אפלטון און דעמאקראטיע

[מי אני]

דער שרייבער עלען וואַטס שרייבט (אין 1968 ווען ער האט עקספּערעמענטירט מיט סייקעדעליקס):

In theory, the existence within our secular society of a group which does not accept conventional values is consistent with our political vision. But one of the great problems of the United States, legally and politically, is that we have never quite had the courage of our convictions. The Republic is founded on the marvellously sane principle that a human community can exist and prosper only on a basis of mutual trust. Metaphysically, the American Revolution was a rejection of the dogma of Original Sin, which is the notion that because you cannot trust yourself or other people, there must be some Superior Authority to keep us all in order. The dogma was rejected because if it is true that we cannot trust ourselves and others, it follows that we cannot trust the Superior Authority which we ourselves conceive and obey and that the very idea of our own untrustworthiness is unreliable!

Citizens of the United States believe, or are supposed to believe, that a republic is the best form of government. Yet, vast confusion arises from trying to be republican in politics and monarchist in religion. How can a republic be the best form of government if the universe, heaven, and hell are a monarchy? Thus, despite the theory of government by consent, based upon mutual trust, the peoples of the United States retain, from the authoritarian backgrounds of their religions or national origins, an utterly naive faith in law as some sort of supernatural and paternalistic power

[מי אני]

דר. חיים קרייסל שרייבט:

From our modern perspective, Korah and his followers embrace the principle of democracy and give it its clearest expression in the Bible. Already Baruch (Benedict) Spinoza (1632–1677), who treated the Bible more as a historical document than holy writ, maintained that Moses made a grievous error in transferring power from the firstborn to his own tribe, and then bestowing the high priesthood upon his brother and his brother’s descendants in perpetuity. This move foments justified dissent:

The tribes would have been united by a far closer bond if all alike had possessed the right of the priesthood

Spinoza is here suggesting that if the priesthood had remained in the hands of the first born of every family, Israel would have been a more unified people

שפינאזע שרייבט דארט (אין זיין טראקטיקוס פי"ז) אז די געדאנק דערפון איז טאקע געווען א סארט (יחזקאל כ כה) וגם אני נתתי להם חקים לא טובים ומשפטים לא יחיו בהם, מכח חטא העגל. און ענליך צו ווי אזוי דער מלבי"ם איז מפרש דעם פסוק:

שע"י שמאסו חקותי חשבו שאני נתתי להם חקים לא טובים, כי יאמרו שנתתי חקים רעים ושהמשפטים שנתתי לא יוכלו לחיות בהם בחיי המדיניות

***

דא זאגט דער פּריימעטאַלאגיסט דר. פראַנס דע וואַל, דער וואס האט געקוׂינט דעם טערמין "אלפא מעיל", אז עס זענען דא צוויי סארטן וואס זענען די הויפטן ביי מאלפעס: איינע וואס איז שטארק און בּוליִט יעדן און איינער וואס געבט זיך אפ מיט די אונטערטאנען. די צווייטע סארט זענען מער מאריך ימים על ממלכתן, וויבאלד עס איז כעין דעמאקראטיש און די אונטערטאנען וועלן נישט שטיצן איינער וואס רעוואלטירט קעגן אים.

[מי אני]

‏דא האב איך גערעדט איבער דעם געדאנק פון Wisdom of the Crowds, וואס זאגט אז די עוורידזש פון וואס א רבים שאצט און עסטימעיט אויף א זאך איז אלס נענטער צום אמת׳ן וועליוּ דערפון, און די ארגומענטום עד פּאַפּוּלוּם פאָלאָסי, וואס זאגט אז דאס אז א רבים האלט עפעס אלס אמת זאגט גארנישט לגבי די עצם וואלידיטי און ריכטיגקייט דערפון.

אין דעם שמועס איז מן הראוי לציין צו קאַנדאָרסעט׳ס דזשורי טעארעם, וואס האט השלכות לגבי וואָטן און דעמאקראטיע. דאס איז א מאטעמאטישע טעארעם וואס זאגט אז טאמער מען האט א גרופע מענטשן און עס זענען דא די 3 הנחות:

1). עס איז בעצם פארהאן אַן אָבּיעקטיווער אמת, וואס איז נישט אָנגעוואנדן בדעת האדם, און אויף די סארט אמת איז מען דן

2). איין מענטש׳ס מיינונג איז אפגעזונדערט און נישט אָנגעוואנדן אין וואס א צווייטנ׳ס מיינונג איז; ער האט דאס אליינס אפגעמאכט

3). ביי יעדע מענטש׳ס מיינונג איז דא א פּראַבּעבּיליטי פון מער ווי 50% אז ער איז גערעכט

דאן ווי מער מענטשן עס זענען דא, אלס מער איז די פּראַבּעבּיליטי אז זייער מיינונג אויסקום, די וואָט, איז גערעכט; מער ווי די פּראַבּעבּיליטי פונעם יחיד גרידא. און טאמער האט מען אַן אינפיניט גרופע פון מענטשן אזוי, איז 100% זיכער אז זיי זענען גערעכט.

דאס שניידט אבער ביידע וועגן. טאמער ביים לעצטן הנחה איז פארקערט אז ביי יעדע מענטש׳ס מיינונג איז דא א פּראַבּעבּיליטי פון ווייניגער ווי 50% אז ער איז גערעכט (אין אנדערע ווערטער, מער ווי 50% אז ער איז נישט גערעכט), דאן איז די פּראַבּעבּיליטי פון דאס וואס קומט ארויס פון זיי אז עס נישט גערעכט, מיט א קלענערע פּראַבּעבּיליטי פון זיין גערעכט ווי ביי דער יחיד גרידא. אין אנדערע ווערטער, די הסכמת הקהל איז א גרעסערע פּראַבּעבּיליטי פון זיין נישט גערעכט. און טאמער האט מען אַן אינפיניט גרופע פון מענטשן אזוי, איז 100% זיכער אז זיי זענען נישט גערעכט.

דר. בּרייען קעפּלען טענה׳ט אז דאס איז א ראיה צו אפלטון׳ס שיטה נגד דעמאקראטיע, וויבאלד דאס רוב מענטשהייט האט אין אלגעמיין, אויף אלגעמיינע פאקטן אא״וו, א ווייניגער ווי 50% פּראַבּעבּיליטי פון זיין גערעכט.

