די גליון האט ספעציעלע מדורות פון הלכות אין אידיש וואס איז שיין און מסודר אראפגעלייגט. אבער דער עיקר אינטערסאנטע חלק וואס דער עולם קוקט איז די מעשיות וואס ווערן דארטן אראפגעברענגט, אמאל אמת'ע און אמאל נישט אזוי אמת'דיגע.
די וואך, בשעת'ן ליינען, האב איך גענומען דעם גליון אין האנט, און געליינט אן אינטערסאנטע מעשה איבערן חפץ חיים. ער ברענגט דארטן שפעטער ארויס א שיינע מוסר השכל וואס מען קען זיך ארויסלערנען. אבער לדעתי לאזט ער אויס א וויכטיגע חלק פון די מעשה.
איך באמערק אסאך מאל ווי געוויסע שרייבערס שרייבן א מעשה, און לאזן בדווקא אויס א געוויסע חלק כדי אז די מעשה זאל זיך הערן מער באמבאסטיש. דאס איז לדעתי אן אומרעכט וואס מען טאר נישט צולאזן. דעריבער וועל איך דא קודם אראפברענגען ווארט ביי ווארט די מעשה וויאזוי עס איז געשטאנען אינעם גליון, און שפעטער וועל איך צושרייבן די חלק וואס דער שרייבער האט אויסגעלאזט.
גליון הליכות חיים האט געשריבן: פאלגנד איז א באלערנדע מעשה אין דעם ענין וואס האט פאסירט מיט'ן הייליגן "חפץ חיים", וואס דער פאניעוועזשער רב האט דערציילט.
אין זיינע יונגע יארן, האט דער חפץ חיים שטארק געליטן פון הונגער און נויט. זיין רביצין, וועלכע האט זיך מוסר נפש געווען אז איר גרויסער מאן זאל קענען זיצן און לערנען תורה, האט פארדינט א פאר קארגע גראשן, און זי פלעגט גיין צום בעקער פון שטאט קויפן דערמיט א פאר איבערגעבליבענע שטיקלעך ברויט וואס קיינער אנדערש האט נישט געוואלט קויפן.
וואס קען מען שוין טון מיט א פאר שטיקלעך ברויט? פלעגט זי דאס נעמען און עס אויסקנעטן מיט וואסער און מאכן דערמיט קניידלעך. ניין, דאס זענען נישט געווען קיין ספעציעלע בא'טעמ'טע גרינצייג-לאטקעס אדער געשמאקע בהמה-שניצל, נאר בלויז טרוקענע ברויט-קניידלעך פון ברויט און וואסער. דאס האט דער חפץ חיים געגעסן טאג-טעגליך אן זיך אפרעדן.
איין טאג איז דער חפץ חיים אהיימגעקומען און האט געפונען א ליידיגן טיש. אפילו דער מאגערער "לחם עוני" איז אויך נישט געווען צוגעגרייט. ער האט זיך אומגעקוקט און געזען ווי די רביצין זיצט און וויינט. "פארוואס וויינסטו?" האט ער זיך געוואנדן צו איר און געפרעגט. אנשטאט ענטפערן האט זי נאך שטארקער געוויינט. ערשט ווען זי האט זיך אביסל בארואיגט, האט זי דערציילט: "ווען איך בין געגאנגען היינט אין דער בעקעריי און געוואלט נעמען די איבערגעבליבענע שטיקלעך ברויט אזוי ווי יעדן טאג, האט דער בעקער געזאגט אז ער וועט מיר מער נישט געבן אויף בארג, וויבאלד איך בין נאך שולדיג געלט פון פריער. איך האב אים שטארק געבעטן און געזאגט, אז איך האב גארנישט אין שטוב צו עסן, און די ברעקלעך וועט דאך סיי-ווי קיינער ביי אים נישט קויפן. אז ער וועט נישט געבן אויף בארג, וועט מיין טייערער מאן נישט האבן וואס צו נעמען אין מויל אריין. ער האט זיך אבער געהאלטן שטרענג און געזאגט, 'אדער ברענגט איר דאס געלט, אדער וועט איר בלייבן הונגעריג.' איך האב נישט געהאט צו באצאלן, האבן מיר דערפאר נישט היינט צו עסן."
