מיינע ערב ר"ה מחשבות

[דער גאלדענער אדלער]

למעשה זענען מיר אידן די איינציגסטע פאלק וועלעכעס קומען זיך צוזאם אין שול אום ר"ה און שרייען אויס האמעילעךךךך!!!


א מידער עולם, העי שוין פארן עלות יאגט מען ארויס פונעם געלעגער אויס מורא פון א מזל דרימעלדיגער יאר. איינגעוויקעלט אין טליתים שטייט יעדער מיט שרעק און שרייען נאך דעם בעל תפלה האמעילעעעך יושב אוי יו יו יו אוי יו יו יו יו יו אוי יו יו יו יו יו אוי יו יו יו יו על כסא רםםם ונשא... קיינער וואגט זיך נישט ארויסצוקוקן פונעם מחזור אויס מורא פונעם פרישן געקרוינטן קייזער, קיינער וויל נישט אנהויבן מיט עם.

די קריסטן מאכן איין קוגל גאט מיט יעזוס, די מוסלמענער שרייען טאקע אויך אויס אז ס'נאר פארהאן איין גאט אבער נאר ווען זיי ממית'ן אידן אדער אנדערע פאררעטער, אדער ווען זיי באגייען זעלבסטמארד. די אידן זענען די אינציגסטע פאלק וועלעכעס קומען אריין אין שול אויף א פרידליכן און ציטערדיגען אופן און רעדן גראד צו גאט אן א פארמיטלער און זענען ממליך, נישט איינמאל אין לעבן נאר יאר איין יאר אויס. און... וואס איז דער ענטפער צו אונזער אויסרופן אז ער דער איינציגסטער גאט?? האבן די מלאכים שוין געפרעגט פאר אונז, אמר רבי אבהו, אמרו מלאכי השרת לפני הקב"ה, רבונו של עולם, מפני מה אין ישראל אומרים שירה לפניך בראש השנה וביום הכפורים, אמר להן, אפשר מלך יושב על כסא הדין וספרי חיים וספרי מתים פתוחין לפניו וישראל אומרים שירה לפני?! (ר"ה לב:)
‏
‏כ'פארשטיי נישט, די מלאכים האבן געפרעגט אן אינאסענט שאלה ווייל למעשה קומט עס אזוי, ניין? מ'איז ממליך א קעניג, מ'זינגט, מ'מאכט ספעציעלע מארטשעס וכו', און דער תירץ, מלך יושב על כסא הדין וספרי חיים וספרי מתים פתוחין לפניו וישראל אומרים שירה?? סארא חוצפה נאר פאר'ן פרעגן! ס'הייסט נאר פאר'ן ממליך זיין גאט אליין וואלט מען ווען געברויכט זאגן הלל, שוין אקעי די שאלה עמער לאזן פאר די וואס ווילן זיך מפלפל זיין דא. ונחזור לעניננו, מיר זוכן זיך דא צו פרייען זינגען און שאלן אזויווי מ'האט אמאל אויפגענומען א קעניג אדער אפילו ווי מ'נעמט היינצוטאגס אויף א פרעזידענט.. און דער באלדיגער ענטפער שפעטיגט נישט צו קומען ספרי חיים וספרי מתים פתוחין לפניו. העלא, פריי דיך מיט אונז, סוכ"ס זענען מיר די איינציגסטע וואס זענען דיך ממליך?!

וואס קומט תיכף נאכן ממליך זיין גאט? ונתנה תוקף אוי יו יו אוי יו יו קדושת היום! כיהואא נורא ואיום אוי יו יו אוי יו יו... כ'ווייס אז ס'איז נורא ואיום, נאכדעם וואס מיין טאטע האט מיך אויפגעוועקט א האלבע שעה פאר עלות און נאכדעם געהאלטן אן אויג אויף מיר כ'זאל ח"ו נישט איינדרימלען נישט ח"ו צו פארשלאפן מיין מורא'דיג מזל. איי אין מזל לישראל?? אקעי דו האסט קשיות אדער ווילסט זיין אן עהרליכער איד??

