אייניקל פון רמב״ם פון וועמען איר האט נאך קיינמאל נישט געהערט

[כרם זית]

כ'ווייס אויך נישט. זאלן די ידענים אביסל ארויסהעלפן.

[שאלתיאל]

אגב, איך האב לעצטנס געליינט זייער א שיינע ארטיקל איבער ר' אברהם אין ראם פון צווי ארטיקלען איבער די אידישע-סופישע באוועגונג אין אקדמות דזשורנאל, כ'לייג עס דא ארויף

גבולות המפגש בין יהדות רבנית למיסטיקה המוסלמית.pdf

[מי אני]

דר. דוד בּלומענטאל טענה'ט (עפ"י פּראפעסאר דזשארדזשעס וואַזשדאַ) אז דער רמב"ם איז נישט געווען דער "אָלטראַ" ראציאנאליסט ווי מ'לייגט אים אלס אראפ. ער טענה'ט, ועפ"י מש"כ במו"נ ח"ג פנ"א, אז דער רמב"ם'ס דרך איז, לבסוף, געוועזן א "פילאזאפישע מיסטיסיזם" און "פגיעה" מיט'ן טראנאסדענטעל אבסאלוט; א "פּאָסט-קאגניטיוו חסידות". (און אפילו אין דעם זענען דא צוויי מדריגות, איינס העכער ווי דאס אנדערע, וואו מ'לאזט שוין גענצליך אפ דאס ראציאנאלע שורש און עס איז לגמרי העכער לשון). ווי ער שרייבט:

Maimonides had an exoteric teaching of rational intellectualism and an esoteric teaching of post-cognitive piety. The former was for the educated elite and the latter was for the upper range of that elite, the selected few

אין אנדערע ווערטער, אפילו די "ראדיקאלע" ראציאנאלע אפטייטש בדבריו, איז לבסוף נאר עקזאטעריש פאר די וואס זענען נישט יורד לעומק דבריו, לעומת זיין "פילאזאפישע מיסטיסיזם" וועלכע איז עסאטעריש און באהאלטן פאר די וואס זענען יא יורד.

דא איז ער מסביר די היסטארישע סיבות אין פארוואס מ'האט אלס גענומען דעם רמב"ם אלס א סמל פון אומבויזאמע אינטעלעקטשואלע ראציאנאליזם אין רעליגיע:

There are, in my opinion, three reasons for this. First, the followers of Maimonides in southern France and Spain interpreted him in the spirit of the extreme rationalism of Ibn Rushd (Averroes) which denied the possibility of trans-rational experience. This tradition was followed by modern philosophers who sought to adopt a world of empirical, rational truth and to avoid a world of mythical, mystical truth. Second, the critics of Maimonides in southern France and Spain strove mightily to combat the rationalist implications of Maimonides' philosophy and to affirm the theurgic meaning of the commandments and, indeed, of Jewish spirituality, thus also separating philosophical and mystical truth

Third, Jews in the modern world, beginning with Graetz and continuing through the Jewish Enlightenment, regarded Jewish mysticism as something "medieval," as a burden to be disposed of as one entered the modern world of rationalism and assumed membership in modern society. Thus, even after Scholem made the study of Jewish mystical texts scientific, and hence respectable, scholars of Jewish mysticism continued to distance themselves from describing and analyzing the mystical experiences that stand behind such texts. They created meticulous textual studies and analytic works but, until recently, there has been no true acknowledgement of the deeply spiritual experiences of God that underlie mystical texts. Perhaps, it is as the psychoanalyst, Viktor Frankl, is reported to have said, 'A person's spiritual experiences are among the most intimate components of one's personality and not every person is willing, or able, to talk about that dimension of his or her identity.' Modern academics who do speak of live religious experience have been largely religious themselves and, in the world of modern scientific Jewish studies, these people have been suspect precisely because of their personal commitments

Instead, modern Jewish scholars and thinkers turned to Maimonides as the very epitome of rationalism. The Ibn Rushd approach which emphasized consistency and logic while deprecating mystical experience enabled modem Jewish intellectuals to shape the image of Maimonides into a rationalist to be admired, studied, and followed; a thinker who foreshadowed modern rationalism and the modern scientific spirit. Modern Jewish intellectuals, to put it clearly, made a cultural hero of Maimonides. He became a kind of "Jewish Kant." The less professionally trained followed the lead of the intellectuals and also claimed Maimonides as a model and hero of enlightened modem life. One might say that, in the zeal to join modernity and its intellectual and social liberation, modern Jewish thought made a golden calf of Maimonides, honoring his rationalism and ignoring his mysticism

קומט דאך אויס אז מ'האט געמאכט פונעם רמב"ם אַן ע"ז...

