דאווענען אז א גוי זאל שטארבן, אדער ת"ח שאין בהם דעת?

[יאסל ראקאווער]

מצוה לעורר, למען האמת, אז די שאלה דא איז נישט ממש די שאלה אין די קובץ.

דארט רעדט זיך פון מענטשן וואס זענען שוין כמעט טויט סייווי, און אסאך גוים וואלטן געוואלט שטארבן אין די אומשטענדן.

וז"ל השאלה:

הנני בשורתי ע"ד שאלה שנשאלתי מאברך בר אוריין ויר"ש, שקנה בשותפות ליי'ף אינשורענ'ס פאליס'י מאיזה חברת ביטוח הנעשה על קבוצת גוים זקנים שכבר עברו שנות תשעים לחייהם ומהם גבורות שמונים, ומשלם בכל חודש להחברה תקציב [פרימיו'ם] העולה לו להוצאות גדולות, ובכל יום ויום מצפה מתי ימותו זקנים הללו ויפטר הוא וסיעתו מלשלם התקציב מדי חודש בחדשו, וירוויחו הדמים שהשקיעו במקחם, ונפש'ו בשאלת'ו אי אריך להתפלל לפני אבינו שבשמים שגוים הללו ימותו [והם הגיעו ממילא לימים שאין בהם חפץ], או לא דלאו אורח ארעא לו פתרון נראיתי שיש צדדים לכאן ולכאן מגמ' ורו"א ויען שהן דברים העומדים , וכשהתבוננתי למצוא למיעבד הכי דהא כתיב (תהילים קמה ט) ורחמיו על מעשיו ברומו של עולם, אמרתי לשטחם בפני גדולי הוראה פותחי שער לדופקי תשובה, שיורנו כדת מה לענותו, כי שואל לדעת איך להתחנן בתפלתו, וזכיתי לקבל מענה מחדר הוראתם, ויובא להלן, וזה תוכן צדדי השאלה.

נישט געוויסט אז גוים איבער די ניינציג ווילן שוין שטארבן. ונחשב גויי עמי הארץ, ישישים וזקנים כנהרג כבר בעינך. רח"ל. אוי לאותה בישה.

בא לעורר האמת ונמצא ערירי באמתת האמת!

[פונדאַמענטאַל]

לענייננו אן ערליכע יוד וואס פארשטייט חובת האדם בעולמו, ולא נברא העולם אלא בשביל ישראל והתורה, נישט נאר ס’איז סתם א מדרש נאר א רעכטע מציאות כפשוטו, זעהט נישט קיין שום נפק’’מ צווישען א בהמה און דער עם הדומה לחמור, ביידע זענען באשאפן געווארן נאר פאר’ן יוד דער לומד התורה כפשוטו, דער אייבישטער וואס ער האט באשאפען דער וועלט ’הי איז באס’ ענד זעטס היס דיסשיזען . (ס’איז נישט פאר סתם ווייל אזוי האביך דיסיידעד, עס האט א טיפערערע דערהער מיט’ן פארשטיין דעהם געדאנק פון בריאת העולם) צי הארגענן א גוי איז פשוט אסור נישט נאר אלס צער בעלי חיים און מעהרערע חששות נאר סתם איסור רחיצה אויף א בשר ודם מיט א צלם אלוקים (יא א גוי האט דעהס אויכעט, פארשטייט זעך נישט די זעלבע מדריגה ווי א יוד) איז נישט אזוי פשוט, אבער צו אוועקמאכען א פסק צו ’’דאווענען’’ א גוי זאל שטארבן איז ברור שלא יודע האדם מה חובתו ותכליתו בעולמו ועל מה נברא העולם .

