די מאן און ווייב זענען נישט אויפן זעלבן בלאט ברוחניות, וואס טוט מען?

[Moshe itche]

א גוט יאר טייערע חברים וידידים.

איך וויל דא אויסשמועסן א נושא וואס איז ליידער פארשפרייט מער וויפיל מען מיינט, און איך וויל אויך הערן פון די עולם עצות, ראט, און גוטע מענטשן וועמען צו גיין.

איך ברענגט ארויף די נושא ווייל עס איז אקטועל, וואס דארף איך זיך ממש אויספאקן די וועש און שרייבן אויב ס'איז ביי מיר אדער ביי א גאר נאנטע חבר, דער עיקר איז אז איך האלט יעצט מיט אזא מעשה און איך וויל וויסן וואס צו טון.

די מעשה איז אזוי:

ס'איז געווען א פיינע בחור, מען האט אים שטייצעך חתונה געמאכט ביי די 18 מיט א מיידל וואס די עלטערן האבן געהערט אויף איר גוטע אינפערמאציע כנהוג אצלינו. די זאך איז געפארן פיין, די בחור איז געזעצן אין כולל און פיין געלערנט.

למעשה איז דער בחור געווען א שטיקל מבקש, א טראכטער, און עס האט אים געבודזשעוועט אפאר קשיות.

1. אפשר פאלג איך סתם נאך א רעליגיע וואס איז אבי ארויסגעזויגן פון פינגער? מילא אויב איך וואלט געווען מאדערן ארטאדאקס ווי אידישקייט שטערט קוים די לעבן, ס'איז נאר בעיקר א פלאס פון געזעלשאפט און קאמיוניטי, דאן וואלט איך נישט אזוי געזיכט צו זען אויב יש דברים בגו. אבער היות חרדיזם איז דאך געבויט אויף צו שטערן און איינצוימן די געשמאקייטן פון לעבן אויף טריט און שריט מיטן חשבון אז עולם הזה דומה לפרוזדור און די עיקר איז יענע וועלט ווי מען וועט באקומען א באנטש שכר... נו אויב אזוי לוינט זיך דאס אויסצופארשטן צו זען אויב ס'איז טאקע אמת. וואס איז אויב נאך מען שטארבט איז.... פינישט! פינקט ווי א מוריטשקע! פינקט ווי פארן געבוירן וואס מען געדענקט נישט וואס איז געווען! געענדיגט פאר אייביג! אויב אזוי מוטשע איך זיך סתם אזוי אפ מיינע 80 יאר פאר אומזינסט אין די צייט וואס איך קען אינדזשויען צו די מעקס!

2. אויב וואלט איך געבוירן געווארן אין אפגאניסטאן, וואלט איך זיכער געווען א מוסלאמענער וואס גלייבט אין אללא, וואלט איך געבוירן אין טעקסעס וואלט איך געווען א שמייליגע קריסט, וואלט איך געבוירן אין אינדיע וואלט איך וויירשיינליך געווען א הינדאו, א.א.וו. נו אז איך בין געבוירן אין ניו יארק צו אידישע עלטערן מוז דאס מיינען אז דאס איז די ריכטיגע ריליגיע? מען דארף דאך זיין משוגע דאס נישט אויסצופארשטן.

הקיצור, אזוי האבן אים קשיות גענוגט אין קאפ, ביז ער האט מחליט געווען אז ער גייט גיין אויף א דזשורני. ער האט זיך געקויפט א סמארטפאון אן קיין פילטער און סיך גענומען ליינען קאווע שטיבל, ביקורת המקרא, עוועלוציע, ועוד ועוד. ער האט זיך איינגעהאנדלט ביכער פון אלע סארטן און זיך גענומען ליינען. ער האט געקוקט אויף יוטוב אלע מינע טשענעלס דעבאטעס און לעקציעס פאר שעות לאנג.

ווען ער האט אנגעפאנגען, האט ער געוויסט אז ער טוט אביסל אן עוולה, די רבנים שרייען דאך אז א סמארטפאון אן א פילטער איז אסור, מען טאר נישט ליינען קיין אפיקורסישע ביכער וכדומה. אבער דאך האט אים די קשיות גענוגט און ער האט געוואלט תשובות. ער איז נישט געווען אזוי באזארט אז עס וועט אים אוועקפירן צו ווייטע פלעצער ווייל ווי נישט ווי זאגט מען דאך אין חדר אז אונז האבן אלע תירוצים און אונז האבן די אמת, סאו ער איז נישט געווען באזאגט. ער האט נאר געוואלט זען מיט די אייגענע אויגן און מיט די אייגענע פארשטאנד אז אידישקייט איז טאקע די 100 פראצענטיגע אויסשליסליכע אמת, און אזוי וועט ער קענען זיין ריאוג אז זיין לעבנס מהלך איז טאקע ריכטיג.

טו מעיק א לאנג סטארי שארט, נאכן גריבלען פאר א לאנגע צייט אפשניט פון 2 יאר איז ער געקומען צו גאר אנדערע מסקנות פון וואס ער איז אויפגעוואקסן. עד כדי כך אז ער האט אויפגעהערט גלייבן אין גאט און אין אידישיקייט. ער איז שוין געזעצן ביי קירוב רבנים אבער זיי האבן אים נישט געקענט איבערצייגן.