ואגב בזה, דאס איז וואס דר. אלכסנדר בּראָדי שרייבט בנוגע וואס דער רמב"ם שרייבט בהקדמתו להמו"נ:

In the Introduction to the Guide Maimonides distinguishes between two types of people: the philosophically sophisticated and the multitude. Though on many matters the opinions of the multitude are sound, they are not always so. And a philosopher will not accept an opinion merely because it is held by most people. The question he always asks is whether that opinion is sanctioned by reason

[מי אני]

לגבי די געדאנק פון דאס אז די רוב זענען (מער עלול צו זיין) גערעכט, שרייבט דער חינוך בהקדמתו (אינעם קאנטעקסט פון ענין האמנת עדות על דבר שֶׁקָרָה כבר און פונעם ראיית הכוזרי):

האמת הברורה במין האנושי, הוא מה שהסכימה עליו דעת רב בני אדם שבעולם. וכבר הסכימה דעת כלם, להאמין עדות אנשים, וברבות המעידים על הדבר שיעידו עליו אז יתאמת הענין יותר בעיני שומעיו, ובהיות המעידים מועטים יפל קצת ספק בדבר לפקחים.

כי אמתת ענייני העולם, נודעת מפי רבוי בני אדם המעידים על אותה אמת יותר מהמכריחים דבריהם מצד שכלם וחקירתם, כי בהיות האדם חסר השלמות אין שכלו משיג אל תכלית הדברים

[מי אני]

לגבי דעם ארגומענטום עד פּאַפּוּלום שרייבט הרב חיים הירשנזון במושגי שוא והאמת (פכ״ו):

IMG_5880.jpeg

און אין דעם (איך ווייס נישט צי דאס איז למעשה א פאקטישע פאסירונג, אבער די געדאנק דארונטער האלט):

IMG_5849.jpeg

[אלפא]

צוויי יאר צוריק האב איך געהאט א שמועס מיט @קטלא קניא איבער די טוויִט זיינער. איך האב ארויסגעברענגט אז אפלטון, אין זיין דייאלאג רעפּאָבּליק (מאמר ח-ט), האלט אז עס זענען דא 5 סארטן רעגירונגען....

לעצם שאלת ה'טוויט' בין איך אביסל שפעט אין די געים, אבער האב איך לעצטנס געליינט פון ר' יונתן זאקס (Morality) ווי ער שטעלט זייער שיין צו די מערכה פון קורח צו די מאוומענט פון 'פאפוליזם' אין די היינטיגע עפאכע, וועלכע איז לגמרי נישט געוואונטשן און אויסגעהאלטן אפי' ע"פ דעמאקראטיע (אביסל מסביר געווען דא).

דאס אז ער האט אפיעלט צום עמך עולם דיירעקט, דאס אז ער האט געשריגן אז מש"ר מיינט נישט די טובה פון די פאלק, און אז יעדער איז פונקט אזוי גוט -מ'דארף בכלל נישט די 'עליטע', וכו'. און די איידעאלאגיע איז אנגעגאנגען אפי' נאך וואס קרח איז שוין געווען אינדרערד, ווען די פאלק איז באפאלן משה די טאג שפעטער אז ער איז שילדיג אין די טויט פון אזויפיל מענטשן...

[מי אני]

דר. רעימאנד געוס ברענגט ארויס אז ניטשע האט געהאלטן אז די פראבלעם מיט וועלכע זיין פילאזאפיע איז זיך מתמקד (אינעם קאנטעקסט אז אלע פילאזאפישע שאלות וחקירות קומען אפיר און זענען נאר א פראדוקט פון זייער היסטארישע תקופה און די קאַנסטראָקטס ומושגים וואס מענטשן האבן דעמאלטס (וכמאמרו של העגעל אז ״פילאזאפיע איז די היסטאריע פון פילאזאפיע״)), איז דאס פראבלעם פון ״vitality״ לעומת ״decadence״ בימיו, וועלכע איז דאס געדאנק אז א געזונטע געזעלשאפט דארף צו קענען פראדוצירן נייע קריעיטיוויטי בתוך איר קולטור וואס האט ״ווערט״. ער האט געהאלטן אז די איינציגסטע וועג מ׳קען שאצן עפעס אלס (אעסטעטיש) ״ווערט״, איז ווען מ׳האט עפעס צו וועלכע מ׳איז דאס משווה פון וואס דאס איז אנדערש און ״בעסער״; עס מוז זיין א ״רע״ וואס אט דאס געבט א שוויית פאר א טוב אלס ״טוב״ (דאס איז ענליך צו א מהלך אין טעאדיסי אויפ׳ן בעיית הרעות). און ניטשע האט (לבסוף) געהאלטן אז כדי צו שאצן עפעס באופן זה אלס ״טוב״ און ״ווערט״, פעהלט אויס אז די מענטשן זאלן נישט נאר דאס קענען נאכמאכן ואפילו בעסער במדריגה, נאר אז בתוך דעם סוג הנידון זאלן זיי ווען קענען פראדוצירן אין דעם עפעס אנדערש. נאר אזוי קענען זיי פראדוצירן עפעס פון ווערט וואס קומט אפיר וויבאלד זיי קענען אפשאצן זאכן בתוך דעם סוג אלס ״טוב״.

עפי״ז, זאגט דר. געוס, האט ניטשע נישט געהאלטן פון דעמאקראטיע וואו יעדער איז בעצם אייניג. דאס איז ווייל א קולטור מוז האבן א היארארכיע פון דרגות אינעם סוג פון ״מענטשן״ גופא אשר חלוקים המה במין (ואפילו עד כדי עבדות), כדי אז עס זאל זיין די טענשאן פון שאצן ״טוב״ לעומת ״רע״ בתוך מענטשן גופא, וואו מ׳שאצט די ערך דערפון ווייל עס איז טאקע דא בתוך די געזעלשאפט׳ס סייקי פון מענטשן, בתור ״מענטשן״, אז זיי זענען חלוק במין און ״אנדערש״, וואס אזוי קענען זיי בכלל שאצן אעסטעטישע וכו׳ ערכים. ווי דר. געוס זאגט:

Nietzche believed that all forms of social egalitarianism are essentially decadent, because any form of social egalitarianism is a way of doing away with the hierarchical organization of society. But if the hierarchical organization of society is necessary for them to have the internal tension, which is the necessary condition for creation, then if you have a society with no internal hierarchical structures, a society of egalitarianism, then that society will definitely sooner or later become decadent. It will lose the ability to discriminate and differentiate in the way that's necessary for it to be able to really to see itself as a present value. Nietzsche always hated democracy. As a young man he withdrew from a student fraternity because the student fraternity was insufficiently hierarchically organized

ניטשע אליין האט געשריבן:

