א מעשה פאר מלוה מלכה

[מי אני]

לגבי מסירת נפש, ובפרט אודות מדת "אמת", האב איך געזעהן די אינטרעסאנטע אנעקדאט. דער דזשורנאליסט לענארד לייאנס האט געהאט געפרעגט דער לאגיקער און פילאזאף בּערטראנד ראָסעל, אין 1964 ווען ראָסעל איז שוין אלט געווען 92 יאר, צי ער וואלט געווען וויליג צו שטארבן פאר וואס ער גלייבט אין אלס ריכטיג? האט אים ראָסעל גע'ענטפערט, "זיכער נישט. עס קען דאך זיין אז איך בין נישט גערעכט."

[מי אני]

וידוע מש״כ הרמב״ם על מצות מזוזה בהל׳ תפילין (פ״ה ה״ד):
‏

אבל אלו שכותבין מבפנים שמות המלאכים או שמות קדושים או פסוק או חותמות הרי הן בכלל מי שאין להם חלק לעולם הבא שאלו הטפשים לא די להם שבטלו המצוה אלא שעשו מצוה גדולה שהיא יחוד השם של הקדוש ברוך הוא ואהבתו ועבודתו כאילו הוא קמיע של הניית עצמן כמו שעלה על לבם הסכל שזהו דבר המהנה בהבלי העולם.

ר׳ וואלף באסקאוויץ (בן המחצית השקל), אין זיין סדר משנה אויפ׳ן רמב״ם דארט, שרייבט:

ודאי מוכח מזה דרבינו ז”ל סובר דמצות מזוזה אין בו תועלת השמירה כלל בטבעה ובסגולתה, רק כי היא כמו אחת מכל מצוות ה’ אשר צוה אשר אין בהם תועלת לעניני עולם הזה רק לעשות רצון קונו יתברך אשר צוה על כך וקבלת פרס בעולם הבא, שתי אלה הם תכלית כל המצוות, ותכלית תכליתן היא קרבת אלקים כי זה חפצו יתברך וזה הוא גם כן תכלית מצות המזוזה ואפס זולתו.

דער אגרות משה (יו״ד ח״ב סימן קמא ענף ג) האלט אז אפילו דער רמב״ם האלט אז ס׳איז דא במצות מזוזה ופסוקי התורה והשמות הקדושים ושמות המלאכים א שמירה. דער רמב״ם׳ס פראבלעם איז נאר ווען מ׳לייגט די מזוזה דוקא פאר די שמירה והנאה גשמית, וואס דאן איז מען מבטל די מצוה. וז״ל:

אינו כותב שהן טפשין שמאמינים בדבר שאין להאמין, אלא כתב שהן טפשין במה שמבטלין המצוה, שעושין מצוה גדולה שהיא יחוד השם כאילו הוא קמיע שזהו הטפשות וגם איסור גדול לדעתו.

הרב דר. מלך שפירא שרייבט אז דאס איז מכח דעם וואס הגר״מ פיינשטיין זצ״ל איז נישט געלעגן אין חקירה און נאר דורכגעטוהן די מבט הלכתי בלבד פונעם רמב״ם, ולא השקפת עולמו. ער האט א דין ודברים אין דעם מיט הרב חיים רפופורט אין זיין אגרות מלכי רבנן (סימן נט).

[מי אני]

בנוגע מאבד עצמו לדעת קען מען זאגן אז מ'וואלט געהרגעט די אידן ווען נישט ער קומט מעיד זיין לטובתם, און אויף זיך איז ער נישט געווען זיכער אז ער וועט שטארבן ממילא גייט עס אריין בכלל פון די הגה' מיימוניות בשם הירושלמי וואס דער ב"י ברענגט אין חו"מ סימן תכ"ו "שחייב להכניס עצמו לספק סכנה להציל חבירו שהלה ודאי והוא ספק" (אבל עיי"ש בסמ"ע שלא פסק כן). און אפי' מ'וועט זאגן אז ער איז אויך געווען בודאי סכנה איז נישט מוכרח אז מ'מעג זיך נישט מוסר נפש זיין להציל חבירו, ואפי' לשי' התוס' סנהדרין עד: אז ווען מטוט נישט קיין מעשה רציחה זאגט מען נישט יהרג ואל יעבר ווייל די סברה פון מאי חזית גייט אויף פארקערט, איז משמע בתוס' אז מען איז נאר נישט מחוייב למסור נפשו אבער מ'מעג עס טוהן (ועיין במגדל עוז להיעב"ץ אבן בוחן אות פ"ג מש"כ בזה).

