אונזערע קאמפאוזערס

[חאצקל]

יהושע מענדלאוויטש פון קרית יואל, א טאלאנטפולער קאמפאוזער פון שיינע און ווארימע טאנץ ניגונים און ווי אויך בא'טעם'טע שטייטע ניגונים: ואמר ביום ההוא; ואמר כל העם אמן; און אנדערע שיינע ניגונים וואס זענען מפורסם אין זיינע צוויי טעיפ'ס וואס ער האט ארויס געגעבן.

דאכט זיך אז ער האט אויך געמאכט דעם באקאנטן סימן טוב פון בעלז

[חאצקל]

ירמי' דאמען האט נישט געמאכט קיין ניגונים פאר אנדערע מנגנים, און מאכט לעצטנס כמעט נישט קיין ניגונים, אבער פון וואס ער האט ארויסגעגעבן זענען א סך באקאנט, זיי זענען זייער שיינע, זינגבארע און צוזאמענגענומענע ניגונים:

ותערב (יצירה)
קול דודי הנה זה בא (יצירה)
הללו את ד'
מודה אני לפנך
ברוך הבא
אילן במה אברכך
שבח מגדל עוז
משוך חסדך
אדיר הוא יבנה
ועוד

[חאצקל]

הרב פנחס פרידמאן ראש הכללים בבלז א"י איז א זעלטן שיינע קאמפאוזער, צווישן די ניגונים וואס ער האט געמאכט:

חסל סידור פסח (ערשיינט אין דעם טעיפ ממקומך (בלז י.ד.) און ביי כלנו מסיבין (לחיים).
השיבנו (ערשיינט אין די טעיפ'ס: "וגילו צדיקים" (בלז); "השיבינו" (בלז י.ד.); "כיסופים" (מבד).
אב הרחמים (ערשיינט אין די טעיפ'ס: "אדיר הוא (בלז י.ד.); חסידישע אוצרות #2.

[חאצקל]

יעצט לאמיר דערמאנען דעם צעלאזטן ישי לפדות, מחבר פון מודה אני לפנך פאר אברהם פריד (חזק); עלה קטן און נאך הונדעטער ניגונים מיט טעם און אן טעם, צווישן זיי א סך ניגונים מיט גראמען אויף עברית.

[שרייבער]

סקלונער רבי זז"ג איז נישט א קאמפאזער?

די ניגונים פון סקולען און להבדיל שלמה קארלבאך זענען ניגוני השתפכות הנפש (והגוף... יעדער אויף זיין אופן) אדער אזעלעכע סארט פאלקס מעלאדיס, און עפ"י רוב נישט פון דעם סארט פון וואס אונז רעדן.

אבער ס'איז נישט קיין ספק אז סקולען האט געוואלדיגע ניגונים, זיי זענען מער איינפאכע און תמימות'דיגע ניגונים, און דאס איז זייער אייגנשאפט, איינפאכע און תמימות'דיגע געגועים צו גאט ברוך הוא. סקולענער רבי זי"ע האט געהאט א גרויס געפיל צו אידישע קינדערלעך און געהאט א שפראך צו זיי, ער פלעגט אין זיינע יונגע יארן מאכן פארשטעלונגען פאר קינדער, ער האט אויפגעצויגן קינדער, און זיין געפיל אין נגינה איז געפארן ווארשיינליך אויף דעם ריכטונג, און דאס זענען עפ"י רוב זיינע ניגונים, ווי שעשועים פאר קינדער גלייך צו טויס מיט א ב וואס ברענגט אריין ווארימקייט צו גאט פאר דער חלק ה"קינד" (היינו התמימות) שבכל אדם. (כנלע"ד).

אז מ'רעדט פון זיינע ניגונים לאמיר אויסרעכענען עטליכע געוואלדיגע ניגונים נוסח סקולען: דער תפיסה ניגון יוודע בגוים (וואס מבד זינגט אין זיין טעיפ זכרונות מיטן באקאנטן אינטראו; אבינו מלכינו קבל ברחמים; טעיתי כשה אובד; און דער ניגון וואס איז באקאנט אין וויזניץ "השבעתי אתכם" א ניגון וואס מאנכע ווערן קראנק דערפאר.