The more the feeling of unity with one's fellow humans gains the upper hand, the more human beings are made uniform, the more they will perceive all difference or diversity as immoral. In this way, the sand of humanity necessarily comes into being: all very similar, very small, very round, very accommodating, very boring. Christianity and democracy have done the most to drive humanity along the path toward sand. A small, weak, glowing feeling of contentment equally distributed among all, an improved and extreme form of Chineseness, would that be the last image that humanity could offer? Inevitably, if we remain on the path of moral sensibilities until now. A great reflection is needed, perhaps humanity must draw a line under its past, perhaps it must address a new canon to all singular individuals: be different from all others, and take pleasure in each being different rom the other; the crudest monsters have certainly been eradicated under the prevailing regime of morality thus far - that was its task; but we do not wish to live on thoughtlessly under a regime of fear in the face of wild beasts. For so long, far too long, the word has been: One like All, One for All

Monarchy represents the belief in One wholly Supreme Being, a leader savior demigod. Aristocracy represents the belief in an elite humanity and higher caste. Democracy represents the unbelief in great humans and an elite society: 'everyone is the same as everyone'. At bottom we are all self-interested cattle and rabble

[מי אני]

דר. סעדריק ראַבּינסאן שרייבט (וג״כ עפ״י דר. גרעגארי וולאַסטאס) אז אפלטון׳ס פאליטישע מאדעל האט זיך נישט געקענט אפטיילן פון די קנעכטשאפט אינסטיטוט וגזענות (וואס פאר זיינע בעסערע מאדעלן נוצט ער דאך זיין באקאנטע נאבּעלע ליגענט/אמונה הכרחית, אויף איינצורעדן דעם עולם אז די רעגירער האבן גאלד אין זייערע אדערן, די סאלדאטן זילבער און די ארבעטערס ברזל), וועלכע איז געווען אינגאנצן אריינגעגעסן אלס נארמאל און נאטורליך בימיו. דאס האט געהאט השלכות אויף זיין קאנסעפּשאן אז מלכות איז טאקע בעסער, און אז אלעמאל ווען עס פאלט צום שוואכערע סארט רעגירונג, איז דאס מכח דעם אז עס איז נישטא קיין סטאבּיליטעט צווישן די רעגירער, ווי איידער אז דאס קומט מעיקרא פון און מכח די באפעלקערונג.

ער טענה׳ט אז דאס וואס די מאדעל איז אזוי באקאנט, איז ווייל קנעכטשאפט איז טאקע געווען ביז א הונדערט פופציג יאר צוריק פארשפרייט, אריינגעגעסן, און אָנגענומען אלס א חלק פון די געזעלשאפט איבער די וועלט. און ווען אפלטון וואלט נישט אוועקגעשטעלט דעם מאדעל, וואלט עס א צווייטער אינווענטעד. אין אנדערע ווערטער, די סיבה אפלטון והנמשכים אחריו האבן נישט געקענט אינדארסירן דעמאקראטיע, איז ווייל דאס איז זיך סותר מיט די אינסטיטוט פון קנעכטשאפט, וועלכע איז געווען אריינגעגעסן און באטראכט ווי א בארעכטיגטע צורך. ואפילו שפעטער (אין אמעריקע) וואו מ׳האט יא אָנגעהויבן האלטן פון דעמאקראטיע, אבער געוואלט אָנהאלטן עבדות, האט מען דאס פרובירט צו פארטיידיגן און אוחז זיין את החבל בשתי ראשין.

‏דאס גייט אביסל אין איינקלאנג מיט דאס וואס דר. קאַרל פּאַפּער האט ארונטערגעריסן אפלטון איבער זיין מאדעל, וועלכע איז די בסיס פאר טאטעליטעריעניזם.

ער שרייבט לגבי די פאקטישקייט פון אפלטון׳ס מאדעל אין די ארומיגע היסטארישע תקופה:

Plato’s historical environment was full of counterinstances to his political theory: the oligarchies’ massacre of 700 demos at Aegina in the early fifth century; the oligarchic destruction of the democracies in Samos (404 b.c.) and Rhodes (391 b.c.); the aristocratic defense of Phlius (the site for Plato’s Phaedo) in 369 b.c.; the democratic example of Plato’s aristocratic contemporary Empedocles at Acragas; the skytalismos democratic revolt in Argos (370 b.c.); and earlier the tyrannies of the sixth century, which were “quisling” regimes for their Persian masters. Modern historians like A. Fuks, Finley, Sealey, and St. Croix confirm similar problematics in the fifth and fourth centuries for Plato’s political theory. According to Paul Cartledge, the “Age of Revolution” preceding the appearances of democracy in the fifth century was conditioned by “relative overpopulation leading to settlement abroad and stimulating a decisive switch from pasturage to arable farming at home; growth of overseas trade, especially in metals and luxury goods and raw materials; decline of monarchy; full development of the polis; questioning of social and political values; and contrivance of new political expedients”

ער שרייבט אויך לגבי די דעבאטע איבער דעמאקראטיע ביים התייסדות פון אמעריקע:

Most certainly, a strong anti-democratic spirit enveloped the proceedings at Philadelphia in 1787. Sherman of Connecticut abhorred direct elections: “The people” he said, “[immediately] should have as little to do as may be about the Government. They want information and are constantly liable to be misled.” Elbridge Gerry (Massachusetts), who refused to endorse the Convention’s agreement, suggested, “The evils we experience flow from the excess of democracy.” Madison (Virginia) warned, “Democratic communities may be unsteady, and be led to action by the impulse of the moment”

At the close of the convention, George Mason, the wealthy Virginian who also opposed the final constitutional draft, reported on its handiwork: “This government will set out a moderate aristocracy: it is at present impossible to foresee whether it will, in its operation, produce a monarchy, or a corrupt, tyrannical aristocracy; it will most probably vibrate some years between the two, and then terminate in the one or the other.” Madison, his social and political junior, agreed: the new state was an “oligarchy”

ער ענדיגט צו:

IMG_6378.jpeg

***

לגבי מיני רעגירונגען איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז דר. מחמוד פּאַרגוּ שרייבט אז די טעאקראטישע סארט רעגירונג אין איראן, האט גאר געברענגט צוביסלעך דערצו צו א קאַוּנטער-רעאקציע אז די באפעלקערונג זוכט צו ווערן מער סעקולאר.

