מיין ויכוח מיט אן "אויפגעקלערטן" רב

[טמיר]

יעצט מיט איבערפלוס פון פרישע אשכולות לרגל די ריעפענונג פון ק"ש, ווען יעדער ברויך אראפלאדענען די בויכ-ווי אנגעזאמעלט פון די לעצטעגע טעג, בין איך חושש אז חוץ פון אפאר רחמנות'דיגע לייקס וועט די אשכול ווערן פארשטויבט נאך פאר א שיעור חימוץ, אדער טויף דעם האט דאך שוין די רזי"ע געזאגט מ'דארף טו נישט אויפטון.

-----------

אזוי גייענדיג חול המועד האלטן מיט די משפחה, האב איך אנגעטראפן א רב וועם איך קען. ער איז מ'שטיינס מ'זאגט מער פון די אויפגעקלערטע זייט, ער גייט אויך מיט די משפחה און לאזט נישט די רעביצען זיך שלעפן מיט דאס גאנץ געזונדעל אליינס. האב איך גענומען די געלעגנהייט און געכאפט א שמועס מיט עם בנוגע זאכן וואס דריקן מיך אויף די געוויסן, עניני ימי הרחמים והרצון.

טמיר: מיר שטייען נאך אזאלכע דערהויבענע טעג. אידן האבן אריינגעלייגט אזא עבודה זיך צי אויספוילן א גוט יאר, אנגעהויבן מיט סליחות, סגולות, וואונטשערייען, תפילות וצעקות, שופר צוריסן גזירות, כפרות, תשליך. למעשה, ווען אלעס איז אווער איז מפטירין כדאתמול. אלע זעלבע פראבלעמען זענען העיר טא סטעי. און נאכמער, קיינער עקספעקט אפילו נישט אז עפעס זאל זיך טוישן.

רב: בערך די קשיא פרעגן שוין די ראשונים אויף די מימרא פון 'ג' ספרים נפתחין, צדיקים נכתבין ונחתמין לאלתר לחיים', אז מ'זעהט דאך נישט אזוי? די אנגענומענע מהלך אין די ראשונים איז אז צדיק און רשע איז נישט כפשוטו מער מצוות אדער מער עבירות, ווייל די עיקר שכר ועונש איז בעולם הבא. ממילא קענען צדיקים האבן א שלעכט לעבן אדער מיתה צי אפקומען פאר די ביסל עוונות, און רשעים ווידערום האבן צומאל א גוט לעבן צי באצאלן פאר די ביסל גוטס. צוריק צי צדיק און רשע; צדיק מיינט נאר צדיק "באותו דין", דאס הייסט אז נאכן מאכן די חשבונות (וואס מיר פארשטייען נישט) און באלאנסירן די טובת עולם הזה מיט עוה"ב קומט אויס אז מען דארף עם דן זיין אלץ צדיק צי באקומען א גוט יאר, וכן להיפך ברשע. אבער לעולם קען זיין אז דער "צדיק" האט באמת רוב עוונות, וכן להיפך. (תוספות האט אן אנדערע מהלך, אבער לפי פי' המהרש"א לכאורה שניהם עולים בקנה אחד רק בסגנון אחר, ואכמ"ל).

טמיר: הייסט עס אז ווען איך גרייט מיך צום יום הדין מיט תשובה און תיקון המעשים איז לאו דוקא אז דאס וועט מיך מאכן א בעסערע יאר. אפשר גאר פארקערט, מיט מער מצוות וועל איך ווערן עליגיבל פאר עוה"ב און אפקומען די עבירות בזה העולם...

רב: גערעכט! אבער דו ווילסט דאך וואס איז באמת גוט, נישט וואס ס'זעהט אויס גוט פאר דיינע פליישיגע אויגן...

טמיר: פיין, כ'הער. טא וואס איז די גאנצע חרדה וואס די ספרים און מוסר זאגערס ווארפן אהן מיט די צרות וואס מען דארף פארמיידן און תשובה טון? זאגסט דאך אז תיקון המעשים וועט לא"ד גיבן שאנסן פאר א בעסערע יאר אין אונזערע טערמינען, דהיינו ווייניגער צרות און מער הרחבה?

רב: ווער זאגט אז די וואס ברעטשענען אזוי זענען גערעכט? עס קען זיין א שקר לצורך אויפציטון... אין די גמרא דענק איך נישט זאל שטיין אזא מושג אז תיקון המעשים זאל העלפן פאר וואס מיר ריפן א גוטע יאר.

