קאסט-בענעפיט פון אינטערמערידזש וחתנות פון א תורה'דיגן שטאנדפונקט

[מי אני]

דאס ברענג איך פריער אראפ פונעם קרן אורה און דעם דברות משה דארט.

[מי אני]

וויקיפידיע ברענגט צו פון ר׳ תנחום הירושלמי (מהראשונים):

כי כל אומה מאומות העולם אין לה מציאות כי אם בלשונה ואין לה ממשות אלא בשפתה

די כוונה איז לגבי לשה״ק. די שאלה איז צי דאס קען אויך ארויפגיין אויף שפת אידיש ועפ"י הדברי יואל בפ' שמיני (וואס זיין טעזע, ובהגדרת "קדושה" על שפה ולשון, גייט דאך אין איינקלאנג מיט'ן געדאנק פון סאָשעל קאַנסטראָקשעניזם דערביי)?

וידוע הגמרא בע״ז י. בזוי אתה מאד (עובדיה א ב) שאין להן לא כתב ולא לשון (עצמי כלל) ע״ש.

אגב, כידוע איז דער ויואל משה׳ס טעזע במאמר לשה״ק, אז לשה״ק איז מעולם געווען נאר א ליטורדזשיקעל שפראך, ובכוונה דייקא אזוי מחמת קדושתו ע״ש. עס איז מיר געווען אינטרעסאנט אז אפרים דיינרד, א משכיל, אין זיין ״מחאת סופרים״ זאגט אביסל אַן ענליכן טעזע אז אפילו בדורות הנביאים:

בדורות הנביאים לא מצאנו כל זכר ורמז למרחיבי השפה, ולא השאירו לנו כל ספק בדקדוק או ספרי מלים. אות נאמן הוא, כי לא עלה על דעתם לעשות את השפה לשפת עם לדבר בה, כי על כן נקראה גם אז “קדושה” למען השתמש בה רק לשם הדת והתפלה וספרי קודש, בעוד אשר השפה המדוברת היתה שפה אחרת, ושפה מדוברת לא תוכל להיות קדושה. ועל כן לא נשאר לנו אף ספר אחד בעניני העולם או מדעי התבל בעברית מימי קדם, ובעיני ברור הדבר כי ספרים כאלה לא נכתבו אז בעברית, מלבד ספרי דברי הימים אשר נאבדו במשך הימים, כפי אשר נזכרו בכתבי הקודש.

בימי בית שני, עכ״פ בסוף תקופתו, איז טאקע לשה״ק נישט אזוי ווייט גערעדט געווארן אלס א ווערנאקיולאר גערעדטע שפראך אצל רוב העם (לעומת שפת ארמית, אשדודית או יוונית); ועיין בנחמיה יג כד. אבער בימי בית ראשון יא, כדמשמע במלכים ב חי כו, ובישעיה לו יא; לכאורה איז דאך דאס וואס די פסוקים מיינען מיט לשון ״יהודית״ וואס רוב העם האט דעמאלטס גערעדט, לעומת לשון ארמית. און ווי די אקאדעמיקער שרייבן דארט אויפ'ן פסוק במלכים:

Judean refers to the local dialect of Hebrew. Hebrew remained a spoken language, albeit in different dialectal forms, along with Aramaic until the 3rd century CE. Then it evolved into a liturgical language and a language of learned discourse and writing, like Classical Arabic and Latin. After 1,600 years, Hebrew was conscientiously revived as a mother tongue during the 19th and 20th centuries CE among Jews living in Israel

ואולי איז לויט'ן ויואל משה טאקע דאס געווען א חלק פון די פראבלעמען וחטאים של דורות של בית ראשון, שהיו לקואים בחטא ע"ז וכו', אז זיי האבן פארביליגט דעם שפראך. אבער בדורו של חזקיהו המלך, וואס דארט ווערט געזאגט די פסוקים, איז דאך די דור יא געווען ברום המעלה, וכדאיתא בסנהדרין צד: ואולי אז דאס, לשון כל העם הרגילין בפיהם, האט מען נישט געקענט צוריקדרייען ממה שהיה מקודם בדורו של אחז אביו שהיה רשע, משא"כ שאר הענינים וועלכע זענען געווען גרינגער צוריקצודרייען. אבער בדורו של זקינו יותם, וועלכער איז געווען נאך גרעסער בצדקותו (עיין בסוכה מה: ובפירוש המיוחס לרש"י על דברי הימים ב כז ב), האט מען דאך לכאורה אויך גערעדט לשון יהודית/לשה"ק. ואולי איז אבער דאס אז דער דור איז געווען ברום המעלה ברוחניות, נאר געווען ביי חזקיהו המלך כדהעיד הגמרא בסנהדרין לעיל, משא"כ הדורות של שאר המלכים, ואף אם היו המלכים עצמם צדיקים יותר מחזקיהו (ענליך צו וואס מ׳טרעפט בסנהדרין קג. ביי צדקיהו שהיה צדיק ודורו רשעים (וההיפך ביהויקים ודורו), און ביי יאשיהו ודורו באיכ״ר א נג). און צוריקדרייען די איינגעגעסענע לשון פון זיין דור מדורות הקודמים, האט מען נישט געקענט. ואולי קען זיך דער ויואל משה א ראיה ברענגען דערצו, אז די העכערע שטייסל בהעם, ווי אליקים, שבנא, און יואח, האבן טאקע געקענט און גערעדט לשון ארמית כדכתיב שם. און ער וועט זאגן אז דאס איז געווען זייער לשון חול יומיומית, ומהאי טעמא. הגם אבער אז אין די פריער-צוגעברענגטע פסוק בנחמיה יג כד, רעדט זיך אבער נחמיה אפ אז די אידן'ס קינדער זענען נישט פולקאם (עיין במלבי"ם שם) מדבר בלשון יהודית, און עס איז משמע אז דאס איז א דבר טוב וואס וואלט ווען געדארפט ווען צו זיין. און ווי דר. ראַדזשער נעם שרייבט:

Languages are created and utilized for political gains and aims. Thus, Aramaic served as colonial hegemon, as it represented continuity of several generations of political empire — from the loose Aramaean states to the Neo-Assyrians’ desire to create a single unified language, passed down to the Neo-Babylonian and Persian Empires. Accordingly, within the repatriate community, Aramaic represents the language of outsiders, associated with false gods in Jeremiah, or Babylon in Daniel. In contrast, Hebrew was the heritage language of resistance. It had little usage for economic gain or international correspondence even with other displaced and marginalized Judean groups such as the community at Elephantine. But Hebrew was the sacred language of the people’s texts, and later referred to as the "holy tongue". The hyper-awareness of their own language reaches crisis in Neh 13:24

Although the specific linguistic classification of the “language of the Ashdod” is under dispute (Edward Ullendorff suggests that “Ashododite” is literary creation of a foreign/outsider language in contrast to Hebrew), the significance lies in the ideology of the children adopting the language of a Philistia state. Ashdodite was a denigrated language of the others in contrast to Hebrew due to its association with pagan deities (1 Sam 5:5–6; Is 20:1; Jer 25:20; Amos 3:9; 2 Chr 26:6). Of particular note, the people of Ashdod are referred to as "Mamzer" in Zech 9:6, specifically referring to those children of mixed marriage (Deut 23:3). In the repatriation, the children lost their heritage language, which was natural for the children and grandchildren of immigrants. The occurrence is decried as the switch to Ashdodite demonstrates their pathway to assimilation. Such a final statement to close the collective work of Ezra-Nehemiah repeats the earlier mixed marriage crisis of Ezra 9 and sets the repatriate community to ensure their protection from assimilation in the years to come. Of course, such a recourse of dissolving such marriages violates basic social norms in modern society. But within the social context of Ezra-Nehemiah, the liminal spaces of repatriation activate a preservation of Hebrew as a deliberate display of identity negotiation

עס איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען אז דער אבן עזרא איז מפרש עה״פ (ישעיה יט חי) ביום ההוא יהיו חמש ערים בארץ מצרים מדברות בשפת כנען:

מזה נלמוד כי הכנענים בלשון הקדש היו מדברים.

און אזוי זאגט אויך אבן כספי דארט:

ואולם גם בכנען היו מדברים כלם או רבים עברי. ובכל זה הערות וסודות כי שיחות הנביאים והחכמים צריכים תלמוד.

(דער אברבנאל זאגט דארט אז דאס איז ״שקר״ ע״ש.) דאס גייט אין איינקלאנג מיט וואס דר. בּערנארד דוב ספּאלסקי ברענגט צו פון היסטאריקער אז שפת עברי/לשה״ק איז ארויסגעוואקסן אין כנען אין פארשידענארטיגע דייעלעקטן, און איז הערשט גערופן געווארן ״עברית״ בימי הרומיים. ועיין כאן.

דר. ספּאלסקי שרייבט דארט לגבי הלשון שדיברו עד חורבן בית ראשון:

Our current view of Classical Hebrew is, of course, as the majestic language of the Bible, the source of the three major religions that emerged from the small land marking the focus of three continents. What we have there is a written and literary language, forming the sacred texts of Judaism and the inspiration for the sacred texts of Christianity and Islam. It echoes many of the features of Canaanite and Ugaritic texts, and one can only assume that it was the H or High version of a diglossia written by people whose daily vernacular was less formal and possibly closer to Aramaic. The oldest Hebrew alphabet, dated as early as the fourteenth century, came to replace the elaborate cuneiform of Akkadian and the simpler cuneiform of Ugarit; it was to be replaced by the square Aramaic characters (called Suri, Syrian, in the Talmud) around the fourth century

The traditional view is of Hebrew monolingualism up to the Babylonian exile and Aramaic vernacular monolingualism plus sacred Hebrew after the return. This picture is heavily biased by the assumptions of monolingualism in traditional Jewish and modern Anglo-Saxon views (many Christian scholars wondered which language Jesus spoke, not accepting the multilingualism of the period). Such a view is linguistically naïve: an Aramaic-speaking clan moves to Canaan; becomes Hebrew-speaking by the time it goes to Egypt; keeps its language intact (for which it is praised) over several hundred years; returns and lives among Canaanite dialects, in contact with Philistines and Phoenicians; remains monolingual in Hebrew until the time of Hezekiah, when the Northern Kingdom is destroyed (about 710 BCE); is conquered by Nebuchadnezzar 100 years later, and some of its leaders and perhaps a quarter of the population are deported to Babylon; those who return fifty years later are surprised to find that those left behind intermarried with local non-Jews and speak “Ashdodese”; but (if we accept a later Talmudic view) everyone now requires an Aramaic translation to accompany the weekly Torah reading; and the rabbis produce an artificial Hebrew for their commentaries in the Mishnah

Much more likely than this traditional view is a multilingual pattern, with varying levels of individual plurilingualism, and an overall triglossia of the sort that emerged later, with use of Hebrew for higher and sacred functions and as a continuing internal spoken vernacular (though a slowly changing variety under the pressure of Aramaic and other varieties, as shown in Mishnaic Hebrew), and changing varieties of Aramaic serving both as the co-territorial variety for contact with non-Jews, with whom there was regular trade, and in many cases (such as among those with the major external contact or with the higher status associated with wealth and trade) as a regular vernacular. Hebrew was certainly maintained as the language of ritual and literature, and probably continued to be spoken as a vernacular until the destruction of the Temple and even later, but it was used, I suspect, in a multilingual pattern

***

לגבי די געדאנק פונעם קאנפליקט בין עזרא והעולים מבבל ובין העם הארץ שלא ירדו לבבל ונשארו בא״י, איז מיר געווען אינטרעסאנט צו זעהן פון דר. דזשאן מיילס, ווי ער ברענגט צו פון דר. מילאר בּאָרוֺיס אז ספר יונה איז געשריבן געווארן אין די קאנטעקסט פונעם מחלוקת:

Burrows himself read Jonah as a satire, and in this his work was only a marginal advance on a similar analysis by E.M. Good in 1965. However, in specifying the Sitz im Leben of the Jonah satire, Burrows made an original suggestion. Whereas Good had been content to situate the work generally 'as a protest... in the somewhat self-righteous reforming zeal' of the fifth century BC, Burrows inserted it in a more specific polemic context; namely, into a conflict between those Jews who remained in Palestine after the fall of Jerusalem and the exiles returning from Babylon

ער אליין לייגט צו אז דאס איז געשריבן מהנשארים בא״י אלס א פּעראָדי פון ספרי נבואה ותהלות. ועיין באשכול זו.

