאשקע רח"ל, וואלט אכציג פראצענט געבליבן..
רעדנדיג אמאל צו א חבדסקער וועגן דעם האט ער עס אנגערופן פלעסטיג אידשקייט
דאס איז אמת, און איז שוין געשעהן. כמעט יעדע חסידות האט שוין עובר געוועהן אין יסודות הדת בפרהסיא, און יעדער בלייבט. אפאר מענטשן טוט עס וויי, אפאר יחידים פארלאזן, דער רעשט בלייבט. וויזניץ (מענדל) איז דער שפיץ ראי', אבער במדה מסוימת איז עס שייך פאר יעדע קהילה. די וואס פארענטפערן די עבירות איז עס ווייל עס איז גרינגער אזוי, ווי זיך דארפען ספראווען מיט דער שווערע ידיעה אז מיין קהילה איז נישט עכט פרום.

ממילא, ווען איינער מאכט מיט א שווערע גט, צו א בחור וואס ווערט מרוחק, איז פשוט, אז טאמער די יסודות פין אמונה זענען נישט ביי אים שטארק, האט ער נישט קיין סיבה צו בלייבן א שומ"ת, און פארלאזט.

א אינטרעסאנטע קשיא איז דא, פארוואס פארלאזט נישט קיינער אויף פארקערט, צו ווערען פרום. זעהט אויס אז דער אמונה ביי אונז איז אזוי שוואך, אז עס איז נישטא קיינער וואס איז גרייט צו פארלאזן זיין קהילה אויף צו ווערען א אמת'ע פרומער איד.

איך האב אמאל צו א חבדסקער וועגן די פארווייטאגטע נושא האט ער געזאגט אז די אידישקייט וואס מען לערנט אין די פלעצער איז פלעסטיג אידישקייט...

[טאמבל סאס]

א אינטרעסאנטע קשיא איז דא, פארוואס פארלאזט נישט קיינער אויף פארקערט, צו ווערען פרום. זעהט אויס אז דער אמונה ביי אונז איז אזוי שוואך, אז עס איז נישטא קיינער וואס איז גרייט צו פארלאזן זיין קהילה אויף צו ווערען א אמת'ע פרומער איד.

פונקט יעצט בינעך צוריק געקומען פון א חתונה, די חתן און כלה קומען פון א גענצליך פרייע שטוב, געווארן קנאים ביזן סוף, און אפילו אנגעטאהן די גאנצע ירושליםער לבוש.
סוי ווער טראכסטו האט געטאנצען דארטן? נאר אזעלכע וואס האבן קשיות אויפן סיסטעם?! זיי נישט סופרייזט אז דארטן האב איך געטראפן אפאר צענדליגע פרויען וואס האבן אנערקענט אז בעסער ווי אונזער חינוך איז נישטא. און אלע פון זיי קומען נישט פון די בעקראונד פון וואו אונז קומען.

אז אויגן זענען אפען צו זעהן אאאאאלעעעעעס, וועסטו אלעס זעהן.

מען טאר אויך נישט פארגעסן אז אין די אלגעמיינע וועלט היינט, צו לעבן אין די סיטי/צענטער, דארט וואו די פאָן געשעהט, און נאך קענען עפפארדן א באקוועמע פאמיליע לעבן, ברויכן ביידע, מאן און ווייב ארבעטן.

ביי אונז איז שטעלט די קולטור אויס אזוי, אז ווען די מאן האט א פאַך, קען די פרוי זיצן אינדערהיים און גארנישט טוהן. דאס איז אויב זי קומט שוין מיט די שכל פונדערהיים אז האבן צופיהל קינדער לוינט זיך נישט פראקטיש גערעדט. און געווענטליך, בעלי תשובה ברענגען מיט א פאַך פונדערהיים און באנוצן דאס צו סערוויסען אונז נעיטיוו חרדים.. (און לערנען זיך א פאך פון אינגווייז אהן איז דאך פון די עיקר טענות וואס מיר האבן קעגן די סיסטעם - סאוי קום מיר נישט זאגן זיי האבן איינגעזען "בעסער פון אונזער חינוך איז נישטא")

סאוי, די "איזי לייף" עקספלענעישן קולד סטיל, אַלסָא וואָרק..

