ענטפערס אין אמונה

[מתתיהו]

און עס קוקט אויס אז די סיבה וואס האט סוכ"ס געברעגנט צום ביטול פון מי סוטה איז געווען ווייל עס האט נישט געארבעט. און ריב"ז האט אנגעגעבן די סיבה משום ריבוי המנאפים.

ווי זעהסטו א משמעות אז דאס איז געווען די סיבה? איך מיין דאס וואס די משנה זאגט דארט ווייטער "משרבו הרצחנים בטלה עגלה ערופה" איז אויך נישט געווען די עכטע סיבה?!

באמת איז דאך נישט שייך צו זאגן אז ס'האט נישט געארבעט, ווייל מען האט דאך אייביג געקענט זאגן אז די פרוי האט טאקע נישט מזנה געווען.

[שפילער]

נאמבער 7 איז טאקע אינטערסאנט פארוואס די גוים האבן נישט אנגענימען די זיבעטע טאג פאר די רוה טאג

[סקעפטיקער]

און עס קוקט אויס אז די סיבה וואס האט סוכ"ס געברעגנט צום ביטול פון מי סוטה איז געווען ווייל עס האט נישט געארבעט. און ריב"ז האט אנגעגעבן די סיבה משום ריבוי המנאפים.

ווי זעהסטו א משמעות אז דאס איז געווען די סיבה? איך מיין דאס וואס די משנה זאגט דארט ווייטער "משרבו הרצחנים בטלה עגלה ערופה" איז אויך נישט געווען די עכטע סיבה?!

באמת איז דאך נישט שייך צו זאגן אז ס'האט נישט געארבעט, ווייל מען האט דאך אייביג געקענט זאגן אז די פרוי האט טאקע נישט מזנה געווען.

טאקע נישט מוכרח. אבער מיין נקודה איז אז ריב"ז'ס לימוד איז אז ביי ריבוי המנאפים "ארבעט עס נישט" און וועגן דעם האט ער עס מבטל געווען. איז יתכן אז עס איז געווען לאור המצב.

[שעפטאל]

באמת איז דאך נישט שייך צו זאגן אז ס'האט נישט געארבעט, ווייל מען האט דאך אייביג געקענט זאגן אז די פרוי האט טאקע נישט מזנה געווען.

אבער א ראי' אז ס'האט יא גע'ארבעט איז עס מער נישט

[סקעפטיקער]

נאמבער 7 איז טאקע אינטערסאנט פארוואס די גוים האבן נישט אנגענימען די זיבעטע טאג פאר די רוה טאג

https://en.wikipedia.org/wiki/Sabbath_i ... y_churches

בכלל, מ'רעדט פון סך הכל נאך צוויי רעליגיעס וואס האבן א וועכענטליכע רוה טאג, וואס זענען די טשענסעס אז נאכאיינס זאל זיין די זעלבע טאג?

[שפילער]

נאמבער 7 איז טאקע אינטערסאנט פארוואס די גוים האבן נישט אנגענימען די זיבעטע טאג פאר די רוה טאג

https://en.wikipedia.org/wiki/Sabbath_i ... y_churches

בכלל, מ'רעדט פון סך הכל נאך צוויי רעליגיעס וואס האבן א וועכענטליכע רוה טאג, וואס זענען די טשענסעס אז נאכאיינס זאל זיין די זעלבע טאג?

פארוואס זאלן זיי נישט קאפיען די יודן מיט דעם אזוי ווי זיי מאכן אלעס נאך ?

[סקעפטיקער]

פון אישי

און עס קוקט אויס אז די סיבה וואס האט סוכ"ס געברעגנט צום ביטול פון מי סוטה איז געווען ווייל עס האט נישט געארבעט. און ריב"ז האט אנגעגעבן די סיבה משום ריבוי המנאפים.

ס'איז א שטיקל מאדנע ווייל לויט ווי דו האסט פריער אויפגעוויזן אז די וואסער האט געהאט גיפט האט עס דאך לכאורה יא "געארבעט"...

זכות תולה וואלט מען נאכאלס געדארפט צוקומען צוליב וואס עס האט דאך נישט געהאט צוטוהן מיט ווער עס האט טאקע מזנה געווען און געוויסע פרויען וואס יעדער האט פארשטאנען אז מסתם האבן זיי מזנה געווען זענען געבליבן לעבן, און וועגן דעם איז אויפגעקומען די טעזע פון זכות תולה.

אבער איך וואלט נישט געזאגט אז איך האב "אויפגעוויזן" אז עס האט געארבעט, איך האב פארגעלייגט א מעגליכקייט וויאזוי עס האט געארבעט. עס קען אויך זיין אז לכתחילה האט עס געהאט סם און שפעטער נישט (אפילו אויב עס איז געווען לכתחילה געבויעט אויף חמורבי האט זיך עס געקענט טוישן מיט די צייט). איך וואלט עס מסכם געווען אזוי, אויב האט עס (באיזה זמן) געארבעט קען מען זאגן אז עס געווען צוליב די סם

[צומישט און צוחישט]

@סקעפטיקער וואס וועט מען טוהן מיט דעם "ונקתה ונזרע זרע" אז אויב זי איז געווען א עקרה איז זי געהאלפן געווארן, אדער לויט די אנדערע מ"ד שאם היתה יולדת בצער יולדת בריווח,נקיבות-זכרים וכו'
די אויבנדערמאנטע אינגרידיענטס העלפן אויך אין די פערטיליטי פעלד?

וואס זענען די ראיות אז דאס האט פאסירט? א חלק פון די זאכן זענען אזוי אומקלאר אז עס איז כמעט אומממעגליך פעסטצושטעלן ווי למשל יולדות בצער ובריוח. און איך שטעל מיך פאר אז כלל ישראל איז זיך נישט געלאפן שמד'ן אויב א סוטה האט געבוירן א נקיבה ווייל "מ'רעדט בדרך כלל", און אויב עס האט זיך געמאכט אמאל א פרוי וואס איז געבליבן אן עקרה האט מען געזאגט בהדי כבשי דרחמנא למה לך עס איז זיכער געווען א גזירה וכו'. ובפרט אויב א סוטה איס געווען א זעלטענע זאך, און בפרט אמאל ווען עס איז נישט געווען קיין נייעס קוועלער אז די גאנצע לאנד זאל בלייבן האלטן די אויג אויף א פרוי וואס איז געווען א סוטה. עס איז גארנישט אנדערש ווי די אלע בעלי מופתים למיניהם וואס זאגן צו גאלדענע גליקען.