***

‏דא האט @סעמיט צוגעברענגט:

דער חשוב'ן גר צדק הר"ר אברהם גאלדשטיין האט געזאגט אז אויב איינער וויל זיין א איד, איז נישט גענוג אז ער "זעהט איין" אין רבוש"ע, נאר ער דארף קאנעקטען מיט די אידישע פאלק. אזוי ווי רות האט געזאגט (רות א טז) עמך עמי ואלקיך אלוקי - קודם דארף זיין ״עמך עמי״, און נאר נאכדעם קען זיין ״אלקיך אלוקי״.

[מי אני]

לגבי דעם אז ״כל אומה מאומות העולם אין לה מציאות כי אם בלשונה ואין לה ממשות אלא בשפתה״, זאגט דער נביא (צפניה ג ט) כי אז אהפך אל עמים שפה ברורה לקרא כלם בשם ה׳ וגו׳. און דער ר״י קרא איז דארט מפרש:

שידברו כולם בלשון קודש שהוא לשון מבחר.

וע״ש באבן עזרא. און דער אברבנאל איז דארט מפרש:

שבראותם נפלאות תמים דעים במלחמה והנקמה ההיא, יעיר ה׳ את רוחם לקרא כלם בשם ה׳ בלה״ק ולהתיחד לעבודתו. וזה לפי שבלה״ק לבדה נקרא ה׳ הנכבד בשמו.

והתבונן אמרו ״כי אז אהפוך אל עמים״ ולא אמר אל כל עמים, לפי שלא תוכלל אומת אדום בייעוד הזה כי הם אויבי ה׳ ותורתו ובל יראו גאות ה׳. אמנם שאר העמים מבני ישמעאל, לפי שלא נתחלפו ולא נתרחקו כפי אמונתם מהפנות התוריות כבני אדום הם יזכו בקבול האמונה האלקית, ולזה אמר הנביא בל׳ סתמי חלקי כי אז אהפוך אל עמים.

ואמר בזה מלת אהפוך לפי שקודם בנין המגדל היו כולם מדברים בלה״ק כמ״ש ויהי כל הארץ שפה אחת (בראשית יא א), וכאשר חטאו בלל הש״י את לשונם ומפני זה התחלפו האומות באומונותיהם. אמנם לעת״ל יהפוך אל עמים אותה שפה ברורה שהיה להם מקודם לדבר בלה״ק. אך אמנם לא נאמר כאן שהעמים ההם ידברו בלה״ק בשלימות כבני ישראל, אלא שיהפוך לבבם לקרא כולם בשם ה׳ בשפה ברורה, ר״ל שימצא שגור ומלומד בפיהם ה׳ הנכבד ושם אלהים אחרים לא יזכירו וזה בלבד ידברו בלה״ק, כלומר שם הא-ל ית׳ השם ה׳.

עכ״פ בלייבט דאס נאר, עכ״פ לשאר העמים לעתיד, א ליטורדזשיקעל שפראך לגבי עבודת ה׳.

ואולי גייט דאס וואס ער זאגט לגבי אומות הישמעאלים (וידוע הרמב״ם בהל׳ מלכים פי״א ה״ד; הגם שחלק מעלה זה שם ג״כ להנוצרים ע״ש, וואס אדום האט מען צאמגעשטעלט מיט די נוצרים, ועיין באבן עזרא בישעיה סג א), אין איינקלאנג מיט וואס דער רמב״ם האט געשריבן לגבי לשון ערבית אז מקורה מלשה״ק והוא לשון משובש מלשון הקודש.

אגב, שד״ל ברענגט אראפ אויפ׳ן פסוק ביים דור הפלגה (בראשית יא א) ויהי כל הארץ שפה אחת ודברים אחדים:

דעת Vitringa וקלעריקוס שאין הכוונה אלא הסכמה ועצה אחת, כענין פה אחד (דברי הימים ב חי יב) וקול אחד (שמות כד ג). אך מה שכתוב למטה אשר לא ישמעו איש שפת רעהו, מוכיח שהענין כפשוטו שהיו כלם מדברים לשון אחת.

(דאס איז בתוך די ברייטערע דיון איבער און צי עס איז דא/געווען איין פּראָטאָ-הוּמען שפראך, פון וועלכעס אלע שפראכן כהיום שטאמען ענדגילטיג דערפון. וידוע מש״כ הבנין יהושע על אבות דר״נ (לז ב) בשם הרמב״ם, אז ווען נישט מ׳לערענט אויס א קינד א שפראך, וואלט ער בסתם פון זיך אליינס גערעדט לשה״ק ע״ש. אבער דער רד״ל בפרקי דר׳ אליעזר (פכ״ו אות ח) שרייבט אז לפי הרמב״ם איז דאס נישט אזוי, הגם ער האלט יא אז לשה״ק איז די אור-שפראך פונעם מענטשהייט ע״ש.)

רד״צ האפמאן איז דארט מפרש:

כל עוד האנושות עוינת את האלקים, הרי שיש בפירודה לעמים שונים בעלי שפות שונות, לעמים אויבים ומקנאים זה בזה, משום טובה ואושר לה כולה. רק כאשר יתאחדו כל העמים כולם כדי להסתפח בנחלת אלקי אמת לעשות רצונו ולעבוד עבודתו, רק אז יהיה באחדותם משום ברכה להם, והאחדות הזאת תתקיים לנצח. אחדות עמים כזאת היא היא שנבאו נביאים כי עתידה היא לבוא, והיא היא מטרת תולדות האנושות. או אז תתגשם — בניגוד לבלבול הלשונות המתואר בפרקנו — נבואתו של הנביא צפניה (צפניה ג ט) ״כי⁠ אז אהפך אל⁠ עמים שפה ברורה, לקרא כלם בשם ה׳ לעבדו שכם אחד״.

(ואגב איז אינטרעסאנט וואס דער אבן עזרא שרייבט דארט: ״וטעם דברים אחדים – בעבור שימצא היום בכל לשון דברים שלא יבינום כל אנשי הלשון, ובימים ההם דברי חכם וכסיל היו אחדים.״ ועיין באשכול זו מ@יידל און אין זיין ארטיקל אין וועקער 16.)

[מי אני]

זשאַן-פּאָל סארטרע האט געשריבן לגבי זהות יהודי ויחסה לאנטיסעמיטיזם:

The Jews who surround us today have only a ceremonial and polite contact with their religion. I once asked one of them why he had his son circumcised. He replied: “Because it pleased my mother, and because it’s the right thing to do.” “And why does your mother hold to it?” “Because of her friends and neighbors.” I realize that these overly-rational explanations conceal a secret and deep-seated need to attach oneself to tradition and, in default of a national past, to give oneself roots in a past of rites and customs. But that is just the point: religion is here only a symbolic means. At least in Western Europe the Jewish religion has been unable to resist the attacks launched by rationalism and by the Christian spirit; atheistic Jews whom I have questioned admit that their dialogue on the existence of God is carried on against the Christian religion. The religion which they attack and of which they wish to rid themselves is Christianity; their atheism differs in no way from that of a Roger Martin du Gard, who says he has disengaged himself from the Catholic faith. Not for a moment are Jews atheistic against the Talmud; and priest, to all of them, means the vicar, not the rabbi

Thus the facts of the problem appear as follows: a concrete historical community is basically national and religious; but the Jewish community, which once was both, has been deprived bit by bit of both these concrete characteristics. We may call it an abstract historical community. Its dispersion implies the breaking up of common traditions, and it was remarked above that its twenty centuries of dispersion and political impotence forbid its having a historic past. If it is true, as Hegel says, that a community is historical to the degree that it remembers its history, then the Jewish community is the least historical of all, for it keeps a memory of nothing but a long martyrdom, that is, of a long passivity

What is it, then, that serves to keep a semblance of unity in the Jewish community? To reply to this question, we must come back to the idea of situation. It is neither their past, their religion, nor their soil that unites the sons of Israel. If they have a common bond, if all of them deserve the name of Jew, it is because they have in common the situation of a Jew, that is, they live in a community which takes them for Jews. In a word, the Jew is perfectly assimilable by modern nations, but he is to be defined as one whom these nations do not wish to assimilate

Thus, to know what the contemporary Jew is, we must ask the Christian conscience. And we must ask, not “What is a Jew?” but “What have you made of the Jews?” The Jew is one whom other men consider a Jew: that is the simple truth from which we must start. Thus the Jew is in the situation of a Jew because he lives in the midst of a society that takes him for a Jew

That Jewish community which is based neither on nation, land, religion nor material interest, but only on an identity of situation, might indeed be a true spiritual bond of affection, of culture, and of mutual aid

Whatever he does, his course has been set for him. He can choose to be courageous or cowardly, sad or gay; he can choose to kill Christians or to love them; but he cannot choose not to be a Jew. Or, rather, if he does so choose, if he declares that Jews do not exist, if he denies with violence and desperation the Jewish character in himself, it is precisely in this that he is a Jew. I who am not a Jew, I have nothing to deny, nothing to prove; but if the Jew has decided that his race does not exist, it is up to him to prove it. To be a Jew is to be thrown into — to be abandoned to — the situation of a Jew; and at the same time it is to be responsible in and through one’s own person for the destiny and the very nature of the Jewish people. For, whatever the Jew says or does, and whether he have a clear or vague conception of his responsibilities, it is as if all his acts were subject to a Kantian imperative, as if he had to ask himself before each act: “If all Jews acted as I am going to do, what would happen to Jewish life?” And to the questions he asks himself (what would happen if all the Jews were Zionists, or if, on the contrary, they were all converted to Christianity? If all Jews denied they were Jews? etc.), he must make reply, alone and unaided, by choosing himself

עס איז אויך אינטרעסאנט וואס ער שרייבט דארט:

Until the 19th century the Jews, like women, were in a state of tutelage; thus their contribution to political and social life, like that of women, is of recent date. The names of Einstein, of Bergson, of Chagall, of Kafka are enough to show what they would have been able to bring to the world if they had been emancipated earlier. But that is of no importance; the fact is there. These are Frenchmen who have no part in the history of France. Their collective memory furnishes them only with obscure recollections of pogroms, of ghettos, of exoduses, of great monotonous sufferings, twenty centuries of repetition, not of evolution. The Jew is not yet historical, and yet he is the most ancient of peoples, or nearly so. That is what gives him the air of being perpetually aged and yet always young: he has wisdom and no history

[מי אני]

דר. דערעק פּענסלאַר שרייבט (און זאגט) במשנתו של טעאדאר הערצל לגבי זהות היהודי:

Even though Herzl himself was not religiously observant and he knew that many Jews in his day were not religiously observant, Herzl still saw the Jewish religion as a unifying force. He wrote that what unites Jews might ultimately be a sense of ethnicity, but that it is often defined through religion. The religion is ultimately a bond, even if we’re not religious people. Herzl believed that Jews shared a common sense of relationship with the God of Israel. Herzl’s novel Altneuland about an ideal future Jewish homeland is peppered with references to God, although the homeland he envisions is entirely secular


The story of Moses mattered a great deal to Herzl, largely because he thought he was a second Moses. He did not believe that Jews could be defined in racial terms because Jews from different parts of the world look so different. I think he was actually on to something about modern Jewish identity, which often flees from religion yet still relies on it

