נשתנו העיתים - שינוי הטבע מימי חז"ל

[שמחהלע קאפשטיק]

ווי יעדער בר ביה רב ווייסט אז זייער פיל זאכן און מציאות’ער וואס ווערט דערמאנט אין חז"ל איז אנדערש געווארן במשך די אלע דורות, און אסאך מאל כאפט עס אויך א חילוק להלכה,
דערפאר עלה על לבי צו עפענען א אשכול וואס מען וועט צאםנעמען די אלע מקומות וואס ס’איז קלאר אז היינט איז אנדערש.
און אדרבה די תלמידי חכמים און ידענים פונעם שטיבל זאלן צולייגען זייערע ידיעות, און האפענטליך מתוך דיבוק חברים וועט ארויס קומען א דבר השלם.

וזה החלי:
א. די גמרא זאגט אין מסכת סוטה דף יא: אז פרעה האט געגעבן א סימן פאר מרים און יוכבד אז א זכר ווערט געבוירן כדרך תשמישו פניו למטה, און א נקבה פני’ למעלה כדרך תשמישה,
היינט איז קלאר אז עס איז נישט אזוי נאר א זכר קען אויך געבוירן ווערן מיט די קאפ אויף ארויף און די נקבה מיט די קאפ אראפ.

[מחונך]

אמאל איז געווען א מציאות פון אסכרה יעדע מיטוואך

אמאל האט יעדע פרוי געהאט א סייקל פון פונטליך דרייסיג טעג.

אמאל איז יעדע ראיה געקומען מיט א הרגשה

אמאל האט מען געהאט קינדער פונטליך נאך ניין חדשים צום טאג

אמאל האט יעדער מענטש געקענט אינטערעקטן מיט שדים מלאכים רוחות וכדומה פינג @רביה"ק

אמאל איז געווען א מציאות פון בעלי נכפין און בעלי ראתן

[סקעפטיקער]

ווי יעדער בר ביה רב ווייסט אז זייער פיל זאכן און מציאות’ער וואס ווערט דערמאנט אין חז"ל איז אנדערש געווארן במשך די אלע דורות, און אסאך מאל כאפט עס אויך א חילוק להלכה,
דערפאר עלה על לבי צו עפענען א אשכול וואס מען וועט צאםנעמען די אלע מקומות וואס ס’איז קלאר אז היינט איז אנדערש.
און אדרבה די תלמידי חכמים און ידענים פונעם שטיבל זאלן צולייגען זייערע ידיעות, און האפענטליך מתוך דיבוק חברים וועט ארויס קומען א דבר השלם.

וזה החלי:
א. די גמרא זאגט אין מסכת סוטה דף יא: אז פרעה האט געגעבן א סימן פאר מרים און יוכבד אז א זכר ווערט געבוירן כדרך תשמישו פניו למטה, און א נקבה פני’ למעלה כדרך תשמישה,
היינט איז קלאר אז עס איז נישט אזוי נאר א זכר קען אויך געבוירן ווערן מיט די קאפ אויף ארויף און די נקבה מיט די קאפ אראפ.

האסט א ראי' אז אמאל איז אזוי געווען חוץ די מימרא פון חז"ל? אפשר איז עס געווען א טעות אין מציאות? האלב פון די נשתנו הטבעים האט צוטוהן מיט פרויען און געבוירן קינדער, קוקט אויס אז חז"ל האבן געהאט א שוואכע הבנה אין דעם

[וואלווי]

ווי יעדער בר ביה רב ווייסט אז זייער פיל זאכן און מציאות’ער וואס ווערט דערמאנט אין חז"ל איז אנדערש געווארן במשך די אלע דורות, און אסאך מאל כאפט עס אויך א חילוק להלכה,
דערפאר עלה על לבי צו עפענען א אשכול וואס מען וועט צאםנעמען די אלע מקומות וואס ס’איז קלאר אז היינט איז אנדערש.
און אדרבה די תלמידי חכמים און ידענים פונעם שטיבל זאלן צולייגען זייערע ידיעות, און האפענטליך מתוך דיבוק חברים וועט ארויס קומען א דבר השלם.

וזה החלי:
א. די גמרא זאגט אין מסכת סוטה דף יא: אז פרעה האט געגעבן א סימן פאר מרים און יוכבד אז א זכר ווערט געבוירן כדרך תשמישו פניו למטה, און א נקבה פני’ למעלה כדרך תשמישה,
היינט איז קלאר אז עס איז נישט אזוי נאר א זכר קען אויך געבוירן ווערן מיט די קאפ אויף ארויף און די נקבה מיט די קאפ אראפ.