פיין אויב גייסטו מיט די מהלך אז דו ביסט נישט זיכער צו סוטה בכלל הי' ונברא, דאן זאג אזוי מתחילה דארפסט נישט זיך מוטשען צו שרייבן לאנגע מאמרים וואספארא סם המוות ס'איז אלץ דארט געליגן.
(בכלל פארשטיי איך נישט דיין מהלך, אויב חז"ל זענען באגלייבטע מענטשן ביי דיר אז דו ברענגסט ראיות פון זייערע ווערטער אויף וויפיל און וויאזוי סוטה האט פאסירט דאן קענסטו זיין זיכער אז חז"ל האבן געהאלטן אז פרשת סוטה איז א אמת'ע בדיקה ווען נישט וואלטן זיי נישט ג'ספענד אויף דעם א גאנצע מס', ווידער אויב גלייבסטו נישט אז זיי האבן עס געזאגט אדער ח"ו ס'מאכט ביי דיר נישט אויס וואס זיי האבן געזאגט דאן בוי גארנישט אויף זייערע ווערטער.)
בנוגע וואס דו שרייבסט וועגן כלל ישראל זיך גיין שמד'ן, ווי איך פארשטיי מיינסטו צו זאגן אז מ'וואלט גארנישט סייווי געקענט אויפווייזן ווייל ס'וואלט אלץ געווען תירוצים, גערעכט ביסטו והא ראי' אז בימי בית ראשון ושני זענען געווען סיי אידן מאמינים און סיי עובדי עבו"ז, אויב וואלט מען עפעס געקענט אויפווייזן צו איין צד וואלט דאך שוין נישט געווען קיין בחירה און צוויי צדדים אין דעם, די גמ' אין קידושין פרעגט שוין אויף יענער וואס האט מקיים געווען כיבוד אב ואם און געשטארבן פרעגט די גמ' אז ס'שטייט דאך למען יאריכון ימיך,און מ'ענטפערט שמא הרהור עבירה היתה בלבו, עכ"פ אין די גאנצע תורה זעהט מען הבטחות אז אויב מ'וועט היטן תורה ומצוות וועט זיין גוט, וואס מיט די פליישיגע אויגן קוקט עס נישט אזוי אויס, און כ'מיין אז ס'נישט דא די פלאץ אריינצוגיין אין די סוגי' פון צדיק ורע לו.
אגב,@אלפא האט געשריבן אז הרב אונגער'ס נקודה איז פון דעם אז ס'אנגעגאנגן ביז בימי ריב"ז, איך האב פארשטאנען אז ער ברענגט נישט קיין ראי' (ער ברענגט בכלל נישט קיין ראיות, כאמור לעיל) פון וואס ס'איז געווען, נאר די נקודה אז כו"ע מודה אז דער פון וועם די תורה קומט איז קיין טיפש נישט געווען, און וועלכער מענטש מיט אביסל שכל וועט אריינשרייבן אזוינע אפענע זאכן מיט וואס מ'קען אים מבחין זיין יעדן טאג צו ס'אמת צו נישט.

[סקעפטיקער]

פיין אויב גייסטו מיט די מהלך אז דו ביסט נישט זיכער צו סוטה בכלל הי' ונברא, דאן זאג אזוי מתחילה דארפסט נישט זיך מוטשען צו שרייבן לאנגע מאמרים וואספארא סם המוות ס'איז אלץ דארט געליגן.
(בכלל פארשטיי איך נישט דיין מהלך, אויב חז"ל זענען באגלייבטע מענטשן ביי דיר אז דו ברענגסט ראיות פון זייערע ווערטער אויף וויפיל און וויאזוי סוטה האט פאסירט דאן קענסטו זיין זיכער אז חז"ל האבן געהאלטן אז פרשת סוטה איז א אמת'ע בדיקה ווען נישט וואלטן זיי נישט ג'ספענד אויף דעם א גאנצע מס', ווידער אויב גלייבסטו נישט אז זיי האבן עס געזאגט אדער ח"ו ס'מאכט ביי דיר נישט אויס וואס זיי האבן געזאגט דאן בוי גארנישט אויף זייערע ווערטער.)

ווע איינער קומט מיט א טענה א די תורה מוז זיין אמת מכח סוטה, ליגט אויף אים פעסטצושטעלן סיי אז די מעשה פון סוטה האט טאקע פאסירט, און סיי אז עס זענען נישט געווען קיין אנדערע סיבות וואס האבן גורם געווען. און אויף די ביידע האב איך אויסגעשמועסט אז עס איז נישט שייך עס צו באשטעטיגן. חז"ל האב איך בעיקר געברענגט אז מ'זאל נישט זאגן אז עס איז סתם עקשנות צו טראכטן אז די מי סוטה האבן מעגליך געהאט נאך אינגרידיענטס, ווייל חז"ל אליינס זאגן אזוי.

אגב,@אלפא האט געשריבן אז הרב אונגער'ס נקודה איז פון דעם אז ס'אנגעגאנגן ביז בימי ריב"ז, איך האב פארשטאנען אז ער ברענגט נישט קיין ראי' (ער ברענגט בכלל נישט קיין ראיות, כאמור לעיל) פון וואס ס'איז געווען, נאר די נקודה אז כו"ע מודה אז דער פון וועם די תורה קומט איז קיין טיפש נישט געווען, און וועלכער מענטש מיט אביסל שכל וועט אריינשרייבן אזוינע אפענע זאכן מיט וואס מ'קען אים מבחין זיין יעדן טאג צו ס'אמת צו נישט.

און אויף דעם האב איך מסביר געווען אז מ'קען נישט מבחין זיין מכח כמה סיבות. און זעהסט דאך אז חמורבי האט אן ענליכע געזעץ, ער איז יא געווען א טיפש?

[צומישט און צוחישט]

ווע איינער קומט מיט א טענה א די תורה מוז זיין אמת מכח סוטה, ליגט אויף אים פעסטצושטעלן סיי אז די מעשה פון סוטה האט טאקע פאסירט, און סיי אז עס זענען נישט געווען קיין אנדערע סיבות וואס האבן גורם געווען. און אויף די ביידע האב איך אויסגעשמועסט אז עס איז נישט שייך עס צו באשטעטיגן. חז"ל האב איך בעיקר געברענגט אז מ'זאל נישט זאגן אז עס איז סתם עקשנות צו טראכטן אז די מי סוטה האבן מעגליך געהאט נאך אינגרידיענטס, ווייל חז"ל אליינס זאגן אזוי.

[quote="צומישט און צוחישט" post_id=547629 time=1706771175 user_id=65

און אויף דעם האב איך מסביר געווען אז מ'קען נישט מבחין זיין מכח כמה סיבות. און זעהסט דאך אז חמורבי האט אן ענליכע געזעץ, ער איז יא געווען א טיפש?
[/quote]

א'- דו האסט משער געווען וויפיל סוטה מעשיות ס'געווען לויט די ווערטער פון חז"ל.
ב'-די געזעץ וואס דו ברענגסט פון חמורבי איז סתם א דזשאוק ווי @אלפא האט שוין געברענגט די דוגמא פונעם הינט'ס עסן טריפות, אריינלייגן א פרוי אין וואסער זי זאל שטארבן איז נישט קיין קונץ, משא"כ טרינקען וואסער אויסגעמישט מיט ערד (פארשטייצעך אהן דיין טעאריע אז ס'געלעגן דארט נאך זאכן, אויב גייסטו מיט יענץ דארפסטו נישט קיין ראיות פון חמורבי) און ס'זאל צוגיין מיט א ספעציעלע דירעקציע פון לצבות בטן ולנפיל ירך איז יא א איבעראשנדע מציאות.

[סקעפטיקער]

א'- דו האסט משער געווען וויפיל סוטה מעשיות ס'געווען לויט די ווערטער פון חז"ל.
ב'-די געזעץ וואס דו ברענגסט פון חמורבי איז סתם א דזשאוק ווי @אלפא האט שוין געברענגט די דוגמא פונעם הינט'ס עסן טריפות, אריינלייגן א פרוי אין וואסער זי זאל שטארבן איז נישט קיין קונץ, משא"כ טרינקען וואסער אויסגעמישט מיט ערד (פארשטייצעך אהן דיין טעאריע אז ס'געלעגן דארט נאך זאכן, אויב גייסטו מיט יענץ דארפסטו נישט קיין ראיות פון חמורבי) און ס'זאל צוגיין מיט א ספעציעלע דירעקציע פון לצבות בטן ולנפיל ירך איז יא א איבעראשנדע מציאות.