טמיר: אקעי, איך הער די תירוץ אויף די חלק פון תיקון המעשים/ צדיק ורשע. אבער דאס איז זיכער אז ס'איז דא ענינים/סגולות שוין פון חז"ל, און אסאך מער צוגעקומען שפעטער פון די גאונים ראשונים א.א.וו. וואס איז קלאר יא געמאכט אויף צי העלפן אויף א גוט יאר (פון דא און ווייטער ווען איך זאג גוט יאר מיינט עס וואס מיר ריפן גוט, נישט וואס איז באמת גוט לעוה"ב...). למשל, שופר וואס איז שיעלה זכרוניכם לטובה, זאגט די גמרא אז אויב מ'בלאזט נישט איז מריעין בסופה. דאס מיינט זיכער פשוטע שלעכטס וואס מ'פאסט דערויף ווי עצירות גשמים וכדו, נישט קיין שלעכטע גוטס ווי באצאלן פאר די ביסל מצוות און נאכדעם אנקומען אין גיהנם, אויף דעם מאכט מען נישט קיין תענית ציבור... אדער ווי מ'זאגט אין ונתנה תוקף "ותשובה ותפילה וצדקה מעבירים וכו'", דארט רעדט מען פון מי יחיה מי ימית מי יעני ומי יעשר. נישט קיין טיפע זאכן פון צדיק ורע לו. און וואס איז מיט די אלע תפילות וואס מ'רייסט איין ווי בספר חיים.. ופרנסה טובה וגזירות טובות, די אלע זאכן רעדן כפשוטו פון א זיס לעכטיג יאר. איז דאך צוריק שווער די סאמע ערשטע קשיא, מען זעהט נישט אז די אלע זאכן זאלן האבן סיי וואסערע עפעקט. ס'איז עולם כמנהגו נוהג.

רב: אממ, יעדע מענטש גייט דורך אפס און דאונס במשך די יאר. אמאל גייט בעסער אמאל ערגער. מהיכא תיתי אז די חלקים וואס זענען געגאנגען בעסער זענען נישט אין רעזולטאט פון די תפילות און סגולות? איי ס'איז געגאנגען ערגער אויך, און אמאל "נאר" ערגער? האמיר דאך שוין געשמועסט אז שלעכטס קען אמאל האבן א טיפע חשבון פון באמת גוט, סא די שלעכטס קען קומען פון גוטסקייט, אויף צי אפקומען די ביסל חטאים.

טמיר: כ'פארשטיי נישט, אויב די שלעכטס קען גאר זיין גוט (און די מער מצוות וואס איינער טוט קען גאר ברענגען אן ערגערע יאר אויף אים!), טא פארוואס איז מען מתפלל פאר פרנסה טובה און רפואות וכו', אפשר איז גאר בעסער פאר דיך פארקערט!

רב: ווען מ'בעט אויף א גוט יאר מיינט עס אודאי נישט אויפן חשבון פון אמת'ע גוטס. ס'איז נאר "בנוסף" צי די אמת'ע גוטס. ס'טייטשט אז בעצם לפי כללי החוק וואלט עס נישט געקענט גיין צוזאמען, נאר מיט די סגולות און "איינרייסן" פוילט מען דאס אויס. [ער ווייסט אליין אז ער רעדט נישט צי די זאך...]

רב: לסיכום פאר ביז אהער. דאס זיין בעסער אדער ערגער, מער צדיק מער רשע, מאכט נישט אויס פאר וואס מיר ריפן גוט יאר. אבער די שאר ירקות פון תפילות וסגולות וכדומה קען יא האבן אן עפעקט אויף דעם. אבער נישט אלץ העלפט דאס אויך צוליב טיפע חשבונות לפי שורש נשמתו וכו'

טמיר: אונטערעסאנט, פונקט דער שלימזל וואס האט ביז יעצט געהאט אלע פראבלעמען, ביי עם ארבעט עפעס נישט די איינרייסן, מטעמים כמוסים, און דער בר מזל ביי עם ארבעטן פיין די תפילות... זייער זעלטן וואס איינעמס מזל זאל זיך טוישן פון איין יאר צום צווייטן. כ'מיין, ביי איינעם מוז דאך עס ארבעטן.

