מצוה לשמוע דברי חכמים

[כרם זית]

פון די גרעסטע גדולים און אנשי רוח וואס אונזער פאלק האט נאר געהאט אין די לעצטע צוויי הונדרעט יאר, פארנעמט ר' אליהו בן ר' שלמה זלמן מווילנא די אויבנאן אויפן בימות הכבוד. א בליק אריין אין די היסטאריגראפיע וואס זיינע תלמידים האבן ארויסגעגעבן 'עליות אליהו' צייגט אז דער מאן איז געווען א חידוש נישט נאר אין זיין דור, נאר אפילו אין די פילע דורות פאר אים. אדער אין די ווערטער פון דער חזו''א (קובץ אגרות, ח''א אגרת לב): 'אנו מתיחסים להגר''א בשורה של משה רבנו ע''ה, עזרא ע''ה, רבנו הקדוש, רב אשי, הרמב''ם...'. א סקעפטיקער דארף זיך נישט פארלאזן אויף די אויבן דערמאנטע ווארום ער קען זיך אליין איבערצייגן די גר''א'ס אייגנארטיגע בליציגע קולע אל השערה'דיגע גאונות פון די פילע חידושים וואס ער האט איבערגעלאזט. אני הקטן אליין האט שוין פילע מאל געקישט די קליינטשיגע רש''י אותיות וועלכע פארעמען אויס די גר''א'ס ווערטער נאכן אויפטאנצן פון זיינ'ס א גלאט'ע מהלך אין א שווער'ע פסוק אדער רמב''ם. ווי זאגט נאר זלמן ווידער? אדרבה איבערצייגט אייך אליין.

פיין, האמיר אוועגעשטעלט דא די גדלות פון דער הייליגער אליהו מווילנא ז''ל. נא, ווייסמער דאך אז מיר עבריים זענען באפוילן געווארן אין די געבאט פון משה אונזער נביא (געלעבט עטליכע טויזנט יאר פאר דער גר''א, פארט אבער פון די זעלבע קאליבער ווי אים, לויט די ווערטער פון חזו''א) צו פאלגן בלינדערהייט די ווערטער פון אונזער'ע חכמים. אין די ווערטער פון משה (דברים יז יא): עַל־פִּ֨י הַתּוֹרָ֜ה אֲשֶׁ֣ר יוֹר֗וּךָ וְעַל־הַמִּשְׁפָּ֛ט אֲשֶׁר־יֹאמְר֥וּ לְךָ֖ תַּעֲשֶׂ֑ה לֹ֣א תָס֗וּר מִן־הַדָּבָ֛ר אֲשֶׁר־יַגִּ֥ידֽוּ לְךָ֖ יָמִ֥ין וּשְׂמֹֽאל (געֶפינטְלט ספעֶציעֶל פאַר די תַּלְמִידִים פון ר' יוֹאֵל ראָטה באגלייט מיט טעמי המקרא פאר די זילברמן תלמידים). על אחת כמה וכמה, אויב שטעלן זיך די קליינע מו''ץ'לעך (אשר תדפנם רוח) צו צום גדול הדור, איז אין אחרי המלך ומשרתיו כלום.

כלפי מה דברים אמורים?