א - פארוואס נישט? איינער האלט אז חז"ל זענען געווען פאלנע ליגענערס וואס מ'קען גארנישט בויען אויף זיי? אויב וואלט סוטה געווען אן אפטע זאך וואלט מסתם געווען מעשיות מקובל וואס מ/וואלט געטראפן אין חז"ל

ב - די דוגמא צו חמורבי איז טאקע נאר על הצד אז די וואסער האט געהאט א כח מזיק צו זיין (אגב, די דוגמא צו די הינט איז אביסל איבערגעטריבן, ווייל אסאך מענטשן קענען ארויסשווימען אויב די וואסער איז רואיג), און חמורבי איז א גוטע ראי' אז וויבאלד מ'זעהט אז ווען עס איז געווען א ספק אויב א פרוי האט מזנה געווען האט מען אריינגעלייגט די פרוי אין א מסוכנדיגע מצב צו זעהן אויב זי וועט געראטעוועט ווערן (Ordeal בלע"ז) איז מסתבר אז סוטה איז אויך געווען אזא סארט זאך, און דאס געט צו האפט צו די טעאריע אז מי סוטה האט געהאט א סם המזיק

[צומישט און צוחישט]

א'- דו האסט משער געווען וויפיל סוטה מעשיות ס'געווען לויט די ווערטער פון חז"ל.
ב'-די געזעץ וואס דו ברענגסט פון חמורבי איז סתם א דזשאוק ווי @אלפא האט שוין געברענגט די דוגמא פונעם הינט'ס עסן טריפות, אריינלייגן א פרוי אין וואסער זי זאל שטארבן איז נישט קיין קונץ, משא"כ טרינקען וואסער אויסגעמישט מיט ערד (פארשטייצעך אהן דיין טעאריע אז ס'געלעגן דארט נאך זאכן, אויב גייסטו מיט יענץ דארפסטו נישט קיין ראיות פון חמורבי) און ס'זאל צוגיין מיט א ספעציעלע דירעקציע פון לצבות בטן ולנפיל ירך איז יא א איבעראשנדע מציאות.

א - פארוואס נישט? איינער האלט אז חז"ל זענען געווען פאלנע ליגענערס וואס מ'קען גארנישט בויען אויף זיי? אויב וואלט סוטה געווען אן אפטע זאך וואלט מסתם געווען מעשיות מקובל וואס מ/וואלט געטראפן אין חז"ל

ב - די דוגמא צו חמורבי איז טאקע נאר על הצד אז די וואסער האט געהאט א כח מזיק צו זיין (אגב, די דוגמא צו די הינט איז אביסל איבערגעטריבן, ווייל אסאך מענטשן קענען ארויסשווימען אויב די וואסער איז רואיג), און חמורבי איז א גוטע ראי' אז וויבאלד מ'זעהט אז ווען עס איז געווען א ספק אויב א פרוי האט מזנה געווען האט מען אריינגעלייגט די פרוי אין א מסוכנדיגע מצב צו זעהן אויב זי וועט געראטעוועט ווערן (Ordeal בלע"ז) איז מסתבר אז סוטה איז אויך געווען אזא סארט זאך, און דאס געט צו האפט צו די טעאריע אז מי סוטה האט געהאט א סם המזיק

א - איך האב נישט געזאגט פ"וו נישט, נאר זיך באצויגן אויף דעם וואס דו שרייבסט אז האסט נאר געברענגט חז"ל פאר א ראי' אז ס'געווען דארט נאך אינגרידיענטס, אויף דעם שרייב איך אז דו האסט גענוצט חז"ל אויך אויף אפצושאצן וויפיל סוטה מעשיות ס'האבן ווירקליך פאסירט, ומעתה קוק צוריק וואס כ' האב געשריבן צוויי תגובות צוריק די חלק וואס איך פארשטיי נישט וויאזוי דיין אמונה אין דברי חז"ל גייט צו ממ"נ.
און צום עצם ראי' דו האלסט אז חז"ל האבן געדארפט מאכן א פנקס פון יעדע מאל ס'געווען א פרשת סוטה? ס'איז עפעס פארצייכנט יעדע מצורע וואס איז נשתלח געווארן מחוץ למחנה, אדער יעדע מענטש וואס האט געברענגט א עולה? חוץ אז דו טענה'סט אז די זאכן זענען אויך מפוקפק צו ס'געשען מכח ווייל מ'טרעפט נישט קיין מעשיות. אבער לדוגמא אז שמחת בית השואבה איז פארגעקומען אדער אז מ'האט געטראפן חנוכה א פך שמן מונח בחותמו של כה"ג אין דעם ביסטו האפענטליך איבערצייגט..
ב - איך בין שוין אינגאצן צומיש"ט.. על הצד אז די וואסער האט געהאט א נאטורליכע כח המזיק וואס דארפסטו ראיות פון חמורבי, און אויב ס'געווען א הימלישע כח וואס ברענסטו א ראי' אז ווייל דארט איז עס געווען א בדרך הטבע'דיגע סכנה איז עס ביי סוטה אויך געווען? כ'כאפ נישט ווי דאס געט צו האפט אדער סברא צו די טעאריע אז ס'געליגן אין די מי המרים אז נאטורליכע כח.

[סקעפטיקער]

א - איך האב נישט געזאגט פ"וו נישט, נאר זיך באצויגן אויף דעם וואס דו שרייבסט אז האסט נאר געברענגט חז"ל פאר א ראי' אז ס'געווען דארט נאך אינגרידיענטס, אויף דעם שרייב איך אז דו האסט גענוצט חז"ל אויך אויף אפצושאצן וויפיל סוטה מעשיות ס'האבן ווירקליך פאסירט, ומעתה קוק צוריק וואס כ' האב געשריבן צוויי תגובות צוריק די חלק וואס איך פארשטיי נישט וויאזוי דיין אמונה אין דברי חז"ל גייט צו ממ"נ.
און צום עצם ראי' דו האלסט אז חז"ל האבן געדארפט מאכן א פנקס פון יעדע מאל ס'געווען א פרשת סוטה? ס'איז עפעס פארצייכנט יעדע מצורע וואס איז נשתלח געווארן מחוץ למחנה, אדער יעדע מענטש וואס האט געברענגט א עולה? חוץ אז דו טענה'סט אז די זאכן זענען אויך מפוקפק צו ס'געשען מכח ווייל מ'טרעפט נישט קיין מעשיות. אבער לדוגמא אז שמחת בית השואבה איז פארגעקומען אדער אז מ'האט געטראפן חנוכה א פך שמן מונח בחותמו של כה"ג אין דעם ביסטו האפענטליך איבערצייגט..
ב - איך בין שוין אינגאצן צומיש"ט.. על הצד אז די וואסער האט געהאט א נאטורליכע כח המזיק וואס דארפסטו ראיות פון חמורבי, און אויב ס'געווען א הימלישע כח וואס ברענסטו א ראי' אז ווייל דארט איז עס געווען א בדרך הטבע'דיגע סכנה איז עס ביי סוטה אויך געווען? כ'כאפ נישט ווי דאס געט צו האפט אדער סברא צו די טעאריע אז ס'געליגן אין די מי המרים אז נאטורליכע כח.