דער חוות יאיר (סימן קמו) פסק׳נט, לגבי די באקאנטע מחלוקת בין ר״ע ובן פטורא ביי די קיתון של מים בב״מ סב., אז וואו עס איז נאר א ספק אז ביידע וועלן שטארבן אי ישתו שניהם זאלן ביידע טרינקער און נישט נאר איינער, וואס דאן איז וודאי אז זה ימות וזה יחיה ע״ש. דער אור שמח (הל׳ רוצח פ״ז ה״ח) טענה׳ט אז פונעם רמב״ם דארט איז אויך משמע אז מ׳דארף זיך נישט אריינלייגן אין א ספק סכנת נפשות להציל הזולת אפילו וואו עס איז א וודאי סכנת נפשות פאר יענעם אויב נישט ע״ש. דער משנה ברורה שרייבט אויך באו״ח סימן שכט ס״ק יט:

אם יש סכנה להמציל אינו מחויב דחייו קודם לחיי חבירו, ואפילו ספק סכנה נמי עדיף ספיקו דידיה מודאי דחברו, אולם צריך לשקול הדברים היטב אם יש בו ספק סכנה ולא לדקדק ביותר כאותה שאמרו המדקדק עצמו בכך בא לידי כך

‏‏(ועיין כאן וכאן.)

[מי אני]

ומענין לענין באותו ענין, דא (צום סוף) זאגט דר. דזשעף מקמעהען, אינעם קאנטעקסט פון ווען א מלחמה איז ״ריכטיג״, אז אין א פאל וואו עס איז סעלף-דעפענס אבער דאס איינציגסטע וועג מקיים צו זיין דעם הבא להורגך השכם להורגו איז אז דורכ׳ן צוזאמען מיט׳ן הרג׳ענען דעם רודף צו הרג׳ענען נאך נקיים, טאר מען דאס נישט טוהן.

ועוד אגב בענין זה, דא שרייבט הרב דר. מיכאל אברהם אינעם סוגיא פון מהותו של ״געזעץ״:

לפי הצל”ח בברכות לה. תפקידו של הפסוק הוא לצוות ולא לחדש חידושים. הציווי “לא תרצח” לא בא לחדש שאסור לרצוח או שרע לרצוח. הפסוק בא לומר שיש חובה הלכתית שלא לרצוח או איסור לרצוח. הוא הדין לפסוק על גניבה, כיבוד הורים, וכל שאר פסוקים שמצווים על דברים שברורים לכולנו מסברא הגיונית או מוסרית.

[מי אני]

אין אהל נפתלי ווערט די מעשה מיט'ן בני יששכר געברענגט מיט מער פרטים. דא ברענגען זיי צו (פון טמירין) אז דער יוסף טארלער, וועלכער האט שוין נישט געטויגט מעיקרא וטינא היתה בלבו, מיט וועמען די מעשה האט פאסירט, האט ממיר געווען עם משפחתו מכח אונס זיך ארויסצודרייען פון אַן עונש ווען מ'האט אים געכאפט שווינדלען. עכ"פ איז עס נישט געווען א קללה און האפענונג, ווי איידער פשוט א פּראַבּעבּעליסטישע מגידות/נבואה על העתיד.