אקעי מ'האט שוין ממליך געווען גאט, מ'פארכט שוין, ח"ו א לאך טוהן אין ר"ה. וואס קומט ווייטער? עשי"ת, לאנגע סליחות, כפרות, גאסן שטינקען, ריזיגע טרעילארס אוסגעשפרייט אין די גאסן פאר סטארעדזש, סוכ"ס די בחורים זענען אינדערהיים, די טינעידזשערס פארניכטן כלחוך השור און שכר לימוד גייט ווייטער אן געהעריג, איי די ישיבות זענען פארמאכט, אקעי שוין וואס ווילסטו יעצט.. ריזיגע סוכות שפראצן ארויס פון יעדן ווינקל, אמער מיר ברויכן דאך פירן ריזיגע טישן און זינגען אשרי ילדותנו שלא ביישה את זקנותנו... פארענטשעס פאר די חסידים ואנשי מעשה און גרויסע ברייטע כסא מלוכה פאר'ן רבי'ן זז"ג ברויכן האבן פלאץ און זיין גוט באפעסטיגט אינעם דירת ארעי.

דעם צענטן טאג יום הכיפורים! א טאג פון מחילה סליחה וכפרה! כ'פארשטיי נישט אונז האבן דיך ממש יעצט ממליך געווען מיט גרויס פאראדע און הכנעה, ווילסט נישט אונז זאלן ארויסווייזן אונזער שמחה מיט'ן זאגן הלל איז נישט! עמער אויסווארטן ביז סוכות, דאן וועלן מיר זאגן הלל פאר כמעט צען טעג. כ'פארשטיי אז מלך במשפט יעמיד ארץ און די גאנצע זאך פון ממליך זיין גאט איז אויף דעם געשטעלט און אונז טראסטן דיך אז דו טוהסט אמת'דיגע משפט, אבער פארוואס מוז עס זיין תיכף ומיד? דער צדיק דער בינוני און דער רשע קיינער לויפט נישט אוועק. קענסט דאך ווען אויסקלויבן עפעס א טאג אין חנוכה צו מאכן דעם פיינעל משפט, סייווי די חסידים און בעלי מקובלים האבן געטראפן גענוג רמזים אז די קוויטלעך ווערן הערשט געפאוסטמארקד אום חנוכה צייט?? (קען זיין צום נייעם גויאישן יאר? עה ח"ו! קלאפ דיר אויף דיין מויל!!) דער הייליגער בני יששכר וואלט ווען שוין געפונען גענוג און נאך גימטריות אז יום כיפור מוז אויסקומען זאת חנוכה, העכסטענס וואלט ווען דער בית יוסף'ס קשיא געגאנגען פאר איין טאג ווייניגער.

פונקט תשרי. פונקט בין הזמנים. פונקט ווען אלע בחורים זענען אינדערהיים אין ווייניגער ווי איין חודש אריינגערוקט פיר פעסטע יו"ט און נאכדעם קומט א לאנגע ווינטער. און פיינעלי דער פרילינג קומט צו גיין, די הערליכע בריאה ווערט צוריק נתחדש די אויסגעפליקטע ביימער טוען זיך שוין צוריק אן זייערע הערליכע אור המקיף'ס די ערד הויבט שוין צוריק אנצוטוהן זייער גרינע יוניפארמס. א שמייכל פארט שוין צוריק ארויף אויפן געזיכט, שיינע בלויע הימלען חידוש פני האדמה והנם ימים המבורכים באבם פורכים... אקעי סטאפ מיט דיין פאעזיע! היצטערט גייט מען באמוטשען דעם פאלק מיט א ספרינג קלינינג און מיט א פעסטן בין הזמנים פלוס א יו"ט פסח. אקעי שוין מ'האלט שוין ביי די תנור ראשון פיצא מוצאי פסח.
‏
‏ר' איד בארואיגט אייך.. אינדזשויען פרילינג? ס'אגויאישע זאך! היצטערט קומט צו גיין ספירה פאר כמעט צוויי חדשים. מוזיק? אסור! לכל הדעות אפילו סתם הערן זינגען אן מוזיק איז אויך דא וואס האלטן אז ס'איז אסור. אקעי וואס קען מען טוהן. מידאך א איד. פיינעלי קומט שוין שבועות האט מען אונז באצווינגען מיט מנהגים טראדישאנס און קולטור און פארשטייצעך אז פונקט דאן ברויכן די פרייזן פון מילעכיגע פראדוקטן בוקע רקיעים זיין, פארשטייצעך.. אזויווי ווען ס'קומט די סעזאנען פון אלע אידישע מנהגים, נוי סוכה, ד' מינים, נרות ושמן חנוכה, מצות און פלייש, כפרות.. אה דו ברויכסט עס?? באצאל! ואינו נאכל אלא צלי!
‏
‏שוין פיינעלי איז שוין שבועות אויך דורך. היצטערט הייבט זיך דער לאנג ערווארטעטער זומער סעזאן, דערוילם גייט שוין עמטליך אן הוט און רעקל אין די גאס, די קילע גייען שוין אפילו מיט קורצע ארבלן, און מ'מאכט שוין די לעצטע צוגרייטונגן ארויסצופארן צו די הרי נופש. פון גרויסע מעכטיגע קידושים מיט וואלי באל און נייט סווימינג מוצ"ש, וואלמארט מיט פארקס און פעסטע גריללס פאר די זונטאגס.. העי ר' איד, בארואיגט אייך, מיר זענען אידן מיר זענען אין גלות די דרעדיגע דריי וואכן קומען צו גיין, מוזיק? אסור! ניין טאג שווימען אסור, פלייש אסור.. אקעי כ'פארשטיי כ'בין א איד אבער פארוואס האט מען נישט געקענט אביסעל מער באלאנסירן די זאך?? ווינטער איז לאנג און פוסט אן הפסקות חוץ פאר די פאר רייכע אידן און רבי'ס וואס ערלויבן זיך צו גיין אויף וואקאציע פיר מאל א ווינטער אבער פאר די סתם פשוט'ע עמך אידן? איז איין לאנגע מאנאטענעס ווינטער אבער פרילינג און זומער ווען מ'קען שוין פיינעלי אינדזשויען דאן איז דא פיל מיט הפסקות? שוין..