א - דיין ממה נפשך קשיא פארשטיי איך נישט, אוודאי האבן חז"ל געגלייבט אז סוטה איז צוגעגאנגען מיט א העכערע כוח, אבער וואס איז דאס מעלה ומוריד אויף דעם וואס זיי האבן נישט פארציילט קיין מעשיות פון סוטה? די אלע תירוצים וואס דו זאגסט זענען זייער שיין, אבער איך דארף נישט ברענגען הוכחות אז סוטה האט כמעט נישט פאסירט, דער וואס וויל ברענגען א ראי' פון סוטה דארף מוכיח זיין אז דאס האט יא פאסירט. און דאס איז נישטא! די אנדערע זאכן וואס דו ברענגסט זענען יא דא מעשיות דערפון, אבער אפילו נישט זעה איך נישט קיין סיבה מסופק צו זיין אין דעם, אבער ווען דו ווילסט עפעס בויען אויף דעם דארפסטו ברענגען ראיות וסברות אז עס איז אנגעגאנגען און געווען שכיח.

ב - פון חמורבי זעהט מען צוויי זאכן, 1) ער האט נישט מורא געהאט אז מ'וועט עס אויספרובירן. 2) אז עס איז געווען א זאך וואס קען נאטורליך מזיק זיין. די ערשטע זאך פארעטפערט די טענה פונעם רב פארוואס מ'האט נישט אויספרובירט די מי סוטה, און די צווייטע גיבט אונז אביסל רגלים לדבר אז מ'האט גענוצט א נאטורליכע מסוכנ'דיגע זאך אלס עקספערימענט

[צומישט און צוחישט]

א - איך האב נישט געזאגט פ"וו נישט, נאר זיך באצויגן אויף דעם וואס דו שרייבסט אז האסט נאר געברענגט חז"ל פאר א ראי' אז ס'געווען דארט נאך אינגרידיענטס, אויף דעם שרייב איך אז דו האסט גענוצט חז"ל אויך אויף אפצושאצן וויפיל סוטה מעשיות ס'האבן ווירקליך פאסירט, ומעתה קוק צוריק וואס כ' האב געשריבן צוויי תגובות צוריק די חלק וואס איך פארשטיי נישט וויאזוי דיין אמונה אין דברי חז"ל גייט צו ממ"נ.
און צום עצם ראי' דו האלסט אז חז"ל האבן געדארפט מאכן א פנקס פון יעדע מאל ס'געווען א פרשת סוטה? ס'איז עפעס פארצייכנט יעדע מצורע וואס איז נשתלח געווארן מחוץ למחנה, אדער יעדע מענטש וואס האט געברענגט א עולה? חוץ אז דו טענה'סט אז די זאכן זענען אויך מפוקפק צו ס'געשען מכח ווייל מ'טרעפט נישט קיין מעשיות. אבער לדוגמא אז שמחת בית השואבה איז פארגעקומען אדער אז מ'האט געטראפן חנוכה א פך שמן מונח בחותמו של כה"ג אין דעם ביסטו האפענטליך איבערצייגט..
ב - איך בין שוין אינגאצן צומיש"ט.. על הצד אז די וואסער האט געהאט א נאטורליכע כח המזיק וואס דארפסטו ראיות פון חמורבי, און אויב ס'געווען א הימלישע כח וואס ברענסטו א ראי' אז ווייל דארט איז עס געווען א בדרך הטבע'דיגע סכנה איז עס ביי סוטה אויך געווען? כ'כאפ נישט ווי דאס געט צו האפט אדער סברא צו די טעאריע אז ס'געליגן אין די מי המרים אז נאטורליכע כח.

א - דיין ממה נפשך קשיא פארשטיי איך נישט, אוודאי האבן חז"ל געגלייבט אז סוטה איז צוגעגאנגען מיט א העכערע כוח, אבער וואס איז דאס מעלה ומוריד אויף דעם וואס זיי האבן נישט פארציילט קיין מעשיות פון סוטה? די אלע תירוצים וואס דו זאגסט זענען זייער שיין, אבער איך דארף נישט ברענגען הוכחות אז סוטה האט כמעט נישט פאסירט, דער וואס וויל ברענגען א ראי' פון סוטה דארף מוכיח זיין אז דאס האט יא פאסירט. און דאס איז נישטא! די אנדערע זאכן וואס דו ברענגסט זענען יא דא מעשיות דערפון, אבער אפילו נישט זעה איך נישט קיין סיבה מסופק צו זיין אין דעם, אבער ווען דו ווילסט עפעס בויען אויף דעם דארפסטו ברענגען ראיות וסברות אז עס איז אנגעגאנגען און געווען שכיח.

ב - פון חמורבי זעהט מען צוויי זאכן, 1) ער האט נישט מורא געהאט אז מ'וועט עס אויספרובירן. 2) אז עס איז געווען א זאך וואס קען נאטורליך מזיק זיין. די ערשטע זאך פארעטפערט די טענה פונעם רב פארוואס מ'האט נישט אויספרובירט די מי סוטה, און די צווייטע גיבט אונז אביסל רגלים לדבר אז מ'האט גענוצט א נאטורליכע מסוכנ'דיגע זאך אלס עקספערימענט

א - פאר אזא איינער ווי דיר אויב וויל מען אים מכריח זיין צו גלייבן אין באשעפער דארף מען נאר צו ווייזן אפאר סיפורי חז"ל וואס צייגן קלאר אז ס'דא א בורא עולם און מ'קען אהיימגיין.. ווארום א זאך וואס חז"ל זאגן אז ס'איז געווען גלייבסטו בשלימות נאר מ'דארף טרעפן די סיפור אויף וואס וועסט דיך נישט קענען דינגען אז ס'געווען בדרך הטבע..
ב - 1) מ'דארף וויסן וויאזוי דארט איז צוגעגאנגן צו מ'האט טאקע אריינגעלייגט די פרוי אין וואסער באופן וואס מ'קען זיך ראטעווען, 2) די רגלים לדבר און די קשר פון חמורבי ביז מי המרים האביך ביזדערווייל נישט זוכה געווען צו פארשטיין.

[סקעפטיקער]

א - פאר אזא איינער ווי דיר אויב וויל מען אים מכריח זיין צו גלייבן אין באשעפער דארף מען נאר צו ווייזן אפאר סיפורי חז"ל וואס צייגן קלאר אז ס'דא א בורא עולם און מ'קען אהיימגיין.. ווארום א זאך וואס חז"ל זאגן אז ס'איז געווען גלייבסטו בשלימות נאר מ'דארף טרעפן די סיפור אויף וואס וועסט דיך נישט קענען דינגען אז ס'געווען בדרך הטבע..
ב - 1) מ'דארף וויסן וויאזוי דארט איז צוגעגאנגן צו מ'האט טאקע אריינגעלייגט די פרוי אין וואסער באופן וואס מ'קען זיך ראטעווען, 2) די רגלים לדבר און די קשר פון חמורבי ביז מי המרים האביך ביזדערווייל נישט זוכה געווען צו פארשטיין.

א - וואס מיינסטו צו פרעגן? אז אויב חז"ל וואלטן פארציילט מעשיות וואלט איך זיי אויך נישט געגלייבט? לאמיר זאגן ביסט גערעכט (כאטש עס איז נישט אינגאנצן ריכטיג), איז וואס? זענען דא קראנטע ראיות אז מי סוטה איז געווען שכיח און פרויען זענען געשטארבן דערפון?