[מי אני]

וואלטעיר האט געשריבן:

The Popular government is in itself less iniquitous, less abominable than despotic power. The great vice of democracy is certainly not tyranny and cruelty: [But] democracy seems suitable only to a very little country, and further it must be happily situated. Small though it be, it will make many mistakes, because it will be composed of men. Discord will reign there as in a monastery; but there will be no St. Bartholomew, no Irish massacres. . . no inquisition, no condemnation to the galleys for having taken some water from the sea without paying for it, unless one supposes this republic composed of devils in a corner of hell. One questions every day whether a republican government is preferable to a king's government? The dispute ends always by agreeing that to govern men is very difficult. The Jews had God Himself for master; see what has happened to them on that account: nearly always have they been beaten and slaves, and today do you not find that they cut a pretty figure?

דאס דערמאנט אביסל פון ווינסטאן טשורטשיל׳ס מימרא.

[מי אני]

דר. טשארלאט אלישבע פאנראבּערט לערענט אפ די מעשה פון רשב"י בהמערה (שבת לג:) אלס א קעגן-ענטפער קעגן אפלטון'ס ארויסהייבן דעם פילאזאף-קעניג. והיינו, ווייל דארט אין די רעפּאָבּליק מאכט אפלטון אויך זיין באקאנטע משל פונעם מערה. בקיצור איז דאס אז ער מאכט א משל צו א מערה אין וועלכעס מענטשן זענען געווען געבינדען כל ימיהם און נאר געקענט קוקן אויף א וואנט. אונטער זיי ברענט א פייער, און מענטשן גייען דארט דורך האלטענדיג זאכן, ווי למשל אויסשניטן פון א לבנה וכדומה, וואס די פייער מאכט אז די שאטענעס דערפון זאלן זיין אויף די וואנט וועלכע די ארעסטאנטן קוקן אויף. די ארענסטאנטן מיינען אז אט דאס איז וואס א לבנה איז וכדומה. ווען איינע פון די ארעסטאנטן ווערט באפרייט ארויס פונעם מערה, איז צום ערשט ווערט זיין ראיה ממש פארבלענדעט מחמת האור און עס טוהט אים וויי, אבער דערנאך זעהט ער איין אז די שאטן איז נישט וואס די זאך איז "עכט" (ואפילו די אויסשניט וכדומה דערפון איז אויך נישט "עכט") אא"וו. (דאס גייט צוזאמען מיט אפלטון'ס געדאנק פון צורות, וואו יעדעס קאנצעפּט וואס מ'זעהט בהעולם, איז נאר א קאַפּי פון א פּערפעקטע צורה דערפון וועלכע געפינט זיך אין א רעלם פון "צורות".) דערנאך, אויב גייט ער צוריק אריין אינעם מערה אויפצוקלערן די אנדערע ארעסטאנטן דארט, איז עס אים גאר שווער און זיי ווילן דאס נישט מקבל זיין פון אים, זייענדיג אז זיי זענען געוואוינט צו דאס אלס זייער רעאליטעט כל ימי חייהם.

ועפי"ז איז דאך די "מערה" ביי אפלטון'ס משל מרמז צום ציווילע רעלם, וואו דאס טאג-טעגליכן המון עם לעבן ווערט פראקטיצירט, בשעת אינדרויסן דערפון איז די רעלם פון חכמה ומושכלות, און דער חכם הפילוסוף דארף זעהן אריינצוברענגען די חכמה בתוך די "מערה" און לעבנסוועלט פונעם פשוט'ן המון עם, און רעגירן אויף זיי, זיי צו ברענגען צו לעבן בעסער. משא"כ ביי די מעשה פון רשב"י איז דאס להיפך: די "מערה" ווייזט אויף די רעלם פון מושכלות וחכמת התורה (וואו, לדוגמא, נאר די קאפ המשכיל איז אויפגעדעקט, בשעת די גוף איז נתכסה בחול), און אינדרויסן דערפון איז די אלגעמיינע המון עם'ס וועלט. און רשב"י ובנו ווערן צוריקגעשיקט ע"י בת קול ווען זייער ראיה (וועלכע דערמאנט פון דאס שוועריקייט מעיקרא פארן ראיית החכם מחמת האור ווען ער ווערט באפרייט פונעם מערת אפלטון) טוהט פאראורזאכן שאדן אויף דאס וועלט, מכח דעם וואס זיי קענען נישט דערהייבן אז מ'איז נישט מער עוסק בחיי עולם וחכמת התורה. דערנאך, דערציילט די גמרא, האט ער מטהר געווען העיר (טבריה) אלס כדי צוצוגעבן און נושא בעול זיין אינעם אלגעמיינעם פאליטישן לעבן, ווי איידער צו רעגירן דערויף מתוך חכמתו שקנה בהמערה. זי שרייבט:

The critical force of the talmudic narrative resides in its rejection of Plato's model of the philosopher-king. Rashbi and his son do not return to rule, nor to subject the world to their grasp of theoretical Torah. If anything, they return as enablers

זי שרייבט אז דאס גייט אין איינקלאנג מיט דעם וואס דר. לי לעווין שרייבט אז ס'איז יתכן אז מעשה הרשב"י איז אינפלוענסד פונעם יווני'שן לעגענדע פון עפּימענידיס וואס איז געווען אין א מערה לקנות חכמה, און דערנאך מטהר געווען עיר אטענס. ועיין כאן אודות די קריסטליכע סארט אינפלוענסעס אויף די מעשה פון רשב"י.

[מי אני]

דר. העטער ריעד שרייבט אז דעמאקראטיע איז צושטאנד געקומען ווען מ׳האט מייסד געווען די (אריגינעלע) אַלימפּיק ספּאָרטס שפילן אין יון, אין די צייטן פון (בערך) עוזיהו מלך יהודה. די סיבה מ׳האט אוועקגעשטעלט די שפילן איז געווען וויבאלד מ׳האט געוואלט צאמברענגען פארשידענארטיגע שטאטן מיט אנדערע רעליגיעס און פאליטישע סיסטעמען וכו׳, אונטער א געמיינזאמע מטרה פון א נישט-ווייאלענט קאמפּעטישאן. ביז אהין פלעגט מען צאמשטעלן גבורת הגוף מיט דאס זיין פונעם העכערן שטייסל פון די וואס רעגירן. אבער די שפילן, וועלכע זענען געווען לעין כל, האבן געצייגט דערויף אז איינס איז ל״ד געבינדן אין דאס אנדערע. דאס האט ווייטער געפירט דערצו וואו מ׳האט געזעהן אז אין גבורה וכדומה, קען יעדער בעצם זיין אייניג און רעפּרעזענטירט.