[שעפטאל]

און נאכן זיך אויספייניגען א גאנץ יאהר פאר די הייליגע מנהגים
בעהטן מיר זיך מיט הארציגע טרערן "אם תּמַצֶה עומק הדין, מי יחיה לפניך בדין". מ'וואלט געדארפט זיין בעסער..

[דער גאלדענער אדלער]

[emoji38] [emoji38] [emoji38]

און נאכן זיך אויספייניגען א גאנץ יאהר פאר די הייליגע מנהגים
בעהטן מיר זיך מיט הארציגע טרערן "אם תּמַצֶה עומק הדין, מי יחיה לפניך בדין". מ'וואלט געדארפט זיין בעסער..

און גאט ב"ה ענטפערט אויף דעם, כ'האב געזוכט און גענישטערט אין מיין גאנצע תורה וואס כ'האב ענק געשאנקן. די אלע מנהגים און טראדישאנס און כ'האב עס נישט געפונען

Sent from my SM-S911U using Tapatalk

[דובעלע]

בעצם יודישקייט איז געמאכט געווארן צו פארטי׳ן
ס׳איז געוועין אין די גוטע צייטן די מעכטיגסטע גלויבינג
דריי סעודות א וויקענד, נאר מיט פלייש און וויין, יעדע סעזאן נאך א האלידעי מיט א וואך וויקעשאן, ארבעט נישט קאך נישט באק נישט טו נישט גארנישט, נאר פארטי…
דער איינציגסטע פראבלעים איז אז מען האט נישט אפדעיטעד די סאפטווער מיט די לעצטע ווירשענס, מען איז סטאק געבליבן מיט די אור אלטע out of date סטייל.
ווען די משה וואלט ווען געלעיבט בזמן הזה וואלטן אונז נישט אזוי אוסגעקוקט

[דער גאלדענער אדלער]

די אלטע און ארגינעלע סאפטווער איז געווען גאנץ גוט געפראגרעמט, ווי מ'זעהט אין נחמי ח' פסוק י'
וַיֹּאמֶר לָהֶם לְכוּ אִכְלוּ מַשְׁמַנִּים וּשְׁתוּ מַמְתַקִּים וְשִׁלְחוּ מָנוֹת לְאֵין נָכוֹן לוֹ כִּי קָדוֹשׁ הַיּוֹם לַאֲדֹנֵינוּ וְאַל תֵּעָצֵבוּ כִּי חֶדְוַת ה' הִיא מָעֻזְּכֶם.
דער פראבלעם איז געווארן אז מיט די יארן האבן געוויסע פראגרעמערס ג'ספעמט די סיסטעם ומשם יצא העגל הזה

[ברוך שפינוזה]

אז מ'רעדט שוין פונעם פסוק אין נחמיה וועגן שיקן משלוח מנות (ושילחו מנות) און מתנות לאביונים (לאין נכון לו) אום ראש השנה האב איך געזעהן וואס טענה'ן אז אזוי פלעגן די פרסיים טוהן אין זייערע חגאות אין יענע צייטן און פון דארט האבן עס די אידן גענומען, למעשה איז מיר בייגעפאלן אז פורים איז דאך א גילגול פונעם פערסישן ראש השנה Nowruz (ביידע געפאלן יג באדר, און נאך עהנליכקייטן) איז מעגליך אז ס'נאר געוועהן א מנהג פון ראש השנה.