ב - 1) עס איז נישט קיין חילוק, אויף אלע דירעקציעס קען מען עס פרובירן. 2) ביסט פטור

[צומישט און צוחישט]

א - פאר אזא איינער ווי דיר אויב וויל מען אים מכריח זיין צו גלייבן אין באשעפער דארף מען נאר צו ווייזן אפאר סיפורי חז"ל וואס צייגן קלאר אז ס'דא א בורא עולם און מ'קען אהיימגיין.. ווארום א זאך וואס חז"ל זאגן אז ס'איז געווען גלייבסטו בשלימות נאר מ'דארף טרעפן די סיפור אויף וואס וועסט דיך נישט קענען דינגען אז ס'געווען בדרך הטבע..
ב - 1) מ'דארף וויסן וויאזוי דארט איז צוגעגאנגן צו מ'האט טאקע אריינגעלייגט די פרוי אין וואסער באופן וואס מ'קען זיך ראטעווען, 2) די רגלים לדבר און די קשר פון חמורבי ביז מי המרים האביך ביזדערווייל נישט זוכה געווען צו פארשטיין.

א - וואס מיינסטו צו פרעגן? אז אויב חז"ל וואלטן פארציילט מעשיות וואלט איך זיי אויך נישט געגלייבט? לאמיר זאגן ביסט גערעכט (כאטש עס איז נישט אינגאנצן ריכטיג), איז וואס? זענען דא קראנטע ראיות אז מי סוטה איז געווען שכיח און פרויען זענען געשטארבן דערפון?

ב - 1) עס איז נישט קיין חילוק, אויף אלע דירעקציעס קען מען עס פרובירן. 2) ביסט פטור

א - איך מיין צו פרעגן וויאזוי דו בויסט פון דברי חז"ל אז סוטה איז האט נישט פאסירט עכ"פ אפט, ווען זיי דערציילן ווען יא מעשיות וואלסטו זיי דאך נישט געגלייבט, סוי ברענג נישט קיין ראיות פון וואס זיי דערציילן נישט
ב פארוואס קען מען עס פרובירן אויף די דירעקציע אז ס'געווען א זיכערע טויט וואלט מען דאך קיינמאל געקענט אויפווייזן אז ס'געווען א פרוי וואס האט יא געזינדיגט און זי איז געראטעוועט געווארן.

[סקעפטיקער]

א - איך מיין צו פרעגן וויאזוי דו בויסט פון דברי חז"ל אז סוטה איז האט נישט פאסירט עכ"פ אפט, ווען זיי דערציילן ווען יא מעשיות וואלסטו זיי דאך נישט געגלייבט, סוי ברענג נישט קיין ראיות פון וואס זיי דערציילן נישט
ב - פארוואס קען מען עס פרובירן אויף די דירעקציע אז ס'געווען א זיכערע טויט וואלט מען דאך קיינמאל געקענט אויפווייזן אז ס'געווען א פרוי וואס האט יא געזינדיגט און זי איז געראטעוועט געווארן.

א - איך בוי נישט גארנישט, דער וואס ברענגט א ראי' פון סוטה ער בויעט, אויף דעם פרעג איך פון וואו ווייסטו אז עס האט פאסירט? קענסט מיר נישט זאגן חז"ל ווייל חז"ל פארציילן כמעט נישט דערוועגן

ב - מ'קען דאך מאכן די זעלבע עקספערימענט אויף פארקערט מיט א פרוי וואס האט זיכער נישט געזינדיגט

[מי אני]

שד״ל שרייבט (במדבר ה חי) אויפ׳ן פשט פונעם אבן עזרא לגבי מי סוטה:

אבל הסוד שרמז הראב״ע (שהיה הכהן נותן במים סמים ממיתים אם היה נראה לו שהאשה חטאה), הבל הוא ושגעון. שהרי אם היה זה בדעת המחוקק היה מוסר הענין לכהנים מפה לאזן, ולא היה כותב בתורה מליצה שתגלה סודו. והנה משה לא נמנע מלכתוב מליצה שיתכן להבין ממנה כי כל מעשיו וכל תורותיו לא היו אלא בכח אנושי, וכן חכמי התלמוד לא נמנעו מאמור שהכהן היה נותן במים דבר מר (סוטה כ.), כי כן היה נראה להם משמעות המלות, ולא חששו כלל שמא מזה ישפטו התלמידים שהיה הענין בתחבולה ובלא מעשה נסים, כי מי שהוא נאמן בכל דבריו אין דרכו להיות דואג שמא יחשבוהו שקרן, ולא יעלה על לבו שיהיו דבריו צריכין חזוק.

ער איז גראדע אבער אויך מפרש אז (להלן שם כח) ונזרעה זרע:

שלא יפול ירכה, ותתעבר כמו שהיתה מתעברת קודם לכן; כי אמנם בהווה ידבר הכתוב, ורוב הנשים אינן עקרות.

אז עס איז נישט בתור נס וכמו שכתבו חז״ל. ר׳ יוסף אבן כספי איז אויך אזוי מפרש אז עס מיינט פשוט ״ישיבה בעלה עדיו, וישכב עמה.״ און ענליך בהרלב״ג:

להורות שקודם שיתברר שהיא טהורה אי אפשר שתִּזָּרַע זרע, כי היא אסורה לבעלה.

דער העבּרעיסט גאדפרי ראָלס דרייווער (זיין טעזע ווערט צוגעברענגט דורך דר. וויליאם מקעין, וועלכע @סקעפטיקער האט פריער צוגעברענגט) שרייבט אז די געדאנק פון מי סוטה איז אז די שטראף איז איר צו מאכן דאדורך אַן עקרה טאמער זי איז נישט מעוברת, אדער איר מאכן מפיל זיין דאס קינד טאמער זי איז שוין יא. און דאס איז דורך א ריין פסיכאלאגישע מעכאניזם, אז די פחד פון דעם טאמער איז זי טאקע שולדיג וועט דאס גורם זיין (עכ"פ לפי המדע שבימיהם). טאמער איז זי טאקע אומשולדיג, וממילא האט זי נישט וואס מורא צו האבן, איז ונקתה ונזרעה זרע פון יעצט און ווייטער כדרך כל הארץ, וכעין מה שפירש שד"ל. ער שרייבט:

The procedure then was in the strict sense neither judicial (for its purpose was as much to punish an assumed crime as to prove that it had been committed, and its consequences might not be known for a long time) nor medical (for the treatment prescribed would not of itself produce the physical results described); it was psychological. The woman was led or dragged before the priest, ignominiously clothed in black garments and having her head uncovered and her hair disheveled, and subjected to his solemn adjuration in the presence of witnesses. The idea in the lawgiver's mind was perhaps that the woman, if she was guilty, would go hot with shame so that her womb would become dry; for blushing is especially common in persons accused of a crime and many people, while blushing intently, feel that their whole bodies grow hot and tingle, whence the notion that the guilty woman's womb would be dried up by the heat thus engendered might easily occur to the ancient mind. (Women with an over-dry womb are unlikely to conceive; the usual cause of this excessive dryness is a state of anxiety, but it is in sometimes caused in a formerly normal woman by hormonal dysfunction. Excessive heat is not known as a cause of infertility; but a high temperature might reduce a woman to a state of body or mind making intercourse improbable.) Alternatively, the shock to the woman's guilty conscience might produce a miscarriage if she was far advanced in pregnancy. Shock can very definitely initiate miscarriage. The uterus is under the control of the autonomic nervous system; and the more sensitive a woman is, the more likely is her womb to react violently to emotional disturbance

דר. מקעין לערענט אפ אז די פרשה איז נאמר דוקא ווען די פרוי איז שוין מעוברת און די מאן האט נישט קיין מנוחה נישט וויסענדיג אויב דאס קינד איז זיינס צי נישט. ולכן גייט זי דאס דורך מיט א סם וואס מ'לייגט אריין אין די מי סוטה, וואס טאמער איז זי נישט מפיל דאס קינד איז דאך א סימן אז ס'איז כשר; "ונקתה" טאמער איז "ונזרעה זרע".