[מי אני]

דער ציץ אליעזר (חט"ו סימן ע) פסק'נט אז עס איז יא א חיוב להכניס עצמו לספק סכנה אויב עס איז להציל את הרבים מוודאי סכנה. משא"כ להציל א יחיד מוודאי סכנה, ווי עס קען גאר זיין אז ער טאר נישט. חוץ בשדה מלחמה פאר א סאלדאט להכניס עצמו בספק סכנה כדי צו ראטעווען אַן אנדערע פארוואונדעטע סאלדאט, וואס מלחמה בסתם און למסור נפשו על הג' חמורות (ווען מ'צווינגט בקום ועשה) זענען שאני און וואו מ'דארף זיך מוסר נפש זיין אפילו במקום ספק, איבער וועלכע ער איז מאריך בחי"ג סימן ק ע"ש.

[מי אני]

דעם מוצ״ש ביי מלוה מלכה האט מען דערציילט א מעשה וואס האט (אָנגעבליך) פאסירט ביים מלבי״ם. אין איינע פון די שטעט אין וועלכע ער איז געווען רב, פלעג ער פארלערנען אין אווענט א לומד׳ישע שיעור פאר אפאר ת״ח. איין אווענט האט א פראסטער איד אַן ע״ה אָנגעהויבן קומען צו די שיעור. ער איז געזעצן ביים שיעור מיט א גמרא, און נישט פארשטייענדיג דעם שיעור איז ער דארט איינגעשלאפן. אזוי איז אָנגעגאנגען אווענט נאך אווענט. איין אווענט נאכ׳ן שיעור איז א מקשיב פונעם שיעור צוגעגאנגען צו אים און אים געפרעגט צי ער האלט מיט דעם שיעור? האט יענער גע׳ענטפערט אז ער קען נישט. האט אים יענער געפרעגט אז אויב אזוי פארוואס קומט ער כסדר? האט דער איד אים גע׳ענטפערט אז אסאך מאל נאכ׳ן ארבעט פלעגט ער גיין אין בּאַר טרינקען. איין טאג האט דארט אויסגעבראכן א גרויסע בּאַר פייט צווישן מענטשן, בשעת ער איז געזעצן אין די זייט און געטרינקען זיין טרינק. די פאליציי איז אָנגעקומען און ארעסטירט יעדן איינעם וואס איז נאר דארט געווען אריינגערעכענט אים אויך. ווען ער האט זיך מתנצל געווען פאר זיי אז ער האט אבסאלוט גארנישט מיט׳ן שלעגעריי און איז פשוט אַן אינאסענט בּייסטענדער, האבן זיי אים געזאגט, ״אז דו ביסט דא, ביסטו איינע פון זיי.״ זייט דעמאלט האט ער אפגעמאכט אז ער גייט זיך צוזעצן צו די לומדי תורה, ווייל אפילו אז ער פארשטייט נישט, ״אז איך בין דא מיט ענק צוזאמען, בין איך איינע פון ענק.״

עד כאן הסיפור, ווי איך האב איר געהערט.

האב איך דערנאך געשמועסט מיט מיין זוהן, צי איז די מוסר פונעם סיפור טאקע ‏סאַוּנד/קאָדזשענט? איז עס טאקע אזוי אז ״פשוט טאמער איז מען צוזאמען, איז מען דאן טאקע איינע פון זיי״? עס בויט זיך דאך אויף די פּרעמיס פון דעם וואס די פאליציי האט אים ארעסטירט על סמך זה. אבער דאס אליינס איז דאך לכאורה א faulty פּרעמיס, און זיי זענען נישט געווען גערעכט מיט׳ן אים ארעסטירן מטעם זה אלס גילט בּיי עסאָסיעישאן (וואס דאס איז דאך געווען שוואך ביי די מעשה - ער איז פשוט געווען עט די ראָנג פּלעיס עט די ראָנג טיים).

