חכמה, די גרעסטע תענוג וואס איז פאראן!

[smartinof]

כעין זה לכאורה דארף מען זאגן ביי תענוג החכמה, אז די תענוג איז זייער גרויס, אבער צוצוקומען צו דעם דארף מען מוותר זיין אויף אלע instant פיזיקעל תענוגים.

זה לא נראה נכון בעיני כלל. כי כל אשר יש לו מח בקדקדו יראה שהרחבת הדע"ת השכלי וידיעות ותענוג הגופני שני נביאים מתנבאים בסגנון אחד הם. וכיוון שידיעות החכמה הוא תענוג רוחני שאי אפשר לשערו ואין תענוג גדולה הימנו ע"כ וודאי כל שאפשר להשיג שאר התאוות ולקרבם יותר אל השכל אז הנפש קרוב יותר לקבל אור תענוג ידיעות השכלי הנמצא בשבע החכמות, כאשר תעיד הנסיון.

ולולי דמסתפינא הייתי אומר שזה הפשט במכילתא שני פעמים נאמר ידיעה, וידע אדם את חוה אשתו, ומרדכי ידע את כ"ל, כי מרדכי למוד בכל החכמות היה כידוע לכל ושני ידיעות הללו ממש דבר אחד הם וידיעות הגופני וידיעות השכלי תענוג אחד הוא. ויש לומר בדרך אפשר שעל זה כתוב וכי ביום אכלכם ממנו ונפקחו עיניכם והייתם כאלה-ים ידעי טוב, וכתוב ותרא האישה כי טוב הע"ץ, וכתוב וירא אלה-ים את האור כי טוב, ואור הזה הוא אור תענוג ידיעות השכלי שנברא בעת ההוא כידוע ליודעי ח"ן. ועל זה נאמר מצא אשה מצא טוב וכו'

ובוודאי תכלית הידוע הוא ידיעת הבורא ובכל זאת התכלית היותר קרוב לזה בעולם העשיה הוא ידיעו"ת הנברא שבזה נכלל כל הידיעות שאמרנו לעיל, כמו שאמרו חז"ל כי הקב"ה ברא את העולם הזה כדי להיטיב לברואיו, ולהטיב לבוראיו לא אמרו ח"ו כמובן מאיליו שדבר הזה אי אפשר הוא.

וכל זה לא אמרנו אלא לחכמים יודעי העיתי"ם אבל לכסילים כבר כתוב אל תען כסיל כאוולתו, וכן במשלי לא נאוה לכסיל תענוג. והשם הטוב יכפר.

קודם לאמיך איך מיר געבן א טאפ אן דעם קדקד...אה, יא, סאיז דארטען דא א מח..
ע"כ וודאי?! ממהיכי? על זה גופא אנו דנין, ביסט נישט מכריח ביסט נאר גוט מסביר איין צד, אז אדרבה זיי מהפך די תענוג הנוצר מהתאוות צו א געוויסע דרגה און שכל, אזוי וועסטו נישט דארפן זיי אוועק לייגען לרכוש התענוג העליון הנוצר מתענוג החכמה שאין למעלה הימנה, אבל את לאו קא מודית, אז מען ברויך זיך ארום שפילען מיט די תענוגים הבאים מתאוות הגופניים?, געסט אן עיצה און עבודה, אזא רבי נחמן סטיל געדאנק ''אבל מעלה יתרה להתאמץ לרדף אחר המרה שחרה דוקא להכניס אותה גם כן בתוך השמחה באופן שהמרה שחורה בעצמה תתהפך לשמחה'', גוט אבער מיט וואס ביסטו משכנע בעלי שכל וואס האלטען ניט אזוי, מען קלערן פארקערט, אולי אז מקען מאכן אזא זאך, וואו נאר וועסט זיי מקרב זיין אל השכל וועט עס נאך אלס קיימאל זיין אזא דרגה תענוג וואו תענוג משכל גופא, ואולי שיורידו רמת התענוג השכלי כמו תענוג גופני שנתקרב אל השכל 'כמו שמצינו בקטע השני כבר נתדמו אלו לאלו' והבן, וה' הטוב לא יכפר ולא יסלח כי א-ל קנא הוא

[שמעקעדיג]

איז דאס נישט א שטיקל סתירה צום מאמר הידוע יוסיף דעת יוסיף מכאוב? אדער אולי אדרבה, אט די מוטשעניש און מכאוב, דאס איז א אינוועסטמענט און וועג צו דערגרייכן דעם גרויסן תענוג? משא"כ דער מימיני מיכאל איד וועט טאקע זיך קיינמאל נישט מוטשען אבער אויך קיינמאל דערגרייכן דעם תענוג?