ואולי קען מיט דעם זאגן א רמז עפ״י הירושלמי בפאה (פ״א ה״א) ובסוטה (פ״א ה״ח) דאבנר בן נר מת על שעשה דמן של נערים שחוק (שמואל ב ב יד) ע״ש. והיינו, ווייל יואב, וועלכע האט אים גע׳הרג׳עט, האט גע׳טענה׳ט צו דוד (שם ג כה) אז אבנר מאכט שלום מיט דוד כדי אונטערצוברענגען זיין מלוכה. און ספּאָרטס, וועלכע אבנר האט געטוהן מיט זיינע סאלדאטן, איז דאך א שורש צו דעמאקראטיע ונגד מאנארכיע.

***

משה בּילינסון האט געשריבן בשנת תרפ״ח:

הדמוֹקראטיה של המאָה התשע-עשרה דגלה בשני רעיונות, שבעצם אין ביניהם שוּם דבר משוּתף – הסוברניוּת של העם וצדקתוֹ המוּחלטת. ראשית חשבוּ – וזה בלי ספק היה ויהיה נכון – כי לעם ישנה הזכוּת לשלוֹט בגורל עצמו, כי כל צעד קדימה כלפי חוץ צריך להיות תוצאָה של התקדמוּתו הפּנימית, התקדמוּת של המחשַבה ושל הרוּח, שאם לאו אין כל יסוד לצעד הנעשה ואין הוא מביא לידי תוצאות בנות קיימא; ומזה הסיקוּ, כי הקידמה הסוֹציאלית והמדינית תּתּכן רק אז, כּשכּוֹח הכּרתוֹ והתגלוּת רצונו החפשי של העם ישמשוּ לה בסיס. אולם הרעיון השני היה, כי הצדק הוא תמיד על צד רוּבּוֹ של העם, וכי העם אינו תועה לעולם ואם רק נותנים לו את החופש, הרי הוא מוצא תמיד את הדרך הנכוֹנה. בדעה הזאת יש מן האמוּנה המיסטית בּחכמתוֹ האינסטינקטיבית של העם ובטוּבו, אמוּנה אשר אמנם בימי המלחמה נגד האַבּסוֹלוּטיזם היתה מוּבנת, אבל קשה לדוֹרנו להחזיק בה.

אנחנו ראינו, כי המון העם יכול להיות קל-אמוּנה, פוסח על שתי הסעפּים, אכזרי, בלתי צודק, שואף נקמה ועמוּס משפּטים קדוּמים. ראינוּ זאת ביחסוֹ של המון העם אל המלחמה, ראינוּ זאת בּזמן המהפּכות. אנחנוּ היהוּדים, ראינו זאת בּיחסם של עמים רבּים ודוקא המוני העם אלינו. מי שזוכר, מה נקל היה להתעוֹת בּשוא את כּל העמים בּימי המלחמה, מה כבדה משוּגָתם – במוּבן זה או אחר – אחרי המלחמה, זה אינו יכול להודות בעיקר הזה של חכמת העם בּלי היסוּס הלב; ומי שמעלה בזכרונו את האַכזריוּת ללא גבוּל ואת יצר ההרס של המוני העם בימי המלחמה וביחוּד בּימי מלחמת האזרחים, עם כל הפּרעות נגד היהוּדים ולא יהוּדים, זה לא יאמין בּטוּבוֹ של העם.

המדינה הדמוֹקראטית לא שימשה יותר אמצעי – לשפּר את חיי בני האדם ויחסיהם, לעשותם טהורים יותר ולהשכּין בּהם צדק יותר – כי אם עשׂוּה תכלית לעצמה וראוּ בה את המטרה הסוֹפית של המלחמה המדינית. הסיסמה היתה: “חירוּת לעם” – ולא היה ענין מיוּחד בּזה מה יעשה העם בחירוּתו. זה הטביע על הדמוקראטיה של המאה התשע-עשרה אופי של פּאסיביוּת ורשלנוּת; ואחרי שנתמלאוּ דרישותיה העיקריות של הדמוֹקראטיה ברוב הארצות של אירוֹפּה המערבית, נתגלתה ריקנוּתה. כיום יקרה, ולעתים קרובות, שלעם ישנוֹ החופש ואין הוּא יודע כיצד להשתמש בּו.

אבל תמיד נמצא מיעוּט בּעם אשר ידע מה מוּטל עליו לעשות, אותו המיעוּט שהוּא הנהוּ נוֹשאָה האמתי של ההתחדשוּת האנוֹשית, הלאומית והחברתית והוא הוא הנלחם בּשוּרוֹת הראשונות בעד התחדשוּת והמביא את הקרבנּוֹת הכי גדולים, ושאחריו הולך העם. ולמרות כל האמוּנה בדמוֹקראטיות של המאה התשע-עשרה לא שינה הפּרוֹצס ההיסטורי את מהלכוֹ אף במאָה הזאת: המוּעט הרבוֹלוּציוֹני פילס את הנתיב בשביל המון העם שנהר אחריו.

(וע״ש השלכותיו שנשא לגבי רעיון הציונות בימיו.)

[מי אני]

ענליך צום קאָנדאָרסעט פּאראדאקס איז דא דעם דיסקורסיוו דילעמאַ. דאס איז ווען למשל מ׳וויל וואָטען צי די פּארליאמענט זאל זיין אין א געוויסע שטאט, און/אדער צי די עצם רעגירונג זאל זיין אין יענע שטאט, אדער ביידע. טאמער איין דריטל וואָט פאר ביידע, איין דריטל וואָט פאר נאר די פּארליאמענט אין יענע שטאט, און די לעצטע דריטל פאר נאר די עצם רעגירונג זאל זיין אין יענע שטאט, דאן קומט אויס אז טאמער איך גיי נאך טאמער מ׳האט געוואָט פאר ביידע, דאן איז דאס נאר א דריטל, אבער טאמער איך קוק על הכלל כולו קומט דאך אויס אז רוב האבן געוואָט פאר ביידע אין יענע שטאט. דאס איז ווייל די דריטל וואס האט געוואָט פאר ביידע קען זיך צאמשטעלן מיט׳ן אנדערן דריטל וואס האט געוואָט פאר די ערשטע, און די לעצטע דריטל וועלכע האבן געוואָט פאר׳ן צווייטע. אזא סארט פארקערטע זיל הכא קמדחי ליה וזיל הכא קמדחי ליה.