***

אגב, לגבי די ראיה לאמיתת התורה (עפ״י הגמרא בחולין נט.) אז נאר די פיר אויסגערעכענטע בע״ח האבן נאר איין סימן טהרה, האט הרב דר. נתן סליפקין אויף דעם א בוך וואו דאס איז גארנישט אזוי פשוט צו זאגן. לדוגמא, אין דרום אמעריקע איז פארהאן די lamini וועלכע איז נאר מעלה גרה אבער נישט שוסעת שסע, און די peccary וועלכע איז נאר מפרסת פרסה ושוסעת שסע. והגם אז די lamini באלאנגט צום טעקסאנאמישן פאמיליע פון גמלים און די peccary (מער-ווייניגער) צום פאמיליע פון חזירים, פירט דאס שוין אריין צום מבוכה איבער מגדיר זיין ״מין״ בבע״ח. ווי אויך איז נישט זיכער אז די ארנבת והשפן זענען מעלה גרה בכלל (ויקרא יא ו, דברים יד ז). און אויב דעפינירט מען די וועג וויאזוי זיי עסן אלס "מעלה גרה", זענען דא אנדערע בע"ח, וועלכע זענען לכל הדיעות נישט ממין ארנבת ושפן, וועלכע זענען נאר מעלה גרה אבער נישט שוסעת שסע ומפריס פרסה.

[יאסל ראקאווער]

איך וועל אויסכאפן @סקעפטיקער מיטן אויסלייגן די קארטלעך, און איך וועל דיר עס לאזן אפענטפערן.

זיינע ראיות זענען בעיקר געבויט אויף דעם אז די תורה איז נאך גילטיג און אז געוויסע מציאות'ן זענען נישט געווארן אפגעפרעגט מיט די צייט, וועלכע איז אן אנדייטונג אז נאר די באשעפער וואלט געקענט שרייבן מיט קאנפידענס אזאנע סטעיטמענטס. ואלו הן:

1. דאס אז די מים המרים המאררים פון א סוטה האט נאך געארבייט ביזן זמן פון ר"י בן זכאי (רמב"ן אויפן פלאץ).

זייער ענליך צו די ענין פון סוטה טרעפט מען אין די אור אלטע געזעצן פון חמורבי (132) ווי פאלגענד: "אויב מען צייגט דעם פינגער אויף א מאן'ס ווייב וועגן אן אנדער מאן אבער זי ווערט נישט געכאפט ליגן מיט'ן אנדערן מאן, זאל זי פאר איר מאן אין טייך אריינשפרינגען." די אלטע געזעץ איז געווען אז ווען עס איז דא א ספק אויב א פרוי איז שולדיג זאל זי אריינטאנצן אין טייך און אויב זי וועט בלייבן לעבן איז עס א סימן אז זי איז נישט שולדיג אבער אויב זי וועט דערטראנקן ווערן איז דאס א סימן אז זי איז באמת שולדיג.

אויף די געזעץ קען מען פרעגן די זעלבע קשיות ווי אויף סוטה, האט חמורבי נישט מורא געהאט אז עס וועט זיך ארויסשטעלן אז עס ארבעט נישט? די תירוצים זענען פארשידנארטיג. קודם כל, עס איז זייער שווער פעסטצושטעלן אויב די פרוי האט יא אדער נישט מזנה געווען, מ'רעדט דאך דא פון אזעלכע פעלער וואס האבן נישט קיין עדים און אייביג קען מען זאגן אז עכט האט זי יא אדער נישט מזנה געווען. און פארוואס זאל עס נישט איינער גיין פרובירן מיט באהאלטענע עדים וואס וועלן שפעטער מעיד זיין אז זי האט באמת מזנה געווען? יתכן אז קיינער וויל זיך נישט דירעקט אריינלייגן אין א ספק סכנה פארדעם. אדער – ווי עס איז נהוג אין רעליגיע – וועט מען זיי ממילא נישט גלייבן. אדער וועט מען גאר זאגן אז אין אזא פאל ווען עס זענען באמת דא עדים ארבעט עס נישט, אזויווי די גמרא זאגט אין סוטה ו ע"א סוטה שיש לה עדים במדינת הים אין המים בודקין אותה (איר קענט יענעם וואס קען נאר פליען ווען קיינער זעהט נישט?).

ווען מ'באטראכט די ענין פון מי סוטה זעהט עס אויס ממש ווי א גלגול פון די סארט חוקים, עס בלייבט נאר איבער צו פארשטיין וועלכע אינגרידיענט אין די מי סוטה האט געקענט מאכן "וצבתה בטנה ונפלה יריכה"?

אבער קודם, עטליכע זאכן אין די פסוקים וואס דארף א ביאור.

קודם די לשון הפסוק "ומן העפר אשר יהיה בקרקע המשכן" איז אביסל אינטערעסאנט, אויב דארף מען נעמען פשוט ערד וואלט געדארפט שטיין "ומעפר המשכן". די משנה אין סוטה זאגט שוין אז עס איז געווען א ספעציעלע פלאץ וואו פון דארט האט מען גענומען ערד - ומקום היה שם אמה על אמה וטבלא של שיש וטבעת היתה קבועה בה כשהוא מגביה ונוטל עפר מתחתיה. די גמרא זאגט נאכמער - תנו רבנן ומן העפר אשר יהיה יכול יתקן מבחוץ ויכניס? תלמוד לומר בקרקע המשכן. אי בקרקע המשכן יכול יחפור בקרדומות? תלמוד לומר אשר יהיה. הא כיצד? יש שם הבא, אין שם תן שם. תניא אידך ומן העפר אשר יהיה וגו׳ מלמד שהיה מתקן מבחוץ ומכניס בקרקע המשכן.

פון די גמרא זעהט מען אז מ'האט נישט געקענט נעמען סיי וואו פון די קרקע המשכן נאר פון א געוויסע פלאץ, און לויט געוויסע דעות האט מען דוקא געדארפט אהינברענגען די ערד און נישט נעמען פון דארט. איז אפשר נאכעפעס געלעגן אין די ערד? נישט וואס עס שטייט.
נאך א זאך, די פסוק רופט אן די מי סוטה "מי המרים" ביטערע וואסער, זעהט אויס אז די וואסער איז געווען ביטער – כאטש עס איז נישט קלאר וויאזוי ערד זאל מאכן וואסער "ביטער". געוויסע מפרשים ווילן טאקע זאגן אז עס ווערט אנגערופן ביטער ע"ש סופו ווי עס שטייט "ובאו בה המים המאררים למרים", אבער עס איז א היפשער דוחק. און אפילו דארט דארף מען פארשטיין פארוואס נוצט די תורה פונקט די ווארט "למרים"? די רמב"ן - וואס גייט אויך מיט די מהלך פון ע"ש סופו – זאגט אז די וועג וויאזוי די וואסער האט געארבעט איז דורכן ווערן ביטער נאכן אנקומען אין איר (בדרך נס) און דורכדעם אנגעמאכט די שאדן, די פשט איז זייער שווער ווייל וואס האט אויסגעפעלט די ביטערקייט אויב עס איז בדרך נס? אבער די רעיון וואס מ'זעהט פון זיינע ווערטער איז אז ער פארשטייט אז די "מרירות" איז געווען די גורם אויף וצבתה בטנה ונפלה יריכה.