[מי אני]

אפשר קען מען אביסל משלב זיין די מדריגות וואס דער רש״ב שטעלט אראפ אין תענוגים מיט די לעצטע דריי שטאפלען וואס דער רמב״ם לייגט אראפ (בסוף מו״נ, ח״ג פנ״ד) בנוגע שלימות בקנין: בגוף, במדות, ובשכל ע״ש.

*

viewtopic.php?p=439933&sid=d33714b040f3aa643021d5991ee3c4f9#p439933

[מי אני]

IMG_6428.jpg

פונ׳ם הקדמת המבאר (מלות זרות) צו רבינו סעדיה גאון׳ס האמונות והדעות. ס׳איז א דבר ידוע, אבער דא ה׳אמיר עפעס א שטיקל אידישע מקור.

*

IMG_6438.jpg

אמונה ובטחון להחזו״א (פ״א אות ד).

[מי אני]

דער פילאזאף און בישאף יוסף באטלער האט גע׳טענה׳ט קעגן פסיכאלאגישע [העדאניסטיק] עגאאיזם, די שיטה אז אלעס וואס א מענטש וויל טוהן איז כדי צו דעגרייכן עפעס א תענוג (און ממילא אז אמת׳ע אלטרואיזם קען נישט זיין, ועיין כאן), אז אונז זעה׳מיר אז מענטשן האבן א מטרה צו דעגרייכן חכמה/וויסנשאפט וואס די אביעקט [אין דעם פילאזאפישן טערמין] דערפון אליין איז נישט קיין תענוג. מ׳ענטפערט אויף דעם (פשוט) אז וואס די שיטה קען מיינען איז אז די טיפערע מטרה פונ׳ם מענטש איז צו דעגרייכן תענוג פון אביעקטן אפילו אויף אן אומדירעקטן אופן; אפילו עס ליגט נישט ממש אין די אביעקט אליין און קומט נאר צושטאנד אלס א פועל יוצא; די שטרעבונג און (איינציגע אמת׳ע) מאטיוואציע פונ׳ם מענטש איז צום גרעסטן נעט תענוג (ער קען נוצן אנצוקומען דערצו דילעיד גרעטיפיקעישן אויף אפילו צו נאכלויפן און טוהן א זאך וואס ער וועט באקומט צער דערפון כרגע כדי צו באקומען די פועל יוצא תענוג דערפון וואס קומט שפעטער).

[מי אני]

מ׳קען זאגן נאך מער אין דעם, דער ענגלישער פילאזאף ירמיה בענטאם האט מגדיר געווען די חשיבות פון א תענוג לויט 6 קאטעגאריעס:
1. שטארקייט.
2. ווי לאנג עס האלט אן.
3. זיכערקייט.
4. נאנטקייט (אין זמן אדער/און מקום).
5. אז ס׳איז שייך דערביי פרה ורבה [צו ברענגען נאך תענוג].
6. לויטערקייט [ווי ווייט עס האט נישט אריינגעמישט קיין חלקים פון אי-תענוג/צער].

מ׳קען זאגן אז ביי חכמה איז דאס אלעס שייך דערביי ביתר שאת (מיט עכ״פ ראיות מחז״ל לענין חכמת התורה, ואפשר/ולכאורה דה״ה לשארי החכמות). אין בעולם שמחה כהתרת הספיקות (מצודת דוד משלי טו ל) [וממילא לכאורה 1 & 3], כי קרוב אליך הדבר מאד (דברים ל יד), עומדת לו לעת זקנותו וכו׳ (סוף קידושין), תורה דיליה היא (קידושין לב:) [וממילא לכאורה 2 & 4], מעין המתגבר [וממילא לכאורה 5], תורה אינה מקבלת טומאה (ברכות כב.) והיינו דהיא ״טהורה״ [וממילא לכאורה 6]. איך פארשטיי אז די אלע מושגים זענען מער רוחניים און בענטאם רעדט פון ריין גשמיות לגבי תענוג, אבער מ׳קען טענה׳ן אז די מושגים זענען אויך בגשמי ממש ביי קנין חכמה (אויף 6 קען מען טענה׳ן אז עס איז דאך יא דא דעם עול התורה/הלימוד).