דאס זעלבע איז לגבי א משפט וואו ער איז נאר חייב טאמער זענען דא צוויי תנאים. די ערשטע דיין האלט אז ס׳דא ביידע, די צווייטע דיין האלט אז ס׳נאר דא די ערשטע תנאי, און די דריטע דיין האלט אז ס׳נאר דא די צווייטע תנאי. פון איין זייט האלט די רוב אז ס׳איז נישטא ביידע תנאים [נאר איין דיין האלט אזוי לעומת די אנדערע צוויי], אבער מאידך גיסא על הכלל כולו איז דא א רוב אז ער האט עובר געווען סיי אויפ׳ן ערשטן תנאי און סיי אויפ׳ן צווייטן תנאי.

עפי״ז קומט אויס אז עס איז נישט געהעריג מעגליך צו זאגן וואס ״די כלל וציבור״ האלט.

‏עס דערמאנט אביסל פונעם סוגיא בב״ק ע: איבער דבר ולא חצי דבר ביי עדות, וואו ביידע כיתות דארפן ביידע כדי זיך צאמצושטעלן ע״ש.

דאס צייגט אויף א שטיקל לימיטעישאן אויף מעי׳ס טעארעם. דאס לויטעט אז אויב עס זענען דא נאר צוויי אויסוואלן, דאן איז וואָטינג דאס בעסטע מעכאניזם להכריע ביניהם, אויב:

1). עס גייט זיכער אויסקומען א ספעציעלע געווינס, פארלוסט, אדער טיי צווישן די צוויי אויסוואלן

2). יעדעס וואָט האט דאס זעלבע וואג און חשיבות

3). אויב טוישט מען אז אלע וואס האבן געוואָט פאר א׳ וואָטן פאר ב׳, וההיפך בהיפך, איז די אויסקום פונקט בהיפך פון פריער

4). אויב טוישט מען איין וואָט, האט דאס בהכרח אויך אַן השלכה אויפ׳ן אויסקום צו לדוגמא טוישן פון א טיי

[מי אני]

ר׳ שלמה אבן גבירול שרייבט אין זיין מבחר הפנינים (נאכדעם וואס ער שרייבט אז שאלת החכם חצי חכמה):

איזה אדם ראוי למלוך, חכם שמלך או מלך שידרוש.

***

פּראפעסאר ישעיהו ליבוביץ זאגט בפ׳ נח לגבי דעם דור הפלגה:

חזון האנושות האחידה והמאוחדת הריהו חזון בלהות, ומשמעו דיכוי כל אפשרות התפתחות והתקדמות שאינו משאיר מקום למאבקים על דעות שונות, ובעולם שאין בו מקום למאבקים ערכיים, אין בו גם טעם לחיים.

השלום העולמי באמצעות ממשלה עולמית, שהוא כנראה אותו אידיאל אליו נתכוונו בוני המיגדל, פירושו יצירת כוח שלטון מוחלט, ודבר כזה אסור שיינתן בידי האדם. קולקטיביות רעיונית ושלטונית היא הסכנה הגדולה ביותר הצפויה לאנושות, ואסמכתא לכך יכול לשמש ההיגד שנאמר מפי ה' לאחר המבול: "כי יצר לב האדם רע מנעריו" (בראשית ח כא).

האדם באשר הוא אדם הריהו יצור מסוכן, ומן ההכרח שלא יהיה בידיו ריכוז סמכות שלטונית, דבר שעלול תמיד להתגלגל לרשעות, ועל החברה האנושית מוטל החיוב לחתור לכך שהסמכות תהיה מפוזרת, לצורך נייטרליזציה של מגמות אנושיות מסוימות על-ידי מגמות אנושיות אחרות המנוגדות להן.

***

עולם שיש בו שפות רבות ודברים רבים השונים זה מזה, הוא גם העולם בו ניתן לחתור לקראת מטרות, לחתור להגשמת ערכים ומילוי משימות, מה שאין כן בעולם הריכוזי הטוטאליטרי, שאיננו פותח שום פתח לחתירה לקראת משהו שאיננו קיים באותה מציאות מונוליטית.

בני דור הפלגה נתכוונו לקיים באמצעים מלאכותיים, טכניים ואירגוניים, את אידיאל מה שאנו מכירים מההיסטוריה של דורנו ומלחמת העולם השנייה, במונח שהיה ממחוללי השואה ולאו דוקא של עם-ישראל בלבד, אלא של האנושות כולה, מה שנקרא בגרמנית בעולמו של הצורר היטלר 'גלייך שלטונג', רעיון שאין חמור וקשה ממנו, ומשמעותו מוכרת לנו היום אפילו יותר משהכירוה הדורות שקדמו לנו, וזוהי למעשה אותה עשיית-שם המבוטאת בפסוק: "הבה נבנה-לנו עיר ומגדל וראשו בשמים, ונעשה-לנו שם" (בראשית יא ד).

כוונת דברים אלה אינה אלא הטלת מרות אחת, על עדר אנושי בעל "שפה אחת ודברים אחדים", המרוכז סביב המיגדל, וזוהי הדגמתה המילולית של הטוטאליטאריות, אשר את זוועותיה ומוראותיה מכירים אנו היטב.

***

ראוי שניתן לבנו ודעתנו על כך, שהרעיון אותו הוגים גם כיום בדבר שלום-עולמי שיושג ע"י ממשלה עולמית, פירושו מתן כוח שלטון מוחלט בידי בני אדם, ומן החובה להדגיש כי בשום פנים ואופן אסור שיימצא כוח כזה בידי האדם, אלא דוקא הדיפרנציאציה, הפיצול, והעובדה שאין רשות עולמית עליונה אחת, אלא קיימות רשויות מפוצלות, אשר כל אחת מגבילה את יכולת פעולתה של האחרת, זהו התנאי הראשון לאפשרות קיום אנושי ראוי לשמו.

כל שלטון יש בו בהכרח מן הרשעות, אולם נייטרליזציה של רשעות אחת ע"י רשעויות אחרות הפועלות נגדה, היא האפשרות היחידה העשויה להבטיח מניעת עריצות מוחלטת בקרב המין האנושי.

שלום עולמי שיושג כביכול בכוחה של ממשלה עולמית מרכזית, זהו כניראה הרעיון אליו נתכוונו בוני העיר והמיגדל, ומשמעותו יצירת כוח שלטוני מוחלט, ובענין זה אמר כבר היסטוריון אנגלי דגול - לורד אקטון: 'כל שלטון משחית את האדם, ושלטון מוחלט מהווה ערובה להשחתה מוחלטת'.