[פרנס החודש]

לדעתי ווען זיי האבן ווען די מעגליכקייט וואלט אכציג פראצענט פון אונזער ציבור געגאנגען OTD, פארוואס??? פשוט פאר באקוועמליכקייט, פונקט אזוי ווי יעצט איז באקוועם די אנדערע וועג מחמת שווער/שוויגער/פארטיי/ קהילה/ משפחה/שטאט/ משמרת הצניעות/ארבייט וכו׳
גיין OTD ברויך בכלל נישט קיין justification איך גיי פשוט ווייל איך וויל אזוי!!
ווען מען רעדט פון סיבות רעדט מען געווענליך נישט פון justifications, נאר פון פראקטישע אומשטענדן וואס האט איינעם ארויסגעשטופט פון אונזער ציבור

לאמיר מסביר זיין וואס איר זאגט, ווען מיין גאנצע קהילה גייט אראפ פין וועג, און הייבט אהן גלייבן אין יאשקע רח"ל, וואלט אכציג פראצענט געבליבן..
רעדנדיג אמאל צו א חבדסקער וועגן דעם האט ער עס אנגערופן פלעסטיג אידשקייט
דאס איז אמת, און איז שוין געשעהן. כמעט יעדע חסידות האט שוין עובר געוועהן אין יסודות הדת בפרהסיא, און יעדער בלייבט. אפאר מענטשן טוט עס וויי, אפאר יחידים פארלאזן, דער רעשט בלייבט. וויזניץ (מענדל) איז דער שפיץ ראי', אבער במדה מסוימת איז עס שייך פאר יעדע קהילה. די וואס פארענטפערן די עבירות איז עס ווייל עס איז גרינגער אזוי, ווי זיך דארפען ספראווען מיט דער שווערע ידיעה אז מיין קהילה איז נישט עכט פרום.

ממילא, ווען איינער מאכט מיט א שווערע גט, צו א בחור וואס ווערט מרוחק, איז פשוט, אז טאמער די יסודות פין אמונה זענען נישט ביי אים שטארק, האט ער נישט קיין סיבה צו בלייבן א שומ"ת, און פארלאזט.

א אינטרעסאנטע קשיא איז דא, פארוואס פארלאזט נישט קיינער אויף פארקערט, צו ווערען פרום. זעהט אויס אז דער אמונה ביי אונז איז אזוי שוואך, אז עס איז נישטא קיינער וואס איז גרייט צו פארלאזן זיין קהילה אויף צו ווערען א אמת'ע פרומער איד.

איך האב אמאל צו א חבדסקער וועגן די פארווייטאגטע נושא האט ער געזאגט אז די אידישקייט וואס מען לערנט אין די פלעצער איז פלעסטיג אידישקייט...

ביי אונז איז עס פלעסטיג אידישקייט און ביי זיי איז עס וואדקע אידישקייט….

[רביה''ק זי''ע]

פלעסטיג (פלעסטיק?) אידישקייט איז אלץ בעסער ווי צואת השור און פאנטאזיעס.

און אז מ'רעדט שוין האב א חבר מיינער מיר נעכטן פארציילט א מורא'דיגן סיפור וואס עטץ מוזטס הערן: זאגט ער מיר אז אן אלטער חבד'סקער איד האט איהם פארציילט אז ער איז אויפגעוואקסן פאר'ן קריג ביי א "פוילישע" משפחה, און אלץ ווען ער האט געפרעגט קשיות האט זיין טאטע איהם געענטפערט "איך ווייס נישט", נאכ'ן קריג ווען ער איז ארויף אויף ארץ ישראל האט ער זיך אנגעטראפן מיט א גרופע חבד'סקע חברה און אויף יעדע קשיא וואס ער האט געהאט האבן זיי געהאט א פונקטליכע הסבר כדרך של חבד, ער איז באיינדרוקט געווארן און באשלאסן זיי צו דשוינען. "כ'בין עלטער געווארן" - זאגט ער - "און כ'האב איינגעזהן אז מיין טאטע'ס 'איך ווייס נישט' איז פיל א בעסערע תירוץ ווי די אלע חבד'סקע הסברים און פילפולים..."