גאר צעביסלעך האט ער געבראכן די נייעס פאר זיין ווייב, אבער זי איז נישט געווען גרייט צו הערן דערפון בשום אין אופן! ווילסט מיר זאגן אז אלע צדיקים האבן געזאגט ליגנט? זיי זענען סתם געווען איינגערעדט? איך ליין הונדרעטע השגחה פרטית מעשיות ווילסט מיר זאגן אז אלעס איז שקר? עס זענען געווען אסאך צדיקים פאר דיר וואס האבן שוין פארענטפערט די אלע קשיות וואס דו האסט!

הקיצור וויפיל ער האט פראבירט טיר צו מסביר זיין, האט ער געזען אז ער טאפט א וואנט, זי איז נישט גרייט צו הערן פון גארנישט און זיך נישט טוישן קיין כי הוא זה.

אינצווישן איז דער אינגערמאן געווארן שוואכער אין אידישקייט, פינדרויסן קען מען נאך היינט גארנישט דערקענען, ער קומט נאך שבת אין שול. און עסט קיגל ביים קידוש. אבער ווי ער קען נאר שניידן קארנערס טוט ער דאס. תפילין לייגט ער שוין נישט פאר א לאנגע צייט, שחרית דאוונט ער קיינמאל נישט. ער וועט מחלל שבת זיין ווען קיינער זעט נישט אן קיין פראבלעם. קיין אידיש ספר האט ער שוין לאנג נישט געעפנט.

בקיצור, ער איז בעצם נישט רעליגיעז, נאר ער פירט זיך אזוי פינדרויסן ווען מענטשן קוקן. ער טוט דאס פאר אפאר סיבות.

1. ער האט שוין 2 קינדער וואס ער האט זייער ליב, ער וויל זיך נישט גט'ן און זיי פאר'הרג'עננן דאס לעבן, ער וויל זיי נאך קענען זען און זיין אין זייער לעבן.

2. ער האט נישט די גאטס אפצופארן. זיינע עלטערן זיינען גאר פיינע מענטשן און ער האט געהאט זייער א געשמאקע איינגענעמע יוגנט, ער פילט ווי ער קען עס פשוט נישט טון פאר זיי.

3. ואל כילנה, ער זיכט עס נישט. אידישקייט היינט קען זיין זייער פאן און געשמאק, ער טוט זיך פארטיס, ספא'ס, תיקון'ס, נסיעות. מען קען עכט פיין אינדזשויען לעבן אלס חרדי היינטיגע צייטן. סך הכול איז דא אפאר תנאים און שוועריקייטן... נו זייער מעגליך אז עס לוינט זיך.

הכלל, וועגן די אלע סיבות זיכט ער בכלל נישט צו גיין אינערגעץ, ער קומט דאווענען אמאל אין שול צו סאושעלייזן, ער גייט אמאל צום רבינס חתונה אדער שמחות בית השואבה, למה לא? סאיז אסאך פאן!

דא עקה אז זיין ווייב שפירט עס מער און מער. זי דערשנאפט אז זיין אידישקייט האלט ביי 0. ער קען בלייבן אינדערהייט און נישט גיין דאווענען מעריב בלויז ווייל סאיז אביסל רעגנדיג, זי האט אים שוין מער ווי איינמאל געכאפט ביי חילול שבת. זי האט שוין אסאך טרערן פארגאסן וועגן דעם, אבער זי ווייסט נישט וואס צו טון.

מצד אחד קען זי נישט אזוי ווייטער אנגיין, זי קען בדום אופן נישט רעספעקטירן איר מאן. זי האט אויך מורא פארן עתיד, וויאזוי גייט איר מאן ערציען אירע קינדער? גייט ער זיי זאגן אז אלעס איז שקר? די מאן טענה'ט אז נישט, ער גייט זיך צושטעלן, אבער למעשה וועלט דאך די קינדער זען אז ער האלט ביי גארנישט. און די מעסעדזש ווען אזוי צו אזוי ארובערגיין. און אפילו ער נעמט זיך כסדר אינטער נאך יעדע אויסברוך וואס זי האט, אז ער גייט שוין זיין פרומער און ערליכער, ווייסט זי אבער אז למעשה גלייבט ער אין גארנישט און טוט עס נאר איר צעפרידנצושטעלן... נא ווי לאנג קען עס דען אויסהאלטן?

למעשה האט זיך נאך נישט דערציילט די מעשה פאר קיינער אין די וועלט, איר טאטע מאמע וויסן פון גארנישט. זי זיכט זיך נישט צו גט'ן זי וויל האבן עפעס א מהלך וואס זאל ארבעטן. זייער לעבן חוץ פון די אידישקייט פראבלעם איז נישקשה, און זי קען באשטיין צו מאכן די זאך ארבעטן. זי איז אבער זייער צעמישט און ווייסט נישט וואס צו טון.

איר מאן האט גע'עצה'ט צו גיין צו א שלום בית מאכער, אבער זיי האבן מורא אז זיי גייען אנטרעפן איינער וואס גייט זיי סתם זיך הייסן גט'ן און פארטיג.

ווער קען דא ארויסהעלפן א אידישע פארפאלק?

אפשר זאלן זיי זיך טאקע גט'ן אפילו ביידע ווילן עכט נישט? אפשר איז יא דא א מהלך? איינער מיט עצות? אפשר א נומער פון א פארשטענדליכע שלום בית מאכער?

[עמרם]

זייער שיין געשריבן !
און ס'איז זייער א גוטע שאלה !