אין זיין בוך/ביאגראפיע איבער הערצל שרייבט ער:

Herzl hoped to appeal to Jewish religious passion but would not allow it to compel observance or dictate affairs of state. “We shall let everyone find salvation over there in his own way,” he noted briskly. In the “Address to the Family,” he writes, “Faith unites us, science makes us free. . . . We shall restrict the clergy to their temples, just as we shall restrict our professional soldiers to their barracks.” Herzl saw the role of religion in the future Jewish state as circumscribed yet essential, just as the essence of Jewish peoplehood lay in a religion that Herzl himself barely observed. It is a fundamental paradox that, as Herzl noted, “The only thing by which we still recognize our kinship is the faith of our fathers”

The paradox was even deeper than that: although in June Herzl wrote about Jewishness deriving from religion, a month later he claimed that Jewishness had “nothing to do with religion” and that all Jews “are of the same race.” Four months after that, he appeared to contradict himself yet again when he met the Anglo-Jewish author Israel Zangwill, whom Herzl described as a “long-nosed, Negroid type, with very woolly deep-black hair.” A racial definition of Jewishness, Herzl wrote, makes no sense “if I so much as look at him and at myself. . . . We are an historical unit, a nation with anthropological diversities. This also suffices for the Jewish State. No nation has uniformity of race.” However difficult it was for Herzl to define what it meant to be Jewish, he was consistent in believing it to center around ideas, feelings, and aspirations rather than material or biological factors

***

ולגבי דעם אז ס'איז מעגליך אז עם ישראל שטאמט באמת מעיקרא פון א שבט צי שבטים של עם כנען וועלכע האבן זיך אפגעטיילט (און אריינבאקומען אנטלאפענע עבדים פון מצרים), שטייט אין פסוק ביחזקאל (טז ג) כה אמר ה' אלקים לירושלם מכרתיך ומלדתיך מארץ הכנעני אביך האמרי ואמך חתית, וע"ש בהמפרשים. אבער די אקאדעמיקער שרייבן דערויף:

The indigenous inhabitants of Canaan were idolaters, and Ezekiel is thus suggesting that Jerusalem has idolatrous antecedents and is therefore predisposed to sin. The Bible generally suggests that Israel's origins were elsewhere, and that they must be distinguished from the native Canaanites (see esp. Deut. 20.16-19). Some modern scholars, however, believe that this statement reflects the historical truth that the people Israel originated in the land of Israel by differentiating itself from the native Canaanites

דער תפארת ישראל שרייבט טאקע על המשנה במגילה פ״ד מ״י איבער דעם אז ר״א האט נישט געוואלט מ׳זאל לערנען ומפטיר זיין די פרקים ביחזקאל על תועבת ירושלים:

דכתיב בה אביך אמורי ואמך החיתית, דמשמע שעיקרן ושרשן רע, וזה בזוי טפי לישראל, ואין ראוי לפרסמו דחיישינן לכבוד ישראל

דער מלאכת שלמה ברענגט דארט צו עפ״י הלבוש באו״ח סימן תצג:

ור' אליעזר פליג ארבנן וס"ל דלא לימרוה בצבור ולא משום שגנאי להזכיר תוכחות תועבו' ירושלם במעשיהם דודאי בתוכחות המעשים ראוי להוכיח בם את ישראל ככל הפטרות של שבתות השנה רק הפטרה זו ס"ל לר"א שלא לאמרה בצבור משום שבנגלה ממנה נגע הנביא מאד ביחוסן של ישראל ולגנאי שקרא אברהם אמורי ושרה חתית וס"ל שזה גנאי גדול לכל ישראל לקרות ולתרגם ברבים לכנות אברהם בשם אמורי ושרה בשם חתית לכך ס"ל לר"א שלא להפטיר בה שלא ליגע בכבוד ישראל לגנאי ודייקא נמי דמשו' כבוד יחוס ישראל היה מקפיד ר' אליעזר ולא משום המעשים הרעים שהוזכרו בה שהרי כשגער בההוא גברא שהיה קורא לפניו הפטרה זו לפ' שמות מפני שהיה סובר כרבנן וכמו שפסקו כל הפוסקים גער בו ר"א ואמר עד שאתה בודק בתועבות ירושלם בדוק בתועבות אמך ואי משום הזכרת מעשיהם הרעים כאותו חכם שחשב כן היה לו לומר בגערתו צא ובדוק בתועבות מעשיך הרעים שיש בעצמך תועבות אמו מה לו להזכיר אלא ע"כ היינו טעמא משום שעיקר רוגזו וכעסו שהיה לו עליו היה מחמת שנגע ביחוס של ישראל לגנאי לכך רצה להראות בגערתו מאיזה טעם קצף עליו דהיינו משום כבוד היחוס ומה שהזכיר בגערה לישנא שאתה בודק בתועבות ירושלם ולא אמר לו עד שאתה בודק בייחס אבותינו צא ובדוק וכו' היינו משום שכל כך הי' מדקדק אפי' ברגזו שלא להוציא מפיו גנאי יחס האבות ברבים לכנות אברהם אמורי ושרה חתית וסמך שרוב העולם יבינו הדבר כשישמעו גערתו ברמז בלשון צא ובדוק בחטאת אמך

(ואגב, ידוע שיטת דר. שלמה זנד.)

[דיכטער]

אז דו דערמאנסט דר.שלמה זנד, איז אפשר אינטערעסאנט אנצומערקן אז ער שטיצט, אדער אפילו שטיפט, דער טעאריע וועלכע לויטעט אז אשכנז'ישע אידן שטאמען, הויפטזעכערליך פון כוזר. ניין?
(ס'סתם אזוי אן אינטערעסאנטע ארגומענט, ס'ווערט ערגעץ דיסקוסירט?)

[מי אני]

יא יא. ווי איך האב דא צוגעברענגט:

דר. שלמה זנד׳ס גאר קאנטראווערסיאנאלע טעזע איז אז אידענטום כהיום שטאמט טאקע נישט פון די אומה וואס איז געווען אין א״י פאר׳ן חורבן בית שני, וואס באדייט אז די אשכנזים שטאמען פון גוים אין יענע לענדער וואס האבן זיך מגייר געווען [כוזרים וכדומה; אידישקייט איז דאן יא געווען א ״מיסיאנערישע״ רעליגיע וואס האט אקטיוולי געזוכט מגייר צו זיין] (ומענין לענין באותו ענין עיין כאן). ווי אויך זיין טעזע אז דאס׳ן האבן א ״היימלאנד״ איז נישט בעצם בתוך די אריגינעלע טעאלאגיע פון אידישקייט [״א״י״ איז מער אן אבסטראקטע אידעאל בתוכה].

‏דא האט מען געשמועסט דערפון. ועיין שם בכל האשכול.

ועיין ‏כאן בדברי.

[מי אני]

דר. קעטערין סאַוּטוואָד קלערט (ועפ״י דר. פיליִפּ גולאמב ודר. אוריה קים) אז די מעשה פון פילגש בגבעה איז רעדאגירט געווארן אין איר ענדגילטיגן פארמאט ווי אונז האבן זי, בתקופת עזרא. און דאס איז געווען צו שטעלן א נאראטיוו בתוך סיפור איבער דאס אז זהות ״ישראל״ איז אז זיי זענען גרייט צו גיין במלחמה, אפילו אקעגן אינעווייניגע, לבער הרעה מקרבם. אין די סיפור איז שבט בנימין אט די ״אנדערע״ וואס זענען נישט, אין די קאנטעקסט, ״ישראל״.

און די געדאנק פון די שבועה שלא ליתן בנות לשבט בנימין, איז געווען א רמז שלא יתחתנו העולים מבבל עם יושבי עם הארץ. און פונקט אזוי ווי שבט בנימין איז אויך בעצם געווען מבני ישראל אבער מ׳האט אים אויסגעשלאסן און ווערן גערעכענט ווי ״אנדערע״ ווייל ער פירט זיך נישט כהוגן, כן הוא ‏בבני ישראל עם הארץ שנשארו בארץ ישראל ולא הלכו בגולה.

און דאס איז וואס די סיפור ברענגט ארויס אין א פּאלעמישן אופן צום סוף, מיט די ערמה וואס זיי האבן געטוהן ליתנו נשים לבני בנימין שלא יכרות שבט מישראל. וואס דאס איז געווען אדער דורכ׳ן אויסהרג׳ענען א גאנצע שטאט און פאנגן זייערע בתולות, אדער כאפן און פאנגן מיידלעך החולות בכרמים. דאס איז די פרייז מ׳דארף (עווענטועל) צאלן כדי צו בלייבן ביחד, זייענדיג אז זיי זענען פארט עטניש ״בני ישראל״, און אריינעמען די סארט ״אנדערע״ וואס פירן זיך נישט כהוגן בתוכינו. אבער אט אזא אומעטישע התנהגות האט דאך גורם געווען די מלחמה און די טיילונג והתבדלות וואס מ׳האט געמאכט מיט זייער אויסשליסונג מעיקרא. און דאס לוינט זיך נישט - די אחדות צום סוף איז אַן איראנישע און איז קיין אחדות נישט.

‏אגב, ובזה איז סתם אזוי אינטרעסאנט אז דער אברבנאל שרייבט בשופטים כא כד אז די מעשה פון פילגש בגבעה האט פאסירט כשהיה שמשון שבוי אצל הפלשתים ע״ש. און שמשון האט טאקע געהייראט בנות עכו״ם, און דלילה אשתו איז טאקע געווען דער גורם אז ער איז געפאנגען געווארן דורך אויביו הפלשתים.

[מי אני]

פּראפעסאר נעמי גרץ שרייבט אז די סיפור פון דינה ושכם איז געשריבן געווארן אלס א פּאלעמיק קעגן חתנות ולחזק האיסור. עס איז קעגן דאס וואס מ'טרעפט אין אנדערע חלקים פון די תורה וואו עס איז יא געווען חתנות (כגון יהודה עם בת שוע, יוסף עם אסנת (ודלא כהפרדר"א פל"ח שאכן היתה בתה של דינה), ומשרע"ה עם ציפורה); וויבאלד די ענין פון גירות, וואו דער גוי ווערט א איד ואין כאן איסור חתנות, איז ערשט צושטאנד געקומען בימי חז"ל, וכדטען דר. ישעיה כהן. אבער דאס וואס יעקב האט זיי פארגעהאלטן בברכותיו אז ארור אפם וגו', איז קעגן דעם אנטי-חתנות פּאלעמיק.

דאס גייט אין איינקלאנג מיט דר. קריסטאף לעווין'ס סברא (עפ"י דר. יאיר זאקאוויטש) אז מ'האט ערשט שפעטער אריינגעשטעלט דאס אז דינה איז נאנס געווארן דורך שכם. מעיקרא (בריש תקופת בית שני) איז דאס געווען אז זיי האבן זיך פארליבט און ער האט זיך געדארפט מל'ן כדי מ'זאל קענען הייראטן. און דערנאך איז די מילה אויסגעברייטערט געווארן לכל אנשי עיר שכם. ערשט שפעטער האט מען אריינגעשטעלט אז עיר שכם איז אויסגעהרג'עט געווארן, וויבאלד אז נישט וואלט דאך אויסגעקומען פון די מעשה אז עס זענען דא בני ישראל וועלכע שטאמען פון כנענים ממש (ועיין בשיטת ר' נחמיה בב"ר פד כא דהשבטים אכן נשאו כנעניות, ועיין בדעת זקנים עה"פ, בראשית לז לה, וכל בנותיו ע"ש); און ס'איז טאקע געווען עפ"י די געדאנק פונעם איסור חתנות. ועפי"ז איז שפעטער אריינגעשטעלט געווארן אז דינה איז בכלל נאנס געווארן ע"י שכם און געהאלטן געווארן ביי אים אין שטוב.