[מי אני]

IMG_6565.jpg

אן אנאליז איבער דעם פילעבאס, געשריבן דורך אפלטון, וואס רעדט ארום בנוגע תענוג, ובפרט אין דעם אויב חכמה ומדע זענען ״העכערע״ תענוגים און מ׳זאל דאס נאכיאגן ווי איידער די ״גרינגערע״ [״נידעריגערע״] תענוגים (ועכ״פ א סארט ראציאנאלע געמיש פון ביידע, והיינו אז די ״נידעריגערע״ זענען טפלים לה).

קען זיין אז דאס גיבט אויך א נייע באדייט צום באקאנטן מאמר פון טאמעס גרעי אז ״איגנארענס איז בליס״, עכ״פ ביי די ״unknown unknowns״. דהיינו, אויב ווייסט ער נישט אז עס פעהלט אים חכמה האלט ער דאך שוין ביים אלטימעט תענוג וכנ״ל.

מ׳קען מיט דעם אפשר טייטשן דאס וואס ר׳ אליעזר האט געזאגט צו ר״ע (חגיגה יד. סנהדרין סז:) כלך מדברותיך ולך אצל נגעים וכו׳ ע״ש. ווייל ווי באקאנט זאגט דער ספר יצירה אין בטובה למעלה מענג ואין ברעה למטה מנגע. יעצט, ר״ע קען מרמז זיין צו שלימות התורה [חכמה], ועיין במנחות כט:. ולכן, האט אים ר״א מרמז געווען אז ער האלט שוין ביים שפיץ עונג ושלימות וכנ״ל בהפילעבאס, און יעצט קען ער שוין גיין פול סירקל און אנהייבן צוריק פון אונטן נאכאמאל דהיינו ענין ״נגעים״.

דאס קען אפשר אויך זיין פשט אינ׳ם באקאנטן ציטאט פונ׳ם מסילת ישרים, האדם לא נברא אלא להתענג על ה׳. והיינו, וויבאלד חכמה (וממילא קירבה אל הקב״ה שהוא מקור החכמה) איז ארוכה מארץ מדה און אינפיניט גייט אלעמאל זיין די תענוג פון דאס דערגרייכן, לעומת זה ווען מ׳האט דאס שוין אלעס דערגרייכט און דעמאלטס איז שוין (פארדאקסיש) מער נישט דא קיין תענוג.

[מי אני]

IMG_6428.jpg

פונ׳ם הקדמת המבאר (מלות זרות) צו רבינו סעדיה גאון׳ס האמונות והדעות. ס׳איז א דבר ידוע, אבער דא ה׳אמיר עפעס א שטיקל אידישע מקור.

דער אראבישער פילאזאף אל-קינדי (בתקופת הגאונים) האט געשריבן אז ״וויבאלד פילאזאפיע איז דאס פארשונג פון אמת, איז ערשטע פילאזאפיע דאס וויסן פונ׳ם ערשטן אמת וואס איז די סיבה פאר אלע אמת [דהיינו ג-ט]״.