און לגבי מאדערנע צו פרייע (אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בישיבו של עולם) חברה וואס ווערן frummed up ווי מ'זאגט איז עס פשוט אלס די נאטור וואס זיי האבן, צו זיי זענען בטבע self-centered, אדער ווייל זיי האבן נישט באקומען גענוג ליעבע אינדערהיים גייען זיי עס זוכן ביי אן imaginative deity, וכו', ס'איז די זעלבע נאטור וואס מאכט א חסידישער איד'ל זיך שטופן אין ראחמעסטריווקא און סטוטשין, א ליטוואק צו ווערן א בריסקער, און אן אמעריקאנער צו גיין זוכן salvation ביי יאשקע.

[מתבודד]

נישט אלע חבד’סקער ענטפערן לאנגע תירוצים... הער א מעשה, (א איד זאגט מיר ער האט עס געהערט פון רבי’ן ביי א פארברענג, והבוחר יבחר...)

געוועזן א חסיד פון אלטן רבין וואס האט זיך געשלעפט אויף די וועגן און שטעגן אנצוקומען אויף ליאזני פאר יוה”ק, למעשה צוליב די פרעסטן און שנייען איז ער שטעקן געבליבן ערב יוה”כ אין א דארף, און טאקע אין א פאנאטישע מתנגד’ישער דערפל.
דער חסיד זעצט זיך תיקף אריין אין ביהמ”ד און וויקלט אויף זיין בינטעלע כתבים פון מאמרים אין חסידות און פילעוועט אריין דערין ווי ער זאל ווען זיצן צוזאמען מיט’ן חבורה ביים רבי’ן.
נאך עטליכע מינוטן בשעת’ן זיין אזוי פארטיפט איז איינער פון די חשובי העיר, א מתנגד מיטן גאנצן תמימות’דיגן ברען אריין אין שול, ער שלייכט זיך צו הינטערן אורח, און באמערקט אז נישט מער נישט ווייניגער דער איד איז ר”ל נעבעך פארכאפט אינעם ’כת’!
עס כאפט אים די קדחת, אזאנס זאל פאסירן ביי אים אין שטעטל? א יונג בחור’ל העט נאך ווערן פארכאפט ח”ו...
ער נעמט זיך שרייען אויף דעם חסיד מיט קולי קולות ער זאל זאפארט אויפהערן מיט די זאכן..
דער חסיד איז אין א אנדערע וועלט אינגאנצן, קוים וואס ער הערט דעם טיפוש שרייען, ער הייבט אויף א האלבע אויג פונעם קונטרס, געט יענעם א קוק אן, זיינע געשרייען און טענות זענען זענען דאך נישט ווערט לצור ע’’פ צלוחית, ”קוש מיר אין תחות” גיט ער אים אזא מורמל אפ מיט אזא עם עיקש’דיגע פנים.
דער מתנגד ווערט אויפגעשוידערט. אזוי , אזוי צו רעדן?! און נאכדערצו אין אזא הייליגע שרעקעדיגע צייט??
”ס’איז ערב יום כיפור” שרייט ער בשעת’ן קלאפן האסטיג אויפ’ן מויל..
דער חסיד האט שוין נישט קיין כח... ”נא, ס’קען זיין נאך יום כיפור אויכט....”

[היסטאריע]

רופט זיך אויף אידיש ’בייעס’.
אט למשל דאס:

זעהט אויס אז דער אמונה ביי אונז איז אזוי שוואך, אז עס איז נישטא קיינער וואס איז גרייט צו פארלאזן זיין קהילה אויף צו ווערען א אמת'ע פרומער איד.