דר. דוד פרענקל שרייבט ענליך (ומעיקרא איז די סיפור געווען וואו מ'האט פשוט איינגענומען שכם ע"י ערמה) און ברענגט ארויס אז אריגינעל איז די סיפור געווען ענליך צו ווען שמשון הגיבור האט געזעהן א בת פלשתי אין תמנה און געבעהטן זיינע עלטערן אז ער וויל איר הייראטן (שופטים יד א-ב).

דר. קאלום קארמייכעל לייגט צו אז די נעמען פון ״חמור״ און ״שכם״, וועלכע איז די שכמו של החמור, זענען allusions צו דענעגרעיטן כנענים אלס עם הדומה לחמור. ער לערענט אויף אפ אז דאס וואס יעקב זאגט צו יהודה (בראשית מט יא) אסרי לגפן עירו ולשרקה בני אתונו כבס ביין לבשו ובדם ענבים סותו, איז א משל צו דאס אז יהודה האט פארלוירן זיינע קינדער עֵר ואונן. והיינו, ווייל בני יעקב ומשפחתו ווערן פארגליכן צו א כרם (לדוגמא בתהלים פ ט, ישעיה ה א), און יעקב האט געוואוסט אז יהודה איז דער וואס האט פארקויפט יוסף ויטבול כתונתו בדם. ולכן זאגט ער אים אז ער איז צוריקגעצאלט געווארן אויפ׳ן זעלבן אופן מיט זיינע קינדער, וואס ווערן פארגליכן צו צווייגן אין יעקב׳ס כרם, און ער האט, בדרך משל, געוואשן זיין כתונת בדמיהם ובדמי הענבים של כרמו (ועיין בב״ר פה ב וואו ר׳ יוחנן זאגט אז פרשת יהודה ותמר איז נאך פרשת מכירת יוסף כדי לסמוך הכר הנאמר בכתונת יוסף ליעקב, להכר הנאמר בתמר ליהודה.) און וועגן דעם זאגט יעקב ״אסרי לגפן עירו״ לרמז לעֵר בן יהודה, און ״בני אתונו״ איז צו דאס אז זיינע קינדער זענען געווען מבת איש כנעני שנדמו לחמור והנקיבה לאתון. און דערנאך איז יעקב ממשיך מיט ״לבן שינים״, לרמז אז יהודה האט דערנאך געהאט מיט תמר ״שני״ תאומים ״בנים״.

ער זאגט ווייטער אז דאס איז די רמז בהאיסור בכלאי הכרם (דברים כב ט) עם ״תמר״ שהיתה כנענית (דלא כהמדרש בב״ר פה י שהיתה בתה של שם בן נח). ולכן איז דער פסוק ממשיך דערנאך בהאיסור של דישת שור וחמור יחדיו. ווייל ״דישה״ מיינט אויך בעילה במקרא, און די רמז איז אין דעם אז מ׳האט נישט צו הייראטן א ״חמור״ מכנען. דערנאך איז די פסוק ממשיך מיט איסור שעטנז, והוא ג״כ לרמז לזה וואו ״לבוש״ קען מיינען א ווייב (וכעין במלאכי ב טז), און במעשה תמר עם יהודה האט זי מחליף געווען איר לבוש מבגדי אלמנותה כדי לפתותו שיחשביה לזונה. און פשתן טרעפט מען ביי זונות, כמו ברחב הזונה (יהושע ב ו), לעומת בגדי צמר וואס איז ווייניגער ציענד ולהמקום שהלך אז יהודה לגזוז את צאנו. און דאס איז די כוונה בהרמז בהאיסור לערבם יחד אז מ׳זאל נישט טוהן ווי אים. ולכן אויך איז דא דארט דערנאך די מצוה פון גדילים תעשה לך וגו׳, וועלכע איז דאך אז (במדבר טו לט) ולא תתורו אחרי לבבכם ואחרי עיניכם אשר אתם זונים אחריהם. און דערנאך איז טאקע די פסוק ממשיך מיט די פרשה פון מוציא שם רע, וואו מ׳ברענגט און מ׳איז מברר ״כשמלה״ אז די ארוסה האט טאקע נישט מזנה געווען.

ער זאגט אז דאס איז אלעס געשריבן געווארן ברמז, כדי אז די סתם המון עם זאל נישט כאפן אז מ׳קריטיקירט יהודה.

[כרם זית]

לפי וואס דו ברענגסט פון דר. קעטערין סאַוּטוואָד, קען מען אפשר זאגן אז מען האט גענומען אין די מעשה שבט בנימין אלס די אומעטיש'ע וויבאלד מרדכי איש ימיני האט דאך, ווי עס זעט אויס פון די סיפור המגילה, נישט געהאט קיין פראבלעם מיט'ן הייראטן משאר העמים. און קען זיין אז דאס איז די טעם פארוואס די מגילה פירט אויס 'ורצוי לרוב אחיו' - וויבאלד ער האט מתיר געווען אינטערמערידזש. (ואפילו אויב מען וועט זאגן אז מגילת אסתר איז א משל און נישט דוקא א היסטאריש'ע געשעניש, טוט עס אבער פארט מרמז זיין די שטאנד פון שבט בנימין בזמן ההיא.)

בכלל שטימט איר טעאריע כמין חומר מיט דעם וואס די פסוק פילט פאר וויכטיג צו לאזן הערן אז דער איש לוי איז געווען אויפן וועג צום משכן (שופטים יט, יח.), ווי צו זאגן אז די בית המקדש האט נישט געהאט קיין שום חשיבות ביי די בני בנימין.

ווי אויך איז דער בעל הפילגש געווען א 'לוי' וואס וואלט ווען געדארפט מכובד ווערן אלס זיין שטאנד אין עבודת המקדש.

און מען קען שפעקעלירן אז די סיבה פארוואס די בני בנימין זענען נישט געווען אינטערעסירט אין די עבודת המקדש (הגם עס איז געווען בנחלתם. ואולי זה הטעם להבאישם בהסיפור שלא ירימו ראשם נגד הכהנים - שבטו של עזרא), וויבאלד אינז געפינען כמה פעמים (כגון שופטים ג, טו, ושם כ, יז.) אז די בני בנימין זענען געווען געלינקטער ממילא האבן זיי דאך נישט געקענט טון קיין שום עבודה אין די בית המקדש האבן זיין זיך געפילט אפגעפרעמט.

[קהל'ס נער]

מענין לענין באותו ענין האט דא @יידל אראפגעברענגט אַן ארטיקל איבער ״מיהו חרדי?״ עס איז אינטרעסאנט צוצושטעלן דערצו דאס וואס הרב דר. מיכאל אברהם שרייבט:

לפני כמה שנים השתתפתי בלוויה של אדם יקר (אביו של גיסי) שהיה ממקימי יד חנה, הקיבוץ הקומוניסטי (היחיד בישראל). האווירה הייתה נוגה מאד, מעבר לפטירתו של אותו אדם הייתה תחושה שזו לוויה לתנועה הקומוניסטית בישראל (מק"י). מן הדברים שהושמעו שם ניתן היה להבין שכמעט כל מי שנמנה עליה נמצא במקום, ולא היו שם כל כך הרבה אנשים. לאחר מכן יצא לי לשוחח עם פרופ' לכלכלה, חבר התנועה הקומוניסטית, וניסיתי להבין במה בדיוק הוא דוגל, ובעיקר מהי האוטופיה שלו/שלהם. הוא אמר בכנות ראויה להערכה שאין להם אוטופיה והם לא חותרים לקראת מצב אידאלי כלשהו מפני שהם עצמם לא יודעים להגדיר את האידאל הזה. הם מבינים היטב שאי אפשר כיום בלי כלכלת שוק חופשית, אבל הם מנסים לתקן עוולות באופן מקומי. תהיתי במה הם עדיין קומוניסטים. רבים מנסים לתקן עוולות, ואם אין מולם חזון אוטופי מסוים וכולל, מה בדיוק ההבדל בינם לבין שאר מתקני עולם וחברה. הוא לא בדיוק ידע לענות לי. זוהי תופעת האינרציה האידאולוגית. אתה ממשיך להחזיק באידאולוגיה כלשהי, אבל במנותק מתכניה המקוריים. לכאורה רק הכותרת נשמרת אבל כל מה שתחתיה השתנה או נעלם.

חשבתי אז שאנשים רבים מגוונים אידאולוגיים שונים נוהגים באופן דומה. אני פוגש לא מעט אנשים שגדלו בחברה החרדית, ובהשקפותיהם כיום אין מאומה מן החרדיות. הם דוגלים בציונות ובשותפות מלאה עם כלל החברה בישראל, בעבודה לפרנסתם, בחשיבותה של השכלה כללית, בפתיחות לעולם הרחב ולערכיו, בגישה ליברלית וגמישה יותר להלכה, בשוויון לנשים ועוד. כשאני שואל אנשים כאלו באיזה מובן הם עדיין חרדים, הם לא בדיוק יודעים לענות לי. הם חשים שייכות לחברה החרדית אבל לא שותפים לאף אחד מערכיה ורעיונותיה. זוהי אינרציה סוציולוגית או אידאולוגית בדומה לזו שתיארתי למעלה.

ס׳איז קולטור וואס איז א פשוטע זאך.

רוב חסידים היינט קוים וואס זיי ווייסן וואס חסידות מיינט, (אזוי ווי די גמ׳ זאגט אז בימינו איז נישט עכט דא קיין יין נסך ווייל די עובדי עבודה זרה ווייסן קוים וואס זיי טוען, ס׳סתם אלץ ווייל אזוי האט דער טאָטע געטוהן)
איז וואס מיינט ער צי זאגן אז ער איז א חסיד? אז קולטוראל גערעדט איז ער א חסיד.

[מי אני]

דר. נעמי סיידמאן זאגט לגבי דער יידישיסט דר. מאקס וויינרייך אין זיין מתרגם זיין פרויד'ס ווערק אין יידיש, און ווי דאס (דברים ד ו) רק עם חכם ונבון הגוי הגדול הזה איז וואס געבט דעם תואר ״עם הנבחר״ לישראל שאינו מאמין:

Max Weinriech attempted to understand the deep unconscious roots of Jewishness. What he sought to understand was not the Jewish religious tradition, as he was an atheist like Freud, but what this thing of "Jewishness" was and how it got transmitted from parent to child. He understood that this is not genetically but unconsciously. One of his great discoveries was that the Jewish religion was actually a kind of compensatory mechanism for the narcissistic blow of anti-Semitism. So Weinriech says that the whole idea of the chosen people compensates Jews for the the fact that everyone hates them, but it's also true that everyone hates them because they think they're the chosen people. He says the problem is that what happens when you don't believe in God anymore? Who's going to choose you then?

I don't think it's a problem. I think it's perfectly possible to believe you're the chosen people without God, as I myself continue to believe, because it's one of those deep things. But what Weinriech said is that the famous Jews provide a certain kind of chosenness; a substitute. Jews now pride themselves not on the fact that God thinks they're great, but because all the smart people in the world are Jews. He then says, "look there's Marx and there's Einstein" (he doesn't say Freud, interestingly, because that would have been a little weird because he's writing a Freudian analysis

ועיין כאן. דאס דערמאנט אביסל פון וואס ארטור שאָפּענהאַוּער האט געשריבן לגבי נעשאנעליזם:

The cheapest sort of pride is national pride; for if a man is proud of his own nation, it argues that he has no qualities of his own of which he can be proud; otherwise he would not have recourse to those which he shares with so many millions of his fellowmen. The man who is endowed with important personal qualities will be only too ready to see clearly in what respects his own nation falls short, since their failings will be constantly before his eyes. But every miserable fool who has nothing at all of which he can be proud adopts, as a last resource, pride in the nation to which he belongs; he is ready and glad to defend all its faults and follies tooth and nail, thus reimbursing himself for his own inferiority

[מי אני]

לגבי לשון יהודית און די אינעוויטעבּל עוואלושאן פון שפראכן, איז מיר געווען אינטרעסאנט צו זעהן דעם זכר יהוסף (סימן יט) אין די קאנטעקסט פון צולייגן צו/טוישן נוסח התפילה אין אנדערע שפראכן:

IMG_6779.jpeg

‏ער איז מאריך דארט איבער פיוטים בכלל והתפילות שהן בלשון ארמית.