אבער חז"ל זענען אונז מגלה אז אין די מי סוטה זענען גאר געווען נאך אינגרידיענטס! אבוה דשמואל זאגט אין סוטה דף כ. "צריך שיתן מר לתוך המים מ”ט דאמר קרא מי המרים שמרים כבר", עס זענען געווען נאך זאכן חוץ ערד וואס האט עס געמאכט ביטער, חז"ל זאגן נישט וואס די ביטערע זאך איז געווען. די רמב"ם פסק'נט אויך "ונותן לתוכן דבר מר, כגון לענה וכיוצא בה, שנאמר מי המרים המאררים”.

די אבע"ז שרייבט: מי המרים – לפי דעתי: שמלת מי סמוך, ומלת המרים תואר השם, אם כן "סודו ידוע". וואס איז די סוד פונעם אבע"ז? דער באקאנטער מפרש פונעם אבע"ז דער צפנת פענח איז הולך רכיל ומגלה סוד. פירוש: רבותינו ז״ל רמזו סודו במסכת סוטה בפרק שני שאמרו ומן העפר אשר יהיה בקרקע המשכן אם יש שם הבא, ואם אין שם תן שם. תניא אידך ומן העפר אשר יהיה מלמד שהיה מתקין מבחוץ ומכניס, ובפרק שלישי אמר אבוה דשמואל צריך שיתן מר לתוך המים, מאי טעמא אמר קרא וביד הכהן יהיו מי המרים שמררים כבר ע״כ, והנך רואה בדבריהם שהיה נותן הכהן בתוכו סם מר מזיק והיה השם מחדש בו פלא שהטהורה תנצל, ויהיה הסם מנקה ומטהר את גופה מכל חולי ותהיה בריאה ותתעבר, והטמאה אין לה מעמד ולא תנצל. (ועי' שד"ל)

די זעלבע זאך שטייט אין ספר הבתים אז אין די מי סוטה האט מען אריינגעלייגט סם המות, און די נס איז געווען ווען זי איז נישט געשטארבן. וז"ל "באה הקבלה האמתית שבמי סוטה היו משימים סם המות לפי דעת קצת ממבארי הקבלה, וכן מעפר העזרה, ושאלני אחד מן המעיינים אי זה מופת היה במי סוטה אם תמות האשה הדברים הממיתים, ואמרתי לו כי המופת הגמור היה שאם היא נקיה לא תמות, ויותר גדול זה המופת מאשר אם תשתה מים לבד ונטמאה ותמות, וידוע הוא שאם נטמאת לא תשתה לפחדה מאלו הענינים".

צו דעם אלעם, אין אן ארטיקל מיטן נאמען "POISON, TRIAL BY ORDEAL AND THE CUP OF WRATH" ברענגט William McKane שטארקע סברות והוכחות אז די ווארט מרים דא מיינט Poison, ער שטעלט עס צו צו "ראש ולענה" וואס זענען סיי א לשון פון ביטער און אויך פון סם המות. בייגעלייגט איז די ארטיקל פאר ווער עס איז נייגעריג. אויב איז זיין מהלך ריכטיג, שטימט זייער גוט די פסוק "ובאו בה המים המאררים למרים" אז די מים גייט זיין פאר איר ווי "סם".
McKane-PoisonTrialOrdeal-1980.pdf

נאכדעם אלעם איז מער נישט שייך צו פרעגן וואס איז דארט געווען וואס האט עס געקענט גורם זיין, ווייל עס איז נישט אויסגעשלאסן אז די מי סוטה האט געהאט באשטאנדטיילן וואס האבן געקענט דאס צוברענגען, עס איז זייער מעגליך אז די ערד איז געווען ספעציעלע ערד געמישט מיט באשטאנדטיילן , אדער די "ביטערע" זאכן צוגעלייגט זענען געווען שעדליך. און פונקט ווי ביי די געזעץ פון חמורבי איז עס געווען א וועג אריינצולייגן די פרוי אין א מסוכנ'דיגע מצב און זעהן אויב זי וועט געראטעוועט ווערן.

איך האב נאך צוזאגן איבער סוטה, ועוד חזון

שכויעך @סקעפטיקער פאר די הערליכע באלערנדע תגובה.

סוטה דארף א עקסטערע אשכול אבער איך האב נאר געוואלט צולייגען אן אבזערוואציע און די רב און די מורה ווען ער רעדט פון די סוטה געמויזאכץ;
סוטה: השבת האמון והזהירות מפני הפרתו

כיוון שההאשמות בניאוף והחשדות לגביו רבים מאוד בנוגע לאישה, נצטווינו בדיני השׂוֹטָה. כי עניין זה גורם לכל אישה נשואה לשמור את עצמה מכל משמר ולעשות לעצמה סייגים ככל האפשר פן ירע עליה לב בעלה, מהחשש מאימת מי שׂוטה. כי אפילו היתה נקייה ובטוחה בעצמה, רוב האנשים היו פודים עצמם בכל רכושם מאותו מעשה שנעשה בה, ואף מעדיפים את המוות על פני אותו ביזיון עצום, שהוא גילוי ראש האישה וסתירת שערה וקריעת בגדיה עד שמתגלה חזהּ, והולכתה סביב בכל המקדש בנוכחות הציבור, נשים וגברים, ובנוכחות בית דין הגדול. חשש זה מונע חוליים חמורים המשבשים את סדריהם של בתים רבים.

ער זאגט נישט א ווארט אז א פרוי וועט נישט זינדיגען ווייל זי האט מורא אז זי וועט שטארבן. אז די מאנספארשוין/מנוול וועט נישט זינדיגען מיט איר ווייל "כשם שהמים בודקים אותה כך בודק אותו". נישט אז ווען זי שטארבט פון די מים המאררים איז עס ובערתה הרע מקרבך. אלעס וואס ער איז מסביר -מיט אלא פיטשיווקעס פון חז"ל- וואסארע משוגענע בושה די טקס איז. אז דער צערעמאניע איז א פחד און בושה וואס קיינער וויל נישט. מילא וועט זי מאכן זיכער נישט צוקומען דערצו.

אגב מיט דעם פארשטייט מען אויך פארוואס משרבו הנואפים בטלו. ווייל ס'איז נאר א בושה ווילאנג מ'איז א איינציגע אבער אז ס'איז דא א dime a dozen א וואך איז עס fun און נישט קיין deterrent.

[לאכעדיג]

נאר אמונה עד דלא ידע. (לחן ארי סאמעט)

[סקעפטיקער]

2. די גמרא זאגט אין חולין אז די באשעפער האט געוויזן פאר משה אלע בהמות און חיות ביי די פרשה פון וזאת החיה אשר תאכלו, און מכאן תשובה להאומרים אין תורה מן השמים, ווייל חוץ פון די גמל, ארנבת, און חזיר, האט זיך נאכנישט געטראפן קיין איין אנדערע באשעפעניש וואס איז אויך מעלה גרה אדער מפריס פרסה, און דאס איז פראבאבליסטיקלי נישט מעגליך. די זעלבע מיט די חז"ל אז כל שיש בו קשקשת בידוע שיש לו סנפיר, וועלכע איז נאכנישט געווארן אפגעפרעגט.