האסט א ראי' אז אמאל איז אזוי געווען חוץ די מימרא פון חז"ל? אפשר איז עס געווען א טעות אין מציאות? האלב פון די נשתנו הטבעים האט צוטוהן מיט פרויען און געבוירן קינדער, קוקט אויס אז חז"ל האבן געהאט א שוואכע הבנה אין דעם

בדרך כלל שטימט חזל מיט מציאות, און פארדעם דארפסטו אריין נעמען אלע מציאות'ער, אינקלודינג דארט ווי מ'רעדט פון זרעים און קדשים וכו' וכו', דוק ותשכח אז זיי ווייסען שוין איינמאל, ווען נישט וואלט דא געווען שערוריא'ס עד סוף כל הדורות.

מיט די הנחה, זענען חזל גאנץ רילייעבל, אבער מ'טרעפט אויך זאכן וואס שטימען נישט לפי אונזער מידע, פון דא און ווייטער איז שייך דן זיין, צו א טעות אין זייער פארשטאנד אדער נשתנה הטבע. אבער צו זאגן אז א הלכה פון מציאות וואס שטימט נישט איז מיסודו א חסרון ידיעה פון חזל, איז חסרון הבנה און ידיעה און חזל זעלבסט װער און ווען זיי זענען געווען, אפילו אז ביסט גערעכט און דיין פאל.

קען זיין אז anatomy האט געהאט מער שוואך קייטן און חסרון ידיעה? מוז אבער נישט זיין. נעם תעניתים, נעם די הלכה פון שטיין בשעת לימוד התורה, דאס איז אויך anatomy אדער אנדערע סייענס פון "מענטש", ווייטער זעסטו אז נשתנו הטבעים, מענטשען זענען שוואכער "בגוף", און דוקא וועגען האט מען דאס אדסשאסטעד, נישט אלס חסרון ידיעה, און חז"ל אליינס זענען מודה צו דעם.

זיי דעזערווען זייער סאליד פארדינטע רעפיוטעישאן, עכ"פ פיפטי-פיפטי. מ'זאל נישט אנהייבן מיט די טעאריע אז זיי ווייסען נישט מציאות. ס'האט גארנישט מיט אמונה אין תושבע"פ אדער אפי' סתם פעליסאפישע חקירות. ס'איז סימפל היסטארישע רעקארד, ווער אן וואס, ווען און ווי, זיי זענען געווען. יעצט אז ס'שטימט נישט ביי דיר, קלער אריין אין די ברייטקייט דיינע ידיעות פון מציאות, אפשר איז הלכות פרויען און קינדער "אביסל" ווייניגער ווי האלב פון די נשתנה הטבע הלכות? אדער אסאך ווייניגער... די נשתנה הטבע הלכות פארנעמט די ברייט פון טבע פון דומם צומח חי ומדבר.

[רביה''ק זי''ע]

אמאל פלעגט חזיר מטמא זיין די נשמה

[תוהו ובוהו]

א. די גמרא זאגט אין מסכת סוטה דף יא: אז פרעה האט געגעבן א סימן פאר מרים און יוכבד אז א זכר ווערט געבוירן כדרך תשמישו פניו למטה, און א נקבה פני’ למעלה כדרך תשמישה,
היינט איז קלאר אז עס איז נישט אזוי נאר א זכר קען אויך געבוירן ווערן מיט די קאפ אויף ארויף און די נקבה מיט די קאפ אראפ.

קען זיין אז דער "טבע" איז - צו געבוירן ווערן 'כדרך תשמישו', און דער עולם איז נאר מער נפרץ אין היא למעלה והוא למטה...

[וואלווי]

אמאל פלעגט חזיר מטמא זיין די נשמה

וואס האט זיך יעצט געטוישט? דאקטוירים זאגן נאך אלס אז חזיר פלייש איז נישט גוט פאר די הארץ...

[סקעפטיקער]

אמאל פלעגט חזיר מטמא זיין די נשמה

וואס האט זיך יעצט געטוישט? דאקטוירים זאגן נאך אלס אז חזיר פלייש איז נישט גוט פאר די הארץ...