1. מה חובתו בעולמו און תכלית הבריאה זענען צוויי אנדערע עניינים. פארשטיין מה חובתו בעולמו איז נישט געניג אויף צו פארשטיין וואס איז די תכלית הבריאה און די תכלית פון די פארשידנארטיגע נבראים.
2. העולם נברא בשביל ישראל ובשביל התורה, נישט נאר פארן 'לומד' תורה.
3. דאס וואס די בריאה איז צוליב א געוויסע תכלית מיינט נישט אז די נבראים זענען ווערטלאז. הרג'ענען א צווייטע מענטש איז נישט ריכטיג ריגארדלעס פון וואס ער קען אויפטוען און פון זיין מעמד רוחני. א פשוט'ער בשר ודם צו בשר ודם געפיל.
4. די אליין שרייבסט בהמשך אז הרג'ענען א בשר ודם מיט א צלם אלוקים 'איז נישט אזוי פשוט', מיט דעם פירסטו אבער אויס אז 'אוועקמאכן א פסק פון "דאווענען" אז א גוי זאל שטארבן איז ברור שלא יודע האדם מה חובתו ותכליתו בעולמו ועל מה נברא העולם' (ב.ד.וו. שכויח פאר די קאמפלימענט...). קענסט מיר מסביר זיין וואס די שרייבסט דא, איז דאס אנדערש צוליב דעם וואס עס איז "דאווענען"? צו האלטסטו אז די באשעפער צו וועם די דאווענסט האט אנדערע עטישע כללים?

[לייבל שטילער]

עם הדומה לחמור שטייט כלפי אן עבד כנעני, נישט א גוי.
ועוד, א עבד כנעני האט א דין ישראל, און איינער וואס הרג'ט איהם איז חייב מיתה חוץ זיין אייגענע אדון אויב ס'גייט אדורך 24 שעה.
נמצא: א גרופי מענטשן וואס חז''ל רופן '''דומה לחמור'' ביסטו חייב מיתה אויב דו הרגס'ט איהם, ומכאן הקריאה יוצאה, ווארף נישט קיין מאמרי חז''ל אהן וויסען די קאנטעקסט דערפון. עם הדומה זאגט סה''כ אז ס'איז נישט תופס קידושין אין אן עבד. That's all about it.

[לייבל שטילער]

.

[אבן הפינה]

לענייננו אן ערליכע יוד וואס פארשטייט חובת האדם בעולמו, ולא נברא העולם אלא בשביל ישראל והתורה, נישט נאר ס’איז סתם א מדרש נאר א רעכטע מציאות כפשוטו, זעהט נישט קיין שום נפק’’מ צווישען א בהמה און דער עם הדומה לחמור, ביידע זענען באשאפן געווארן נאר פאר’ן יוד דער לומד התורה כפשוטו, דער אייבישטער וואס ער האט באשאפען דער וועלט ’הי איז באס’ ענד זעטס היס דיסשיזען . (ס’איז נישט פאר סתם ווייל אזוי האביך דיסיידעד, עס האט א טיפערערע דערהער מיט’ן פארשטיין דעהם געדאנק פון בריאת העולם) צי הארגענן א גוי איז פשוט אסור נישט נאר אלס צער בעלי חיים און מעהרערע חששות נאר סתם איסור רחיצה אויף א בשר ודם מיט א צלם אלוקים (יא א גוי האט דעהס אויכעט, פארשטייט זעך נישט די זעלבע מדריגה ווי א יוד) איז נישט אזוי פשוט, אבער צו אוועקמאכען א פסק צו ’’דאווענען’’ א גוי זאל שטארבן איז ברור שלא יודע האדם מה חובתו ותכליתו בעולמו ועל מה נברא העולם .