אגב, לגבי די ראיה לאמיתת התורה (עפ״י הגמרא בחולין נט.) אז נאר די פיר אויסגערעכענטע בע״ח האבן נאר איין סימן טהרה, האט הרב דר. נתן סליפקין אויף דעם א בוך וואו דאס איז גארנישט אזוי פשוט צו זאגן. לדוגמא, אין דרום אמעריקע איז פארהאן די lamini וועלכע איז נאר מעלה גרה אבער נישט שוסעת שסע, און די peccary וועלכע איז נאר מפרסת פרסה ושוסעת שסע. והגם אז די lamini באלאנגט צום טעקסאנאמישן פאמיליע פון גמלים און די peccary (מער-ווייניגער) צום פאמיליע פון חזירים, פירט דאס שוין אריין צום מבוכה איבער מגדיר זיין ״מין״ בבע״ח. ווי אויך איז נישט זיכער אז די ארנבת והשפן זענען מעלה גרה בכלל (ויקרא יא ו, דברים יד ז). און אויב דעפינירט מען די וועג וויאזוי זיי עסן אלס "מעלה גרה", זענען דא אנדערע בע"ח, וועלכע זענען לכל הדיעות נישט ממין ארנבת ושפן, וועלכע זענען נאר מעלה גרה אבער נישט שוסעת שסע ומפריס פרסה.

נאך א וויכטיגע נקודה וואס איז וויכטיג צוצולייגן, אז די גאנצע הוכחה איז נאר פון א קריעשאן פרעספעקטיוו אז אלע סארטן בעלי חיים זענען עקסטער באשאפן געווארן, און די טשענסעס אז איינע פון די סימנים זאל זיך געפונען און גאר אן אנדערע סארט בעל חי איז זייער מעגליך. אבער מיט עוואלושען איז פארשטענדליך אז אויב זאל זיין נאך בעלי חיים מיט איין סימן וועט עס מסתם זיין א קרוב צו איינע פון די אנדערע, און דאס איז א תירוץ וואס וועט דינען די וואס ווילן עס נוצן פאר א ראי', אזויווי עס שטעלט זיך טאקע ארויס מיט די Lama וואס האט די זעלבע סימנים וואו די קעמל און די תירוץ אויף דעם איז אז עס איז די זעלבע משפחה ווי די קעמל, און די זעלבע מיט די Peccary וואס איז די זעלבע משפחה ווי די חזיר.

די זעלבע איז אויך גילטיג אויף די סימנים פון די פיש, קשקשת איז עפעס וואס האט זיך דעוועלאפט אין די משפחה פון פישן וואס האבן סנפירים, וואס זענען די שאנסן אז מ'זאל טרעפן א פיש מיט קשקשת אן א סנפיר? און חז"ל האבן טאקע געמאכט א ריכטיגע אבזערוואציע וואס איז נישט עפעס וואס מ'דארף דערפאר רוח הקודש. און אויב וועט מען שוין יא טרעפן איינס וואס האט פארלוירן די סנפירים, האט ער נאך גענוג א זכר אויף זיינע געוועזענע סנפירים צו קענען טענה'ן אז ער האט יא א סנפיר. און כש"כ ווען מ'גייט מיט'ן חידוש פונעם רמב"ן אז די קשקשים דארפן קענען ווערן אראפגענומען וואס דאס גיבט אונז זייער שמאלע גרעניצן אויף קשקשים אבער לאזט די גרעניצן פון סנפיר ברייט אפן, איז באמת נישטא קיין טשאנסן אז חז"ל זאלן ווערן אפגעפרעגט.

[צוויי]

א'- דו האסט משער געווען וויפיל סוטה מעשיות ס'געווען לויט די ווערטער פון חז"ל.
ב'-די געזעץ וואס דו ברענגסט פון חמורבי איז סתם א דזשאוק ווי @אלפא האט שוין געברענגט די דוגמא פונעם הינט'ס עסן טריפות, אריינלייגן א פרוי אין וואסער זי זאל שטארבן איז נישט קיין קונץ, משא"כ טרינקען וואסער אויסגעמישט מיט ערד (פארשטייצעך אהן דיין טעאריע אז ס'געלעגן דארט נאך זאכן, אויב גייסטו מיט יענץ דארפסטו נישט קיין ראיות פון חמורבי) און ס'זאל צוגיין מיט א ספעציעלע דירעקציע פון לצבות בטן ולנפיל ירך איז יא א איבעראשנדע מציאות.

א - פארוואס נישט? איינער האלט אז חז"ל זענען געווען פאלנע ליגענערס וואס מ'קען גארנישט בויען אויף זיי? אויב וואלט סוטה געווען אן אפטע זאך וואלט מסתם געווען מעשיות מקובל וואס מ/וואלט געטראפן אין חז"ל

ב - די דוגמא צו חמורבי איז טאקע נאר על הצד אז די וואסער האט געהאט א כח מזיק צו זיין (אגב, די דוגמא צו די הינט איז אביסל איבערגעטריבן, ווייל אסאך מענטשן קענען ארויסשווימען אויב די וואסער איז רואיג), און חמורבי איז א גוטע ראי' אז וויבאלד מ'זעהט אז ווען עס איז געווען א ספק אויב א פרוי האט מזנה געווען האט מען אריינגעלייגט די פרוי אין א מסוכנדיגע מצב צו זעהן אויב זי וועט געראטעוועט ווערן (Ordeal בלע"ז) איז מסתבר אז סוטה איז אויך געווען אזא סארט זאך, און דאס געט צו האפט צו די טעאריע אז מי סוטה האט געהאט א סם המזיק

אין ש"ס איז פיל איבער דן זיין א מענטש למיתה און פאקטיש אויספירן די גזר דין, אבער קיינמאל איז נישטא קיין מעשה ווי מ'האט עס טאקע געטוהן...
אין אמתן זאגן דאך שוין חז"ל אז מ'האט עס פאקטיש כמעט נישט אויסגעפירט. איי פארוואס איז דא אזא שטראף, צו אנשרעקן די מענטש.
קיינער גייט נישט יעצט זאגן, אז די סיבה פארוואס מ'האט עס נישט אויסגעפירט כמעט אויף למעשה, איז צוליב וואס די סנהדרין האבן נישט געהאט די כח, און יעדער האט זיך אויסגעלאכט פון זיי...

די זעלבע ביי סוטה, נניח אז ס'האט נישט פאסירט כמעט, און ס'איז טאקע געווען אנצושרעקן די מענטש, ס'מיינט נישט אז די סיבה פארוואס ס'איז נישטא קיין מעשיות (נניח אז ס'איז טאקע נישט געווען) איז צוליב וואס ס'האט נישט געארבעט.

[סקעפטיקער]

מיין ציהל איז נישט געווען צו ברענגען א "פאזיטיווע" ראי' אז סוטה האט טאקע נישט געארבעט, נאר אז מ'קען פון דעם נישט ברענגען קיין ראי' צו תורה מן השמים ווייל עס איז נישטא קיין קראנטע הוכחה אז עס האט געארבעט.

דו זאגסט סך הכל אז פון דעם וואס מ'טרעפט נישט מוז נישט זיין אז עס האט נישט געארבעט, עס מוז טאקע נישט. אבער עס מוז אויך נישט זיין אז עס האט יא געארבעט.