"כמעט" אזוי נישט גוט ווי בהמה פלייש, פארשטייט זיך נאר אויב מ'האלט נישט פון עטקינס

[וואלווי]

אמאל פלעגט חזיר מטמא זיין די נשמה

וואס האט זיך יעצט געטוישט? דאקטוירים זאגן נאך אלס אז חזיר פלייש איז נישט גוט פאר די הארץ...

"כמעט" אזוי נישט גוט ווי בהמה פלייש, פארשטייט זיך נאר אויב מ'האלט נישט פון עטקינס

וואס האט עס מיט עטקינס?

[מחונך]

רביה"ק. איז די גמרא'ס פחד פון שדים בארעכטיקט בימינו אלה?

[שמן למאור]

אמאל פלעגט מען באקומען א נגע, אויב האט מען גערעדט לשון הרע, און א נגע אויפן וואנט אויב האט מען געליטן פון צרות עין.. אדער אנדערע עבירות..

אמאל פלעגט מען קענען טשעקן אויב א מיידל איז א בתולה אדער א בעולה דורכן איר אוועקזעצן אויף א פאס וויין און שמעקן איר מויל...

אמאל פלעגט די מילך פון א מאמע קומען פון איר דם נידה...

אמאל פלעגן געוויסע אינזעקטן באשאפן ווערט פון שטויב און שווייס...

אמאל פלעגט זיין געזינט צו עסן פארפוילטע פיש...

[והאיש משה]

מענטשען זענען שוואכער "בגוף", און דוקא וועגען האט מען דאס אדסשאסטעד, נישט אלס חסרון ידיעה, און חז"ל אליינס זענען מודה צו דעם.

ווער זאגט אז מענטשען זיינען שוואכער "בגוף"??

(נישט פארגעסן דער נודע ביהודה האט אויך געמיינט אז נקטנו הביצים, וואס איז אויפגעוויזען א מיסטעיק... סא זיי מברר צו די וועלט האלט אז מענטשן זיינען שוואכער בגוף, כ'מיין נישט אז די רעקארדס ווייזען אזוי...)

[וואלווי]

אמאל פלעגט מען באקומען א נגע, אויב האט מען גערעדט לשון הרע, און א נגע אויפן וואנט אויב האט מען געליטן פון צרות עין.. אדער אנדערע עבירות..

.

עונש נגע איז טבע?

א יעדער וואס רעדט לשון הרע איז געווארן א מצורע?

[מחונך]

אמאל פלעגט מען באקומען א אמאל פלעגט די מילך פון א מאמע קומען פון איר דם נידה...

אין שו"ע פסקענט מען נישט אזוי נאר איבריה מתפרקין און דערפאר זעט מען נישט כ"ד חודש נישט וועגן מילך.

[וואלווי]

מענטשען זענען שוואכער "בגוף", און דוקא וועגען האט מען דאס אדסשאסטעד, נישט אלס חסרון ידיעה, און חז"ל אליינס זענען מודה צו דעם.

ווער זאגט אז מענטשען זיינען שוואכער "בגוף"??

(נישט פארגעסן דער נודע ביהודה האט אויך געמיינט אז נקטנו הביצים, וואס איז אויפגעוויזען א מיסטעיק... סא זיי מברר צו די וועלט האלט אז מענטשן זיינען שוואכער בגוף, כ'מיין נישט אז די רעקארדס ווייזען אזוי...)

די ווארט איז נישט שוואכער. ס'קען זיין שטערקער אויך, די עיקר איז אז ס'דא א מושג פון טוישונגען אין גוף, און דאס הייסט נשתנה הטבע.
אבער אז דו ווילסט שוואכער האסטו דא אין מגילה כ"א ע"א: ת"ר מימות משה ועד רבן גמליאל לא היו למדין תורה אלא מעומד משמת רבן גמליאל ירד חולי לעולם והיו למדין תורה מיושב.

איי וועסטו פרעגען אז ס'איז א הימילשע זאך? דאס איז שוין נישט קיין נפק"מ, ווייל מ'נעמט ארויס דערפון אז חכמים וויסענדיגערהייט האבן פארשטאנען אז ס'קען זיך טוישען זאכען בגוף און אדזשאסטעד עקארדינגלי. אדער קען גאר זיין אז פלעגט כסדר זיין טשעינדזש אין גוף, יענע מאל האט מען עס תולה געווען אין ר'ג, עפעס ווי די הימלען וויינען ווען ס'רעגנט ביי א לויה כאילו א צווייטע טאג רעגנט נישט...