ולפי הנ״ל אז אַן אומה האט נאר א זהות ומציאות ע״י לשונה, קען די געדאנק זיין דערין וואו מ׳וויל האלטן א נאראטיוו אז זהות ״ישראל״ איז לא השתנה מעולם, לעומת שאר העמים ולשונותיהם.

[מי אני]

ולגבי דעם אז ס'איז מעגליך אז עם ישראל שטאמט באמת מעיקרא פון א שבט צי שבטים של עם כנען וועלכע האבן זיך אפגעטיילט (און אריינבאקומען אנטלאפענע עבדים פון מצרים), שטייט אין פסוק ביחזקאל (טז ג) כה אמר ה' אלקים לירושלם מכרתיך ומלדתיך מארץ הכנעני אביך האמרי ואמך חתית, וע"ש בהמפרשים. אבער די אקאדעמיקער שרייבן דערויף:

The indigenous inhabitants of Canaan were idolaters, and Ezekiel is thus suggesting that Jerusalem has idolatrous antecedents and is therefore predisposed to sin. The Bible generally suggests that Israel's origins were elsewhere, and that they must be distinguished from the native Canaanites (see esp. Deut. 20.16-19). Some modern scholars, however, believe that this statement reflects the historical truth that the people Israel originated in the land of Israel by differentiating itself from the native Canaanites

דער תפארת ישראל שרייבט טאקע על המשנה במגילה פ״ד מ״י איבער דעם אז ר״א האט נישט געוואלט מ׳זאל לערנען ומפטיר זיין די פרקים ביחזקאל על תועבת ירושלים:

דכתיב בה אביך אמורי ואמך החיתית, דמשמע שעיקרן ושרשן רע, וזה בזוי טפי לישראל, ואין ראוי לפרסמו דחיישינן לכבוד ישראל

דער מלאכת שלמה ברענגט דארט צו עפ״י הלבוש באו״ח סימן תצג:

ור' אליעזר פליג ארבנן וס"ל דלא לימרוה בצבור ולא משום שגנאי להזכיר תוכחות תועבו' ירושלם במעשיהם דודאי בתוכחות המעשים ראוי להוכיח בם את ישראל ככל הפטרות של שבתות השנה רק הפטרה זו ס"ל לר"א שלא לאמרה בצבור משום שבנגלה ממנה נגע הנביא מאד ביחוסן של ישראל ולגנאי שקרא אברהם אמורי ושרה חתית וס"ל שזה גנאי גדול לכל ישראל לקרות ולתרגם ברבים לכנות אברהם בשם אמורי ושרה בשם חתית לכך ס"ל לר"א שלא להפטיר בה שלא ליגע בכבוד ישראל לגנאי ודייקא נמי דמשו' כבוד יחוס ישראל היה מקפיד ר' אליעזר ולא משום המעשים הרעים שהוזכרו בה שהרי כשגער בההוא גברא שהיה קורא לפניו הפטרה זו לפ' שמות מפני שהיה סובר כרבנן וכמו שפסקו כל הפוסקים גער בו ר"א ואמר עד שאתה בודק בתועבות ירושלם בדוק בתועבות אמך ואי משום הזכרת מעשיהם הרעים כאותו חכם שחשב כן היה לו לומר בגערתו צא ובדוק בתועבות מעשיך הרעים שיש בעצמך תועבות אמו מה לו להזכיר אלא ע"כ היינו טעמא משום שעיקר רוגזו וכעסו שהיה לו עליו היה מחמת שנגע ביחוס של ישראל לגנאי לכך רצה להראות בגערתו מאיזה טעם קצף עליו דהיינו משום כבוד היחוס ומה שהזכיר בגערה לישנא שאתה בודק בתועבות ירושלם ולא אמר לו עד שאתה בודק בייחס אבותינו צא ובדוק וכו' היינו משום שכל כך הי' מדקדק אפי' ברגזו שלא להוציא מפיו גנאי יחס האבות ברבים לכנות אברהם אמורי ושרה חתית וסמך שרוב העולם יבינו הדבר כשישמעו גערתו ברמז בלשון צא ובדוק בחטאת אמך

(ואגב, ידוע שיטת דר. שלמה זנד.)

דר. ראַבּערט אַלטער שרייבט אויך בפירושו על זה הפרק ביחזקאל:

One wonders whether this statement might reflect a historical tradition that the origins of Israel were not in a Hebrew slave population escaped from Egypt but among the indigenous peoples of Canaan. That, in fact, is the view of modern scholarship

***

עס איז מערקווידיג צוצוצייכענען אז ביי עבד עברי וואו די פסוק איז מתיר ליתן לו שפחה כנענית, ברענגט דער אבן עזרא (שמות כא ב) א דעת אז ״עברי״ דא באדייט נישט א ישראל נאר מהעמים בא״י מבני עבר ממשפחת אברהם וכו׳. און זיי ברענגען טאקע צו דעם פסוק (ישעיה יט חי):

כי גם הכנענים יקראו עברים, כי הם מדברים בלשון הקודש. וראייתם (ישעיה יט חי) מדברות שפת כנען

ועיין בדברי דר. אלבּערט פרידבערג אז ״עברי״ דא באדייט פשוט א נידעריגערע סאציאלע קלאס.

***

לגבי דאס׳ן נישט נוצן לשה״ק אלס אַן אלגעמיינעם שפראך, האב איך דא געשריבן בנוגע צי ״משגל״ מיינט דייקא ״ס*קשואלע אינטערקאָרס״ בלשה״ק, אז דער רמב״ם אדרעסירט דאס במו״נ ח״ג סופ״ח, דארט וואו ער זאגט זיין טעזע אז לשון יהודית הייסט ״לשון הקודש״ מחמת עס האט נישט קיינע ווערטער פאר ס*קס ממש:

ואל יטעך 'ישגל' שתחשבהו שם לפעולה - אינו כן! כי 'שגל' הוא שם הנערה המוכנת למשגל בלבד (תהלים מה י) "נצבה שגל לימינך"; ואמרו "ישגלנה" לפי הכתיב - ענינו יקחנה לנערה לזה הענין

און דער שם טוב דארט ענטפערן די קושיא פונעם נרבוני ורמב״ן אויפ׳ן רמב״ם אז מ׳זעהט אז די כתיב (דברים כח ל) איז ״ישגלנה״ און מ׳טוישט דאס דייקא צו ״ישכבנה״ במגילה כה:

וואס מ׳קען אבער זאגן איז אז איינמאל אירע שפרעכערס נעמען אָן בהסכמה אז ״משגל״ מיינט דאס, איז וויבאלד לשונות ארבעטן און זענען ע״י הסכמה, מיינט דאס טאקע דאס, אפגעזעהן פון וואס עס האט אריגינעל געמיינט (וואס צו די אריגינעלע מיינונג באציהט זיך דער רמב״ם). און דאס קען זיין א סיבה פארוואס מ׳איז געווען קעגן נוצן לשה״ק אלס אַן אלגעמיינעם שפראך פאר׳ן אלגעמיינעם המון עם כנ״ל,
as they’re going to, quite literally, “f%*k up” the language

[מי אני]

‏דא האט @ברוך שפינוזה גע׳טענה׳ט אז זהות יהודי איז אך ורק עטניק ולא יותר. די גאנצע דיון געשעהט נאר ווען מ׳וויל פונקטליך מגדיר זיין ״ווען״ די אריבערגאנג פון א פרעמדער וגר בתוכה ווערט פארווירקליכט.

אידן זענען אן עטנישע גרופע, און צו יעדע עטנישע גרופע קען מען זיך אנשליסן. ווען א דייטש הייבט זיך אויף און ציעט זיך קיין פראנקרייך, לערנט זיך רעדן א פליסיגע פראנצויזיש, הייראט א פראנצויזישע פרוי און האט מיט איר קינדער, מיט די צייט פאנגט ער אן טראכטן ווי א פראנצויז, זיך אויפפירן ווי א פראנצויז, זיין גאנצע הלוך ילך שרייט פראנצויז, ביי דעם פוינט איז ער שוין לויט אלע שיטות א פולשטענדיגע פראנצויז.

ביי אידן איז די זעלבע זאך, נאר וואס, אידן האבן אין זיך די בריסקע נערוון גענע וואס דארף פונקטליך אפמעסטן יעדע זאך עד הסוף. אידן לויפן ארום געפערליך פאר'דאגה'ט און פרעגן איינעם דעם צווייטן "ווען קומט שבת אריין?", מ'דארף וואוסן פונקטליך אויפ'ן סעקונדע ווען ס'ווערט די טראנזישען צווישן ערב פסח צו ליל התקדש חג, מורא'דיג וויכטיג. דער קריסט האט אנדערע דאגות, ער דארף זייער וויכטיג וואוסן צו יאשקע איז געוועהן האלב גאט און האלב מענטש אדער די גאנצע זאך איז געוועהן איין גרויסע גאט-מענטש ביינעזאם, צו אפשר האט ער בכלל געהאט צוויי באזונדערע נאטורן איינס גאט און די צווייטע מענטש. דאס איז די דאגות פונעם קריסט, אבער ווען איסטער פאנגט זיך אן און ווען קראצמעך ענדיגט זיך און אז מ'דארף זיך אונטעריאגן ווייל דער זונטאג קומט שוין אט אט אריין ביז געציילטע מינוטן און די פייפער גייט זיך צופייפן מיט פארטייבענדע קולות אנצוזאגן דעם עולם אז דער זונטאג קודש האט זיך אנגעפאנגען בשטו"מ דיזע דאגות האט ער נישט. די זעלבע זאך מיט'ן זיך אנשליסן אין אן עטנישע גרופע, דער איד קען נישט אנגיין מיט'ן לעבן אויב וועט ער נישט וואוסן ווען ס'האט חל געוועהן די דין "איד", כ'מיין ווען וועט מען וואונטשן מזל טוב פאר'ן פרישן גר צדק? האט מען אוועקגעשטעלט א ליניע, מל ולא טבל כאילו לא מל, די סעקונדע וואס ער קומט ארויס פון די וואסער האט חל געווען די דין איד און מ'דארף זיך גיין זוכן אן אנדערן שבת גוי. דער גוי דארף נישט וואוסן ווען איז געוועהן די פונקטליכע ספליט-סעקאנד וואס ביז דאן איז דער דייטש געוועהן א דייטש און פון דעמאלטס און ווייטער איז חל אויף איהם די דין פראנצויז, ס'פעלט איהם פשוט נישט אויס צו וואוסן, דערפאר ווייסט מען טאקע נישט...

מ׳דארף צום ערשט באמערקן אז @ברוך שפינוזה איז מביא ראיה לחובתו - פָּתַח בעטניסיטי, אלס די קאנדישאן, וסיים בקולטור, אלס די קאנדישאן: די דמיון צום דייטש/פראנצויז איז מער בנוגע קולטור ווי איידער עטניסיטי. ונמצא מזה אז דאס איז די הגדרה דערפון. און דאס איז וויבאלד די זהות ״דייטש/פראנצויז״ איז טאקע ל״ד עטניק (חוץ אויב רעכענט מען דעם געדאנק פון ״עריען״, וואס אין דעם זענען דאך נכלל די איראנער אויך) און איז תלוי כמעט אך ורק אין די לאנד וואו מ׳וואוינט, די נאציאנאליטעט וקולטור. ווי אויך, כמובן אבער אז איינער וואס האט זיך מגייר געווען לגמרי, קען זיך אליינס שוין פאררעכענען אלס ״איד״ לכו״ע. ער איז נישט קיין ״עכטע״ איד? ועכ״כ אז עס איז ניתן להיאמר אז ער איז שוין מער ״איד״, ווי א ״דייטש״ וועלכע ציהט זיך קיין פראנקרייך לגמרי ווערט א ״פראנצויז״. און דאס איז הגם ביידע זענען דא אין דעם קאנטעקסט אלס קולטור, ולכאורה וויבאלד ביי ״איד״ איז די הגדרה דערפון לגבי קבלת הקולטור, רעליגיע והתרבות מער פארמאל.