[דובעלע]

דבר אל בני ישראל לאמר בחדש השביעי באחד לחדש יהיה לכם שבתון זכרון תרועה מקרא קדש + 3,500 יאר = ?

[אלפא]

ווען די משה וואלט ווען געלעיבט בזמן הזה וואלטן אונז נישט אזוי אוסגעקוקט

ווען מש"ר וואלט געלעבט היינט -אדער די רמב"ם פאר דעם פרייז- וואלטן זיי געווען קאווע שטיבל שטופערס אויפן בעסטן פארנעם, OTD אויפן ערגסטן, און אלע אויסגעווארפענע פאזיציעס אינצווישן, ווי האקן אויפן סיסטעם, עס וועלן פארבעסערן, זיין קלוגער, וואלט געווען זייער ציל, אבער געוואונען וואלט.... די סיסטעם!

[דיכטער]

אז מ'רעדט שוין פונעם פסוק אין נחמיה וועגן שיקן משלוח מנות (ושילחו מנות) און מתנות לאביונים (לאין נכון לו) אום ראש השנה האב איך געזעהן וואס טענה'ן אז אזוי פלעגן די פרסיים טוהן אין זייערע חגאות אין יענע צייטן און פון דארט האבן עס די אידן גענומען, למעשה איז מיר בייגעפאלן אז פורים איז דאך א גילגול פונעם פערסישן ראש השנה Nowruz (ביידע געפאלן יג באדר, און נאך עהנליכקייטן) איז מעגליך אז ס'נאר געוועהן א מנהג פון ראש השנה.

אן אינטערעסאנטע געדאנק.
לגבי וואס דו זאגסט אז פורים איז א גלגול פון נורוז. ווי פיל איך האב פארשטאנען געפאלט נורוז אנפאנג פונעם נייעם יאר, דער אנפאנג פון פריליג, ווען דער טאג און נאכט זענען גלייך (Spring equinox), דאס איז אין ניסן. נישט אזוי?

[סקעפטיקער]

אז מ'רעדט שוין פונעם פסוק אין נחמיה וועגן שיקן משלוח מנות (ושילחו מנות) און מתנות לאביונים (לאין נכון לו) אום ראש השנה האב איך געזעהן וואס טענה'ן אז אזוי פלעגן די פרסיים טוהן אין זייערע חגאות אין יענע צייטן און פון דארט האבן עס די אידן גענומען, למעשה איז מיר בייגעפאלן אז פורים איז דאך א גילגול פונעם פערסישן ראש השנה Nowruz (ביידע געפאלן יג באדר, און נאך עהנליכקייטן) איז מעגליך אז ס'נאר געוועהן א מנהג פון ראש השנה.

אן אינטערעסאנטע געדאנק.
לגבי וואס דו זאגסט אז פורים איז א גלגול פון נורוז. ווי פיל איך האב פארשטאנען געפאלט נורוז אנפאנג פונעם נייעם יאר, דער אנפאנג פון פריליג, ווען דער טאג און נאכט זענען גלייך (Spring equinox), דאס איז אין ניסן. נישט אזוי?

https://www.thetorah.com/article/on-the ... yrian-name

[סקעפטיקער]

אקעי, מיינע מוצאי ראש השנה מחשבות. די פאלגנדע ארטיקל איז מיר געלאפן אין קאפ א גאנץ יום טוב https://www.thetorah.com/article/zichro ... o-remember (דא אין עברית)

אגב, וואס ער שרייבט אין הערה 6 איז נישט ריכטיג, די רמב"ן אין פרשת אמור לערנט אפ אז דאס באציהט זיך צו דערמאנען גאט, אויך די גמרא "זכרונות כדי שיעלה זכרוניכם לפני לטובה, ובמה בשופר" פארשטייט אז די שופר איז געמאכט צו דערמאנען גאט

[שעפטאל]

כ'האב דעם ר"ה געפרעגט מיין רב א האקעלען שאלה. [מ'דארף וויסען עס צו פרעגן ווי דער חכם פון די הגדה און נישט ווי דער רשע חלילה, וואס הגם זיי פרעגן די זעלבע זאך שרייעט מען אויפן רשע, בשעת דער חכם גליטשט עס אדורך ווי פינחס גלויבער..]