ולפי״ז אז פילאזאפיע איז טייטש בעצם דאס ליבשאפט פאר חכמה (וואס אין די קאנטעקסט איז אמת) קען מען זאגן אז דאס איז א פשט אין (תהלים קיא י) ראשית חכמה יראת ה׳. יעצט, ווי באקאנט (תניא פמ״א ולהלן, ובעוד מקומות בהרבה ספרי קודש) גייען יראת ה׳ און אהבת ה׳ האנט אין האנט. איז קען מען אפשר זאגן אז דאס איז די רמז דא ״ראשית חכמה יראת ה׳״, דהיינו אז עס איז דא אן ״ערשטע פילאזאפיע״ וואס איז/צייגט על הקב״ה, וואס ״פילאזאפיע״ מיינט/איז טייטש אהבת זה החכמה ובנידון זה הוא אהבת ה׳, וואס דאס גייט האנט-ביי-האנט מיט יראת ה׳. (איך ווייס אז מ׳האט שוין אויף די פסוק געזאגט ענליך און איך ווייס וואס דער תניא זאגט (בפח״י ובכלל) בנוגע ״חכמה״.)

[מי אני]

IMG_6678.jpg

אור ה׳ (מאמר ב כלל ו פ״א).

אינ׳ם קאנטעקסט וואו ער דינגט זיך אויפ׳ן רלב״ג והרמב״ם בנוגע דעם וואס זיי האלטן אז השארת הנפש איז אז די שכל, דורכ׳ן קונה זיין די מושכלות, איז נצחי און איז זיך מתחבר אל השכל הפועל, און דאס איז די תענוג נצחי פאר׳ן נפש.

בתוך דעם טענה׳ט ער אז תענוג/עריבות, אפילו בנוגע קנין המושכלות, קומט נישט פון די ״שכל״.

[מי אני]

IMG_7169.jpg

‏ולגבי מהו ״פילוסוף״ עיין ג״כ בתוס׳ בשבת קטז. ד״ה פילוסופא.

[מי אני]

IMG_7357.jpg

במשנתו של אבן בּאַזשאַ [אוועמפּעיס].

***

אין מלחמות ה׳ (מאמר ה ח״ג ריש פי״ב) זאגט אויך דער רלב״ג (בנוגע ידיעתו והשגתו של הקב״ה) אז ווי מער ידיעה והשגה מ׳האט אלס מער שמחה, עריבות, תענוג, ואפילו עצם ״חיות״ האט מען ע״ש.

[מי אני]

דאס איז לכאורה אויך די כוונה אין דזשאן סטוארט מיל'ס מימרא (בתוך די קאנטעקסט פון זיין יוטיליטעריען/קאנסעקווענטעליסט מהלך (עיין כאן) און ווי אזוי מ'זאל רעכענען תענוג וכו'): "ס'איז בעסער צו זיין אן אומצופרידענער מענטש ווי איידער א צופרידענער חזיר; בעסער צו זיין סקראט וואס איז אומצופרידען ווי א נאר וואס איז צופרידען. און אויב די נאר, אדער די חזיר, האלט אנדערש איז עס ווייל זיי ווייסן נאר זייער זייט פון די שאלה". דהיינו, אז די געדאנק פון חכמה איז אליין תענוג און צופרידענהייט, וממילא איז דאס "אומצופרידענהייט" פונעם חכם נישט ריכטיג אומצופרידען און העכער במעלה אלס דעם אליין ווי דאס "צופרידענהייט" פונעם כסיל. דאס איז אזוי ווי מ'פארשטייט אז אפילו דאס "צופרידענהייט" פונעם חזיר קומט נישט צו במעלה צו דאס "אומצופרידענהייט" פונעם מענטש.

[מי אני]

9D9A7030-1DE4-48B6-811F-421991E55DEB.jpeg

אריסטו אין זיין ספר המדות [ניכאמאכיען עטיקס] מאמר י פ״ז.

[מי אני]

767EC55B-E2C0-4F81-BD2E-827E269A209D.jpeg

במשנתו של שפינאזע.

[לבי ובשרי]

שוין וואכן וואס כ'זוך דעם אשכול. ס'איז מיר געלעגן אין קאפ אז מ'האט דא אויסגעשמועסט דעם נושא, אבער ס'איז מיר נאר ארויפגעקומען אן ענליכן אשכול פון [tag]זר זהב[/tag]

לענינינו, ס'איז מיר שווער געווארן לעצטנס א קושיא, כ'מיין אז זר ערווענט דאס טאקע אין זיין אשכול, אז מ'ווייסט דאך אז דער אויבערשטער האט געגעבן פאר שלמה המלך דריי אפציעס. חכמה, עשירות, און אריכות ימים. און שלמה המלך האט אויסגעקליבן חכמה.
ס'איז מיר שווער געווארן סיי פון א רוחניות'דיגן שטאנדפונקט און סיי פון א גשמיות'דיגן.