די טענה פון עטניסיטי האט אבער בעצם האפט, זייענדיג אז כו״ע מודי אז ״יהודי״ איז אַן עטנאָ-רעליגיעזע/קולטוראלע גרופע וקאטעגאריע. אבער פארט איז דאס נישט אינגאנצן קלאר. לדוגמא, לויט די טעזע פון דר. שלמה זנד, וואו דאס אידישע פאלק שטאמט פון גרים וואס מ׳האט מגייר געווען צו די רעליגיע וכעין מה שעשו הנוצרים עם דתיהם, קומט דאך אויס אז עס איז פי כמה שווערער דאס צו מגדיר זיין, ובפרט צווישן אשכנזים ספרדים ומזרחים וכו׳, אלס א שׁעירד עטניסיטי. אבער דאך איז הכל מודים אז כהיום איז דא אזא ענטיטי ווי ״אידן״. איז וואס מאכט איינעם כהיום א ״איד״? מ׳נוצט טאקע DNA צו פרעגן אויף דר. זנד׳ס טעזע.

וכמובן, אפילו בלא זה, מוז מען זאגן אז די געדאנק פון ״עטניסיטי״ באדייט די וואס קענען ציהען זייער יחוס צו יהדות בית שני. וויבאלד פריער, ווי צוגעברענגט, איז דאך דאס געווען נאך לויזער. און ווי דר. אליעזר בן-רפאל שרייבט:

The genealogy of the Jewish people also demonstrates that it cannot be seen to have a single ethnic origin. From its very beginnings, it displays compound roots, its primary elements being Aramaic, Canaanite (Judah), and Egyptian (Joseph). Over the generations up to the destruction of the First Temple, the nation was joined by a large number of foreign households, including the Kenites, such as Jael, wife of Heber, who was a heroine; the Rechabites, one of whom, Jechonadab son of Rechab, played an active role in the destruction of Baal; the Calebs; and others. Moses had a Midian Cushite wife, Ruth the Moabite, the matriarch of the House of David, married Boaz, and Naamah the Ammonite was the mother of the legitimate kings of Judea. As if this were not enough, Biblical law even permits marriage with a prisoner of war

כמובן, קען מען ביי דעם אלעם טענה׳ן אז מ׳ווערט נאכדעם אינטעגרעיטעד און אסימילירט. אבער אט דאס איז די שאלה ועל זה אָנו דנין: ״אינטעגרעיטעד און אסימילירט״ אין צו וואס? די עטניסיטי בעיקר אדער די קולטור בעיקר? ביידע ביחד?

אין קורצן, ״עטניסיטי״ איז א סאָפישענט קאנדישאן לזהות יהודי, ואפילו וואו מ׳האט נישט קיין שייכות צום קולטור, אבער נישט א נעסעסערי קאנדישאן דערצו. דאס איז ווייל גרים בן גרים בן גרים וכו׳ זענען אויך ״אידן״ לכו״ע. אבער מאידך גיסא איז דאס פונקט אזוי לגבי קולטור/רעליגיע: עס איז א סאָפישענט קאנדישאן לזהות יהודי, ואפילו וואו מ׳האט נישט קיין שייכות צום עטניסיטי, אבער נישט א נעסעסערי קאנדישאן דערצו. ועיין לעיל.

ואגב, די דיון איבער ״מיהו יהודי״ און אירע כאראקטעריסטיקס איז ל״ד נאר א אידישע קוריאז - גוים, ‏ווי זשאַן-פּאָל סאַרטרע, האבן אויך דן געווען איבער די הגדרה. ואפילו בתוך די הגדרה פון ״איד״ אלס ״עטניסיטי״, האבן די נאציס דאס פרובירט מער פונקטליך מגדיר צו זיין עפ״י זייער ‏מישלינג טעסט. ואפילו בתוך די עטניק הגדרה זייערער האט אויסגעקלאפט צי ער איז בתוך דעם קולטור; עיין בחלק ב מהטעסט.

[ברוך שפינוזה]

מ׳דארף צום ערשט באמערקן אז @ברוך שפינוזה איז מביא ראיה לחובתו - פָּתַח בעטניסיטי, אלס די קאנדישאן, וסיים בקולטור, אלס די קאנדישאן: די דמיון צום דייטש/פראנצויז איז מער בנוגע קולטור ווי איידער עטניסיטי. ונמצא מזה אז דאס איז די הגדרה דערפון. און דאס איז וויבאלד די זהות ״דייטש/פראנצויז״ איז טאקע ל״ד עטניק (חוץ אויב רעכענט מען דעם געדאנק פון ״עריען״, וואס אין דעם זענען דאך נכלל די איראנער אויך) און איז תלוי כמעט אך ורק אין די לאנד וואו מ׳וואוינט, די נאציאנאליטעט וקולטור. ווי אויך, כמובן אבער אז איינער וואס האט זיך מגייר געווען לגמרי, קען זיך אליינס שוין פאררעכענען אלס ״איד״ לכו״ע. ער איז נישט קיין ״עכטע״ איד? ועכ״כ אז עס איז ניתן להיאמר אז ער איז שוין מער ״איד״, ווי א ״דייטש״ וועלכע ציהט זיך קיין פראנקרייך לגמרי ווערט א ״פראנצויז״. און דאס איז הגם ביידע זענען דא אין דעם קאנטעקסט אלס קולטור, ולכאורה וויבאלד ביי ״איד״ איז די הגדרה דערפון לגבי קבלת הקולטור, רעליגיע והתרבות מער פארמאל.

כ'האב שוין דארט באווארנט אז מ'זאל נישט אויסמישן צווישן ראסע און עטנישע גרופע, דא האסטו שוין ערווענט א דריטע ענין וואס איז נאציאנאליטעט. לאמיר טאקע נוצן די דייטשן אלס ביישפיל, "עריען" איז א ראסע וואס די דייטשן זענען א טייל פון דעם ראסע, אשכנזישע און פרסישע אידן זענען אויך א טייל פון דעם ראסע. ווייטער אין דייטשן אליין זענען דא צוויי קאטעגאריעס, ס'דא נאציאנאלע דייטשן, ד.ה. מענטשן וואס וואוינען אין דייטשלאנד, צווישן זיי זענען אויך דא עטנישע מינאריטעטן (כלומר זיי זענען נישט עטנישע דייטשן) א שטייגער ווי די ציגיינער און פריזיענס. ווי אויך זענען דא עטנישע דייטשן וואס וואוינען לאו דווקא אינעם דייטשן סטעיט, ס'דא פון זיי אין דייטשלאנד, עסטרייך (דער באקאנטער ארטיסט איז בכלל געוועהן אן עסטרייכישער), די שווייץ, ליכטענשטיין, זידטיראל, מזרח בעלגיע, סודעטענלאנד, און נאך. די זעלבע איז מיט פראנצויזן, מייסטנס קהילות פון עטנישע פראנצויזן געפינען זיך טאקע אין פראנקרייך גופא, די קעניגרייך פון די פראנצויזן. אבער נישט אלע פראנצויזן האבן זוכה געוועהן צו באקומען א נחלה אין ארץ הצרפתים. די בני ראמאנדי האבן באקומען א נחלה מעבר לירדן אין די שווייץ, דער פרינץ פון מאנאקאו האט זיך אלץ געפירט זיין אייגן ווירטשאפט, וואלאניע איז מעיקרא יא געוועהן א טייל פונעם פראנצויזישן געמיינשאפט אבער זיי האבן זיך שפעטער אפגעטיילט און געפארעמט אן אייגן לאנד צוזאמען מיט די עטנישע פלעמיש רעדענדע ניעדערלאנדן פון פלאנדערס און זיך א נאמען געגעבן בעלגיע.

א ביישפיל that hits closer to home זענען די אזיאנע פון טשיינעטאון, זיי זענען 100% עטנישע אזיאנער למהדרין בלי שום חולק, זיי קענען רוהיגערהייט הייראטן עני אזיאנע פרוי בלי שום פקפוק, ניטאמאל א גיור לחומרא דארפן זיי האבן. נאר וואס, מפני חטאיהם נגלו מארציהם ונתרחקו מעל אדמתיהם, און דער ויואל וואהאן איז שוין מבאר אז יעדע פלאץ וואו ס'וואוינען א קיבוץ פון ערליכע אזיאנער האט עס קדושת ארץ אזיע, ואין אומתינו אלא בטשאפסטיקסותיה וסושיתיה, וכו' וכו'.

[מי אני]

די חילוק צווישן עטניסיטי און ראסע איז ענליך צום חילוק צווישן ס*קס און דזשענדער. דאס ערשטע, עטניסיטי און ס*קס, איז ביאלאגיש ובמציאות [DNA וכדומה], בשעת ראסע און דזשענדער זענען סאָשעל קאַנסטראָקטס מיוסד אויף סאָשעל קאנווענשאנס והסכמה. יעצט, דיין טענה, לגבי זהות ״יהודי״ זייענדיג באזירט ריין אויף עטניסיטי, איז אז עס איז מיוסד אויף עפעס א ביאלאגישע מציאות; דו ווילסט עס בפירוש שולל זיין מ״ראסע״ שהיא רק עפ״י סאָשעל קאַנסטראָקט. דאס איז אויך שולל, לשיטתך, נאציאנאליטעט אלס א מאַרקער און קריטעריאן פאר די זהות, זייענדיג אז עס איז פונקט אזוי א סאָשׁעל קאַנסטראָקט. איז אבער דיין משל פון דייטשן/פראנצויזן באזירט אויף סאָשעל קאַנסטראָקט, וכעין ״ראסע״ וואס דו ווילסט שולל זיין. סיידן טאמער באציהסטו זיך צו נאך אפאר דורות פון אינטערמערידזש, וואו DNA ממש ווערט שוין אויסגעמישט.

האב איך געזוכט מהפך צו זיין בזכותך אז אפשר מיינסטו די חלק פון עריען וואס קען אויך באטראכט ווערן ווי אַן עטנאָ-קולטוראלע הגדרה (עיין בוויקיפּידיע) מיט א ביאלאגישע באזיס במציאות. אבער דאן מוזטו דאך אריינרעכענען אין דעם אינדיאנער און איראנער. ווידעראום אויב ווילסטו דאס זאגן נאר אויף דייטשן, דאן איז דאך עריען דא אין איר ראסע זין, וואס איז דאך א סאָשעל קאַנסטראָקט וואס דו ווילסט שולל זיין אלס א הגדרה דא.

[ברוך שפינוזה]

גראדע איז ראסע מער באזירט אויף ביאלאגיע ווי עטניסיטי. די חילוק צווישן די אפריקאנע און "ווייסע" ראסעס זענען ביאלאגיש, ווידער די חילוק צווישן די פראנצויזישע בני וואלאניע און ניעדערלאנדישע בני פלאנדערס אין בעלגיע איז מער באזירט אויף קולטור און סאושעל קאנווענשאנס.