מ'דארף פארשטיין ווי אזוי האבן אונז אזא האס אויף מענגעלע וואס האט געוויזען רעכטס און לינק'ס
בשעת אונזער ליבער חנון ורחום האט א שורה עוברין לפניו כבני מרון און ער ווייזט רעכטס און לינק'ס?

וענה ואמר, נו, וואס וואלטן די ניקים גענטפערט?..

שעפטי וואלט גענטפערט: דא איז אנדערש, ס'איז ספרי חיים וספרי מתים, ער שרייבט נאר, ער ווייזט נישט.. עהה.

@שמן למאור וואלט גענטפערט: ביי מענגעלע האט דער אייבישטער אויכעט געוועהן דער וואס האט געוויזן רעכט'ס און לינק'ס..

@בּתוך עמי וואלט געזאגט: די אייבישטער מעג..

@מי אני וואלט גענטפערט: די אייבישטער טוהט טאקע גארנישט, (צולינקענדיג דעם מורה)..

האט ער צוגעצייכנט דעם זוה"ק אז די אייבישטער פסק'נט טאקע נישט. פארקערט "משפט לאלוק יעקב" ער ווערט כביכול גע'משפט.
אונז שרייבן זיך אליין אריין אין ספרי חיים וואס מיינט זיין מיט אונזער שורש. מיט דעם פסק'נן אונז פאר עם כביכול א גוט יאהר. (המגיד ממעזריטש זי"ע).

[מי אני]

די סברא צו זאגן אז "ג-ט מעג" איז מכח דעם אז וויבאלד ער האט אונז מעיקרא באשאפן, מעג ער דערנאך מאראליש טוהן מיט זיינע ברואים ווי אזוי און וואס ער וויל. אבער ווי אראפגעברענגט איז דאס ווייט נישט א פשוט'ע טענה. ועיין כעי"ז בתויו"ט בברכות פ"ז מ"ג אז מ'זאגט שם "אלקינו" בברכת הזימון בעשרה, וואס דאס איז די שם הדין, ווייל הדין נותן לכלכל את ברואיו עיי"ש. ואולי איז וועגן דעם די לשון פון ר' שמעון בן אלעזר בסוף קידושין פב.

רבי שמעון בן אלעזר אומר ראית מימיך חיה ועוף שיש להם אומנות והן מתפרנסין שלא בצער והלא לא נבראו אלא לשמשני ואני נבראתי לשמש את קוני אינו דין שאתפרנס שלא בצער, אלא שהרעותי מעשי וקפחתי את פרנסתי

והיינו, אז ער איז דער וואס האט אפגעשוואכט זיין פרנסה ע"י מעשיו, און נישט אז ס'איז דערפאר א "דירעקטע" פעולה וכו' פון הקב"ה.

[סקעפטיקער]

האט ער צוגעצייכנט דעם זוה"ק אז די אייבישטער פסק'נט טאקע נישט. פארקערט "משפט לאלוק יעקב" ער ווערט כביכול גע'משפט.
אונז שרייבן זיך אליין אריין אין ספרי חיים וואס מיינט זיין מיט אונזער שורש. מיט דעם פסק'נן אונז פאר עם כביכול א גוט יאהר. (המגיד ממעזריטש זי"ע).

גאנץ א גוטן תירוץ. אין פשוט'ע ווערטער: דער אייבערשטער פסק'נט לויט דיינע מעשים וואס דו האסט געהאט א בחירה, נישט אנדערש ווי א שופט וואס פסק'נט. משא"כ מענגעלע ימ"ש...............

[בְּתוֹךְ עַמִּי]

@בּתוך עמי וואלט געזאגט: די אייבישטער מעג..

קוק, ווי אונז האלטן...! שעפטי ווייסט שוין וואס איך ׳וואלט׳ געזאגט

למעשה; לייגענדיג אין א זייט, צו איך וואלט דאס יא געזאגט אדער נישט... ווען איך וואלט דאס געהערט א צווייטן זאגן, וואלטיך דאן געפרעגט: וואס מיינט ״מעגן״?

וואס איך וויל יא זאגן איבער דעם, איז אזוי:
״האסן״ איז בכל אופן א נארישע זאך בעצם צו טון. אויב קענסטו אויספירן וואס דו ווילסט (נקמה וכדו׳), דאן ווער האלט דיר אפ, און אויב נישט דאן ביזטו בעטער אףף צו דזשוינען די פארטי...