[ברוך שפינוזה]

וואס אנבאלאנגט דעם רמב"ם VS זיין זוהן ר' אברהם, דער רמב"ם איז נישט באמת געוועהן קיין פילאזאף ווי מאנכע אויפגעקלערטע קוקן איהם אן וואס ס'האט איהם ממש געקרענקט די פילאזאפיע אזש ער האט נישט געקענט פארשטיין וויאזוי מענטשן קענען גלייבן אין שדים, סך הכל איז ער געוועהן אן ארטאדאקסישער רב וואס איז געוועהן אפאר טריט פאראויס פון זיינע קאלעגע רבנים און ער האט איינגעזעהן אז פאר די קיום האידישקייט פון יענעם דור דארף מען שטופן אן אגענדע פון פילאזאפיע, ווען ער וואלט געהאלטן אז פאר די קיום פון אידישקייט דארף מען שטופן א וואגן פון מיסטיקע וואלט ער געשריבן דעם מורה הנבוכים אין פעיוואר פון מיסטיקע.

משל למה הדבר דומה, ווען א היינטיגער מאדערן-ארטאדאקס רב (איך רעד פון אנערקענטע "גדולים" פון די עסטעבלישמענט וואס לפי דעתם טראגן אן אחריות אנצוהאלטן "אידישקייט", נישט פריוואטע לצים ווי הגאון רבי גדליה נאדעל און ר' נתן סליפקין) שרייבט א ספר צ.ב. אויפצואווייזן אז נישט נאר וואס אבולוציה קען שטימען מיט די תורה נאר דאס איז ממש וואס די תורה האט געמיינט, אדער ער שרייבט א ספר אויפצואווייזן פארוואס דווקא נאר לויט ביקורת המקרא דארף מען היטן דעם שולחן ערוך, פארשטייט יעדער אז ווען איינער קומט טויזענט יאר שפעטער און זאגט אז פון דעם ספר איז געדרונגען אז רב פלוני האט געהאלטן אז creationism איז כפירה האט ער ממש נישט גערעדט צום זאך. ס'נישט די אבולוציה וואס קרענקט איהם נאר די "אידישקייט" וואס קרענקט איהם, נאר גראדע האט זיך פונקט אויסגעשטעלט אז לויט'ן דעמאלטסדיגן צייטגייסט האט מען אזוי געדארפט צו שרייבן.

[קאצקער]

וואס אנבאלאנגט דעם רמב"ם VS זיין זוהן ר' אברהם, דער רמב"ם איז נישט באמת געוועהן קיין פילאזאף ווי מאנכע אויפגעקלערטע קוקן איהם אן וואס ס'האט איהם ממש געקרענקט די פילאזאפיע אזש ער האט נישט געקענט פארשטיין וויאזוי מענטשן קענען גלייבן אין שדים, סך הכל איז ער געוועהן אן ארטאדאקסישער רב וואס איז געוועהן אפאר טריט פאראויס פון זיינע קאלעגע רבנים און ער האט איינגעזעהן אז פאר די קיום האידישקייט פון יענעם דור דארף מען שטופן אן אגענדע פון פילאזאפיע, ווען ער וואלט געהאלטן אז פאר די קיום פון אידישקייט דארף מען שטופן א וואגן פון מיסטיקע וואלט ער געשריבן דעם מורה הנבוכים אין פעיוואר פון מיסטיקע.

משל למה הדבר דומה, ווען א היינטיגער מאדערן-ארטאדאקס רב (איך רעד פון אנערקענטע "גדולים" פון די עסטעבלישמענט וואס לפי דעתם טראגן אן אחריות אנצוהאלטן "אידישקייט", נישט פריוואטע לצים ווי הגאון רבי גדליה נאדעל און ר' נתן סליפקין) שרייבט א ספר צ.ב. אויפצואווייזן אז נישט נאר וואס אבולוציה קען שטימען מיט די תורה נאר דאס איז ממש וואס די תורה האט געמיינט, אדער ער שרייבט א ספר אויפצואווייזן פארוואס דווקא נאר לויט ביקורת המקרא דארף מען היטן דעם שולחן ערוך, פארשטייט יעדער אז ווען איינער קומט טויזענט יאר שפעטער און זאגט אז פון דעם ספר איז געדרונגען אז רב פלוני האט געהאלטן אז creationism איז כפירה האט ער ממש נישט גערעדט צום זאך. ס'נישט די אבולוציה וואס קרענקט איהם נאר די "אידישקייט" וואס קרענקט איהם, נאר גראדע האט זיך פונקט אויסגעשטעלט אז לויט'ן דעמאלטסדיגן צייטגייסט האט מען אזוי געדארפט צו שרייבן.

נישט ריכטיג צי שרייבן אזוי, דו גדולי הדור בכל מקומות מושבותיהם זענען אלע געשטאנען לפי ערך דו עמך אידן, דו"ק ותשח (עד"מ ווען ר' אבא מרי האט געשתלט פאר א חרם אויפן מורה אין פראווידענס האט ער זיך אנגעשטויסן אין גרויס קענגערשאפט, די אנשי המקום האבן פשוט נישט געהאלטן בים אויסהערן, וכ"ה די גדולי המקום כידוע אפילו זיי האבן געזען בחוש די חורבן פון חכמות חיצוניות כמו שהאריך במיתוק לשונו מן"ר מימון שליט"א אין וועקער)

[ברוך שפינוזה]

@קאצקער: מיט וואס פונקטליך דינגסטו זיך מיט מיר?