1. מה חובתו בעולמו און תכלית הבריאה זענען צוויי אנדערע עניינים. פארשטיין מה חובתו בעולמו איז נישט געניג אויף צו פארשטיין וואס איז די תכלית הבריאה און די תכלית פון די פארשידנארטיגע נבראים.
2. העולם נברא בשביל ישראל ובשביל התורה, נישט נאר פארן 'לומד' תורה.
3. דאס וואס די בריאה איז צוליב א געוויסע תכלית מיינט נישט אז די נבראים זענען ווערטלאז. הרג'ענען א צווייטע מענטש איז נישט ריכטיג ריגארדלעס פון וואס ער קען אויפטוען און פון זיין מעמד רוחני. א פשוט'ער בשר ודם צו בשר ודם געפיל.
4. די אליין שרייבסט בהמשך אז הרג'ענען א בשר ודם מיט א צלם אלוקים 'איז נישט אזוי פשוט', מיט דעם פירסטו אבער אויס אז 'אוועקמאכן א פסק פון "דאווענען" אז א גוי זאל שטארבן איז ברור שלא יודע האדם מה חובתו ותכליתו בעולמו ועל מה נברא העולם' (ב.ד.וו. שכויח פאר די קאמפלימענט...). קענסט מיר מסביר זיין וואס די שרייבסט דא, איז דאס אנדערש צוליב דעם וואס עס איז "דאווענען"? צו האלטסטו אז די באשעפער צו וועם די דאווענסט האט אנדערע עטישע כללים?

1. רמב’’ם אין הקדמה למשניות איז מסביר חובת האדם בעולמו ביחס צום גוי שנברא למשמש ’’לאחד ההוא’’ וזה תכלית הבריאה.
2. איך פארשטיי וואס די ווילס זאגן, אבער עס איז נישטא אזא טענה.
3. 4. ווער רעדט פין הארגענען ? די רעדע איז אז וויבאלד דער גוי איז דאך נאר דא לשמש את התורה וישראל איז דא א שאלה לגבי דאווענען אויף א גוי וואס האט נישט געשטערט די תכלית הבריאה וחובתו בעולם,אז ער זאל שטארבען פאר א טובה וואס גייט ארויסקומען פאר’ן תכלית הבריאה בשביל ישראל והתורה .

[אבן הפינה]

עם הדומה לחמור שטייט כלפי אן עבד כנעני, נישט א גוי.
ועוד, א עבד כנעני האט א דין ישראל, און איינער וואס הרג'ט איהם איז חייב מיתה חוץ זיין אייגענע אדון אויב ס'גייט אדורך 24 שעה.
נמצא: א גרופי מענטשן וואס חז''ל רופן '''דומה לחמור'' ביסטו חייב מיתה אויב דו הרגס'ט איהם, ומכאן הקריאה יוצאה, ווארף נישט קיין מאמרי חז''ל אהן וויסען די קאנטעקסט דערפון. עם הדומה זאגט סה''כ אז ס'איז נישט תופס קידושין אין אן עבד. That's all about it.

ווער רעדט פין הארגענען? ביסט גערעכט עם הדומה לחמור שטייט אויף אן עבד כנעני, אין די גמרא שרייבט ווייטער אז קען זיין א גוי איז נאך ווייניגער חשוב שאין לו חיים און רש’’י איז מסביר שאין לו מצוות, וואס דאס מאכט עהם נאך ווייניגער חשוב פון א עבד,
קיינער הארגערט קיינעם נישט סך הכל האט איינער אנגעפרעגט ביי א דעת תורה אויב ע’פ תורה מעג מעין ’’דאווענען’’ אז א גוי זאל שטארבען ווען א יוד האט א שטארקע תועלת פין דעהם.

[ודברת בם]

סארא מאמין דער דאווענער קען שוין זיין? ער זאל דאווענען פאר געלט, דאווענט ער וויאזוי גאט זאל געבן די געלט דורך הארגענען א גוי פאר אים?

[קטלא קניא]

א דאנק די הערות און ווי איך האב געזאגט לכתחילה בין איך נישט דא דן צו זיין די הלכה. די תורה איז דרכיה דרכי נועם און כי חיים הם למוצאיהם און מ'דאווענט נישט אויף קיינעם צו שטארבן נישט קיין חילוק צי א איד אדער א גוי, און איך לאז עס ביי דעם.