פאלט דיר נישט איין אז אפשר איז די סיבה, ווייל מ’קען יא זיין א אמת’ע ארטאדאקס טאקע בתוך די חסידות’ער (סארי, ”אלע” חסידות’ער...) וואס טרעטן אויף די עקרי הדת?!
ניין. טעמא דמילתא איז ווייל קיינער האט נישט קיין אמונה.
עני סטאטיסטיקס? סייענס? פרוף? אדער סתם ווייל ס’איז דיר געשמאקער צו טראכטן אזוי?

און מי ימצא האט געשריבן

זעהט אויס אז דו דרייסטעך מיט מענשטען וואס... פיל ארייין וואס דו ווילסט, במילא זעהסטע וואס דו לערנסט אפ.

קומט א חבד'סקער און דרייט א קאפ, העלאו? חב"ד איז די ראיה, מען גלייבט דארט אין א געטשקע כמשמעו, און ער טענה'ט נאך אז איך דארף ברענגען א ראיה סייענס פרוף סטאטיסטיק וכו'.

אולי יש שם צדיקים, וואלטן זיי פארלאזט חב"ד צו זיין פרומע אידען.

און מי ימצא, אין חכמה לנשים אלא בפלך, איך ווייס פונקטליך וואס איך רעד, האסט א תירוץ? ווען דיין רבי גלייבט אין יאשקע פארלאזט די דיין רבי? און פאר די זאגסט יא, טראכט גוט אריין אויב דיין רבי איז נישט א יאשקע אליין.

[מתבודד]

לאמיר טאקע אנקוקן די צוויי דוגמאות וואס די ברענגסט, מענדעלע און חב’’ד.
אויב קענסטו אביסל די היסטארי”ע אין וויזניץ, די טעראר וואס די מענדעליסטן, ובתוכם אים אליינס האבן געטון אויף די חסידים האט קוקט אויס נישט געהאט די ריכטיגע השפעה גענוג, ווי די נאבערס ווייזן אז בעת וואס ער האט א נישטיגע עולם פון זיבן אכט הונדערט מענטשן האט זיין ברודער צען מאל אזוי פיל. (כאפ מיר נישט אויפן ווארט יעצט). קוקט אויס מענטשן האבן נאך יא עפעס שכל.
און איך רעד שוין נישט פון וויפיל פון זיינע אייגענע מענטשן וואלטן זיך געוואונטשן אפצולאזן נאר האבן נישט די שטארקייט צו צוברעכן זייער משפחה וכו’ אבער לאכן פון די גאנצע זאך פונקט ווי מיר און דיר.
לגבי חב’’ד ווייס איך נישט וואס פונקטליך מאכט אים פאר יאשקע, געבן דאלערס פאר פרויען? גיין אין קאלעזש? ווייסע הענטשוך? אבער אויב רעדסטו פון משיחיזים איז משם ראי’, וויפיל מענטשן האלטן אז ער לעבט נאך?? א מיעוט. ס’’ה מאכן זיי נויז קוקט עס אויס ווי יעדער איז אזוי.

אבער די האלסט אז יעדע חסידות טרעט אויף עקרי הדת, זיי מיר נאר מסביר פארוואס וועלן מיר רעדן.

איך פארשטיי אויך אז ס’פעלט ביים מעינסטרים אמת’ע אידישקייט אזויווי @דוד ברענגט ארויס, אבער פון דארט ביז טרעטן אויף עקרים אדער יאשקעאיזם אזש א ערליכע איד זאל מוזן אנטלויפן איז א שטיקל מהלך.

[היסטאריע]

הוא הדבר, לגבי מענדל ביסטו מודה, אבער דיין געטשקע פארענטפערט איר. ואין קץ לדברי הבל, קיינער וועט נישט מודה זיין, נאר ליבערשט פארענטפערן און פארגיטיגן, פארוואס? ווייל עס איז גרינגער.

קיינער גייט נישט אוועק, קיינער וויל נישט מקיים זיין לך לך, ווייל עס איז זייער זייער שווער.

אבער דער אט"ד'ניק, וואס האט יא מיט געמאכט גענוג צרות, און קען שוין נישט דערהייבן דער פרעשור, און מאכט יא לך לך, ווייזט עס זיך הכל אויף דער גרויסע צרות.