אין די צייטן פון די גר''א איז געווען א געוויסע מיסטיש'ע סעקטע פון די רעשטלעך פון כת ש''ץ וועלכע האבן צוביסלעך אנגעהויבן אריינצוברענגען שנוים אין אידישקייט, צי זאל עס זיין דאווענען שפעט אדער ליינען קריאת שמע נאך די זמן, צי זאל עס זיין חוזק מאכן פון די רבניש'ע אויטאריטעט. אזוי ווי די סדר פון דער מלך זקן וכסיל האט זיך עס נישט אפגעשטעלט ביי דעם נאר למחר אמור לו עבוד ע''ז מיט נייע פירושים אין כתבי אר''י ז''ל וועלכע טוען מגשים זיין אור אין סוף ב''ה.
צו זיין אויפריכטיג האבן נישט אלע רבנים גלייך איינגעזען די גרויס'ע שאדנ'ס וואס די סעקטע האט, און וועט ווייטער אנזייען בכרם זית ישראל, עס זענען אפילו געווען אזעלכע (ווי ר' גרשון קיטעווער מחכמי קלויז דבראד און שפעטער דער בעל הפלאה און זיין ברודער ר' שמעלקע מניקלשבורג) וועלכע האבן אין געוויס'ע זאכן געשטיצט די סעקטע (אגב, דאס וועט איר נישט ליינען אין ר' אהרן סרוסקי'ס ביכער אויף זיי מחמת כבוד ה' הסתר דבר, אבער עס איז א פאקט באשטעטיקט דורך דוד אסף). אבער דער גר''א האבנדיג א ספעציעל'ע סייעתא דשמיא וואס ווייניג מנהיגים האבן געהאט, האט פאראויס געזען די חרבנות וואס וועט ארויסקומען אויב לאזט מען די סעקטע ווייטער אנגיין. אין ר''ח אייר תקל''ב האט דער גר''א צוזאמען מיט די בית דין פון ווילנא ארויסגעגעבן א 'קול קורא' מחרים צו זיין די נייע סעקטע וועלכע האבן זיך געריפן 'חסידים'. אין די 'קול קורא' ווערט ארויסגעברענגט אז מען דארף נעמען אלע מיטלן אפצושטעלן די רוחניות'דיגע מגיפה. די טאג ר''ח אייר, די טאג וואס מען האט ענדליך זיך גענומען צו די נייע סעקטע'ס ביינער, איז שפעטער געפראוועט געווארן ווי א שטיקל יו''ט ביי די יוצאי עיר ווילנא, אריינגערעכנט ביי די אויבן דערמאנט'ע חזו''א. ברוך שעקר ע''ז מארצינו!

חרם חמור.jpg

איבריג צו זאגן אז נאך אזא אומצוויידייטנ'דע פסק פון די רבני ווילנא האט מען ארויסגעשטיפט די חסידים פון אלע קהילות בישראל. רוב וועלכע זענען נאכגעשלעפט געווארן זענען געקומען נעמען א דרך תשובה ביי די ערליכע רבנים, בלויז א הייפלע קבוצה מומרים להכעיס זענען געבליבן במורדם. אבער אפילו צווישן זיי, זענען שוין זייער'ע אייניקלעך געקומען צו די הכרה אז מען דארף אפלאזן די אלטע וועגן. איינער פון זייער'ע פירער אין די לעצטע דור האט געשריבן נישט מער און נישט ווייניגער 'נשתכחה תורת החסידית'!. די ווייטע בליק פון ר' אליהו זכותו יגון עלינו!

ברוך שמסר עולמו לשומרים!

***

די לעצטע פאר יאר וואקסן ארויס 'קול קורא'ס' פון רבנים אויף די נגעים פון אונזער דור. פון צניעות ביז מאחורי הפרגוד. לעצטנ'ס אבער האבן זיי שוין אבער איבערגעצויגן דאס שטריקל מיטן אסר'ן א... חומש (דאס איז די ספר רעדאגירט און ארויסגעגעבן דורך די באקאנט'ע מאזעס פארלאג). יעדער איינער האט זיך זיין וועג ווי אזוי ער נעמט אויף א קול קורא, געוויס'ע תמימות'דיגע נעמען עס אן ווי תורת משה, געוויס'ע לאכן זיך אויס, און געוויס'ע קעמפן צוריק. די לעצט'ע קול קורא האט אבער אויפגעשוידערט יעדע מענטש מיט כאטש 2.0 ליקוואד אין זיין מח, עס מאכט תוהה זיין על הראשונות צי זענען די רבנים בכלל אמאל געווען גערעכט.
עס זענען אבער דא געוויס'ע מענטשן, סיקריקים וועלכע שמעקן פון די ניין טעג אויך די אנדער'ע חלק יאר, דאווענען שפעט ווי אין תשעה באב א גאנץ יאר, וועלכ'ע וועלן זיך קיינמאל נישט אויפכאפן פון די שדים טאנץ (קען זיין זייער שכל אין נאך 3G און משומר לאזט נישט דורך די אפדעיט). ווען זיי וואלטן געהאלטן זייער שיט'ה ביי זיך וואלט נישט געדארפט זיין קיין פראבלעם. אדרבה, והייתם משוגע על פי פשוטו של מקרא איז דאך א מצות עשה. די פראבלעם הייבט זיך אן ווען זיי שלעפן מיט אין זייער טאנץ אויך אומשולדיג'ע ארומיגע, טערערעזירן בתי מדרשים גונז צו זיין די ספרים, און ארגענעזירן פראטעסטן ווען א מיטגלידער פון בית המדרש הגר''א קומט געבן א שיעור אין ירשלים דאמריקה. האב איך געטראכט א הומאריסטישע המצאה ווי אזוי מסתום צו זיין די מיילער פון די אלע:
איך האב דא צוגעלייגט די חרם פון די ווילנא בי''ד אויף די חסידים, נעקסטע מאל די זעסט א 'קול קורא' וואס איז דא צוריקצופירן אונזער געזעלשאפט מיט א צען יאר, פרינט עס ארויס און הענג עס אויף זייט ביי זייט דערפון, עס'ט אפילו נישט דארפן מסביר זיין פארוואס די נייע 'קול קורא' איז נאר ווערט לצור ע''פ צלחתו. די צעטל עט אליין וועט פארציילן היסטאריע און עט אליין אויפקומען מיט תירוצים פארוואס די רבנים'ס חתומה'ס זענען גארנישט ווערד (צב''ש דער חיי אדם \ ראש הקהל האט געלייגט פרעשער. עס איז א גזירה מן השמים אז דער גר''א \ התאחדות זאל אסור'ן די סעקטע \ חתן רבי, ווייל אויב נישט וואלט קיין בחירה געווען וכו').