און דאס איז בפרט ביי עניני שכליים ולמען שלימות בחכמה, ווי ווערן גערעכענט אלס א ״לומד״ וכו׳, וואס ביי דעם איז דאך לכאורה, כלשון המו״נ בח״ג פנ״ד, הוא לך לבדך אין לאחר עמך בו שיתוף כלל ע״ש. והיינו, ווייל ווי דער רמב״ם שטעלט דארט אויס די היערארכיע פון מיני שלימות, איז דאס טאקע די סיבה פארוואס שלימות בחכמה איז העכער און אמיתי ווי איידער שלימות במדות, וויבאלד שלימות במדות איז נאר שייך בהצעה לזולתו, משא״כ שלימות בחכמה וואס איז לו לבדו ע״ש. (כמובן, אז דאס האט השלכות לגבי די קולטוראלע אידענטיטעט פונעם מענטש, ולמשל ווי ווייט איז א מענטש ״‏חרדי״ פשוט ווייל ער איז דארט אינעם געזעלשאפט צוזאמען.)

ואולי איז וועגן דעם שטעלט טאקע די גמרא בכתובות קיא: אז תיקון ודיבוק ע״ה לת״ח, און אז ער זאל זיין (מער) ווי ״איינע פון זיי״, איז ווי ער העלפט דעם ת״ח בפועל ממש ע״ש. והיינו, אז דאס איז א שלימות במדות להע״ה בהתנהגותו עם הת״ח, וואס העלפט ממש דעם ת״ח דירעקט צו זיין העכערע שלימות בחכמה, וואס דאס האט דערנאך א בּעקווארדס עפעקט אז ווען עס איז דא מער תיקון הגוף להת״ח שהיא קודמת בזמן, ווערט דערנאך א תיקון הנפש בחכמה מיט וואס דער ת״ח קען משפיע זיין און אויסלערנען לזולתו לכל אחד כפי תכונתו, וואס די תיקון איז קודמת במעלה, ועיין במו״נ לעיל שם בח״ג פכ״ז. (און די דיבוק לת״ח ווערט טאקע געזאגט דארט בכתובות לגבי זוכה זיין לתחיית המתים ע״ש, וואס לויט דער רמב״ם קען מען זאגן אז העיקר פון דעם איז השארת הנפש, וואס דאס איז נאר ווען מ׳עקטשועלייזט דעם שכל הנקנה מיט׳ן שלימות בחכמה וציור מושכלות אזוי אז עס זאל זיך קענען מקשר זיין מיט׳ן שכל הפועל; די טעמע פון מיין דריטע ארטיקל אינעם סעריע על הרעות. און ווי ער זאגט דארט אין פנ״ד לגבי שלימות בחכמה, ״ובעבורה יזכה לקיום הנצחי ובה האדם אדם״.) און דאס קען אויך זיין די געדאנק אונטער דעם יששכר זבולון שותפות, המובא ביו״ד סימן רמו סעיף א (ועיין בסוטה כא.) ע״ש.

ואולי איז דאס די מוסר פונעם סיפור: אז מ׳איז זיך מדבק בת״ח, אפילו בסתם, וועט מען זיך שוין פון דארט אטאמאטיש מדבק זיין נאך מער און נאך מער עד למעשה ולפועל, הן במדות והן בחכמה לפי תכונתו. הולך את חכמים יחכם (משלי יג כ).

‏(דאס אליינס אז מ׳טוהט דורך דעם איד׳ס מימרא עפ״י חכמה, איז דאך שוין בעצם א שטיקל השארה פאר אים.)

[כרם זית]

דערמאנט אביסל איבער די מצב מיט די צווילע ביישטייער.

אגב, האסט אמאל געזעהן די סיטקאם 'יונג שעלדן'? עס דערמאנט מיך פון דיר...

[מי אני]

איך האב נאנטע וועלכע זאגן מיר טאקע אז איך האב ASD/עספּערגער'ס, ענליך צו דעם שׁעלדאן קוּפּער כאראקטער...