אין הכי נמי, ער גייט נישט ווייל ער גלייבט אנדרעש, ווען ער וויל בלייבן א כופר בלייבט ער דא.

[מי אני]

דער רס"ג אין סוף פונעם הקדמה פון זיין האמונות והדעות געבט 8 סיבות פארוואס אידן ווערן כופרים:

1). האמת היא כבידה און עס איז א טירחא דאס דורכצוטוהן, און זיי ווילן ענדערש חירות

2). סכלות

3). תאוה

4). חוסר סבלנות דורכצוטוהן עניני אמונה לגמרי

5). עזות וגאוה אז עס איז יתכן אז עס איז דא עפעס העכער וכו'

6). ער האט געהערט עפעס פון א כופר וואס האט געמאכט אַן איינדרוק אויף אים און דאס בלייבט שוין תקוע בתוכו

7). ער האט געהערט א שוואכע ראיה וכדומה פון א מאמין, און מיינט אז די גאנצע סיסטעם איז בעצם אזוי

8). ער האט א פערזענליכע שנאה און אפשיי, מאיזה סיבה, צו (א) מאמינ(ים) און וויל זיך נישט אידענטיפיצירן מיט זיי

ער זאגט אז דאס איז נישט אַן עקזאָסטיוו ליסטע.

לגבי די פערטע סיבה, שרייבט הרב דר. מיכאל אברהם בבדיחות אז עס זענען דא מענטשן וואס זענען יוצאים בשאלה מכח דעם טשולענט בשבת…

ער זאגט דאס אינעם קאנטעקסט פונעם השגת הראב״ד על הרמב״ם בהל׳ תשובה (פ״ה ה״ה) לגבי די קשיא פון ידיעת אלקים מכחשת הבחירה. דער ראב״ד איז משיג:

לא נהג זה המחבר מנהג החכמים שאין אדם מתחיל בדבר ולא ידע להשלימו והוא החל בשאלות קושיות והניח הדבר בקושיא והחזירו לאמונה וטוב היה לו להניח הדבר בתמימות התמימים ולא יעורר לבם ויניח דעתם בספק ואולי שעה אחת יבא הרהור בלבם על זה.

און אויף דעם פרעגט הרב דר. אברהם:

הראב"ד כאן מניח שלא נכון להציג קשיים שאין לנו יישוב עבורם. האם נכון באמת לנהוג כך? וכי אם אין לנו תשובות לא ראוי להציב את הקושיות? זו גישה בעייתית מאד. מעבר לפטרנליזם שכרוך בה, כאילו אני אמור לגבש עמדות עבור כלל הציבור ולא לתת לו אפשרות לגבש לבד את עמדתו, יש כאן בעייתיות נוספת: אולי באמת הקושי הזה צריך היה להוביל גם את הרמב"ם והראב"ד עצמם למסקנה שאין אלוקים, או שהוא לא כל יכול, או שאין לנו רצון חופשי? כיצד מרשה לעצמו הראב"ד להתעלם מקושי או סתירה לוגית שאין לו תירוץ עבורה?

ניתן אולי להבין טענה כזאת דווקא ביחס לקושי שיש לנו יישוב עבורו. במצב כזה אנחנו יודעים את האמת, אבל יש חשש שהטיפשים לא יבינו את התירוץ ויישארו בקושיא ויסיקו ממנה מסקנות לא נכונות. ראוי להזכיר הבדיחה על כך שיש אנשים שיוצאים בשאלה בגלל הצ'ולנט של שבת. הם קוראים את האברבנאל על הפרשה, והוא מתחיל כידוע כל קטע שלו עם ערימה גדולה של קושיות, ואז הצ'ולנט מתגבר עליהם והם נרדמים ולא זוכים להגיע לקריאת התשובות. המסקנה היא שדווקא קושי כזה שיש לנו תשובה עליו ניתן לטעון לגביו שלא כדאי להציג אותו לציבור (לפחות כשהתשובה היא מורכבת וקשה להבנה). אבל קושי שאין לנו תשובה עליו, הרי אולי הוא מעיד שהמסקנה שלנו לא נכונה. אז מדוע ראוי להסתיר אותו מההמון? יתר על כן, למה אנחנו מסתירים אותו מעצמנו? הרי גם אנחנו לא מסיקים ממנו את המסקנות המתבקשות, והשאלה היא למה. הראב"ד עצמו, שכנראה חשב שאין תשובה טובה לשאלה הזאת, היה אמור לראות בה הוכחה לכך שהקב"ה איננו יודע מראש. במקום להסיק את המסקנה המתבקשת, הוא דורש להסתיר את השאלה מההמון.