לאמיר נישט פארגעסן, 'תורה חתימה ניתנה', מיט די אלע חתימת עטמען נאך בע''ה זוכה זיין צו די זיסע תורה!

נ''ב, אויב פלאנט איר טאקע אויפצוהענגען די 'קול קורא' הקדמונים תחת כל עץ רענן, דאן ביטע מאכט א בילד און שטעלט עס דא ארויף (מאכט זיכער אז עס איז נישט קיין פראבלעם פון גלוי).

[כרם זית]

די פאסט איז אינספערירט געווארן דורך די מעשה אראפגעברענגט דורך @רביה''ק זי''ע. בשעת כ'האב עס געשריבן האט איך זיך נישט געקענט דערמאנען ווי איך האב עס געזען. יישר כח פאר @ברוך שפינוזה און @ליטוואק פון בודאפעסט פארן צוצייכנען.

[berlbalaguleh]

כרם זית: דיין מאמר איז א געמיש פון סארקאזם, ליצנות און...אמת.

נאך די צווייטע שורה האביך שוין געהאט א (גוטע) הוה אמינא אז דו רעדסט דא איבער חסידים.

איך האב אויך געמיינט אז (סוכ"ס) גייסטו מיר פארענטפערן איינס פון די הארבסטע קשיות אויף וואס איך האב נישט קיין תירוץ. נעמליך. פארוואס האט דער גר"א און די אנדערע אזוי גערופענע מתנגדים געהאט אזא (פערזענליכע) שנאה צו די כת וועלכע האט זיך גערופן "חסידים". עד כדי כך אז מ'זאל אויף זיי אויסרופן א חרם חמור. מ'האט בשעתו (פונ'ם גר"א) געקענט האבן טענות צו די נייע כת אז זיי זענען צופלויגענע מענטשן. דאווענען שפעט און זענען נישט אייביג מקפיד אויפ'ן זמן קריאת שמע. אבער בעצם זענען זיי ערליכע אידן וועלכע זענען מקיים דעם שולחן ערוך. על מה חרה אפם.

איינס פון די צוויי. אדער האבן די חסידים (הראשונים) געטון אפענע זאכן אקעגן שו"ע און די תורה (ח"ו). אדער איז דער גר"א וסייעתו נישט געווען אזעלכע גרויסע מענטשן ווי מ'האט עס אראפגעלייגט. אז זיי האבן נישט געקענט אדורכזעהן די אלע שקרים און לשה"ר און רכילות וואס בייזוויליגע ברואים האבן גערעדט. זיי , און זיכער דער גר"א אליינס וואלטן געדארפט אדורכזעהן דעם אמת...תיקו.

די אלע ביז איצטיגע תירוצים וועלכע מ'האט אונז פארקויפט ארבעטן שוין נישט...!

[כרם זית]

קודם אויף דאס וואס דו שרייבס'ט אז דאווענען שפעט און פארפאסן זמן קרי''ש איז נישט אזוי געפערלך, ווי אזוי ווייסטו אז די געפיל איז נישט א דערעקטע תוצאה פון די זרם החסידות? קען זיין אז עס פלעגט אלס זיין פארשלעפטע מענטשן וועלכע האבן געדאווענט שפעט, אבער צו מאכן מנינים אפציעל נאך זמן תפלה איז דען איינגעפאלן פאר איינעם פאר חסידות?

