הלכה vs השקפה

[אלפא]

איז ויואל משה אן הלכה ספר?
איז רב וואזנערס איסור אויף אינטערנעט אן הלכה?
פאלט הלכות צניעות טאקע אונטער די הלכה'דיגע ראלם?
די, און נאך אזעלכע שאלות קומען כסדר ארויף אין מיין קאפ, ובפרט ווען מ'טרעפט זיך טענה'ן מיט איינער וואס האלט אנדערש און עס מאכט איבערצוטראכטן די אייגענע הנחות.

******

וואו עס איז לעצטנס ארויפגעשווימען איז אין די לעיטעסט טאלק פאדקאסט מיט שלומי זייאנץ, ווי ער רעדט פון זיין שבת סעודה מיט א גויאישע פאטאגראפירער, און נאך פאר וואס ווען ווער ווערט ער אטאקירט דורך חילו פאזען אז דאס איז נישט אויסגעהאלטן הלכה'דיג. ער פראבירט צו זאגן אז ער האט געפרעגט א רב און דער רב האט עס מתיר געווען, חילו אבער טענה'ט אז פאר אן היימישע-חסידישע איד איז נישטא אזא זאך ווי זוכן וועגן ארויס, און אפי' אויב עפעס איז מעגליך מותר לויט תורת משה מסיני – אויב איז עס גע'אסר'ט דורך די עיני העדה אדער אויב די געפיל/מסורה/השקפה שטומט נישט מיט דערמיט איז עס פונקט אזוי אסור. ער געבט א דוגמא פונעם עירוב וועלכע אפי' די וואס אסר'ן קענען האלטן עס איז הלכה'דיג מותר און נאר אסור משום... אבער אויף למעשה מאכט דאס נישט קיין שום חילוק.
אין אנדערע וועטער טענה'ט ער אז אן השקפה'דיגע איסור – ווען א רב אסר'ט עפעס מכח אן השקפה'דיגע נימוק – האט פונקט דער זעלבע תוקף ווי אן הלכה'דיגע איסור לכל דבר.

[די טענה אליין איז כמובן זייער לעכערליך, סיי ווייל ווער איז 'דיין רב' - פארוואס פונקט זאל דער רב וואו איינער איז געבוירן האבן מער סמכות ווי א צווייטן (אביעקטיווערהייט)? און סיי ווייל דאס אז מ'האט א געוויסע געפיל מאכט נאכנישט די זאך מותר אדער אסור הלכה'דיג. און דאס איז נישט מער ווי א דעמאגאגישע ארגומענט וועלכע כמעט יעדער פונדאמענטאליסט וועט ארויסשטעלן.]

אבער וואס איז יא אינטרעסאנט צו אנאלאזירן איז די טיפערע שאלה דא, וואס איז איבער די שייכות צווישן הלכה און השקפה בכלליות, וויפיל פון הלכה איז אדער איז געבויט אויף השקפה, אדער וויפיל פון השקפה איז געבויט אויף הלכה.
מ'קען דא אריינגיין אין די גאנצע נושא צונעמענדיג די מטא-הלכה'דיגע שאלה פון וואס מיינט בכלל הלכה, וואס איז די סמכות פון הלכה, און וואס איז די גדר דערפון, און וואס איז די דעפינאציע און גדר פון השקפה א.א.וו. אבער דאס איז גדול מנשוא, און ווי אויך איז דאס מלכתחילה enmeshed אין די עצם שאלה איבער די ראלע פון השקפה (/פילאזאפיע/סיי וואס) איבער הלכה – אין וואס עס טוט זיך שוין מערכות פאר זיך. איך וויל אבער אויספרייטן אפאר פלעצער ווי מ'זעט די נושא זייער בולט און אפט מאל איגנארירט מען אדער פארזעט מען די טיפקייט פון די שאלה און מען איז אנשטאט דן אין אנדערע אומוויכטיגערע נואנסן.