דער היינטיגער סקולענער רבי האט געמאכט א ניגון מיט די ווערטער" יראו ענינו" א ניגון וואס רייסט שטיקער מעמק הבכה, ער האט עס פארפאסט זייענדיג אין א לאך ברייט ווי א דורך שניטליכער מענטש וואו ער האט נאר געקענט שטיין.

ווי קען מען הערן השבעתי מיט יראו ענינו

[sunbar]

איך ווייס נישט צו עס באלאנגט דא צו נישט, אבער איך האב לעצטנס געזען א קליפ פון ר' אביש בראדט ווי ער זינגט חוה'מ פסח ביי א קומזיץ עפעס א חסל סידור פסח. ווייסט איינער וואס איך מיין?

איך וויל וויסן וועמענס ניגון דאס איז...

[פשוט-קאמפליצירט]

ר' יושע פריעדמאן ("שלום עזרי"), מחבר פון "א אידעלע" און "רחם" אויף אייזיק האניג'ס לעצטן קאסעט. כ'האב אים לעצטנס געהערט זינגען עטליכע ניגונים וואס ער האט פארפאסט אבער זענען דורך קיינעם נאכנישט געזינגען געווארן. (איין ניגון, "אחת שאלתי", האט מיך היפש געכאפט.) ער איז זייער א טאלאנטירטער קאמפאזיטאר. ס'איז מיר א חידוש פארוואס מען הערט נישט פון אים אפטער.

[חאצקל]

שלום עזרי האט געמאכט ניגונים פאר מנדי ווערדיגער אין זיין תמיד בכל יום אלבום (איך ווייס נישט וועלעכע). ער האט אויך געמאכט פאר אנדערע טעיפ'ס ניגונים, איך געדענק נישט יעצט וועלעכע טעיפ'ס (מעגליך פאר אברהם פריד און שרגי געשטעטנער???)

[חאצקל]

"בני הערשקאוויטש" מחבר פון דען וועלט בארימטן אין ערוך לך, און אנדערע גוטע זינגבארע ניגונים פאר מיכאל שטרייכער און אנדערע זינגערס ווי יומי לעווי וכו'

[איך אויך]

סקלונער רבי זז"ג איז נישט א קאמפאזער?

די ניגונים פון סקולען און להבדיל שלמה קארלבאך זענען ניגוני השתפכות הנפש (והגוף... יעדער אויף זיין אופן) אדער אזעלעכע סארט פאלקס מעלאדיס, און עפ"י רוב נישט פון דעם סארט פון וואס אונז רעדן.

אבער ס'איז נישט קיין ספק אז סקולען האט געוואלדיגע ניגונים, זיי זענען מער איינפאכע און תמימות'דיגע ניגונים, און דאס איז זייער אייגנשאפט, איינפאכע און תמימות'דיגע געגועים צו גאט ברוך הוא. סקולענער רבי זי"ע האט געהאט א גרויס געפיל צו אידישע קינדערלעך און געהאט א שפראך צו זיי, ער פלעגט אין זיינע יונגע יארן מאכן פארשטעלונגען פאר קינדער, ער האט אויפגעצויגן קינדער, און זיין געפיל אין נגינה איז געפארן ווארשיינליך אויף דעם ריכטונג, און דאס זענען עפ"י רוב זיינע ניגונים, ווי שעשועים פאר קינדער גלייך צו טויס מיט א ב וואס ברענגט אריין ווארימקייט צו גאט פאר דער חלק ה"קינד" (היינו התמימות) שבכל אדם. (כנלע"ד).

אז מ'רעדט פון זיינע ניגונים לאמיר אויסרעכענען עטליכע געוואלדיגע ניגונים נוסח סקולען: דער תפיסה ניגון יוודע בגוים (וואס מבד זינגט אין זיין טעיפ זכרונות מיטן באקאנטן אינטראו; אבינו מלכינו קבל ברחמים; טעיתי כשה אובד; און דער ניגון וואס איז באקאנט אין וויזניץ "השבעתי אתכם" א ניגון וואס מאנכע ווערן קראנק דערפאר.