נאר וואס איך פארשטיי נישט, פארוואס נעמט ער אידישקייט אזוי שווער ?
ס'איז אזוי שווער צי היטן שבת ?
איך היט שוין שבת איך ווייס וויפיל יאר און קיינמאל נישט געהאט א נסיון מחלל צי זיין,
און אויב איז עס יא אזוי שווער, פארוואס קען ער באשטיין אז זיינע קינדער זאלן יא דארפן היטן ?

[בְּתוֹךְ עַמִּי]

אידישקייט אדער רעליגיע קומט בכלל נישט אריין דא.

אויב זיי האבן זיך שטארק ליב, זענען זיי א פיינעם קאפל און מ׳קען [אויב ביידע זענען גרייט פארשטייטסעך] עס מאכן ארבייטן על אף די מעידזשאר דיפרענסעס.

ווער עס קען אונזער ג-ט, אלוקי ישראל, און וואס ער האט געשריבן און זיין תורה בנוגע שלום בית [מחיקת השם], ווייסט נאך אזוי פיהל אז ס׳נישט שייך צו ניצן אידישקייט אדער רעליגיע אלץ א ריזען צו עפעס וואסיז היפך שלום בית.

איך ווייס אז כ׳קום דא אריין שארף, מאדנע וכדו׳, אבער כבר שמעתי מת״ח ודיין חשוב שליט״א וואס נעמט אזא מהלך...

[קליינע צדיק]

זייער שטארק געפרעגט און קלאר אראפגעלייגט!
פון די קעפל האב איך געמיינט אז ס'גייט מער זיין א פראבלעם וואס גאר אסאך האבן אין דעם, אבער למעשה איז דאס אסאך מער עקסטרעם,

אסאך קאפעלס האבן א שטארקע דיפרענס ווי די מאן איז שוואכער באיזה אופן ןדרגה שהוא, און עס קומט פון אסאך סיבות,
און די ווייב איז פרומער און מער פארמאכט, און זיי סטרוגלען,

די יונגערמאן ווייל ער פילט איינגעצוימט, נישט זיך, ער קען נישט לעבן, דאס איז אויב פראבירט ער זיך צוצושטעלן,
און אויב נישט פילט ער אראפגעקוקט און נישט עקסעפטעט זי בלאזט רעגט זיך ועוד הרבה

די ווייב האלט עס נישט אויס ווייל זי פילט אז ער שאקעלט מיט די (לופטיגע) יסודות וואס מ'האט איר אויסגעלערנט, אדער אירע תחינות ועוד
און דער פראבלעם קען זיין גאר ווייטאגליך און שניידעדיג פאר ביידע פון זיי
(אבער זיכער אז אסר'ן די אלע שיעורים וועט שטארק העלפן דער פראבלעם )


אבער דאס זעהט אויס ווי אסאך מער א קאמפלעצירטע פראגע, און מער עקסטרעמע אויסשטעל פון דער מצוי'דיגע זאך

[צומישט און צוחישט]

אויב איז אים אזוי ברור אז אידישקייט איז א אויסגעזויגענע זאך, פארוואס קען ער נישט פשוט מברר זיין כשמלה זיינע געפינסן פאר זיין ווייב, און ניכרין דברי אמת זי וועט זיכער ווערן איבערצייגט פון זיינע קלארע אפענע ראיות און זי וועט זיך צושטעלן צו אים..

[kolal1]

זיי זאלן בלייבן צוזאמען
עס וועט דורך גיין ער וועט צום סוף עלטער ווערן און צוריק זיין היימיש און ערליך
פונקט ווי אסאך עלטערע וואס זענען היינט וואילע יודן
מה שלא יעשה השכל יעשה הזמן
א שאד צו טון עפעס ווילד געבויעט אויף געדאנקן פון א יונגערמאן

[סקעפטיקער]

אויב איז אים אזוי ברור אז אידישקייט איז א אויסגעזויגענע זאך, פארוואס קען ער נישט פשוט מברר זיין כשמלה זיינע געפינסן פאר זיין ווייב, און ניכרין דברי אמת זי וועט זיכער ווערן איבערצייגט פון זיינע קלארע אפענע ראיות און זי וועט זיך צושטעלן צו אים..

פאר עפעס א סיבה זענען דא הונדערטער רעליגיעס אויף די וועלט, זעהט אויס אז נישט יעדער ווערט איבערצייגט פון אפענע ראיות. שוין אפגערעדט אז די ווייב וויל לכתחילה נישט הערן זיינע ראיות ווייל מ'טאר נישט, אדער איז זי נישט קיין בר (ברת) הכי צו פארשטיין די נושאים, פאר א סיבה לאזט מען זיי נישט לערנען

[סקעפטיקער]

אידישקייט אדער רעליגיע קומט בכלל נישט אריין דא.

אויב זיי האבן זיך שטארק ליב, זענען זיי א פיינעם קאפל און מ׳קען [אויב ביידע זענען גרייט פארשטייטסעך] עס מאכן ארבייטן על אף די מעידזשאר דיפרענסעס.

ווער עס קען אונזער ג-ט, אלוקי ישראל, און וואס ער האט געשריבן און זיין תורה בנוגע שלום בית [מחיקת השם], ווייסט נאך אזוי פיהל אז ס׳נישט שייך צו ניצן אידישקייט אדער רעליגיע אלץ א ריזען צו עפעס וואסיז היפך שלום בית.