***

דברי הנצי"ב (ר' נפתלי צבי יהודה ברלין, 1893-1817) נאמרו ונכתבו כארבע-מאות שנה לאחר 'ספורנו', וזו לשון הרב:

"שפה אחת", זה גרם לחטא ראשון, הינו שיסכימו לשבת כולן בקיבוץ אחד, וזהו נגד רצון ה' שאמר: "שרצו בארץ ורבו-בה" (בראשית ט ז), הינו להתהלך בארץ לאורכה ולרוחבה'; ובענין "ודברים אחדים" מציין הנצי"ב שהתורה אינה מפרשת מה היה חטאם, אלא רק רומזת על כך. חטאם הנוסף לא היה בתוכן הדברים שדיברו אלא: 'ללמדנו דלא משום הדברים התעורר הקדוש-ברוך-הוא, אלא משום שהיו אחדים יהיו מה שיהיו'.

אשר לפסוק - "ויאמר ה' הן עם אחד ושפה אחת לכלם וזה החלם לעשות ועתה לא-יבצר מהם כל אשר יזמו לעשות" (בראשית יא ו) מוסיף הרב: 'משמעות עם-אחד הינו, במינהג אחד'... וזאת בניגוד לברכת יצחק את יעקב: "והיית לקהל עמים" (בראשית כח ג); 'עתה אינו אלא התחלת דבר-עבירה במה שרוצים שיהיו ביישוב אחד; אם יגמרו המיגדל, יבואו למחשבה שנייה למנוע בעל-כורחו (כל אדם) הנבדל ממחשבתם זו, וזהו דבר רצח ושוד המשחית את היישוב לגמרי, ולזה לא מועיל מה שכעת המה מתאחדים בדעה'; עד כאן דברי הנצי"ב.

כלומר, לא בכל רעיון של אחדות יש משום ברכה, והרי זה מן המפורסמות, כל שלטון באשר הוא שלטון תהא כוונתו מה שתהיה ואפילו לשם-שמים, נוטה להידרדר לרשעות, וכאמור אין תקנה לאדם אלא שתהא נייטרליזציה של רשעות אחת על-ידי רשעות אחרת, ועל ידי כך יחלש כוח שתיהן, מה שאינו אפשרי וכמעט לא יתכן בתנאים של רשות מרכזית אחת השלטת בכיפה.

[מי אני]

לגבי אפלטון'ס געדאנק, וואס (ווי געשריבן בריש האשכול) ער ברענגט ארויס אין זיין רעפּאָבּליק אין די קאנטעקסט פון רעגירונג, אז אויף צו אָנצוהאלטן פאליטישע און רעגירונג סטאבּיליטעט איז עס תלוי אין וואס די ציבור גלייבט דערין, שרייבט דר. סטיפען געלער בנוגע מלכי בית דוד:

Judean religion seems to have reflected a royal theology, or ideology, based on a covenant (brit), an unconditional divine promise to David that his dynasty would rule forever, "as long as the sun and moon exist" (Ps. 89.37-38). The king was viewed as the "son" of God (Pss. 2.7; 89.27; 2 Sam. 7.14), though whether this implied actual royal divinity is questionable. There is little doubt that this royal religion was imported into Judah from primarily Egyptian and Phoenician sources. The terms used to describe the king in the biblical texts that most directly reflect Judean royal tradition, the "royal psalms" (Pss. 2, 20, 21, 45, 72, 89) are used elsewhere only of God. Also prominent in this royal cult were notions of unconditional divine protection of Zion and Jerusalem, amounting to what has been termed a doctrine of the "inviolability of Zion." (This notion is also expressed in Isa. chs 1-39.) It was believed that no enemy could capture the city in which was located God's sacred house, the Temple built and maintained by the king, which was viewed as the royal chapel. The "Zion Psalms" (Pss. 46, 47, 48) are possibly early expressions of this doctrine, which also figures prominently in later prophetic messianic visions. The aim of this political, religious, and cultic complex was undoubtedly to strengthen the claim of the monarchy to legitimacy. It seems to have succeeded, because Judean dynastic kingship remained stable for over three centuries (the brief usurpation by Athaliah is the only exception; she was a northerner, the daughter of the Phoenician Jezebel). Northern Israel, by contrast, probably lacking such a royal ideology, saw the rise and fall of many ruling houses. The main ideas of royal religion became transmuted in biblical religion into messianic eschatology

(ועיין כאן.)

[מי אני]

דר. ראַבּערט קוגלער טענה׳ט אז די שרייבערס פון H וועלכע האבן דערנאך אויסגעברייטערט פון P (לפי דר. ישראל קנאהל) די ענין מצוות קדושה לכל ישראל און ווי ג-ט איז מער ״נאנט״ לכל ישראל, איז געווען מכח א מער אינדיווידואליסט דעמאקראטישע שיטה אז דאס איז לכל ישראל ולא רק להכהנים או המקדש - סתם אידן קענען זיך אויך אליינס הייליגן און דאס איז מקושר מיט זייער מאראלישע התנהגות, און זיי קענען אויך ״שעדיגן״ און מטמא זיין די מקדש מיט זייער טומאה ולכן נכרתין אויב זענען זיי עובר. (הגם אז ער ברענגט צו אז עס איז יתכן אז P, וכן H, זענען בכלל נישט קיינע ״חדרים״, ווי איידער די חלקים וואס זענען צוגעקומען במשך אסאך יארן דורך אסאך אנדערע פארשידענארטיגע רעדאגירערס.)

IMG_7281.jpeg

IMG_7283.jpeg

דר. דזשוליא ריידער טענה׳ט אבער אז די מטרה איז גאר געווען פארקערט: כדי צו שטארקן דאס קאנפארמיטי פונעם געזעלשאפט צו די כהנים׳ס אידעאלאגיע, און צו סענטראליזירן די מאכט ביי זיי קודם בנין בית שני. און היסטאריש האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט אז די מלוכה איז געווען מער-ווייניגער ביי די כהנים ומשפחתם, אלס א טעאקראטישע רעגירונג, במשך ימי בית שני (וידוע הרמב״ן בבראשית מט י). ווי זי שרייבט:
‏

In H, this form of standardization receives an expansive makeover, moving beyond cultic practice to cover mundane activities and behaviors that have little connection with ritual matters. By calling on all the Israelites to enter into an ongoing process of collective sanctification via daily law observance, H effectively extends the pervasiveness of Priestly law (and priestly authority) into virtually all aspects of the Israelites’ lives

‏This more expansive form of standardized conduct might be appropriately understood as a form of “conventionalism,” to use the term of German social theorist Theodor Adorno (1903–1969). Conventionalism refers to a form of groupthink that promotes obedience to central authorities and the associated rejection of behaviors that characterize outsiders. In the case of H, holiness is a form of conventionalism because it promotes obedience to a central legal standard, mandating separation from “Others” (notably the Egyptians but also the Canaanites) while demanding collective loyalty and standardized everyday practices

‏H’s focus on law obedience also resonates with Italian philosopher Antonio Gramsci’s (1891–1937) concept of “hegemony” — namely, the idea that, in order to consolidate power, elites set the standards of judgment and cultural norms by which everyday life is evaluated; the consent of those under their control is seemingly voluntary because compliance appears to be common sense and beneficial way in which everyday existence should be organized

[מי אני]

דר. דוד פרענקל קלערט אז די מעשה פון אלדד ומידד איז געווען להורות אז זיי האבן נישט געוואלט זיין אזוי ווי די אנדערע שבעים זקנים/נביאים, וועלכע זענען נאר דארט צו שטארקן משה׳ס סוּפּרים כח והנהגה. און דערפאר איז יהושע געווען ברוגז אויף זיי. אבער די תורה שטארקט דאס דא.