כמובן האט דאס אויך א שייכות צום שמועס איבער אמונות הכרחיות/שקרים קדושים.

[קהל'ס נער]

דער רס"ג אין סוף פונעם הקדמה פון זיין האמונות והדעות געבט 8 סיבות פארוואס אידן ווערן כופרים:

1). האמת היא כבידה און עס איז א טירחא דאס דורכצוטוהן, און זיי ווילן ענדערש חירות

2). סכלות

3). תאוה

4). חוסר סבלנות דורכצוטוהן עניני אמונה לגמרי

5). עזות וגאוה אז עס איז יתכן אז עס איז דא עפעס העכער וכו'

6). ער האט געהערט עפעס פון א כופר וואס האט געמאכט אַן איינדרוק אויף אים און דאס בלייבט שוין תקוע בתוכו

7). ער האט געהערט א שוואכע ראיה וכדומה פון א מאמין, און מיינט אז די גאנצע סיסטעם איז בעצם אזוי

8). ער האט א פערזענליכע שנאה און אפשיי, מאיזה סיבה, צו (א) מאמינ(ים) און וויל זיך נישט אידענטיפיצירן מיט זיי

ער זאגט אז דאס איז נישט אַן עקזאָסטיוו ליסטע.

אינטערעסאנט אז די פשוט'סטע סיבה, דהיינו חקירה איז עים נישט איינגעפאלן.....

[מי אני]

דר. עלען טשארלס קאָרס שרייבט אין זיין רעצענזיע אויף דר. אלעק רייריִ'ס בוך, וואס טוהט דורך די היסטארישע סיבות פארוואס קריסטליכע מדינות אין אייראפע זענען געווארן סעקולאר:

people do not believe because they are persuaded by arguments and reasons. They choose beliefs on an "emotional" — that is, arational — level and then [afterwards] adopt available arguments to supply their reasons. Intellectual historians seeking to solve the mystery of the death of God in our culture — as Ryrie's Nietzsche had understood the modern age — were operating from false epistemological and psychological premises. Metaphysicians, natural philosophers, heterodox theologians, freethinkers, and savants indeed provided the cognitive building blocks of religious unbelief, but saying that does not explain why anyone appropriated those arguments. The history of unbelief in early modern Europe was not a history of ideas, but a history of emotions. Early modern religious life led to anger at ecclesiastical corruption and anxiety over salvation, which led to a lived doubt. Unbelief in practice preceded unbelief in theory

When Ryrie writes of anger at God, he almost always means, as he himself acknowledges, anger at those who have claimed to be God's agents

ועיין בהרעצענזיע מדר. פּיטער היינעג.

ווי דר. רייריִ שרייבט דארט, גייט דאס אין איינקלאנג מיט וואס דער שרייבער דזשוּליען בּאַרנס האט געשריבן:

Most of us I suspect... make an instinctive decision, then build up an infrastructure of reason to justify it. And call the result common sense

[מי אני]

הרב דר. מיכאל אברהם שרייבט:

נניח שאדם חוזר בתשובה. חבריו הקודמים, החילוניים, נוטים להסביר זאת במישור הפסיכולוגי (הוא עבר משבר, סבתו נפטרה, נפרד מחברתו וכו'). חבריו הדתיים, החדשים, מסבירים זאת במישור הפילוסופי. הוא גילה את "אור האורות של האמת" (ביטוי שלקוח מאגרות החזו"א). מה לגבי יוצא בשאלה? שם המצב מתהפך: חבריו הקודמים, הדתיים, מציעים לכך הסברים פסיכולוגיים (רצה להתיר לעצמו את העריות), ואילו חבריו החילוניים, החדשים, מסבירים זאת במישור הפילוסופי (הוא הבין שהוא חי בטעות והחליט סוף סוף לנטוש את התפיסות הפרימיטיביות והמגוחכות שאחז בהן).