איך וויל נאר דאס מוסיף זיין. אין מיין פראקטיק זע איך אז די וואס זענען זיך מתיר מיט גזל עכו"ם און טעות עכו"ם וועלן פונקט אזוי בא'גנב'נען א איד מיט א "טעות" און א "היתר" ווי א גוי. ביי א איד וועלן זיי אפשר מער נזהר זיין ווייל אז מ'כאפט זיי זענען די געזעלשאפטיגע קאנסעקווענצן מער הארב, אבער דארט וואו די טשאנצן צו ווערן געכאפט זענען שמאל, און דער סכום איז גרעסער ווי דער באלוינונג פון מודה זיין און זיך ווייזן צו זיין ארנטליך, וועלן זיי פונקט אזוי אויסנארן א איד ווי א גוי און זיי וועלן שוין טרעפן א "היתר" אויף מטהר צו זיין זייערע שרץ. דאס איז בדוק ומנוסה. דער מנהל המוסדות וואס גנב'עט טאג און נאכט פון דער רעגירונג וועט פונקט אזוי גנב'נען פון כספי צדקה. און דער אייגנטימער וואס באהאנדלט שלעכט זיינע גוי'אישע ארבעטערס וועט פונקט אזוי שלעכט באהאנדלען זיינע אידישע פועלים. נאר וואס דען? ווען ער געט זיינע אידישע פועלים א באונוס פאר יו"ט אדער ווען זיי מאכן חתונה, איז ער א שיינער איד און א בעל חסד און ער באקומט א שיינער גוט שבת און די אידענעס פון די פועלים באגריסן שיין זיין דאמע. זאל אבער קומען דער אידישער ארבעטער און פארלאנגען רעכטן נישט נהמא דכיסופא וועסטו שוין זען ווי א פיינער מענטש דער בעל הבית איז.

וכן הדבר הזה. אין די זעלבער געזעלשאפטן וואו מ'איז דן צי מ'מעג דאווענען אז א גוי זאל שטארבן זענען צוריק מיט צוויי יאר ווייניגער איין טאג אויסגע'הרג'ט געווארן פינף און פערציג אומשולדיגע מענטשן און קיינער האט דערויף נישט אפגעגעבן דין וחשבון און די שולדיגע זענען פונקט אזוינע שיינע אידן היינט לאחר המעשה ווי זיי זענען געווען דעמאלט לפני המעשה. און פאר פסח איז גע'הרג'ט געווארן אן אומשולדיגער אינגערמאן דורך נאך א איד און נאכאמאל איז די תוצאה פתח שין שא. איך ווייס מ'קען מחלק זיין און גארנישט איז אינגאנצן גלייך. די פרינציפן זענען אבער דער זעלבער. דעם וואס לעבן איז באמת טייער איז טייער פאר אים יעדער לעבן. און פאר דעם וועם איינעמ'ס בלוט איז ווייניגער רויט איז פאר אים למעשה יעדנ'ס בלוט ביליג.

ואידך זיל גמור.

[פונדאַמענטאַל]

@קטלא קניא
ברוח זו יש להביא עוד דברי תנא דבי אליהו פרק כח וז''ל:

מכאן אמרו ירחיק אדם את עצמו מן הגזל בין מן הישראל בין מן העכו"ם ולא עוד אלא משום שכל הגונב מן העכו"ם לסוף הוא גונב מן הישראל ואם הוא נשבע לעכו"ם לסוף הוא נשבע לישראל ואם הוא מכחש לעכו"ם לסוף הוא מכחש לישראל ואם הוא שופך דמים לעכו"ם לסוף הוא שופך דמים לישראל כו'.

https://www.sefaria.org/Tanna_Debei_Eliyahu_Rabbah.28.1?lang=he

[פונדאַמענטאַל]