בנוגע דיין צוויי השערות איבער די התנגדות. די ערשטע איז לעכערלעך לפע''ד, צו שאצן דער גר''א'ס גדלות דארפן פשוט עפענען זיינ'ס א ספר און זען. נישט אז גרויסע מענטשן מאכן נישט טעות'ם, קען זיין דער גר''א האט זיך טועה געווען איבער חסידות, אבער נישט ווייל ער איז נישט געווען אזוי גרויס ווי מען מאכט אים.

דיין צווייטע השערה אז דער גר''א'ס התנגדות האט געהאלטן די חסידים אין די ראמען, האט גרויס'ע שטיצע. דר. רבי צבי יהודה האט דערציילט אז דאס האט אים דער חזו''א גענטפערט ווען ער האט געטענהט אז דער גר''א האט זיך טועה געווען, והא ראיה קוק אויף די היינטיגע חסידים. אויך דיין חבר ר' ברוך עפשטיין דערציילט אז דער צמח צדק מליובאוויטש אליין האט אזוי געזאגט פאר זיין טאטע דער ערוך השלחן, ביי זייער באקאנטע באגעגניש. ר' יהושע מונדשיין און ר' איתן הנקין זכרונם לברכה טענה'ן זיך ארים איבער די אמתדיקייט פון די געשיכטע. דאס איז אבער א פאקט אז די התנגדות האט עפעס אויפגעטון ווי מען זעט קלאר פון די באקאנטע בריוו פון דער בעל התניא צו דער קאליסטער, וואו ער באשולדיגט אים אז די ווילדע שטיקעס פון זיינע חסידים האט געברענגט די התנגדות. די אלע טעמים איז אויסער די בריוו אין וואו דער גר''א קרוגט זיך אויף 'תורת' החסידות מיט א שארפע לשונות (בעל פעור, האומרים לעץ אבי אתה ולאבן כו').

[berlbalaguleh]

כרם זית: ייש"כ. אויף דעם איז דא די באקאנטע (רעטארישע) קשיא פון איינער פון די גדולי ישראל, וועלכער האט זיך געוואונדערט אז היינטיגע צייט האט זיך אפגעשוואכט די התנגדות צו חסידות און חסידים.

ער האט עס ערקלערט מיט א משל. אמאל איז געווען א גביר וועלכער האט חתונה געמאכט זיין טאכטער צו א גרויסן ת"ח. ווען ס'האט זיך אמאל געמאכט א שאלה איבער בשר בחלב אין זייער קאך זענען זיי געגאנגען צום רב. דער רב האט געפסק'נט לחומרא. אז די שאלה איז טריף. און מ'דארף ארויסווארפן די כלים.

מיט א סאך יארן שפעטער איז דער עושר גווארן א יורד, ל"ע. ער האט פארלוירן זיין גאנצע פארמעגן. ווען ס'האט זיך נאכאמאל געמאכט די זעלבע שאלה ביי זיי אין קאך. ווען מ'איז געגאנגען צום רב פרעגן האט ער געפסקנ'ט אז די שאלה איז כשר. דער יונגערמאן האט זיך זייער שטארק געוואונדערט. ער האט געפרעגט דעם רב...פארוואס , די זעלבע שאלה מיט א סאך יארן צוריק איז געווען לחומרא. און יעצט איז ד שאלה געווען אז ס'איז כשר . האט איהם דער רב געענטפערט...אמאל, ווען דיין שווער איז געווען אן עושר, און די פלייש איז געווען עכטע פלייש. און די מילך איז געווען עכטע פעטע מילך. איז עס געווען טריפה. אבער היינט ווען די פלייש איז מאגערע פלייש און די מילעך איז געמישט מיט וואסער, ווערט עס בטל בששים...ממילא איז עס כשר.

די זעלבע איז לגבי די חסידים און מתנגדים. אמאל. ווען חסידים זענען געווען אמת'דיגע חסידים. און די מתנגדים זענען געווען גרויסע לומדים און יראי ה' איז געווען א שארפע מחלוקה. אבער היינט ווען חסידים זענען נישט קיין אמת'ע חסידים און מתנגדים זענען נישט קיין אמת'ע מתנגדים האט זיך ממילא אויפגעהערט די מחלוקת...!

א ביסל א נארישע מעשה.)