איך ווייס אז כ׳קום דא אריין שארף, מאדנע וכדו׳, אבער כבר שמעתי מת״ח ודיין חשוב שליט״א וואס נעמט אזא מהלך...

די פראבלעם איז אז די ווייב האלט נישט/פילט נישט אזוי

[גוטער]

אין די עמי איז א שטיק צייט געווען ארטיקלען וועגן די נושא.

[צועקים וזועקים]

ווייטאגלעך.

לדעתי איז נישט דא וואס צו טוהן, א פרידליכע צושיידונג איז די סעלושען. יהדות ווס. נישט יהדות איז צוטיילט אויף יעדע ספעקטרום פון לעבן, עס קען נישט ארבעטן צוזאמען.

חוץ אויב דער אינגערמאן איז נישט 100% זיכער מיט זיין החלטה..., זאל ער עס אפשר יא גיבן צייט.

[Moshe itche]

א גרויסן שכח פאר אלע וואס זענען אריינגעקומען מיט הערות און עצות. לאמיר זיך נעמען צו די תגובות וואס פארלאנגען אן ענטפער.

זייער שיין געשריבן !
און ס'איז זייער א גוטע שאלה !

נאר וואס איך פארשטיי נישט, פארוואס נעמט ער אידישקייט אזוי שווער ?
ס'איז אזוי שווער צי היטן שבת ?
איך היט שוין שבת איך ווייס וויפיל יאר און קיינמאל נישט געהאט א נסיון מחלל צי זיין,
און אויב איז עס יא אזוי שווער, פארוואס קען ער באשטיין אז זיינע קינדער זאלן יא דארפן היטן ?

דער אמת איז אז ס'נישט אזוי שווער, נאר פאר איינער וואס גלייבט נישט איז ממש נישטא קיין סיבה דאס צו טון ווען נישט אז איינער זעט. סאו אטאמאטיש ווען קיינער זעט נישט איז מען זיך מורה היתר און נישט אלעמאל געלונגט עס. נאך יעדע מאל מען האט אים געכאפט האט ער זיך אנטשולדיגט און געזאגט אז ער וועט עס מער נישט טון, אבער נאך א שטיק צייט געשעט עס נאכאמאל. די עיקר פראבלעם איז אז זי ווייסט אז ער טוט אלעס נאר פאר איר, און דאס אליין קען זי נישט אויסהאלטן.

און בפרט אז עס קומט צו שווערערע זאכן, ער האלט נישט ביים ספענדן א שעה יעדן טאג צו אנטון שווארצע געפארבטע קוען פעל און שאקלען זיין מויל מיט ווערטער. סתם אזוי ווייסט טאקע נישט זיין ווייב אז ער דאוונט נישט, אבער זי איז זיכער חושש, זי שפירט אז עפעס איז אףף. בזמן הנידה איז ער נישט מקפיד איר נישט אנצורירן, או זי ווערט זייער נערוועז, וכ' וכ'.

איי די קינדער? גוטע שאלה, וואס זאל ער טון? ער קען זיי זיכער נישט נעמען מיט זיך און אפפארן, אויב עפעס בלייבן זיי מיט איר. און בכלל זיכט ער דאס נישט דווקא. ווען זיין ווייב איז ווען יא מיט אים אויף איין בלאט וואלט ער זייער צופרידן געווען. האפנטליך וועט ער פאר זיינע קינדער קענען טרעפן פאסיגע שידוכים, וואס וועלן זיין גאר לויז און וויסן וויאזוי אויסצוניצן די עולם הזה צו די מעקס.

אידישקייט אדער רעליגיע קומט בכלל נישט אריין דא.

אויב זיי האבן זיך שטארק ליב, זענען זיי א פיינעם קאפל און מ׳קען [אויב ביידע זענען גרייט פארשטייטסעך] עס מאכן ארבייטן על אף די מעידזשאר דיפרענסעס.

ווער עס קען אונזער ג-ט, אלוקי ישראל, און וואס ער האט געשריבן און זיין תורה בנוגע שלום בית [מחיקת השם], ווייסט נאך אזוי פיהל אז ס׳נישט שייך צו ניצן אידישקייט אדער רעליגיע אלץ א ריזען צו עפעס וואסיז היפך שלום בית.

איך ווייס אז כ׳קום דא אריין שארף, מאדנע וכדו׳, אבער כבר שמעתי מת״ח ודיין חשוב שליט״א וואס נעמט אזא מהלך...

צו זיי האבן זיך "זייער ליב", איז שווער צו זאגן, אבער זיי האבן זיך ליב נישט עפעס ערגער ווי רוב היימישע קאפלס. ס'איז טאקע אבי אן ארענדזשד מערידזש, אבער עס וואלט פיין געפארן ווען נישט די אידישקייט פראבלעם.

די שאלה איז אויך נישט צו הלכה'דיג דארפן זיי זיך גט'ן. די שאלה איז מער א פראקטישע, די פרוי פילט ווי זי לעבט א לעבן וואס איז איר גאר שווער. איר מאן איז זייער ווייט פון ווי זי האלט און עס איז איר זייער שווער צו פירן א פרייליכע לעבן אזוי.