לענייננו אן ערליכע יוד וואס פארשטייט חובת האדם בעולמו, ולא נברא העולם אלא בשביל ישראל והתורה, נישט נאר ס’איז סתם א מדרש נאר א רעכטע מציאות כפשוטו, זעהט נישט קיין שום נפק’’מ צווישען א בהמה און דער עם הדומה לחמור, ביידע זענען באשאפן געווארן נאר פאר’ן יוד דער לומד התורה כפשוטו, דער אייבישטער וואס ער האט באשאפען דער וועלט ’הי איז באס’ ענד זעטס היס דיסשיזען . (ס’איז נישט פאר סתם ווייל אזוי האביך דיסיידעד, עס האט א טיפערערע דערהער מיט’ן פארשטיין דעהם געדאנק פון בריאת העולם) צי הארגענן א גוי איז פשוט אסור נישט נאר אלס צער בעלי חיים און מעהרערע חששות נאר סתם איסור רחיצה אויף א בשר ודם מיט א צלם אלוקים (יא א גוי האט דעהס אויכעט, פארשטייט זעך נישט די זעלבע מדריגה ווי א יוד) איז נישט אזוי פשוט, אבער צו אוועקמאכען א פסק צו ’’דאווענען’’ א גוי זאל שטארבן איז ברור שלא יודע האדם מה חובתו ותכליתו בעולמו ועל מה נברא העולם .

1. מה חובתו בעולמו און תכלית הבריאה זענען צוויי אנדערע עניינים. פארשטיין מה חובתו בעולמו איז נישט געניג אויף צו פארשטיין וואס איז די תכלית הבריאה און די תכלית פון די פארשידנארטיגע נבראים.
2. העולם נברא בשביל ישראל ובשביל התורה, נישט נאר פארן 'לומד' תורה.
3. דאס וואס די בריאה איז צוליב א געוויסע תכלית מיינט נישט אז די נבראים זענען ווערטלאז. הרג'ענען א צווייטע מענטש איז נישט ריכטיג ריגארדלעס פון וואס ער קען אויפטוען און פון זיין מעמד רוחני. א פשוט'ער בשר ודם צו בשר ודם געפיל.
4. די אליין שרייבסט בהמשך אז הרג'ענען א בשר ודם מיט א צלם אלוקים 'איז נישט אזוי פשוט', מיט דעם פירסטו אבער אויס אז 'אוועקמאכן א פסק פון "דאווענען" אז א גוי זאל שטארבן איז ברור שלא יודע האדם מה חובתו ותכליתו בעולמו ועל מה נברא העולם' (ב.ד.וו. שכויח פאר די קאמפלימענט...). קענסט מיר מסביר זיין וואס די שרייבסט דא, איז דאס אנדערש צוליב דעם וואס עס איז "דאווענען"? צו האלטסטו אז די באשעפער צו וועם די דאווענסט האט אנדערע עטישע כללים?

1. רמב’’ם אין הקדמה למשניות איז מסביר חובת האדם בעולמו ביחס צום גוי שנברא למשמש ’’לאחד ההוא’’ וזה תכלית הבריאה.
2. איך פארשטיי וואס די ווילס זאגן, אבער עס איז נישטא אזא טענה.
3. 4. ווער רעדט פין הארגענען ? די רעדע איז אז וויבאלד דער גוי איז דאך נאר דא לשמש את התורה וישראל איז דא א שאלה לגבי דאווענען אויף א גוי וואס האט נישט געשטערט די תכלית הבריאה וחובתו בעולם,אז ער זאל שטארבען פאר א טובה וואס גייט ארויסקומען פאר’ן תכלית הבריאה בשביל ישראל והתורה .