[מי אני]

איז זאגסטו יעצט אז מ׳קען יא, עכ״פ צומאל, ״מישן״ עטניסיטי און ראסע. דיין פונאנדערטיילן די צוויי מעיקרא, איז געווען אויף מחלק צו זיין צווישן וואו ס׳איז במציאות און וואו ס׳איז נאר עפ״י סאָשׁעל קאנווענשאן; שולל צו זיין אז די הגדרה איז סאָשׁעל קאנווענשאן. דאס איז, צו מיין פארשטאנד, געווען דיין אָנהייבן מיט ״אידן זענען אן עטנישע גרופע״ און נישט קיין ״ראסע״. וואס איך האב געוואלט ארויסברענגען איז אז די הסכמה חלק, די חלק הקולטור וכו׳ וואס האט גארנישט מיט ״עטניש״, איז א גרויסע חלק, ואפשר אפילו בשוה, מיט די זהות ווי די עטנישע חלק.

[ברוך שפינוזה]

איז זאגסטו יעצט אז מ׳קען יא, עכ״פ צומאל, ״מישן״ עטניסיטי און ראסע. דיין פונאנדערטיילן די צוויי מעיקרא, איז געווען אויף מחלק צו זיין צווישן וואו ס׳איז במציאות און וואו ס׳איז נאר עפ״י סאָשׁעל קאנווענשאן; שולל צו זיין אז די הגדרה איז סאָשׁעל קאנווענשאן. דאס איז, צו מיין פארשטאנד, געווען דיין אָנהייבן מיט ״אידן זענען אן עטנישע גרופע״ און נישט קיין ״ראסע״.

כ'האב נישט געמיינט גארנישט טיעף, כ'האב נאר געוואלט שולל זיין די אמעראצעס אין ענגליש.

[מי אני]

עס איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז דר. ישראל קנוהל, וועלכער איז גראדע א פרומער איד, האלט, ווי אויך דר. מיכאל פישבּעין, אז דאס וואס עזרא הסופר זאגט זיין איסור פון חתנות בשם ״נביאים״ בלשון רבים (עזרא ט י-יב), וואס די איסור פון חתנות איז דאך מקורה בשמות (לד טו-טז) ובויקרא (חי כד-כה) ובדברים (ז ג-ד), איז א סמך לזה אז ער האט געהאלטן אז די תורה איז געשריבן געווארן דורך מערערע נביאים.

הגם אז מ׳קען זאגן אז עזרא באציהט זיך אויך צו די איסור חתנות וואס יהושע האט געזאגט (יהושע כג יב). ווי אויך קען מען זיך מתעקש זיין און טענה׳ן אז עס איז נישט מוכרח צו זאגן אז די ״נביאים״ גייט ארויף אויף איסור חתנות, ווי איידער אז עס גייט ארויף אז יושבי ארץ כנען זענען ״נדת הארץ״ ובתועבות.

*

דר. ראַבּערט אַלטער שרייבט אויף די פרק:

The traditional reason for avoiding intermarrying was to keep apart from pagan practices. Although Ezra still has this rationale in mind, here he adds what amounts to a racist view: the people of Israel are a “holy seed” and hence should avoid contamination by alien genetic stock

לגבי מגילת רות שרייבט ער:

Ruth’s Moabite origins have led many interpreters convincingly, in my view — to see this story as a quiet polemic against the opposition of Ezra and Nehemiah to intermarriage with the surrounding peoples when the Judahites returned to their land in the fifth century B.C.E. The author may have picked up a hint from 1 Samuel 22:3–4, where David, said here to be Ruth’s great-grandson, is reputed to have placed his parents under the protection of the king of Moab to keep them safe from Saul. Readers should note that for biblical Israel, Moab is an extreme negative case of a foreign people. A perennial enemy, its origins, according to the story of Lot’s daughter in Genesis 19, are in an act of incest. The Torah actually bans any sort of intercourse, social, cultic, or sexual, with the Moabites. Against this background of hostility, Moab in this book provides refuge for the family of Elimelech fleeing from famine (like Abraham, Isaac, and Jacob), and the two Moabite daughters-in-law are faithful, loving women, with Ruth’s moral nobility altogether exemplary. It is this that Boaz is aware of from the outset, and he is in no way put off by Ruth’s identity as a Moabite, unlike the kinsman who declines to perform the levirate obligation. Ruth is a perfectly virtuous Moabite — 'eshet hayil, a “worthy woman” — who becomes the progenitrix of the royal line of the Judahite kingdom. It is hard not to see in the boldly iconoclastic invention of this plot an argument against the exclusionary policy on foreign wives propagated by Ezra and Nehemiah. This would also make the fifth century B.C.E., at the moment when intermarriage waan urgent issue, a plausible time for the composition of the book. It is also remarkable that a story in all likelihood framed for a polemic purpose should be so beguiling

אויף ספר עזרא שרייבט ער:

Another policy dictated by Ezra and Nehemiah’s separatist view was the sweeping resistance to intermarriage. In the case of Ezra, this entailed draconian measures whereby not only were new intergroup unions to be absolutely avoided but also men who had long-standing foreign wives were to expel them with their children

It should be noted that there was a strong antithetical view on this issue within the community of returned exiles that is reflected in the Book of Ruth, which in the end was included in the canon and surely must have embodied the outlook of more than a solitary writer. In Ruth, we recall, a young Moabite woman, widow of an Israelite man, evinces love and devotion in following her mother-in-law back to Bethlehem in Judah, where she marries a prosperous landowner and becomes the progenitrix of the line of David. It is hard to imagine a more vigorous riposte to the separatism promulgated by Ezra and Nehemiah. Ruth firmly rejects any notion of an ethnic test for belonging to the community of Israel, and, as in the literature of the earlier biblical period, there is an ease of movement into the community: a woman from across the border settles in Judah, quite naturally accepts the God of her new home, and becomes in every respect a daughter of the people. The Book of Ruth is a luminous testimony to the tolerance and universalism that were a part of the biblical heritage. But the separatist view embodied in Ezra and Nehemiah is the one that seems to have prevailed in its time: no foreign wives, no Samaritans or others of uncertain ethnic and religious background, were tolerated in the rebuilding of the walls of Jerusalem and the renewal of the Temple. For better or for worse, this is the approach that gained momentum and would predominate in the many centuries that followed

***

עס איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז דער אבן עזרא שרייבט אז דאס וואס אהרן איז נבחר געווארן פאר די כהונה ווי איידער משרע"ה, איז ווייל משה האט חתונה געהאט מיט ציפורה וועלכע איז נישט געווען קיין יהודית, משא"כ אהרן וועלכע האט געהייראט אלישבע אחות נחשון. ער שרייבט (שמות כח א):

וכבר רמזתי לך (שמות ו כג), למה נבחר אהרן להקדישו לשם, בעבור כבוד משפחת נחשון, שיהיו כהנים מכפרים על בני ישראל. ואין לדבר על משה אדונינו, כי בורח היה, ומי יתן לו עברית.

אין פ' משפטים לגבי דעם אז אַן עבד עברי קען הייראטן א שפחה כנענית אבער די קינדער בלייבן ביים אדון, שרייבט ער:

ודע כי תבואת הזרע תשתנה בהשתנות המקומות, על כן נבחרו בני אהרן לכהונת עולם.

[מי אני]

דר. נדב שנרב שרייבט, נאכ'ן דורכטוהן דעם געדאנק און מציאות פון ייחוס און דזשענעטיקס פון צענדליגער דורות צוריק עפ"י סטאטיסטיקס, און וואו אויב עס איז נאר דורך א זכר ווערט עס (כמעט) פארלוירן בריבוי הדורות, משא"כ אויב קען עס זיין דורך נקיבות אויך:

כפי שביארנו, ייחוס בן אחר בן הוא תכונה "קשה" וסביר להניח שיש בכל דור מעט מאד אנשים, אם בכלל, המתייחסים באופן כזה למישהו שחי בעבר. לעומת זאת אם מרשים שהגניאולוגיה תעבור גם דרך האם התכונה הופכת ל"רכה" וסביר להניח שכל אדם באוכלוסיה מקיים אותה. ואם כן כל רשימת הייחוס המדוקדקת מאבדת את ערכה.

דבר דומה אפשר לומר גם כלפי אותן שיטות הלכתיות שעל פיהן יכול המלך המשיח להיות מיוחס לדוד המלך גם דרך בנות, כפי שמשמע מן הגמרא בסנהדרין צח: המונה את רבי יהודה הנשיא כמי שראוי להיות משיח, ובתוספות בסנהדרין ה. ד"ה התם שבט ובירושלמי בכתובות פי"ג ה"ג נאמר שהיה מנקיבות דבית דוד. אם זהו המצב אז כולנו (או לפחות כל זכר בישראל) רשאי לראות עצמו מועמד הגון לכהונת מלך המשיח, אבל גם לעוד כמה דברים...

ייחוס במובן ה"רך" (מסלול ממני עד אדם שחי בעבר העובר גם דרך אבות וגם דרך אמהות) הוא חסר ערך לפחות כשמדובר על זמנים ארוכים. אם יש לדוד המלך צאצא כזה היום, אז בסיכוי של כמעט 100 אחוז כולנו צאצאים שלו.

כותב השורות חלף פעם ליד מניין שוויוני כלשהו, נדמה לי שהוא היה מזוהה עם התנועה הקונסרבטיבית, בדיוק בזמן ברכת הכהנים. למען האמת לא היה מדובר בברכה של כהנים בלבד, אלא בברכה על ידי כהנים וכהנות: הן הגברים הכהנים והן הנשים הכהנות עלו וברכו את העם, בשויון מוחלט כפי שמתבקש משמו של המנין.

זה גרם לי למחשבה מטרידה. אם רוצים להיות באמת שויוניים לא מספיק שהכהנות (כלומר בנות כהן) תברכנה את העם. שוויון אמיתי פירושו שהן תורשנה את תכונת הכהונה לבניהן, בדיוק כמו שהזכרים מורישים, לא?

אבל לזה יש משמעות הרת גורל: אם תכונת הכהונה תורש הן לבנים והן לבנות של הכהן, הרי שהיא תלך ותתפשט בתוך העם היהודי, ממש כפי שיקרה אם נכריז על שם המשפחה כהן כ"מועדף" ונחייב כל מי שמתחתן עם בעל שם כזה )לא משנה אם הוא גבר או אשה) לשנות את שמו ל"כהן". זו בדיוק אותה דינמיקה שהוגדרה על ידי דרידה וצ'אנג, והתוצאה תהיה אותה תוצאה: ממלכת כהנים. [שעשעה אותי בזמנו המחשבה שזו כנראה הסיבה לכך שהיהודים הללו נוטים להנשא בנישואי תערובת: רק זרם מאסיבי של גויים שיכנס לתוך העם היהודי יוכל להציל אותנו ממצב בו כולם כהנים, וזה כנראה הפשט בפסוק "ממלכת כהנים וגוי קדוש" – כדי להנצל מממלכת כהנים יש להפוך את הגוי לקדוש].