אבער באמת לאמיתו איז אלעס וואס דער וואס טוט אלעס גוט! נאר אונזער פערסעפשאן רייט נאוי, איז וועי טו לימיטעד צו קענען דזשאדזשען.

[קהל'ס נער]

די סברא צו זאגן אז "ג-ט מעג" איז מכח דעם אז וויבאלד ער האט אונז מעיקרא באשאפן, מעג ער דערנאך מאראליש טוהן מיט זיינע ברואים ווי אזוי און וואס ער וויל. אבער ווי אראפגעברענגט איז דאס ווייט נישט א פשוט'ע טענה. ועיין כעי"ז בתויו"ט בברכות פ"ז מ"ג אז מ'זאגט שם "אלקינו" בברכת הזימון בעשרה, וואס דאס איז די שם הדין, ווייל הדין נותן לכלכל את ברואיו עיי"ש. ואולי איז וועגן דעם די לשון פון ר' שמעון בן אלעזר בסוף קידושין פב.

רבי שמעון בן אלעזר אומר ראית מימיך חיה ועוף שיש להם אומנות והן מתפרנסין שלא בצער והלא לא נבראו אלא לשמשני ואני נבראתי לשמש את קוני אינו דין שאתפרנס שלא בצער, אלא שהרעותי מעשי וקפחתי את פרנסתי

והיינו, אז ער איז דער וואס האט אפגעשוואכט זיין פרנסה ע"י מעשיו, און נישט אז ס'איז דערפאר א "דירעקטע" פעולה וכו' פון הקב"ה.

הייסט א טאטע מעג הרג'נען א זוהן ווייל ער האט עים באשאפן? איז וואס איז אזוי שלעכט מיט מעביר זרעו למולך, אונז וויל מיר נאר הולך'ן בדרכיו, מה הוא הורג את בניו אף אתה תבעיר את זרעך למולך.
מען דארף בכלל נישט מיין גאנצע לומדות, וועלכע מענטש האט בכלל א הו"א אז א טאטע מעג הרג'נען א זוהן?
די עיקר אז אונז לאך מיר פון די קריסטן……

[שמעקעדיג]

כ'האב דעם ר"ה געפרעגט מיין רב א האקעלע שאלה.

מ'דארף פארשטיין ווי אזוי האבן אונז אזא האס אויף מענגעלע וואס האט געוויזען רעכטס און לינקס, בשעת אונזער ליבער חנון ורחום האט א שורה עוברין לפניו כבני מרון און ער ווייזט רעכטס און לינקס?

איך פארשטיי נישט די שאלה (אן אריינגיין אין וואס דער באשעפער און דער יצה"ר איז יא אדער נישט), די תורה זאגט ראה נתתי לפניך את החיים ואת המות וכו', אויב היטסטו נישט די תורה ביסטו בוחר במיתה, דער אייבערשטער קוקט פשוט וואס דו האסט בוחר געווען! נאך אלעם זענען מיר אים מחוייב צו פאלגן, און אויב נישט זענען מיר נישט אנדערש ווי א מורד במלכות. ואתה צדיק על כל הבא עלינו כי אמת עשית ואנחנו הרשענו (וכדברי @מי אני).

משא"כ - להבדיל אין שיעור וערך הבדלות - מענגעלע ימ"ש? ווער האט אים געפרעגט? וואספארא רעכטן האט ער אויף מיין לעבן? איך האב אים אמאל עפעס געטאן מטוב ועד רע? ער איז דאך סתם א רוצח...

(נאכאמאל, איך רעד בפשטות, פשוט צו פאנאנדערשיידן צווישן די צוויי; כאטש איך אליינס האב אויך געוויסע שאלות אויפן יום הדין, אבער דאס באלאנגט נישט דא.)

אגב, די שורה

מ'דארף וויסען עס צו פרעגן ווי דער חכם פון די הגדה און נישט ווי דער רשע חלילה, וואס הגם זיי פרעגן די זעלבע זאך שרייעט מען אויפן רשע, בשעת דער חכם גליטשט עס אדורך ווי פינחס גלויבער..

האט מיר געקאסט א אויספלאץ, אוי ווי גוט דו זאגסט!

[ערנסטגערעדט]

נו, ווער קומט זינדיגן מדארף דאך האבן אויף וואס תשובה צו טאָן