ברוחניות; נעמסט א איד אן עובד ה', ער איז מייחד יחודים און כוונות עילאין, יעדע רגע אין טאג איז ביי אים עבודת ה', דער איד האט אמונה אז יעדע רגע וואס ער לעבט אויף דער וועלט איז ער משדד מערכת השמים. נו, קומט מען צו אים מיט אן אפציע, חכמה, עשירות אדער אריכות ימים. משוגע דארף ער זיין אויסצוקלייבן חכמה, ווארום דער עובד ה' וועט דער ענטפערן: זאל איך זיין דער גרעסטער טיפוש אבער לעבן וואס לענגער אויף דער וועלט און דינען גאט.

און די זעלבע איז בגשמיות. זיצט זיך א באבע יוטעלע מיט דריי טויזנט אייניקלעך ארום דעם טיש. זי האט משוגענע נחת כדעתה וערכה, געלט איז פונקט גוט וכו' וכו', נו, חכמה האט זי עפעס נישט באקומען דעם גרעסטן דאזע. אבער האלו! ווען אזא איינער זאל ווען באקומען איינס פון די דריי אפציעס. פארוואס זאל ער אויסוועלן חכמה? געלט פעלט אים נישט, נחת פעלט אים נישט. דאס לעבן גייט אים אזוי פיין. פארוואס זאל ער מעדיף זיין חכמה איבער אריכות ימים און נעמען א ריסק אויף א קורץ לעבן [וויבאלד ער קלויבט דאך אויס חכמה].

און בכלל איז מיר טאקע שווער געווען דאס וואס כ'האב געזען [tag]שמעקעדיג[/tag] ציטירן דעם מאמר חז"ל יוסיף דעת יוסיף מכאוב. אין אידיש גערעדט. מיר ווייסן גאנץ גוט אז דאס לעבן פון א חכם איז נישט דער בעסטער לעבן. חכמים זענען מער עלול צו דעפרעסיע און סוסייד, ס'שוועבט זיי שאלות און קאפ וואס מיט זייער גרויס חכמה פראבירן זיי צו טרעפן אן ענטפער, צי איז דאס עקזיסטענציאלע פראגעס אדער אנדערע. בכלל, פאר א קלוגער מענטש באדערט ווען ער זעט דעם התנהגות פונעם טיפוש וכו'. נו, פארוואס זאל זיך לוינען צו לעבן א קורץ אבער קלוג לעבן? פארוואס זאל מען אויפגעבן אויף עשירות און אריכות ימים? איז דען נישט בעסער צו לעבן 85 יאר אלס עושר אדער מיט פשוט נחת ווי איידער לעבן אלס א חכם און פושט רגל זיין און שטארבן נאך עטליכע יאר?

למעשה אבער איז דאס בכלל נישט שווער. פארוואס?

קיינער וואלט ווען נישט געוואלט לעבן ווי א הינט. פארוואס נישט? עפעס איז שלעכט? א הונט האט זיך זיינע תעונוגים וואס בדעתו ובערכו איז דאס בכלל נישט אוועקצומאכן. אלזא, אפשר מאכן מיר א טויש. יעדער פארשטייט אז דאס איז שטותים. דער הונט קען ניטאמאל משיג זיין וואס דאס מיינט לעבן מיט שכל און חכמה.

אה.

אוודאי אזוי. כ'וואלט ענדערש געלעבט בלויז 1 יאר אלס א מענטש ווי איידער הונדערט יאר ווי א הונט. נישט אזוי?

די זעלבע איז מיט השגת החכמה.

חכמה איז דער עונג שבתענוגים פאר'ן אמת'ן חכם, ממילא, ווען איינער הייבט אן פארשטיין דעם טעם החכמה וועט ער מעדיף זיין די אנדערע אפציעס אפילו אויב ס'קומט אויפ'ן חשבון פון רוחניות און גשמיות.

ופשוט הוא...

יהיב חכמה לחכימא.