[דאס איז נישט מיך]

קיינמאל נישט געוויסט אז ביי חסידים איז מען נישט מקפיד צי ליינען קרי''ש בזמנה

[berlbalaguleh]

מ'איז ב"ה יא מקפיד. נאר, את"ל. אפילו לשיטתם פון די מתנגדים. וואס די בעלי לשה"ר האבן אנגערעדט אויף די חסידים..

[כרם זית]

קיינמאל נישט געוויסט אז ביי חסידים איז מען נישט מקפיד צי ליינען קרי''ש בזמנה

וזה לשונו של האדמו''ר ר' צבי הירש פרידמאן מליסקא אל הגאון ר' ירמיהו לעוו (נדפס בדרכי הישר והטוב מונקאטש תר''ע דף לו ע''ב):

והנה מה שצועקים הלומדים על מנהג חסידים שמאחרין זמן התפילה ג''כ אני תמה מאד עליהם האיך יעלה על דעת שום בר דעת לאמור שאותן האנשים אשר הכינו עצמם מעת עומדין ממיטתן אל התפילה הן בנקיות גופם הן בטהרת המקוה והפרט מימות החורף במים קרים הן בלימוד התורה קודם, שהם עוברים ק''ש הלא הם עוסקים בקבלת מלכות שמים. ואותן האנשים אשר ילכו במרוצה לבהכנ''ס ורק אומרים התיבות של ק''ש כסדרן שהם מקבלים מלכות שמים, ולא הם שהם מעת עומדם ממיטתם מקיימין בפועל ממש הפרשה של ואהבת

מערק ווי דער ליסקער רב לייקענט נישט די פאקט אז חסידיש'ע עובדים זענען עובר אויף זמן תפילה וקרי''ש נאר ער פארענטפערט עס מיט א נייע חסידיש'ע מהלך (וואס טאקע אויף די חידוש איז געבויט א חלק ניכר פון 'נפש החיים' לר''ח מולוולוזין אז די עיקר אויף די וועלט איז די מעשה המצוה, נישט די כונת המצוה).

[קאצקער]

געזען אמאל פון רבי ר' מרדכלע אז איינע פון דו מצוות וואס זענען פארגעסן געווארן במיתת משה רבינו איז אז אויב מ'איז נישט גרייט ברויך מען נישט דאווענען.

[קאצקער]

קיינמאל נישט געוויסט אז ביי חסידים איז מען נישט מקפיד צי ליינען קרי''ש בזמנה

וזה לשונו של האדמו''ר ר' צבי הירש פרידמאן מליסקא אל הגאון ר' ירמיהו לעוו (נדפס בדרכי הישר והטוב מונקאטש תר''ע דף לו ע''ב):

והנה מה שצועקים הלומדים על מנהג חסידים שמאחרין זמן התפילה ג''כ אני תמה מאד עליהם האיך יעלה על דעת שום בר דעת לאמור שאותן האנשים אשר הכינו עצמם מעת עומדין ממיטתן אל התפילה הן בנקיות גופם הן בטהרת המקוה והפרט מימות החורף במים קרים הן בלימוד התורה קודם, שהם עוברים ק''ש הלא הם עוסקים בקבלת מלכות שמים. ואותן האנשים אשר ילכו במרוצה לבהכנ''ס ורק אומרים התיבות של ק''ש כסדרן שהם מקבלים מלכות שמים, ולא הם שהם מעת עומדם ממיטתם מקיימין בפועל ממש הפרשה של ואהבת

מערק ווי דער ליסקער רב לייקענט נישט די פאקט אז חסידיש'ע עובדים זענען עובר אויף זמן תפילה וקרי''ש נאר ער פארענטפערט עס מיט א נייע חסידיש'ע מהלך (וואס טאקע אויף די חידוש איז געבויט א חלק ניכר פון 'נפש החיים' לר''ח מולוולוזין אז די עיקר אויף די וועלט איז די מעשה המצוה, נישט די כונת המצוה).