זיי זאלן בלייבן צוזאמען
עס וועט דורך גיין ער וועט צום סוף עלטער ווערן און צוריק זיין היימיש און ערליך
פונקט ווי אסאך עלטערע וואס זענען היינט וואילע יודן
מה שלא יעשה השכל יעשה הזמן
א שאד צו טון עפעס ווילד געבויעט אויף געדאנקן פון א יונגערמאן

עס איז גרינג צו זאגן, אבער למעשה פילט די פרוי ווי זי לעבט אין א גיהנם. זי האט נישט וועמען צו פרעגן און זי האט נישט מיט וועמען צו רעדן. עס גייט שוין אן אזוי פאר כמעט צוויי יאר, ביז ווען דארף זי ווארטן? וואס זאל זי טון ביזדערווייל?

סתם אזוי א טאג איז זי ביזי און ווערט באשעפטיגט מיט די טאג טעגליכע לעבן, אבער ווען עס ווערט אביסל שטיל, עס קומט א שבת, אדער יו"ט ווערט זי ממש דעפרעסט, די מציאות פראסקעט איר און פנים. זי האט געהאפט פאר אן ערליכע מאן א בן תורה און דא לעבט זיך מיט א אטעאיסט.

זאגסט אז אין נאו טיים ווערט ער פרום, אבער עס מוז בכלל נישט זיין. ס'איז יש ויש, און בעיקר רעדט מען דא פון איינער וואס האט ער דורכגעטון פאר יארן, ער האלט וואס ער האלט, ער קען דאס נישט אויסמעקן פון קאפ. עס קען טאקע יא זיין אז איין טאג וועט עפעס געשען און ער וועט יא ווערן איבערצייגט אויף פארקערט, ווער ווייסט? אבער... אפשר נישט. און וואס דארף זי טון ביזדערווייל?

אויב איז אים אזוי ברור אז אידישקייט איז א אויסגעזויגענע זאך, פארוואס קען ער נישט פשוט מברר זיין כשמלה זיינע געפינסן פאר זיין ווייב, און ניכרין דברי אמת זי וועט זיכער ווערן איבערצייגט פון זיינע קלארע אפענע ראיות און זי וועט זיך צושטעלן צו אים..

פאר עפעס א סיבה זענען דא הונדערטער רעליגיעס אויף די וועלט, זעהט אויס אז נישט יעדער ווערט איבערצייגט פון אפענע ראיות. שוין אפגערעדט אז די ווייב וויל לכתחילה נישט הערן זיינע ראיות ווייל מ'טאר נישט, אדער איז זי נישט קיין בר (ברת) הכי צו פארשטיין די נושאים, פאר א סיבה לאזט מען זיי נישט לערנען

סקעפטיקער האט שוין גוט געזאגט. נישט יעדער איז בכלל גרייט צו הערן עפעס אנדערש ווי דאס וואס מען האט אריינגעבאקן פון קינדווייז אן. עס איז דא הונדרעטע רעליגיעס אויפן וועלט, נאר איינס איז דאך די אמת'ע (אויב בכלל... נו פוי פוי) און דאך זעט מען אז רוב ריבם וואס וואקסן אויף אין די אלע רעליגיעס בלייבן דארטן, אל אף וואס ס'איז פאלש.

רוב מענטשן אינטערסירט לאו דווקא די אמת, די עיקר אז זי זענען מער ווייניגער באקוועם אין זייער קאמיוניטי און גלויבן און זיי האבן מורא צו הערן עפעס אנדערש.

ער האט שוין פראבירט איר אריינצואווארפן מיט געוויסע שאלות און קשיות, אבער זי ווערט נאר צומישט, און עס ענדיגט זיך זייער נישט גוט, געווענליך מיט ביטערע געוויינערייען ביז אין די נאכט אריין. זי איז נישט גענוג באהאוונט צו ארויסהאבן א שטיקל ביקורת המקרא, אדער צו ארויסהאבן א טיפע פיליזאפישע שמועס און פארשטיין פארוואס די תירוץ וואס א אפאליגעטער האט געגעבן איז באמת שטארק דוחק און די פשטות איז פארקערט.

ווען זי דערהערט שוין יא א גוטע שטארקע קשיא ווערט זי שטארק פארלוירן, עס ברענגט איר צו סתירות אין קאפ, צו די אלע מעשיות וואס מען פארציילט און מופתים וואס מען הערט. זי איז נישט גרייט אנצונעמען אז אלעס איז בלאף, ס'איז פשוט טו מאטש. נישט אלעמאל גייען מענטשן בלוזי מיט שכל, גאר אסאך מאל לאזט די געפיל פשוט נישט אננעמען אז דיך מיט דיין טאטע מאמע, און זיידעס און באבעס און אלע חברים און ידידים וואס מען קען לעבן אלע אין א טעות. עס איז אמאל צו שווער אנצונעמען אפילו מען לייגט פאר שטארקע טענות דאס איבערציווייזן.

ווייטאגלעך.

לדעתי איז נישט דא וואס צו טוהן, א פרידליכע צושיידונג איז די סעלושען. יהדות ווס. נישט יהדות איז צוטיילט אויף יעדע ספעקטרום פון לעבן, עס קען נישט ארבעטן צוזאמען.

חוץ אויב דער אינגערמאן איז נישט 100% זיכער מיט זיין החלטה..., זאל ער עס אפשר יא גיבן צייט.