און ווי דער חזון איש שרייבט אין אמונה ובטחון וואס [tag]מי אני[/tag] האט געברענגט

[מי אני]

קיינער וואלט ווען נישט געוואלט לעבן ווי א הינט. פארוואס נישט? עפעס איז שלעכט? א הונט האט זיך זיינע תעונוגים וואס בדעתו ובערכו איז דאס בכלל נישט אוועקצומאכן. אלזא, אפשר מאכן מיר א טויש. יעדער פארשטייט אז דאס איז שטותים. דער הונט קען ניטאמאל משיג זיין וואס דאס מיינט לעבן מיט שכל און חכמה.

און אפילו די ציניקער (באשריבן אינעם יעצטיגן וועקער 18) וואס האבן געלעבט ווי הינט, וואס פון דעם קומט די נאמען ״ציניק״, האבן דאס אויך געטוהן מחמת חכמה והכרה. והיינו, אז זייער פילאזאפיע האט געהאלטן אז דאס ריכטיגע סיפוק ויוּדיימאָניאַ וכו׳ פונעם מענטש איז ווען ער איז איינס מיט נאטור לגמרי און איז ממאס אין אלע מפורסמות. (דאס דערמאנט פון דאס וואס עפּיקטיִטוס, וואס האט געהאלטן פון די ציניקער, האט געזאגט בנוגע לאגיק.)
‏

ופשוט הוא...

צוצוקומען צו די הכרה און פשטות איז אליינס חכמה...
וידועים דברי המסילת ישרים בההקדמה.

[מי אני]

שפינאזע אין זיין עטיקס שרייבט:

it follows, that the emotions of the animals which are called irrational (for after learning the origin of mind we cannot doubt that brutes feel) only differ from man's emotions, to the extent that brute nature differs from human nature. Horse and man are alike carried away by the desire of procreation; but the desire of the former is equine, the desire of the latter is human. So also the lusts and appetites of insects, fishes, and birds must needs vary according to the several natures. Thus, although each individual lives content and rejoices in that nature belonging to him wherein he has his being, yet the life, wherein each is content and rejoices, is nothing else but the idea, or soul, of the said individual, and hence the joy of one only differs in nature from the joy of another, to the extent that the essence of one differs from the essence of another. Lastly, it follows from the foregoing proposition, that there is no small difference between the joy which actuates, say, a drunkard, and the joy possessed by a philosopher, as I just mention here by the way

[דיכטער]

שפינאזע אין זיין עטיקס שרייבט:

it follows, that the emotions of the animals which are called irrational...

כ'האב א תאווה עס צו מסביר זיין אין אן איינפאכע, צוגענגליכע שפראך.

די רצונות און שאיפות פון בעלי חיים אין קעגנזאץ צו דעם מענטש זענען באשיינפערליך ענדערש אבער זיי ביידע טוען זייערע באדערפענישן און לויפן נאך זייערע גלוסטענישן געטריבן דורך דעם זעלבן קראפט וועלכע ליגט טיף אינערווייניג איו די געוויסן, נעמליך, דער רייץ צו עררייכן פארגעניגן. דערמיט זענען מיר אלע אייניג, מיר זוכן דער זעלבע באשטאנדענטייל, נאר געוואנדן אין דער פארעם און שכל פונעם באשעפעניש, וועט ער דאס זוכן און ערפילן דורך אנדערע מיטלען.

האב איך עס גוט פארשטאנען?

דרך אגב. איך זע אז שפינאזע האט אן אינטערעסאנטע מיינונג איבער דער עקסיסטענס פון געוויסן אין בעלי חיים. איר וואלט עס אפשר געקענט אביסל מער צונעמען?

[המברך יתברך]

קודם כל שלום עליכם, ווייל איך בין דא שפאגל ניי. איך וועל פרובירן צו העלפן און נישט צו שטערן. אזוויווי דער שמועס דא איז מיר זייער אינטערעסאנט, וואלט איך געבעטן רשות צו צולייגן מיינע צוויי סענט.