לגבי ציווילע ביישטייער, איז עס נישט אז "וויבאלד זיי זענען דארט זענען זיי פון זיי". פארקערט, זיי ווערן גערעכענט ווי דירעקט נישט פון זיי, און דערפאר דארף מען ווי ווייט מעגליך אפבאכט געבן זיי נישט צו שעדיגן, סיידן מ'האט נישט קיין ברירה און מ'מוז אטאקירן דעם שונא וואס איז נטמן בתוכם. וואס זעהט אויס איז אז טעראריסטן מאכן טאקע נישט די חילוק, און נעמען לגמרי אָן דעם "אז דו ביסט דארט, ביסטו איינע פון זיי", און אטאקירן זיי דירעקט, און דאס איז אפילו וואו די ציווילע שטיצן נישט דוקא די אקטן פון זייער מיליטער ורעגירונג. וממילא, זאגסטו, איז דאך מדה טובה מרובה, ומאויבי תחכמני אז ביי גוטס ווערט מען זיכער גערעכענט ווי "פון זיי" אויב מ'איז דארט כסדר נעבן זיי.

[סקעפטיקער]

בענין זה, צוויי זומערס צוריק האב איך געהאט נאך אזא סארט ענליכע מעשה מיט אן אנדערן. איך בין געגאנגען אריינגעבן מיינע תפילין ומזוזות אויף צו בודק זיין. פארציילט מיר דעם סופר אז ער האט געהאט א מעשה וואו א מענטש'נס זוהן האט ל"ע באקומען א דראג פראבלעם. האט מען גע'עצה'ט דעם איד בודק צו זיין זיינע מזוזות. האט מען געטראפן אין איינע פון זיי אינעם פרשה והיה אם שמוע אז אנשטאט (דברים יא טו) "ואכלת ושבעת" איז געשטאנען "ואכלת ושתית".

אינטערעסאנט אז די זעלבע טעות וואס לייגט זיך נישט אויפן שכל א סופר זאל מאכן האלט זיך אינאיין איבערשפילן

אין 2016 האט עס פאסירט מיט א סופר שניאור ויגלר אבער אן די סגולה'דיגע חלק


אין 2019 האט עס "היינט" פאסירט


אין 2020 האט די מעשה באקומען א בארד, מיט הרב ליפקין גאר


און דא הער איך גאר אז עס האט פאסירט ביי @מי אני'ס לאקאלע סופר

[מי אני]

ס׳איז געווען ביים ״מבחר הסת״ם״ סופר אין ב״פ ביי 13 און 43. ער האט געהאט דעמאלטס אינדרויסן א בילד פון דעם טעות.

איך האב נאך זייט דעמאלטס נישט נאכאמאל אריינגעגעבן מיינע תפילין אויף צו בודק געווען, ועיין באו״ח סימן לט סעיף י ובמשנ"ב שם ס"ק כו. אבער אויפ׳ן וועג אהיים היינט פון די ארבעט בין איך עס דורכגעגאנגען, און ס׳איז נאך אלס דארט.

IMG_6707.jpeg

IMG_6708.jpeg

ער האט מיר דעמאלטס אזוי פארציילט די מעשה. קען זיין אז ער האט נישט געזאגט אז די מעשה איז געווען ביי אים דייקא, נאר איך האב אזוי פארשטאנען. אבער די דראָגס חלק האט ער מיר געזאגט. קען זיין אז ביז די מעשה איז אָנגעקומען צו אים, איז עס שוין געוואקסן כדרך כל המעשיות.

כמובן, אז די פונקט איך ברענג ארויס, בלייבט דאס זעלבע.

[סקעפטיקער]

IMG_6708.jpeg

עס איז די זעלבע בילד געברעגט אויבן, נאר די פלאץ פון די פינגערס זענען שווארץ געמאכט

פארשטייט זיך אז מיין נקודה איז נאר געווען דרך אגב, נישט אויף די עיקר נקודה פון דעם תגובה. עס האט זיך אלס געלוינט מ'זאל האבן נאך א תוכן'דיגע תגובה פון @מי אני

[מי אני]

דער אוהחה״ק (ויקרא כו ג אות כא) שרייבט עפ״י הגמרא בנדה לו:

בעלי התורה יכולין ללכת לעולם העליון כשהם חפצים ורוצים ללכת הגם שעדיין לא הגיע זמנם ולא שלח המלך אחריהם