100% איז ער נישט. ער האלט בלויז אז לויט אלעס וואס ער האט געזען און געליינט, לייגט זיך גאר שווער אויפן שכל אז אידישיקיט איז טאקע אמת. אויב זאל ער מארגן ארויסגיין אין גאס און גאט וועט זיך באווייזן צו אים און רעדן צו אים פון א סנה, איז גאנץ מעגליך אז ער וועט יא גלייבן. אפילו אויב ער זאל עקספיריענסן א אפענע מופת פון א רבין וואס וועט אים איבערצייגן אז די מעשיות זענען אמת, אדער זיין באבע זאל אראפקומען בהקיץ אין חלום דריי נעכט אין א צו אום אים ווארענען און געבן סימנים אז ער פארט נישט גוט, און עס וועט זיין גענוג גוט אים צו איבערצייגן אז ס'נישט סתם גע'דמיונ'ט, איז זייער מעגליך אז ער ווערט מארגן גאר א פרומע גלויביגע איד.

דערווייל לויט וויפיל ער האט געזען און געליינט, און געהערט די אלע מעשיות ווערן דערציילט אויך ביי אנדערע רעליגיעס, איז ער איבערצייגט אז אדער איז דאס סתם דמיונות, אדער אבי אויסגעטראכטע מעשיות. אבער ניין, ס'נישט מעגליך אויפציווייזן אז "ס'נישטא קיין גאט", זייער מעגליך אז ער וועט איין טאג יא פרום ווערן, אבער עס זעט נישט אויס אז דאס זאל געשען אין די נאנטע צוקומפט. ווי לאנג דארף זי ווארטן?

[Moshe itche]

אין די עמי איז א שטיק צייט געווען ארטיקלען וועגן די נושא.

אפשר ברענגטו אהער צוטאטן אדער בילדער פון וואס עס איז געשטאנען דארטן?

[עמרם]

אידישקייט אדער רעליגיע קומט בכלל נישט אריין דא.

אויב זיי האבן זיך שטארק ליב, זענען זיי א פיינעם קאפל און מ׳קען [אויב ביידע זענען גרייט פארשטייטסעך] עס מאכן ארבייטן על אף די מעידזשאר דיפרענסעס.

ווער עס קען אונזער ג-ט, אלוקי ישראל, און וואס ער האט געשריבן און זיין תורה בנוגע שלום בית [מחיקת השם], ווייסט נאך אזוי פיהל אז ס׳נישט שייך צו ניצן אידישקייט אדער רעליגיע אלץ א ריזען צו עפעס וואסיז היפך שלום בית.

איך ווייס אז כ׳קום דא אריין שארף, מאדנע וכדו׳, אבער כבר שמעתי מת״ח ודיין חשוב שליט״א וואס נעמט אזא מהלך...

שרייב ארויס מיט מער פרטים וואס די מיינסט, ביטע ...

(אגב, ווער איז די ת''ח ודיין חשוב ?)

[[NAMELESS]]

דער ספר חסידים שרייבט אז א רשע איז געווען פארהייראט מיט א צדיקת און ער איז חוזר געווען למוטב

[סקעפטיקער]

אין די עמי איז א שטיק צייט געווען ארטיקלען וועגן די נושא.

די עמי איז געווען אויסגעשפראכן שארף
https://www.academia.edu/15552275/The_I ... he_minimum
https://ia802802.us.archive.org/29/item ... gazine.pdf

נתן סליפקין האט געפירט א מערכה מיט זיי
https://www.rationalistjudaism.com/p/om ... filtrators
https://www.rationalistjudaism.com/p/or ... off-derech
https://www.rationalistjudaism.com/p/am ... d-responds

[שפילער]

גאר א שווערע דילעמא יאפ . איך מיין די בעסטע זאך איז צו ג'יין צו א טערעפיסט וואס טוט אין דעם און זיך לערנען צו עקסעפטען אז מען איז אזוי און פראבירן צו טון וואס מען קען אפילו אין דעם מצב און בלייבן פארהייראט אבער פראבירן נישא אינטערציצינדן דאס ווייב מיט קשיות, מען קען עס רוהיג פעיקען ... אז מען וויל אבער נאר אז מען איז רוהיג דערמיט

[Moshe itche]

דער ספר חסידים שרייבט אז א רשע איז געווען פארהייראט מיט א צדיקת און ער איז חוזר געווען למוטב

ס'איז זיכער דא אזעלכע זאכן, בפרט אז די רשע איז נישט קיין געלערנטער אפיקורס נאר סתם א בעל תאווה וואס גלייבט נאך אין אידישקייט, און די ערליכע ווייב קען האבן אן השפעה און אויפוועקן זיין גלויבן און אים מחזיר בתשובה זיין.

אבער כגלייב אז די ספר חסידים פארציילט א מעשה שהיה. דאכצעך אז ער געבט נישט קיין הבטחה אז אזוי וועט אלעמאל זיין.