אסאך מאל נוצט מען דאס ווארט "חכמה" אלס שם הכולל פאר'ן גאנצן מערכת החשיבה, אבער אנדערע גייען מער דעטאלירט, און וועלן נוצט דאס ווארט אפילו לאפוקי בינה, וואס טראכט אינגאנצן אויף אן אנדערן אופן.

לויט א געוויסער נייער סיסטעם וואס איך האלט מיך אינמיטן לערנען, איז חכמה דער כוח פון סענסארס, דהיינו צו דערשפירן זאכן וואס מ'קען נישט ממש אנכאפן. מה שאין כן בינה איז דער כוח החשבון והלאגיקה, וואס האלט דעם מענטש טאקע אפגעטיילט פונעם פשוט'ן הלוך ילך, אבער איז דאך א הארטע מאטעריאליסטישע COMPUTING.

חכמה איז באקאנט צו קענען "אוועקפירן" א מענטש פונעם גאנצן רעאליטעט, און אים אריינפירן אין א גאר באקוועמען פלאץ (פארשטייט זיך אז אלעס קען מען אויסנוצן לטב ולמוטב).

איז מיין תגובה געווען לענין? איינער האט הנאה דערפון?

[דיכטער]

המברך יתברך בברכתו של הקב"ה...
זייער שיין געשריבן!

[שעפטאל]

במשנת ר' נח וויינבערג, חכמה איז נישט די גרעסטע תענוג.

די וועג ווי אזוי מ'מעסט תענוג איז וואס וואלסטו געצאהלט-אויפגעגעבן פאר דעם

די פינעף לעוועל'ס פון פלעשור [פון די קלענסטע ביז די גרעסטע]

פיזיקל
ליבשאפט [פאמיליע, קינדער, וכדו']
ציהל [פארוואס דו לעבסט]
כח היצירה [כולל חכמה]
נאנטקייט צו די באשעפער

אין לי פנאי להסביר

https://aish.com/five_levels_of_pleasure/

[מי אני]

כ'האב א תאווה עס צו מסביר זיין אין אן איינפאכע, צוגענגליכע שפראך.

די רצונות און שאיפות פון בעלי חיים, אין קעגנזאץ צו דעם מענטש, זענען באשיינפערליך אנדערש, אבער זיי ביידע טוען זייערע באדערפענישן און לויפן נאך זייערע גלוסטענישן געטריבן דורך דעם זעלבן קראפט וועלכע ליגט טיף אינערווייניג איו די געוויסן - נעמליך, דער רייץ צו עררייכן פארגעניגן. דערמיט זענען מיר אלע אייניג, מיר זוכן דער זעלבע באשטאנדענטייל, נאר געוואנדן אין דער פארעם און שכל פונעם באשעפעניש, וועט ער דאס זוכן און ערפילן דורך אנדערע מיטלען.

האב איך עס גוט פארשטאנען?

יא (לענ"ד).

דרך אגב. איך זע אז שפינאזע האט אן אינטערעסאנטע מיינונג איבער דער עקסיסטענס פון געוויסן אין בעלי חיים. איר וואלט עס אפשר געקענט אביסל מער צונעמען?

אין קורצן, אנדערש ווי דעקארט איז שפינאזע געווען א מאניסט (לפי רוב מפרשיו). ער האט געהאלטן אז בעצם זענען "נפש" און "גוף" דאס זעלבע זאך בעצם, וועלכע ווערן פשוט מאנעפעסטירט אין צוויי אנדערע וועגן. וא"כ ווי מער קאמפּלעקס די "גוף" איז, אלס מער איז די "נפש" אויך קאמפּלעקס - אבער א "נפש" איז דא אפילו ביי מער פשוט'ע.

דאס איז וואס דר. דזשענעוויִוו לוׂיד שרייבט:

Spinoza thinks, contrary to Descartes, that animals are sentient beings. This follows from his account of minds as ideas of bodies. Any idea of a body with a requisite degree of complexity will be for him a sentient mind. But being of a different nature from ourselves — being, that is, ideas of bodies of a different structure — their emotions are different from ours

[דיכטער]

יישר כח מי אני.
נאך צוויי און דו האלסט ביי: 4444 וואס איז א פאלינדראם און אויך איז דער צאל פון די ציפערן צוזאמען, א סקווער נומער...