***

דר. חיים קרייסל ברענגט ארויס פונעם פירוש אוות נפש על האבן עזרא, אז חטא מי מריבה איז געווען דאס אז משרע״ה ואהרן האבן נישט ארויסגעוואוזן קיין אינישעטיוו בהנהגה און האבן זיך מסתיר געווען בבהלה כשהתלוננו ישראל. ולשונו ״על כן הושוו שניהם במרי [נ"א בשגגה], והיה ענשם מדה כנגד מדה, רצה לומר, כי כאשר לא נהגו בזה הנהגה נאותית, נענשו שלא יהיו עוד מנהיגים.״ (משא״כ אליהו הנביא האט דאס יא ארויסגעוואוזן בהר הכרמל.)

[אלפא]

דר. חיים קרייסל ברענגט ארויס פונעם פירוש אוות נפש על האבן עזרא, אז חטא מי מריבה איז געווען דאס אז משרע״ה ואהרן האבן נישט ארויסגעוואוזן קיין אינישעטיוו בהנהגה און האבן זיך מסתיר געווען בבהלה כשהתלוננו ישראל. ולשונו ״על כן הושוו שניהם במרי [נ"א בשגגה], והיה ענשם מדה כנגד מדה, רצה לומר, כי כאשר לא נהגו בזה הנהגה נאותית, נענשו שלא יהיו עוד מנהיגים.״ (משא״כ אליהו הנביא האט דאס יא ארויסגעוואוזן בהר הכרמל.)

כ'האב הנאה פון דעם פשט.
ווען איך האב געלערנט די פסוקים כפשוטם איז עס זייער אומקלאר וואס די חילול השם איז געווען דארט (אזויווי די מפרשים מערקן אן), די מערסטע אנזעבארע זאך איז טאקע די וועג וויאזוי משה און אהרן באגייען זיך מיט די טענות פון כלל ישראל און בכלל די געדאנק אז זיי רעדן זיך אפ וכו'..

[מי אני]

דער פאליטישער סייענטיסט דר. ענדרוּ בנימין האָל טענה׳ט אז בדרך כלל איז דער אלגעמיינער מענטש און וואָטער מער סענטריסט און מאדערעט בשיטותיו. עס איז נאר אז די פאליטישע קאנדידאטן זענען און ווערן מער עקסטרעם צו איין זייט. און דאס איז וויבאלד די פאליטישע פאזיציעס צאלן נישט גענוג, פאר די מענטשן וואס טויגן דערפאר, אויף די השקעה און כוחות וואס דאס קאסט אלס, סיי צו ווערן ערוועהלט און סיי דאס קריטיק וכו׳. ולכן זענען די וואס זענען יא גרייט דאס צו טוהן און לויפן, מער מכח עקסטרעמע שיטות און אידעאלאגיעס וואס זיי האבן.

[מי אני]

דר. דזשעימס דיימאנד שרייבט:

The final verse of the book of Judges attributes the societal chaos of the preceding chapters to the lack of a king, where absent any objective rule of law, “right” is determined by the individual. However, the narratives of the monarchy that follow in the book of Samuel are instead crafted to rule out kingship as a viable political guarantor of a stable polis

The narrative captures a continuity of consciousness between the pre-monarchic and monarchic regimes where, despite the introduction of a new political authority, no such authority is acknowledged, neither from the people below nor above from Saul, the very seat of authority itself. As such, Saul can be more appropriately characterized as Israel’s last judge rather than its first king: there is no ruler nor is there a rule of law by which the state or individuals can order their affairs. Saul is the failed experiment with kingship that inaugurates what is endemic to virtually the entire sequence of subsequent historical narratives regarding kings

דאס ליגט אויך אינעם טעזע פונעם בוך דורך דר. משה הלברטל און דר. סטיפען האָלמס לגבי ספר שמואל (און די דיוּטראַנאַמיסטיק היסטאריקער). ווי די סינאַפּסיס ברענגט ארויס:

Moshe Halbertal and Stephen Holmes show how the beautifully crafted narratives of Saul and David cut to the core of politics, exploring themes that resonate wherever political power is at stake. Through stories such as Saul’s madness, David’s murder of Uriah, the rape of Tamar, and the rebellion of Absalom, the book’s author deepens our understanding not only of the necessity of sovereign rule but also of its costs — to the people it is intended to protect and to those who wield it. What emerges from the meticulous analysis of these narratives includes such themes as the corrosive grip of power on those who hold and compete for power; the ways in which political violence unleashed by the sovereign on his own subjects is rooted in the paranoia of the isolated ruler and the deniability fostered by hierarchical action through proxies; and the intensity with which the tragic conflict between political loyalty and family loyalty explodes when the ruler’s bloodline is made into the guarantor of the all-important continuity of sovereign power

ועיין כאן.

‏דאס איז שטארק בולט אין די געוואלדיגע געים פון שטיהלן פאנטאזיע סעריע, און נאך מער אין איר פּריִקוועל הויז פונעם דרעגאן סעריע. (ווי אויך HBO'ס רוים סעריע.)

אגב, איז אינטרעסאנט וואס דער משך חכמה שרייבט בסוף פ' בלק אז א סיבה פארוואס שלמה המלך האט געבויט די ביהמ"ק און נישט דוד, איז ווייל ביי דוד וואלט מען געזאגט אז ער טוהט דאס כדי לחזק המלוכה אליו דאדורך. משא"כ ביי שלמה וואס די מלוכה איז שוין ממילא בירושה אליו.

[מי אני]

דער זרע שמשון שרייבט בפ׳ פנחס:

IMG_7830.jpeg

דאס דערמאנט אביסל פונעם מו״נ בח״ג פנ״ד.

רמז לטראמפּ?…