רב: ס'איז נישט "פונקט"; פאר די זעלבע סיבה וואס פאראיאר האט עם דאס מזל נישט געשיינט טראץ זיינע פעולות, פארדעם גייט עם שלעכט די נייע יאר אויך אפילו ער האט געטון די ריכטיגע פעולות. מיר פארשטייען נישט די חשבונות. אבער אין אלגעמיין מוז זיין אז די פעולות פון תפילה וצדקה וכדו' האבן א כח צי מאכן א בעסער יאר כפשוטו.

טמיר: ווייסטעך אז די בעסטע וועג צי מברר זיין א זאך איז מיט סטאטיסטיקס; נומערן זאגן נישט קיין ליגנט. ס'איז דאך דא ביי יודן אלע מדריגות. ס'איז דא וואס לייגן אראפ אן עבודה פון ר"ח אלול און רייסן הימלען צי געהאלפן ווערן, און ס'איז דא וואס זענען אינגאנצן אפגעפארן, און דערנאך אלעס אינדערמיט. סטאטיסטיש איז דא א חילוק אין ישועות סוקסעס צווישן די אלע? קען מען אנצייגן אז די וואס - האבן געזאגט א באנטש תהלים, ארומגעלאפן מיט קוויטלעך און לשנה טובה'ט ביי אלע צדיקים, געשלאגן כפרות ערב יו"כ מיט א הינדל, געסליחות'ט באשמורת מיט בכיות, נאס געמאכט די מחזור'ל מיט טרערן - האבן געהאט א העכערע רעיט פון געהאלפן ווערן מיט עני פראבלעמען, מער פון די מענטשן וואס גיבן נישט קיין דיים פאר די אלע זאכן?? איך מיין אז נישט.

רב: למען האמת, כ'מיין אויך אז נישט. מען מוז זאגן אז די מצב ביי אלע פראקציעס לויפט בערך די זעלבע אבער פאר אנדערע סיבות. סטייטשט אזוי, אז לעולם וואלט געברויכט זיין צער צדיק= ווייניגער עולם הזה (צי אפקומען די ביסל עבירות) און להיפוך ביי דעם רשע (חוץ ביי אויסנאמען וואס מיר פארשטייען נישט). ממילא, דער מער ערליכער, ער וואלט באמת געברויכט באקריגן א שווערער יאר נאר מכח זיינע איינרייסן לעוועלט זיך עס. און דער רשע באקריגט זיין גוט יאר וויאזוי עס קומט. "פערצופאל" איז יעדער אייניג.

טמיר: קומט אויס לפי זה, אז טאמער זאל זיין א צדיק במעשיו, אבער רייסט נישט איין קיין תפילות וסגולות גארנישט עקסטרע, ער טוט בלויז וואס די חיובים זענען, וועט טאקע דארפן שפירן די שווערע עפעקטן דוירכאויס די יאר...

רב: בדיוק! אבער געדענק, פון איינעם קען מען נישט ברענגען קיין ראי', ווייל עס קען פונקט זיין אנדערע חשבונות. אבער טאמער וועלן א שיינע צאל מענטשן דאס טון וועט אזוי מוזן געשען. אז נישט גיב איך אויף.

טמיר: איך מיין אז דו זעהסט אליין אין וואספארא דוחקים דו גייסט אריין. אמת אז אויף יעדע קשיא האסטו געהאט א גוטע ספין, אבער די מערסט מסתבר'דיגע תירוץ אויף אלעס איז איינס - אז אלעס (אלעס מיין איך וואס איז פארבינדען צי דעם, עס נעמט אריין אין זיך אסאך מושגים און מימרות ביז ארויף צי חז"ל) איז א שטיק בעלאוני.

רב: אמת. אבער ביז ווילאנג דו האסט נישט א מוכרח'דיגע פירכא האלט איך מיך פאסט ביי די אמונה!



דיסקלעימער: דער רב איז נישט געווען א מציאות נפרד, נאר מיין חלק הנשמה. א שטייגער ווי די נפש ורוח טענה'ן זיך אויס אין חובת הלבבות אדער אין רמח"ל, אדער ווי דער שואל ומשיב אין תרומת הדשן (אדער ווי די אלע אינטערוויוס מיט דער פארנומענע עסקן פון די צדקה ארגענעזאציעס). ס'איז פשוט גרינגער אויף דעם פארמאט סיי פאר זיך אליין זיך אויסצישמועסן אהן אגענדעס, און סיי אראפצילייגן פאר אנדערע.