אנשטאט צו ווערן טרויעריג, האט דער חפץ חיים זיך געשטארקט און געגעבן א פעסטן קלאפ אין טיש. ער האט אויסגערופן, "יצר הרע! איך ווייס אז דו שטייסט הינטער דעם אלעם. דו ווילסט מיך אפרייסן פון דער תורה, וואס כ'בין זיך אויף איר מוסר נפש, ווילסט מיך אוועקשלעפן פון דער גמרא, אבער - ניין און ניין! עס וועט דיר נישט גיין. איך וועל ליבערשט הונגערן און הארעווען ווייטער אין תורה, נישט קוקנדיג אויף די אלע נסיונות וואס דו וועסט מיר אונטערשטעלן."
יענעם אוונט האט דער חפץ חיים נישט געגעסן קיין נאכטמאל. ער האט געלערנט תורה מיט נאך מער שמחה ווי אלעמאל. אויפצומארגנס איז די רביצין נאכאמאל געגאנגען צו דער בעקעריי פרובירן איר מזל. דאסמאל, אנדערש ווי נעכטן, האט דער בעקער איר שיין אויפגענומען און געזאגט אז זי קען נעמען די שטיקלעך ברויט. נאכמער, האט ער צוגעגעבן, אז פון היינט אן דארף זי גארנישט באצאלן! די רביצין האט זיך שטארק דערפריידט. זי וועט יעצט קענען ווייטער שפייזן איר גרויסן מאן מיט דעם באשיידענעם מאלצייט פון די ברויט-קניידלעך, און ער וועט קענען לערנען אומגעשטערט און נישט דארפן הונגערן.
"עס איז מיר געווען א וואונדער," האט די רביצין דערציילט יארן שפעטער, נאכדעם וואס איר מאן איז שוין געווען אומעטום באוואוסט ווי דער גרויסער "חפץ חיים". "וואס איז פלוצלינג געשען מיט'ן בעקער? בלויז איין טאג פריער האט ער זיך גארנישט צו טון געמאכט פון מיינע געבעטן צו נעמען אויף בארג. עס איז אים כלל נישט אנגעגאנגען אז איך וועל נישט האבן צו עסן און וועל דארפן הונגערן, און דא מיטאמאל האט ער ווי פארגעסן דערפון, און אן דעם וואס איך זאל אפילו דארפן בעטן האט ער זיך אנגערופן צו מיר אז איך קען נעמען די שטיקלעך ברויט און כ'דארף גארנישט באצאלן. "ערשט יארן שפעטער האב איך פארשטאנען, אז עס האט גארנישט געהאט מיטן בעקער, עס איז אלס געווען דער יצר הרע, וואס האט געוואלט איין זאך, אוועקרייסן מיין מאן פון דער תורה, אבער איינזעענדיג קלאר אז היו לא תהיה, דער 'חפץ חיים' וועט זיך מוסר נפש זיין פאר תורה און נישט לאזן שטערן פון לערנען, האט ער מער נישט געהאט קיין אויסרייד אונז צו לאזן ווייטער הונגערן. ער האט שוין מסכים געווען אז מיר זאלן באקומען נישט נאר אויף בארג נאר אינגאנצן אומזיסט."
דערציילנדיג די געשיכטע, האט דער פאניעוועזשער רב אויסגעפירט: "ווייסט איר וואס עס איז דער שפיץ פון דער מעשה? וואלט דאס זעלבע געווען פאסירט ביי וועלכן אנדערן פון אונז, וואלט דעמאלט געווען איינס פון די צוויי: אדער וואלט ער אנגעהויבן טראכטן, ווי אזוי צו באאיינפלוסן דעם בעקער אז ער זאל יא געבן אויף בארג, אדער וואלט ער זיך געמאכט חשבונות, ווי אזוי און פון וועם צו גיין שאפן דאס געלט צו באצאלן דעם בעקער.