[מי אני]

דער יפה מראה שרייבט לגבי הירושלמי (סוטה פ״א ה״ח) אודות שמשון:

IMG_6895.jpeg

***

לגבי דעם צי זהות ״ישראל״ איז עטניש/ביאלאגיש צי סאציאלאגיש, שרייבט דער דזשענעטיקער דר. ערן עלהאיק (וועלכער האלט, עפ״י דזשענעטיקס, פונעם קאנטראווערסיאנאלע היפאטעזיע אז אייראפעאישע אידן שטאמען פון די כוזרים, וואס בתוך הכוזרים אָז האבן זיך צומישט אידן פון א״י) אין א שטודיע וואו ער וויל דורכטוהן וואס די מעגליכע דזשענעטיק מאַרקער וואס אלע אידן (אשכנזי, ספרדי וכו') האבן טאקע איז:

Biological Jewishness emerged in the late 19th century and quickly became the leading scientific dogma despite its failure to furnish an empirical evidence for over two centuries. Although initially aiming to trace the origin of Jews, the pursuit of biological uniqueness among Jews quickly became a search for a biological link to the jüdische Typus, an idealized Jewish type representing the archetype of the ancient Judaeans or Hebrews. This pursuit has never ceased despite the constant failures, with seekers routinely embarking on new scientific technologies, oftentimes driving innovations themselves, claiming each time to unearth the hallmark of biological Jewishness, only to be disappointed again and again (Efron, 1994, 2013; Falk, 2014). Even today claims such as “the evidence for biological Jewishness has become incontrovertible” (Ostrer, 2012) are frequently made by geneticists and DTC genetic companies though unsupported by the evidence (Lewontin, 2012; Falk, 2014)

Our findings suggest that claimants of biological Jewishness make assertions that they are unwilling or unable to back in a blinded-experiment, but they do not prove the absence of biological Jewishness. Testing whether such genomic feature or trait exists requires sequencing the genomes of ancient Judaeans and meticulously comparing them with modern day Jewish and non-Jewish individuals, looking for biomarkers that are uniquely shared with the Jewish cohort. However, the potential outcomes of such experiment make it unlikely to be performed. In such case, we can ask whether it is reasonable to expect a Jewish biomarker to exist

Archeological evidence and recent historical thinking suggests that the first Israelites grew out of the sedentarization of local Canaanite populations and nomadic pastoral tribes of unknown origin drifting into Palestine sporadically in the late Bronze Age (Finkelstein and Silberman, 2002; Frendo, 2004). Interestingly, dietary restrictions were the sole difference from their neighboring tribes, as no swine remains were found in their campsites. It is unclear when these tribes have adopted Judaism, which was formulated with strict rules against exogamy much later, but it is reasonable to assume that the traditional bride-exchange, still common among modern day Bedouin tribes (e.g., Bailey, 2009), took place until then. Moreover, it is unlikely that the religion gained wide public acceptance until the days of Ezra and Nehemiah (5th century BC; Patai and Patai, 1975; Patai, 1990; Sand, 2009). Even after this period, the Judaeans remained under the influence of other cultures and faiths and exchanged genes with neighboring and invading populations. As long as Patrilineal Jewishness was the norm, offspring born to either Jewish or non-Jewish mothers were considered Jews through their paternal descent. It was not until around the 2nd century AD that the offspring’s Jewishness was determined by the matrilineal descent (Sigal, 1985). The Judaeans have been proselytizing their neighbors from their early days, but these activities intensified during the early centuries A.D. and encompassed several Old World populations (Patai and Patai, 1975; Sand, 2009). Even after the rise of Christianity (4th century AD) and Islam (7th century AD), the Judaisation of slaves continued for several centuries until banned by the religious authorieties (Sand, 2009). The last notable conversion took place in Khazaria in the mid-8th century AD and included the Khazarian elite and some of the Khazar people (Sand, 2009; Elhaik, 2013). Massive conversions to Judaism were renewed only after the establishment of the state of Israel (DellaPergola, 2005)

Conversions, assimilations, and later acceptance of individuals of non-Jewish backgrounds or even those with remote Jewish background into Jewish communities allowed Judaism to grow and expand throughout the Old World and sustain the Jewish population in Israel. These demographic processes contrast notions of imagined genomic homogeneity, which does not even exist within Judaean skeletons (Haas, 1970). The arguments in favor of genomic homogeneity are supported by two fictitious chapters in Jewish history (Sand, 2009). The first chapter tells of the “Roman Exile” that followed the destruction of Herod’s temple (70 AD) and introduced a massive Jewish population to Roman lands (e.g., King, 2001). The second chapter tells of a small group of 50,000 Jews who migrated from the Rhineland to Eastern Europe in the 15th century and then rapidly reproduced to 5,000,000 people at the beginning of the 19th century, forming the bulk of Ashkenazic Jews where: “entry into the community was possible through religious conversion, but that was not common. Jewish identity was maintained within these communities up to present day” (Ostrer, 2012). Since such an unnatural growth rate over half a millennium applying only to Eastern European Jews within this specific time period cannot be explained (van Straten and Snel, 2006) it has been termed a “demographic miracle” (Ben-Sasson, 1976; Atzmon et al., 2010; Ostrer, 2012). The assumption of biological Jewishness implied from these chapters forms the rationale for nearly every genetic investigation that focuses on Jews or more commonly Ashkenazic Jews (e.g., Bray et al., 2010; Goes et al., 2015)

The growing field of omics offers vast opportunities to search for such biomarkers throughout the genome, exome, methylome, cellome, chromatinome, transcriptome, alleome, proteome, lipidome, interactome, spliceome, ORFeome, phosphoproteome, metabolome, mechanome, epigenome, histome, and phenome. Advances in the antibodyome and auto antibodyome as well as connectome, glycome, and kinome should also be considered. Special attention should also be paid to the physiome and neurome. It is not inconceivable that the microbiome, virome, bacteriome, or overall mycobiome, might be surveyed scrupulously to detect telltale hallmarks of “Jewishness.” However, until robust and reproducible evidence is forthcoming, in which a benchmark of the kind proposed here is employed, the alternative hypothesis must be upheld: Jewishness lies in the "social"ome

ולגבי די קשר פון א געמיינזאמע שפראך מיט זהות לאומי, און די שייכות וואס שפות אידיש ולשה״ק האבן דערצו, איז דא די קאנטראווערסיאנאלע טעזע פון דר. פּאָל וועקסלער (אַן איזרעילי איד). ער טענה׳ט אז (מער-ווייניגער) שטאמט שפת אידיש נישט אזוי ווייט פון (וואו) דייטש (שטאמט), נאר עס איז מער מקורה אין די סאָרבּיען-סלאַווישע שפות, וועלכע מען האט דערנאך רילעקסיפייד, והיינו געטוישט די ווערטער צו א נייע שפראך אבער געהאלטן די גראמאר און סינטעקס פונעם אלטן, ווען אידן האבן מער אימיגרירט צו די געגענט וואו מ׳האט גערעדט מער דייטשע שפראכן. ער טענה׳ט ווייטער אז היינטיגע עברית איז דאס זעלבע נאר פון אידיש: היינטיגע עברית איז פשוט א פושט צורה ולובש צורה פון אידיש, וואו מ׳האט נאר געטוישט די ווערטער, אבער מער-ווייניגער געהאלטן די אלטע אידישע גראמאר, ווי איידער די אריגינעלע גראמאר וכו׳ פון שפת יהודית של תנ״ך והמשנה. ווי וויקיפידיע איז מסביר זיין טעזע לגבי עברית:

Wexler argued that Modern Hebrew is not a direct continuation of the ancient Hebrew language, but rather a Slavic language. He noted that several scholars of distinction had expressed a minority view casting doubt on the Semitic, as opposed to the European, character of modern Hebrew, among them specialists in Semitic languages like Gotthelf Bergsträsser and Henri Fleisch. Wexler also noted that one writer, K. Kacnelson, even suggested in 1960 that modern Hebrew was a dialect of Yiddish. He argued that the modern language spoken by Israelis was simply Yiddish relexified to Biblical Hebrew and Mishnaic Hebrew. Wexler advanced the view that Yiddish itself arose from Sorbian, and, given the strong influence of the former on Modern Hebrew, in this perspective Modern Hebrew can be considered a Slavic language

ער האט שפעטער מאדיפיצירט זיין טעזע לגבי שפת אידיש, און דאס איז וויאזוי דר. אנדרי דאנילענקאָ איז דאס מסכם אין זיין רעצענזיע דערויף:

Wexler advances several “revolutionary new ideas”. First, the author outlines important parallels and contacts between Arabic and Yiddish, though he admits that Arabic surfaces in Yiddish covertly. Second, until ca. 1,000, the overwhelming majority of Jews in the world resided in the Iranian Empire; conversion or a looser form of adherence to Judaism was common among non-Jews. Third, because Aramaic was the spoken language of a sizeable minority of people in the Iranian Empire, the Jews in Iran could preserve knowledge of closely related written Old Hebrew. Fourth, the Afro-Asian imprint influenced all aspects of the Yiddish language, which now has to be defined as a highly Iranianized Slavic language. Fifth, most ethnically and linguistically mixed Irano-Slavic and Turko-Slavic confederations known to have resided in Slavic and German lands lost Asian languages and merged with Slavs by the 10th century; Yiddish, according to Wexler, appears as a heavily (mainly covertly) Iranianized, Arabicized (and mildly Turkicized) Slavic language — with a German impact found almost exclusively only in the lexicon. This is why, as Wexler reiterates, the Jews are not a “people” of Semitic origin but a “religious community” of heterogenous ethnic origins, of which “Semitic” Arabs and Aramaeans are minimal contributors to the Judaic ethnogenesis

***

אגב, דר. דוד גלאט-גלעד (עפ"י דר. דזשעפרי טיגאי) לערענט אפ אז אריגינעל האט די איסור פון "לא יבא בקהל ה'" בדברים פרק כג געמיינט, אז די סארט מענטשן וואס ווערן דארט אויסגערעכענט (ווי צב"ש ממזרים עמונים ומואבים) טארן נישט האבן א חלק אין רעגירן און ציווילע סארט פונקציעס - זיין א בירגער "בקהל" ה'. אבער עס איז ל"ד געווען אַן איסור חתנות. עזרא האט דאס שפעטער אויסגעטייטשט אויף איסור חתנות. און מיט דעם דינגט ער זיך אויף וואס דר. יעקב מילגראם האט גע'טענה'ט אז דאס וואס די איסור פון לא יבא בקהל ה' אויף עמונים ומואבים דארט, וועלכע זענען לפי התורה בבראשית ממזרים מלוט עם בנותיו, איז הארבער ווי אויף מצריים ואדומיים, איז מעגליך אלס א פּאָלעמיק קעגן בית דוד וועלכע שטאמט פון רות המואביה ונעמה העמונית (און דאס איז אויך פארוואס ספר דברים, ביים פרשת המלך בפרק יז פסוק טו, לייגט אזא דגוש אויף דוקא "מקרב אחיך"). וויבאלד דאס גייט באדייטן אז "לא יבא בקהל ה'" האט טאקע אריגינעל אויך געמיינט איסור חתנות.

דארט שרייבט דר. מילגראם לגבי ספר דברים ואיסור חתנות עם, ומצות חרם על, הכנענים אין איר היסטארישע קאנטעקסט לפי המבקרים:

D's anxiety over intermarriage with Canaanites implies that the Canaanites abound in Israel at the end of the monarchy, in large enough numbers to give ethnic-centered circles such as D grave concern. Thus D declares intermarriage with alien populations in Canaan a cardinal sin: had they been wiped out at the time of the conquest as God commanded to Moses (Deut 20:17) there would be no apostasy in Israel!

Having set forth the motivation for D's herem against the Canaanites, we can also see its cited rationale in a new light, "You shall not intermarry with them . . . for you are a people holy to the Lord your God" (Deut 7:3, 6). Israel as an 'am qadosh is another deuteronomic innovation. Now it becomes possible to point to the main reason for its invention: since every Israelite is inherently holy, he or she should not become contaminated by intermarriage. There can be no doubt that herein lies the base upon which Ezra constructed his halachic midrash banning all intermarriages among the returnees to Zion

In any event, D's law of the herem and its concomitant ban on intermarriage presumes that Canaanites qua Canaanites continued to thrive at least into the eighth century. Furthermore, by positing, with many scholars, that the origins of D lie in eighth-century northern Israel, this thesis receives additional support. For the great urban blocks of Canaanites, to judge by the list of city-states that Israel could not conquer (Judg 1:27-35), are all located - with the exception of Jerusalem (v 11) - in the north. It was these Canaanite enclaves assimilating at such an alarming rate - not through conversion but through intermarriage - which gave rise to the intermarriage-apostasy-herem-holy people sequence in the herem law of D