דער היינטיגער סקולענער רבי האט געמאכט א ניגון מיט די ווערטער" יראו ענינו" א ניגון וואס רייסט שטיקער מעמק הבכה, ער האט עס פארפאסט זייענדיג אין א לאך ברייט ווי א דורך שניטליכער מענטש וואו ער האט נאר געקענט שטיין.

סקולענער רבי זצ"ל פלעגט ברענגן ניגונים קיין וויזניץ אלס משלוח מנות צום רבין, געהערט אמאל אז ער האט געברענגט זעקס אזעלכע ניגונים אבער איך מיין עס איז דא מער, איינע פון זיי איז די וויזניצע ושמרו בני ישראל אויף וואס מען קען גלייך דערקענען די סקולענע תנועות.

נאך א גאר באקאנטע ניגון איז זיין ימים על ימי מלך תוסיף וואס ער האט געמאכט אויף האדמו"ר ר' משה יהודא ליב מפאשקאן (מגזע ריזין).

[חאצקל]

איבער סקולענער ניגונים איז מער פאסיג צו רעדן אינעם אשכול "פארצייטישע קאמפאוזערס". דא אין דעם אשכול באציען מיר זיך מער צו היינטיגע סטייל קאמפאוזערס.

[חאצקל]

עס איז שוין צייט צו רעדן איבער דעם זעלטן וואונדער קאמפאוזער, "יוסי גרין". האט איינער א ווארט איבער אים?

[שמעקעדיג]

א ווארט? ער האט דאך געמאכט וואונדערליכע ניגונים, פון די שענסטע אין היינטיגן דור!
טאקע נישט אלע, ער האט עטליכע צעווילדעוועטע וואס איך פארלייד נישט (א שטייגער ווי "איז דאך משמע פון רש"י"), אבער ס'רוב, בפרט די שטייטע, איז דאך וואונדערבאר!

[חאצקל]

יוסי גרין, א קאמפאוזער פון דראמאטישע ניגונים מיט עקזוטישע און שטארקע פארבן. ער פירט דיר אריין אין א עולם הדמיון, ווי יעדער מענטש אדער אביעקט אין זיין ניגון ווערט א קערעקטער אדער מאטיוו.

וואס איז דער חילוק צווישן דעם וזכינו לגדל (דער באקאנטער) פון מר לווין און דעם וזכינו פון יוסי גרין?
לווין'ס בעט אן ארגינעלער תמימות'דיגע געבעט פון א מאדערנעם פרעספעקטיוו. גרין'ס ווידער טוט אפשפילן א קלאסישע דאמע שטייענדיג פאר די ליכט נאך די באדע מיט די בעדאנטע הענט אויף די אויגן שעפשענדיג א געבעט צו גאט... עס איז מער א פארשטעלונג, אן ארט ווי פון א מעלער.

[חאצקל]

שמואל בראזיל'ס קאמפאזיציעס אין די רגש פלאטעס מיטן געזאנג פון אביש בראד (שוין אויבן עטוואס דערמאנט פון אים) האט אן אייגנארטיגן טעם. ווער קען דען נישט דעם באקאנטן שלום עלכם, און ויעזור ויגון ויושיע. זיינע ניגונים זענען סאליד און ווארעם לויטן היינטיגן אמעריקאנעם געשמאק.

[פיקציע]

ר' פנחס מרדכי (פינקי) וועבער, קאמפאזירט מערסטענס שטייטע ווארימע אדער הארציגע ניגונים, אבער אויך שנעלע און לעבעדיגע.
פון זיינע באוויסטע אויפגעכאפטע ניגונים איז תפילה לעני געזינגען דורך מרדכי ב.ד., די נשמה פלאם לעכטעלע ניגון, רחם (הארציג) און בן בג בג (פארדרייט צי א הורא) פון שוואקי און נאך פילע אנדערע.

[Espresso]

האט איינער געהערט פון א קאמפאזער וואס רופט זיך "עממי"? ער מאכט עפעס מורא'דיגע קאמפאזיציעס וואס מ'קען טרעפן אויף כמעט יעדע קאסעטע.