וואס אנבאלאנגט דאס "אנהאלטן אידישקייט" איבער וואס כ'האב פריער ארומגערעדט וואס איז נאר נוגע פאר מנהיגים (דער אבן עזרא צ.ב., זייענדיג א פריוואטער מענטש, האט לכאורה נישט געהאט דעם אישו אזוי ווייט) איז דא נאך א זייט דערצו וואס קען יא צומאל זיין אן אישו פון פריוואטע מענטשן. מ'זעהט אסאך ווי געוויסע ניקים דא אין שטיבל רעגן זיך אויף "די רבנים" וואס טוען געוויסע זאכן וואס זענען לויט זיי נישט אויסגעהאלטן, און זיי ברענגען ארויס אז די רבנים'ס זיך עקש'ן דערויף וועט נאר האבן די פארקערטע אפפעקט און דערווייטערן די יוגנט פון "אידישקייט". ד.ה. אוודאי זענען דא פון די סארט קנאות'דיגע ניקים וואס האלטן אז צ.ב. פרויען זיך גאלן די קאפ איז בעצם קיין געוואונטשענע מנהג, אדער אז אסר'ן פשוטו של מקרא און/אדער ביקורת המקרא איז אין אוו איטסעלף אן עוולה, אבער דאס מאכן דערפון א תורה שלמה און זיך שלאגן דערויף בראש כל חוצות קומט נישט פון זייער קנאות פאר היומעניזם אדער וואטעווער, ס'קומט פשוט פון זייער קנאות פאר "אידישקייט" וואס לפי דעתם זענען דיזע זאכן קאנטערפראדוקטיוו פאר "אידישקייט". און זעלבסטפארשטענדליך אז איינמאל מ'האט אוועקגעשטעלט אז צ.ב. אסר'ן פשוטו של מקרא איז הרס הדת און מ'פילעוועט דערין גענוג לאנג פאנגט מען אן אנצוקוקן די אוסרים ווי מהרסי הדת מינים און אפיקורסים, און פון דארט ביז זיי עמטליך באטיטלען אלץ אפיקורסים א.ד.ג. איז א קאצנשפרונג. אזוי קוק איך אויך אן דעם רמב"ם'ס כפירה טעאלאגיע קעגן מיסטיסיזם, אז דו אלץ א רב פרעדיגסט אמונה אין שדים און דאס איז גורם אז די אויפגעקלערטע זאלן זיך אינגאנצן אפשאקלען פון "אידישקייט" ביזטו א מהרס הדת און אלץ רעזולטאט א כופר וכו', לאז שוין אפ די שדים פאר א גוט יאר און נעם זיך צו די וויכטיגע אישוס וואס זענען יא פראדוקטיוו פאר "אידישקייט". שפעטער האבן זיך די סופיס אנגערוקט קיין מצרים און כדי צו ווערן קיהל און שטויסן אין "אידישקייט" האט מען שוין נישט געדארפט ווערן קיין פילאזאף, מ'האט פונקט אזוי געקענט ווערן א סופי און שמועסן מיט שדים... אזוי איז די גאנצע מלחמה פונעם רמב"ם קעגן מיסטיסיזם געווארן אירעלעוואנט, איז געגאנגען ר' אברהם און געקליבן וואס האט איהם געשמעקט.

[שאלתיאל]

ברוך, אינטערסאנטע טעזע וואס דו זאגסט דא. הפוך על הפוך. בעצם דער רמב"ם האט געשפילט א דאפעלטע שפיל, ער האט געשטיפט זיין פילאזאפיע וואס ער האט ספעציעל פאבריצירט פאר די משכילים און גלייכצייטיג עס באהאלטן פון די המון עם. וואס האט ער אליין געהאלטן? אדער ער האט ציניש געטריפט אויף ביידע צוזאמען..

למשל, ווען דער רמב"ם רעדט פון אמונות הכרחיות וואס מיינט ער? ער מיינט די פילאזאפישע אמיתות וואס ער באהאלט פון די המון עם אדער די אמיתות פון די המון עם וואס ער באהאלט פון די משכילים?

[ברוך שפינוזה]

פאר א גוי וואלט עס אפשר אויסגעזעהן ווי הפוך על הפוך, מיר חרדישע אידן זענען דאך אבער אויפגעוואקסן מיט אזא צוגאנג… דאס איז נישט קיין אויסטרעף פון מנשה פילאפ, אויך נישט פונעם חתם סופר, דער רמב״ם און רס״ג זענען אויך נישט געוועהן די מחדשים דערפון.