1. קענסט ברענגען א פונקליכער מראה מקום?.
2. איך בין נישט אין די ליין פון חקר מציאות הטענות.
3. 4. אויב הרג'ענען איז אן אומרעכט דאן איז די ווילן אויף צו ווערן גע'הרג'עט אויך אן אומרעכט. אזוי ווי איך האב שוין ארויסגעברענגט, די האלטסט אז גאט האט אנדערע עטישע כללים ווי דער מענטש? איז מעגליך צו ניצען די נאמען פון גאט אויף צו ברענגען אן אויספיר צו וועלכע מיר אלס מענטשן וואלטן נישט געקענט צוקומען צוליב אונזערע מאראלישע פארפליכטונגען?

Sent from my M2101K7BG using Tapatalk

[berlbalaguleh]

קטלא קניא: ייש"כ. זייער גוט מסכם געווען...!

[שעפטאל]

הער א חשבון

אויב "אונזערע" תפילות העלפן, איז דאך פשט אז תורה באשעפער וכו' וכו' איז אמת. נו אויב אזוי דארף מען פאלגן וואס די רבנים זאגן!

אויב אונזערע תפילות העלפן - קען זיין ווייל גאט איז א גוטער און הערט אויס יעדעם (אפי' דער וואס מיינט אז ער האט געגעבן א תורה)
ס'קען זיין אז די תורה איז אמת און די תורה איז אויך מסכים אז מ'דארף נישט פאלגן וואס די רבנים זאגן [נאר חז"ל]

[עיין אין די אמונה אשכולות ווי דעי טענות ווערען קלאר ארויסגעברענגט]

בכלל בין איך צעמישט: אויב די תפילה העלפט איז פשט אז מען מעג מתפלל זיין דערויף, ווייל געב א קוק, דער אייבערשטער האט דאס אנגענימען.

תפילה קען העלפן אפי' אויף וואס מ'מעג נישט מתפלל זיין

[צוזאמגעדרייט]

@שעפטאל אין דעם אשכול איז קיינער זיכער נישט אינטערעסירט וועגן אונזער ראבעריי. חזיר נישט אן דאס גאנצע שטיבל, מ'איז נישט אין חדר דא.

מעק עס אויס, עס גייט אריין אין די גדר פון "קאָרני".

[איציקל]

מענין לענין איז כדאי צוצוברענגען דברי המפרש הגדול בעל תפארת ישראל בפירושו על אבות פרק ג על המשנה חביב אדם שנברא בצלם וכו', עיי"ש שמפרש דקאי אפי' על גוי, ומאריך לבאר שאין חילוק יסודי ביו ישראל לאוה"ע, ואדרבה בכמה ענינים הם חשובים יותר מישראל שהטובים שבהם בחרו מעצמם בטוב. (גם בתויו"ט שם מפרש דקאי גם על האומות).

[איציקל]

.

[איציקל]

א דאנק @מי אני פארן לייקן.
עס איז מסתבר צו זאגן אז דאס און אזעלכע אנדערע ביאורים אין דעם ספר האבן ארויסגערופן בייז בלוט ביי טייל רבנים פונעם עקסטרעמען חדר, וואס ווי באקאנט פלעגן זיי נישט אריינקוקן אין דעם, און גאר צוגעדעקט מיט די הענט.

[הקטן]

@שעפטאל אין דעם אשכול איז קיינער זיכער נישט אינטערעסירט וועגן אונזער ראבעריי. חזיר נישט אן דאס גאנצע שטיבל, מ'איז נישט אין חדר דא.
מעק עס אויס, עס גייט אריין אין די גדר פון "קאָרני".

ער צו ווארפט גראדע גאנץ גוט אלע דיינע סברות איינס ביי איינס
און ברענגט ארויס גאנץ גוט פארוואס דיין צינישע לאגיק האלט נישט קיין וואסער א חוץ וועסט זאגן האסט דאס אויך נישט געמיינט ערענסט ואין משיבין על דשאק

איך האלט נישט מיט ענקער ראבעריי

[שעפטאל]

.