[Espresso]

ליפא

ליפא מייניך איז א בעסערע קאמפאזער ווי א זינגער.

[Espresso]

יוסי גרין, א קאמפאוזער פון דראמאטישע ניגונים מיט עקזוטישע און שטארקע פארבן. ער פירט דיר אריין אין א עולם הדמיון, ווי יעדער מענטש אדער אביעקט אין זיין ניגון ווערט א קערעקטער אדער מאטיוו.

וואס איז דער חילוק צווישן דעם וזכינו לגדל (דער באקאנטער) פון מר לווין און דעם וזכינו פון יוסי גרין?
לווין'ס בעט אן ארגינעלער תמימות'דיגע געבעט פון א מאדערנעם פרעספעקטיוו. גרין'ס ווידער טוט אפשפילן א קלאסישע דאמע שטייענדיג פאר די ליכט נאך די באדע מיט די בעדאנטע הענט אויף די אויגן שעפשענדיג א געבעט צו גאט... עס איז מער א פארשטעלונג, אן ארט ווי פון א מעלער.

יוסי איז מיסתם פון די שענסטע און גרעסטע קאמפאזערס ביי אינז, אבער פארוואס מיז ער עפענען זיין מויל, זיינע ניגונים זענען סאך שענער ווען ער בלייבט שטיל.

[חאצקל]

דו האסט ארויס געברענגט דאס ואוס איך וויל שוין לאנג זאגן. איך אגרי מיט דיר.

[חאצקל]

ליפא

ליפא מייניך איז א בעסערע קאמפאזער ווי א זינגער.

לדעתי: ער איז נישט סטאביל, ער קען זיין שטארק און שוואך מיט ביידע, אבער אין אלגעמיין זינגט ער בעסער, ער ספעציאליזירט זיך מיטן אריין געבן טעם און פארב אין א ניגון (בערך אזוי ווי מרדכי בן דוד) וואס דאס איז בעצם אויך א טייל פון קאמפאוזן.

[חאצקל]

האט איינער געהערט פון א קאמפאזער וואס רופט זיך "עממי"? ער מאכט עפעס מורא'דיגע קאמפאזיציעס וואס מ'קען טרעפן אויף כמעט יעדע קאסעטע.

יוסף משה כהנא פירט זיך צו שרייבן ביי זיינע טעיפ'ס אויף יעדער ניגון פון קרלבאך, "עממי"...

די ניגונים ברוך הגבר און ידן שטאמען אפיציעל פון גוים, שרייבט מען דעריבער אפיציעל "עממי".

ווידער זענען פאראן וועלטס באקאנטע ניגונים וואס זייער מקור איז נישט באקאנט:

צ.ב.ש שבשפלנו זכר לנו וואס ר' חיים באנעט שרייבט אויף איינע פון זיינע קינדער קאסעטעס "עממי" איז דאכט זיך פון ר' יענקלע ספינקער ז"ל.

דער וועלטס באקאנטער ליהודים איז פון האדמו"ר מסקולען

דער אנדערע באקאנטער ליהודים (פריגיש) איז פון הר' ברוך כהנא חדב"ן אדמו"ר מפשעווארסק.

די באקאנטע ונהפוך און שושנת יעקב (ביידע מעידזשער) זענען פון איינע פון די באבובער מלחינים, אדער פון חיים דוד בלום, אדער חזקאלע ראטענבערג,

דער באקאנטע חופה ניגון איז פון עזריאל מאנדבוים (אדער יוסאלע מאנדלבוים).

איזהו מקומן של זבחים (דער מעלאדי) איז אויך פון איינע פון די מאנדלבוים'ס.

קול רנה וישועה (דער אלטע באקאנטער) איז פון ר' חיים דוד בלום.

[חאצקל]

ס'דא עפעס א קאמפאוזער אין לאנדאן מיטן נאמען גרשון פרנקל, ער האט פארפאסט דעם באקאנטן רייסערישן ניגון פאר אברהם פריד ירושלים אורה של עולם (דער אינטראו איז פון יוסי גרין); ברוך הבא מלך המשיח; און נאך ניגונים פאר אברהם פריד און אנדערע זינגערס צווישן זיי שלמי כהן און נאך.