[צומישט און צוחישט]

דו זאגסט אז ער איז נישט 100 פראצענט זיכער אז ער גלייבט נישט, איז מיין שאלה לאמיר זאגן אז ער ווערט דיאגנויזד מיט יענע מעשה ל"ע סטעידזש 5 און דאקטורים הייבן הענט, ס'קלאר אז זיינע טעג-וואכן זענען געציילטע, וואלט ער נישט חושש געווען צו א צד ספק ספיקא אז ס'יא דא א גא-ט און מ'דארף אים פאלגן וכו'
אויב אזוי אפשר זאל ער לעבן א פרום לעבן (וואס דו זאגסט דאך אליין אז ס'נישט געפערליך שווער) על הצד הרחוק (עפ"ל) אז ס'יא עפעס דא, פשוט צו ראטעווען זיין ווייב און קינדער'ס לעבן פון אונטערגיין?
(שטייצעך אויב ס'וועט אים אונטערקומען עפעס א געשמאקע נסיון וועט ער עס נישט אויפגעבן ווייל במשקל ראשון האלט ער אז ס'גארנישט דא, אבער אויף א דעילי בעיסעס קען ער דאך אנגיין)

[סקעפטיקער]

דו זאגסט אז ער איז נישט 100 פראצענט זיכער אז ער גלייבט נישט, איז מיין שאלה לאמיר זאגן אז ער ווערט דיאגנויזד מיט יענע מעשה ל"ע סטעידזש 5 און דאקטורים הייבן הענט, ס'קלאר אז זיינע טעג-וואכן זענען געציילטע, וואלט ער נישט חושש געווען צו א צד ספק ספיקא אז ס'יא דא א גא-ט און מ'דארף אים פאלגן וכו'
אויב אזוי אפשר זאל ער לעבן א פרום לעבן (וואס דו זאגסט דאך אליין אז ס'נישט געפערליך שווער) על הצד הרחוק (עפ"ל) אז ס'יא עפעס דא, פשוט צו ראטעווען זיין ווייב און קינדער'ס לעבן פון אונטערגיין?
(שטייצעך אויב ס'וועט אים אונטערקומען עפעס א געשמאקע נסיון וועט ער עס נישט אויפגעבן ווייל במשקל ראשון האלט ער אז ס'גארנישט דא, אבער אויף א דעילי בעיסעס קען ער דאך אנגיין)

און אפשר זאלסטו זיין א קריסט על הצד הרחוק? אדער אפשר גאר א מוסלעמענער? ע"ע Pascal's Wager

[צומישט און צוחישט]

דו זאגסט אז ער איז נישט 100 פראצענט זיכער אז ער גלייבט נישט, איז מיין שאלה לאמיר זאגן אז ער ווערט דיאגנויזד מיט יענע מעשה ל"ע סטעידזש 5 און דאקטורים הייבן הענט, ס'קלאר אז זיינע טעג-וואכן זענען געציילטע, וואלט ער נישט חושש געווען צו א צד ספק ספיקא אז ס'יא דא א גא-ט און מ'דארף אים פאלגן וכו'
אויב אזוי אפשר זאל ער לעבן א פרום לעבן (וואס דו זאגסט דאך אליין אז ס'נישט געפערליך שווער) על הצד הרחוק (עפ"ל) אז ס'יא עפעס דא, פשוט צו ראטעווען זיין ווייב און קינדער'ס לעבן פון אונטערגיין?
(שטייצעך אויב ס'וועט אים אונטערקומען עפעס א געשמאקע נסיון וועט ער עס נישט אויפגעבן ווייל במשקל ראשון האלט ער אז ס'גארנישט דא, אבער אויף א דעילי בעיסעס קען ער דאך אנגיין)

און אפשר זאלסטו זיין א קריסט על הצד הרחוק? אדער אפשר גאר א מוסלעמענער? ע"ע Pascal's Wager

אפשר טאקע..
כ'פרעג אבער דעם אינגערמאן צו אין א פאל וואס די תאוות שטארבן אים אפ און ער וויל נישט אינדזויען לייף נאר ער וויל אנגרייטן עפעס צידה לדרך, וואס וואלט ער געטוהן אויב ער וואלט געבליבן נישט גלויביג, אדער אנגענומען קריסטנום על צד ספק, דאן רעד איך נישט אריין, אבער אויב וואלט ער דענסמאל פראקטיצירט אידישקייט על ספק, זאל ער עס יעצט אויך טוהן, אם לא למענו למען אשתו ובניו.

[[NAMELESS]]

דער ספר חסידים שרייבט אז א רשע איז געווען פארהייראט מיט א צדיקת און ער איז חוזר געווען למוטב

ס'איז זיכער דא אזעלכע זאכן, בפרט אז די רשע איז נישט קיין געלערנטער אפיקורס נאר סתם א בעל תאווה וואס גלייבט נאך אין אידישקייט, און די ערליכע ווייב קען האבן אן השפעה און אויפוועקן זיין גלויבן און אים מחזיר בתשובה זיין.

אבער כגלייב אז די ספר חסידים פארציילט א מעשה שהיה. דאכצעך אז ער געבט נישט קיין הבטחה אז אזוי וועט אלעמאל זיין.

גערעכט, ער דערציילט א מעשה שהיה

[סקעפטיקער]

דו זאגסט אז ער איז נישט 100 פראצענט זיכער אז ער גלייבט נישט, איז מיין שאלה לאמיר זאגן אז ער ווערט דיאגנויזד מיט יענע מעשה ל"ע סטעידזש 5 און דאקטורים הייבן הענט, ס'קלאר אז זיינע טעג-וואכן זענען געציילטע, וואלט ער נישט חושש געווען צו א צד ספק ספיקא אז ס'יא דא א גא-ט און מ'דארף אים פאלגן וכו'
אויב אזוי אפשר זאל ער לעבן א פרום לעבן (וואס דו זאגסט דאך אליין אז ס'נישט געפערליך שווער) על הצד הרחוק (עפ"ל) אז ס'יא עפעס דא, פשוט צו ראטעווען זיין ווייב און קינדער'ס לעבן פון אונטערגיין?
(שטייצעך אויב ס'וועט אים אונטערקומען עפעס א געשמאקע נסיון וועט ער עס נישט אויפגעבן ווייל במשקל ראשון האלט ער אז ס'גארנישט דא, אבער אויף א דעילי בעיסעס קען ער דאך אנגיין)