[לפורקנך סברית]

"אמאל פלעגט מען קענען טשעקן אויב א מיידל איז א בתולה אדער א בעולה דורכן איר אוועקזעצן אויף א פאס וויין און שמעקן איר מויל..."

און היינטיגע צייטן נישט? האסט אויספרובירט?

[מחונך]

אמאל איז געווען א מציאות פון אסכרה יעדע מיטוואך

אמאל האט יעדע פרוי געהאט א סייקל פון פונטליך דרייסיג טעג.

אמאל איז יעדע ראיה געקומען מיט א הרגשה

אמאל האט מען געהאט קינדער פונטליך נאך ניין חדשים צום טאג

אמאל האט יעדער מענטש געקענט אינטערעקטן מיט שדים מלאכים רוחות וכדומה פינג @רביה"ק

אמאל איז געווען א מציאות פון בעלי נכפין און בעלי ראתן

איך זע אז דר'עולם איז פריש ב"ה. די אלע פענאמענען וואס איך ברענג זענען זאכן וואס מען זעט אז עס איז געווען א דבר מוסכם וואס יעדער האט געזען מיט די פליישיקע אויגן. שדים וכדו' בעלי ראתן נכפין און אזוי ווייטער. מען זעהט encounters מיט דעם אינעם טאג טעגלעכן, נישט נאר ווען חז"ל לערנען אונז עפעס. ודו"ק

[שערי יושר]

זייער אינטערעסאנטע נושא. כהאב הנאה פון אזעלכע שמועסן.

[רימון]

טב למיתב תן דו מלמיתב ארמלי האט זיך קלאר געטוישט, די גרושות זענען בכלל נישט גרייט צו נעמען אבי איינעם און געבן זיך זייער גוט אן עצה אליין, אויב עפעס איז עס פארקערט.

[שערי יושר]

דאס מיינט נישט די טבע האט זיך געטוישט. וואס מענטשן האלטן פאר וויכטיג האט זיך געטוישט און דאס וועט זיך כסדר טוישן

[מי אני]

אלע אינטרעסאנטע רפואות הנזכרות בריש פרק מי שאחזו בגיטין (דף סח:-ע:), ובעוד הרבה מקומות בש"ס. דער מהרש"א זאגט דארט אז מ'האט דאס געשריבן כדי מ'זאל זעהן אז חז"ל האבן געקענט חכמת הרפואה אויך (שבזמניהם) ע"ש. דער רש"ל זאגט בים של שלמה בחולין:

שיש חרם הקדמונים שאין לסמוך על רפואות התלמוד כדי שלא להוציא לעז על חכמים הקדמונים, ולא ידעו שיש שינוי במקומות, וכ"ש בזמנים שהדורות פוחתים והולכים, ואם הראשונים כענקים אנו כיתושין, גם מה שהזהירו משום רוחות כולן לא שכיחי האידנא.

און ענליך זאגט תוס' במו"ק יא. ד"ה כוורא, ובחוות יאיר סימן רלד, וברעק"א ביו"ד ריש סימן שלו.

[שמן למאור]

טב למיתב תן דו מלמיתב ארמלי האט זיך קלאר געטוישט, די גרושות זענען בכלל נישט גרייט צו נעמען אבי איינעם און געבן זיך זייער גוט אן עצה אליין, אויב עפעס איז עס פארקערט.

מיינסט די מאמר חז"ל "יותר ממה שהאיש רוצה לישא אשה, האשה רוצה לינשא"

[זיצער]

רבי אברהם בן הרמב"ם, שרייבט אז מאיז נישט מחיוב גלייבן דאס וואס חזל האבן געשריבן וועגן רפואה טבע אדער אסטראנאמיע. דאס זענען זאכן זיי האבן געזאגט לויט וואס עס איז געווען אנגענומען אין זייער צייט, אבער איז נישט וואס זיי האבן מקבל געווען אלס תורה מסיני, און נאר זאכן וואס גייען אריין און תורה מסיני דארט דארף מען זיי אננעמען.

ולפי הקדמה זו לא נתחייב מפני גודל מעלת חכמי התלמוד ותכונתם לשלמות תכונתם בפירוש התורה ובדקדוקיה ויושר אמריהם בביאור כלליה ופרטיה, שנטען להם ונעמיד דעתם בכל אמריהם ברפואות ובחכמת הטבע והתכונה, [ולהאמין] אותן כאשר נאמין אותן בפירוש התורה,

https://www.daat.ac.il/daat/mahshevt/agadot/hagada1-2.htm