"דער 'חפץ חיים' האט אבער אנדערש פארשטאנען. ער האט נישט געטראכט פונעם בעקער, ווי אזוי צו שאפן פאר אים דאס געלט. ער האט נישט געזען פאר זיך, נישט קיין בעקער און נישט קיין אנדערע מענטשן. ער האט געזען די לאנגע האנט פונעם יצר הרע און האט באלד געוואוסט אז ער שטייט דא הינטער אים און וויל אים שטערן." ווען מען ווייסט אז די שטערונגען נאך א קבלה טובה זענען נישט קיין צופאל, נאר דאס קומט אויסצופרואוון דעם מענטש צו זען זיין געטריישאפט צום רבוש"ע, דעמאלט איז פיל גרינגער זיך צו שטארקן און אויספירן דעם רצון הבורא בשלימות.
עד כאן המעשה ווי עס ווערט דערציילט אינעם גליון. יעצט לאמיר זיך נעמען צום "אומדערציילטע" חלק פון די מעשה וואס האט זיך אפגעטון ביים בעקער אינדערהיים. אייגנטליך לאמיר צוריקגיין פריער אינעם טאג, נאך בעפאר די רעביצין פונעם חפץ חיים איז אריינגעקומען אין די בעקעריי.
יענעם טאג, איז די בעקער -לאמיר אים ריפן ר' בערל- געווען אין אן אנגעצויגענע שטימונג. די חובות זענען אים געווען אביסל איבער די מאס און די בילקעס האבן זיך אביסל צוגעברענגט. בכלל איז ער יענעם זונטאג אויפגעשטאנען אויף די לינקע זייט און זאכן זענען נישט געווען געהעריג מסודר.
דאן שפאצירט אריין די ארעמע שלעפערטע, און בעט שוין נאכאמאל די איבריגע שטיקלעך ברויט. זי איז שוין שילדיג פון פריער, און יעצט וויל זי נאך. בערל האט שוין געהאט גענוג, ער איז געווען פעד אפ פון איר, און איר קלארגעשטעלט אז אן באצאלן באקומט מען נישט!
טרויעריגעהייט האט די פרוי ארויסשפאצירט פונעם בעקעריי, און זיך געגאנגען איר וועג אהיים. גלייך האבן די קישקעס פונעם בעקער זיך גענומען ספאנטאן צו דרייען. זיין געוויסן האט אנגעהויבן צו מאנען. וואס איז? וואס גייט דיר אן? זי האט דאך נישט צו באצאלן, זי איז נישט קיין רויבער, סך הכול וויל זי שפייזן איר מאן, זי איז דאך נעבעך אן ארעמע פרוי.
"יא, אבער אויב וועל איך געבן אומזינסט, דאן וועלן אנדערע געוואויר ווערן, און שפעטער וועלן אלע בעטן אומזינסט, און דאן קען איך פארמאכן דאס בעקעריי" האט א צווייטע שטימע צוריקגעזאגט אין זיין קאפ.
"פיין" טראכט בערל ווייטער, "אבער נאך אלעם רעדט מען דא פון די ברויטן וואס קיינער וויל ממילא נישט קויפן, איז וואס גייט מיר אן צו שטיצן א תלמיד חכם וואס האט ממש נישט צו עסן"?
הקיצור, די גאנצע איבריגע טאג האט דער בעקער געטראכט אהין און צירוק, ביז ער איז אנגעקומען אהיים, און דערציילט פאר זיין ווייב וואס איז פארגעקומען ביי אים אין בעקעריי מיט פרוי קעגען.
ווי נאר זיין ווייב האט דאס געהערט איז זי געווארן אויס מענטש, און זיך גענומען צו מאכן קולות אויף איר מאן. "בערל! דו ווייסט וואס עס מיינט מצער צו זיין א תלמיד חכם"?! מסתמא איז ער היינט נאך אגאנצע טאג לערנען פלייסיג געגאנגען שלאפן הינגעריג! וואס גייט דיר אן זיי צו געבן די איבריגע שטיקלעך וואס קיינער דארף סייווי נישט?! ווער ווייסט וואספארא קטרוג איז יעצט דא אויף אוזער קאפ?! איך וויל אז שוין מארגן זאלסטו איר זאגן אז פון היינט אין ווייטער קען זי באקומען די שטיקלעך ברויט בחינם, און אין דעם זכות וועלן מיר זוכה זיין צו אלעם גוטן!
און טאקע דער אנדערע אינדערפרי האט דער בעקער צום גרויס פרייד פון די רעבעצין, געלאזט וויסן אז פון היינט אן קען זי באקומען די ברויט בחינם!