הצבעתי לא פעם על המגמתיות בפרשנויות הללו. כל אחד מאיתנו חובש את כובע הפסיכולוג או הפילוסוף לפי הפוזיציה. מה שיותר נוח ומתאים לנו. ועדיין ניתן לשאול: אז מי צודק? לכאורה שני הצדדים צודקים. כל מעשה של אדם יכול להתפרש גם במישור הפילוסופי וגם במישור הפסיכולוגי ואין סתירה בין השניים. אלו מישורי הסבר מקבילים (ראו על כך בהרחבה בשער הרביעי של ספרי, את אשר ישנו ואשר איננו), ושניהם יכולים להיות נכונים גם יחד. כשמסתכלים על המניעים הפסיכולוגיים מקבלים הסבר במישור הזה וכשמתמקדים במישור הפילוסופי מקבלים הסברים פילוסופיים.

***

ס'איז מיר געווען אינטרעסאנט צו ליינען ווי דר. מארק זעלצער, איינער וואס איז געגאנגען OTD, שרייבט אז זיינע סיבות זענען למעשה נישט געווען קיינע אינטעלעקטשואלע: ער האט פשוט קיינמאל נישט געהאלטן דערביי זייט זיין בר מצוה. און דאס איז על אף ער איז כהיום א פּראפעסיאנאלע פילאזאף. (ענליך צו וואס ארי הערשקאוויטש זאגט אין זיין אינטערוויוּ אין וועקער 11. ועיין בתגובתו של @שרגא.)

דר. דוד בּעלפאן שרייבט לגבי זיין דיסערטעישאן/קעיס-סטאָדי איבער 20 OTD מענטשן:

Losing faith in God and the authority of the Torah was cited as significant in a minority of leavetaker narratives, with the majority of respondents relating instead that criticism towards and from the Jewish community were intrinsic to their leavetaking

פון א לעצטיגע שטודיע דערין זעהט יא אויס אז, עכ"פ ביי מענער, זאגן זיי אליין אז די עיקר סיבות פאר'ן ווערן OTD זענען אינטעלעקטשואלע. (את"י.)

[מתבודד]

הרב דר. מיכאל אברהם שרייבט: נניח שאדם חוזר בתשובה. חבריו הקודמים, החילוניים, נוטים להסביר זאת במישור הפסיכולוגי....

ענליכע נקודה אנגעכאפט פונעם אנדערען עק, שרייבט דא @יאיר

אינטערעסאנט ווי די אלע וואס פרעגן קשיות און זוכן תירוצים, אויב זענען זיי צוגעקומען צו די אנגעבליכע נישט ריכטיגע מסקנות דאן מוז זיין אז זיי ווערן געטריבן פון ריינע תאוות, אבער די אלע וואס ווערן געבוירן אויף ראדני סטריט און ווערן באגראבן אין קרית יואל'ער בית החיים און אינצווישן האבן זיי ניטאמאל זיך גענומען די מיה דורכגעטון אויף וואספארא יסודות זייערע אני מאמין'ס שטייען, אט די אלע זענען צוגעקומען דערצו מחמת זייער אייגענעם שכל, מדעתם הצלולה והברורה ומתוך בחירה חפשית.

נאכמער אינטערעסאנט ווי די זעלבע וואס פארפירן אז אלע אפיקורסים זענען פשוט'ע בעלי תאוה זענען געווענליך אויך ביי די מיינונג אז מען טאר נישט לערנען חקירה ספרים, מען דארף זיך בלויז פארלאזן אויף די מסורה פון די עלטערן, אין אנדערע ווערטער, זיי אליין זענען מאמינים צוליב די תאוה פון זיין באקוועם און בלייבן אויפ'ן זעלבן פלאץ וואו זיי זענען געבוירן געווארן.