ע"ע אמרי צבי להגאון מקוזיגלוב ח"א כמדומה סי' ג' לימוד זכות על איחור זמן תפילה

[קאצקער]

קיינמאל נישט געוויסט אז ביי חסידים איז מען נישט מקפיד צי ליינען קרי''ש בזמנה

וזה לשונו של האדמו''ר ר' צבי הירש פרידמאן מליסקא אל הגאון ר' ירמיהו לעוו (נדפס בדרכי הישר והטוב מונקאטש תר''ע דף לו ע''ב):

והנה מה שצועקים הלומדים על מנהג חסידים שמאחרין זמן התפילה ג''כ אני תמה מאד עליהם האיך יעלה על דעת שום בר דעת לאמור שאותן האנשים אשר הכינו עצמם מעת עומדין ממיטתן אל התפילה הן בנקיות גופם הן בטהרת המקוה והפרט מימות החורף במים קרים הן בלימוד התורה קודם, שהם עוברים ק''ש הלא הם עוסקים בקבלת מלכות שמים. ואותן האנשים אשר ילכו במרוצה לבהכנ''ס ורק אומרים התיבות של ק''ש כסדרן שהם מקבלים מלכות שמים, ולא הם שהם מעת עומדם ממיטתם מקיימין בפועל ממש הפרשה של ואהבת

מערק ווי דער ליסקער רב לייקענט נישט די פאקט אז חסידיש'ע עובדים זענען עובר אויף זמן תפילה וקרי''ש נאר ער פארענטפערט עס מיט א נייע חסידיש'ע מהלך (וואס טאקע אויף די חידוש איז געבויט א חלק ניכר פון 'נפש החיים' לר''ח מולוולוזין אז די עיקר אויף די וועלט איז די מעשה המצוה, נישט די כונת המצוה).

געטראכט אמאל לפי"ז א לימוד זכות אויף די פלעצער ווי מען עסט פארן דאווענען, די גמ' זאגט לאחר שנתגאה זה וכו' פשט איז דוקא לצורך עצמו משא"כ ווען ס'איז נאר הכנה לתפילה ודו"ק

[נחבא]

געזען אמאל פון רבי ר' מרדכי'לע אז איינע פון דו מצוות וואס זענען פארגעסן געווארן במיתת משה רבינו איז אז אויב מ'איז נישט גרייט ברויך מען נישט דאווענען

תנא אלף ושבע מאות קלין וחמורין וגזירות שוות ודקדוקי סופרים נשתכחו בימי אבלו של משה אמר רבי אבהו אעפ"כ החזירן (עתניאל בן קנז) מרדכי מנדבורנא מתוך פלפולו (תמורה טז.)

[ברוך שפינוזה]

איך האב א גאנצע ספר פון די פארגעסענע הלכות, בעיקר פון די קלין, צו די חמורין האב איך נאכנישט זוכה געוועהן

[כספי]

קיינמאל נישט געוויסט אז ביי חסידים איז מען נישט מקפיד צי ליינען קרי''ש בזמנה

וזה לשונו של האדמו''ר ר' צבי הירש פרידמאן מליסקא אל הגאון ר' ירמיהו לעוו (נדפס בדרכי הישר והטוב מונקאטש תר''ע דף לו ע''ב):

והנה מה שצועקים הלומדים על מנהג חסידים שמאחרין זמן התפילה ג''כ אני תמה מאד עליהם האיך יעלה על דעת שום בר דעת לאמור שאותן האנשים אשר הכינו עצמם מעת עומדין ממיטתן אל התפילה הן בנקיות גופם הן בטהרת המקוה והפרט מימות החורף במים קרים הן בלימוד התורה קודם, שהם עוברים ק''ש הלא הם עוסקים בקבלת מלכות שמים. ואותן האנשים אשר ילכו במרוצה לבהכנ''ס ורק אומרים התיבות של ק''ש כסדרן שהם מקבלים מלכות שמים, ולא הם שהם מעת עומדם ממיטתם מקיימין בפועל ממש הפרשה של ואהבת

מערק ווי דער ליסקער רב לייקענט נישט די פאקט אז חסידיש'ע עובדים זענען עובר אויף זמן תפילה וקרי''ש נאר ער פארענטפערט עס מיט א נייע חסידיש'ע מהלך (וואס טאקע אויף די חידוש איז געבויט א חלק ניכר פון 'נפש החיים' לר''ח מולוולוזין אז די עיקר אויף די וועלט איז די מעשה המצוה, נישט די כונת המצוה).

אבער די יודן וואס זענען אויף פון פארטאגס האבן לכאורה קיין זמן קרי"ש נישט פארפאסט (חוץ אז מ'וועט אנעמען אז מ'מוז ליינען קרי"ש מיט טו"ת בזמנה) נאר זמן תפילה
און ער לייגט (לכאורה) צו אז דאס איז חוץ וואס זיי זענען עכט מקבלי עומ"ש