און אפשר זאלסטו זיין א קריסט על הצד הרחוק? אדער אפשר גאר א מוסלעמענער? ע"ע Pascal's Wager

אפשר טאקע..
כ'פרעג אבער דעם אינגערמאן צו אין א פאל וואס די תאוות שטארבן אים אפ און ער וויל נישט אינדזויען לייף נאר ער וויל אנגרייטן עפעס צידה לדרך, וואס וואלט ער געטוהן אויב ער וואלט געבליבן נישט גלויביג, אדער אנגענומען קריסטנום על צד ספק, דאן רעד איך נישט אריין, אבער אויב וואלט ער דענסמאל פראקטיצירט אידישקייט על ספק, זאל ער עס יעצט אויך טוהן, אם לא למענו למען אשתו ובניו.

אפילו אויב וואלט ער עס דעמאלטס געטוהן (וואס איז נישט זיכער אבער מעגליך) איז עס נאר ווי דו זאגסט אז ער האט שוין נישט קיין שום אנדערע הנאות און לעבן, ואם לא יועיל לא יזיק. אבער אין אן אקטיווען טאג טעגליכען לעבן טוט אידישקייט שטארק איינצוימען די הנאת החיים, בפרט פאר איינעם וואס גלייבט נישט אין די אמת דערפון. וואס איז דעמאלטס די פארגלייך?

אבער אזויפיל יא, אויב איז אים בלייבן מיט זיין ווייב און קינדער א פריאריטעיט אפשר לוינט זיך צו האלטן אידישקייט בלויז פארדעם. עס איז אבער אין פאקט אביסל שווער ווייל זאכן וואס קיינער גייט באמת נישט וויסן איז זייער שווער עס נישט צו טוהן, און אטאמאטיש גיסט זיך עס איבער

[Moshe itche]

דו זאגסט אז ער איז נישט 100 פראצענט זיכער אז ער גלייבט נישט, איז מיין שאלה לאמיר זאגן אז ער ווערט דיאגנויזד מיט יענע מעשה ל"ע סטעידזש 5 און דאקטורים הייבן הענט, ס'קלאר אז זיינע טעג-וואכן זענען געציילטע, וואלט ער נישט חושש געווען צו א צד ספק ספיקא אז ס'יא דא א גא-ט און מ'דארף אים פאלגן וכו'
אויב אזוי אפשר זאל ער לעבן א פרום לעבן (וואס דו זאגסט דאך אליין אז ס'נישט געפערליך שווער) על הצד הרחוק (עפ"ל) אז ס'יא עפעס דא, פשוט צו ראטעווען זיין ווייב און קינדער'ס לעבן פון אונטערגיין?
(שטייצעך אויב ס'וועט אים אונטערקומען עפעס א געשמאקע נסיון וועט ער עס נישט אויפגעבן ווייל במשקל ראשון האלט ער אז ס'גארנישט דא, אבער אויף א דעילי בעיסעס קען ער דאך אנגיין)

ווען כ'האב געזאגט אז ער איז נישט 100% זיכער, האב איך דערמיט געמיינט ארויסצוברענגען אז ביי די טעאלאגישע זאכן איז כמעט נישט שייך צו זיין 100% זיכער אויף איין זייט. (חוץ פון די וואס האבן נאך "גארנישט" דורכגעטון, זיי קענען שרייען מיט כוח אז נאר זיי זענען 100% זיכער מיט זייער צד) אבער איינער וואס טוט דורך די זאכן, אפילו ער קומט אן אז עס לייגט זיך גאר גאר שטארק אויפן שכל איין מהלך, דאך איז ער נישט זיכער 100% און אז עס וועט אריינקומען פרושע אינפערמאציע. אז גאט וועט זיך היינט באווייזן פינקט ווי ביי מתן תורה דאן וועט זיין דעסידזשן זיך גאר שנעל טוישן.

נישט פשט אז אויפן טויט בעט וועט זיך עפעס טוישן סתם אבי פון פחד. זיינע מסקנות האט ער שוין געמאכט לויט אלע עווידענס וואס איז דא לפנינו און וואס ער האט אנעלעזירט. סתם ליגן אויפן טויט בעט וועט נישט טוישן גארנישט, דאס הייסט נישט געברענגט קיין פרישע אינפערמאציע צום טיש.

די שאלה אז מען זאל חושש זיין לצד ספק אז אידישקייט איז אמת איז סתם אזוי א גוטע טענה, און דאס איז לאו דווקא ווען מען ליגט שוין אויפן טויט בעט. די שאלה איז לעגיטים ווען מען איז געזינט אויך, און סקעפטיקער האט שוין צוגעברענגט אז דאס ריפט זיך "Pascal's Wager" געשאפן דורך א קריסטליכע טעאלאג. קענסט דורכבליקן אין די וויקי בלאט דערויף צו זען פארוואס די טענה איז גאר א שוואכע.

און אויב אזוי, איז שוין פאשטענדליך אז סאיז גאר שווער פאר אים דאס צו ניצן פאר א סיבה צו היטן תורה און מצוות, עפעס וואס ער האלט נישט אז ס'איז ריכטיג און מאסגעבנד אפילו מצד ספק.