******

אזוי ווי אנגעהויבן, ויואל משה איז א גוטע דוגמא. ווי פון איין זייט וועט יעדער סאטמאר'ער שרייען אז עס איז א גלאטע הלכה'דיגע ספר מיטן גאנצן תוקף פון הלכה (שוין אפגערעדט די פאקט(?) אז קיינער דינגט זיך נישט אויף דעם שיטה). און לאידך גיסא נעמען עס רוב גדולים אפי' נישט אן ערענסט טאקע ווייל עס שיינט צו זיין נישט מער ווי אן השקפה'דיגע איידעאלאגיע פון סאטמאר רבי זי"ע אנקעגן דעם רעיון הציונות אריינגעטייטשט מיט הלכה'דיגע טערמינעלאגיעס.

די עירוב איז טאקע נאך א סאטמאר'ע נושא, וואו רוב סאטמאר'ער קענען שוין יא דערהערן אז עס איז נישט הלכה'דיג פראבלעמאטיש אבער יא עפעס וואס די רבי האט גע'אסר'ט, און איז דערפאר אסור. הגם אין א moment of truth כאפט זיך אריין די שאלה וואס די אטאריטעט פונעם רבי איז צו שטעלן איסורים – אדער עכ"פ וואס איז מיין חיוב אים צו פאלגן – אויב איז עס נישט באמת 'הלכה'דיג' אסור.

די זעלבע איז מיט 'אינטערנעט' וועלכע די שבט הלוי האט כידוע שארף גע'אסר'ט, און עס איז נישט מער ווי ריכטיג זיך צו וואונדערן וועלכע 'איסור' ער איז בכח צו באשאפן, נאך וואס גזירות און תקנות האבן זיך געענדיגט בימי חז"ל אדער לכל הפחות איינמאל עס איז נישטא די סמכות פון קיין מרא דאתרא וכדו'.

ווען די חזו"א זאגט אז עפעס איז אסור משום עובדא דחול - 'ווייל אזוי שטייט אין זיין הארץ', קען מען זיך ווידער וואונדערן. - הגם דאס איז שוין לכאו' מער מיוסד אין הלכה וואו מראית עין און עובדא דחול זענען צוויי היבש vague טערמינען, און לאורך הדורות האבן די פוסקים עס היבש געסטרעטשד הלכה'דיג.

צוריק פאר א מינוט צו ציונות – וועלכע סאטמאר רבי האט אנגעקוקט ווי כפירה בעיקר (-אנגעבליך. איך מיין ער האט למעשה נישט געהאלטן אז וויין פון אן הולך בחירות איז יין נסך – אדער אז מ'זאל זיך בפועל לאזן הרג'נען דערויף. ואכמ"ל), קען מען דאך פרעגן פשוט'ער, וואס טוט זיך מיט אלע עיקרי אמונה? זענען די דרייצן אני מאמין'ס יא הלכה'דיג מחייב? אדער זענען זיי אויך בס"ה די רמב"ם'ס השקפה וואס איז צופעליג מוסכם אין כלל ישראל?
די נושא פון השכלה איז אויך היסטאריש קאנטראוועסיאל, ווי דער חת"ס האט געמאכט דעם באקאנטן טיילונג און פראפאזירט דעם 'חדש אסור מן התורה', אבער עס בלייבט נאך אלס איבער צו פרעגן וויפיל דערפון האט טאקע הלכה'דיג סמכות און וויפיל איז בכלל געבויט אויף ריינע הלכה?
אזוי אויך די גאנצע נושא פון זיין אויפגעקלערט, און פון טראכטן צו מ'מעג בכלל טראכטן – וועלכע קען רח"ל פירן צו טראכטן – אדער בכלל דאס אנוועזענהייט אויף אזא מקום ווי קאווע שטיבל, זענען דאס הלכה'דיגע שאלות? איז דאס אז דיינים רעדן אריין דערין סופישענט עס צו געבן אן הלכה'דיגן חותם? און אויב נישט וואס יא? וועלכע פאראמעטערס עפלייען לגבי אזעלכע נושאים?

צניעות, איז נאך א באקאנטע נושא אין וואו די שאלה שפילט זיך אויס, בעת וואס אין שו"ע איז נישטא קיין געהעריגע סימן דערפון – ובכלל איז עס זייער סוביעקטיוו לויט ווי מ'זעט אין די פארשידנארטיגע פסקים פון אנדערע פוסקים, וועלכע געבט דעם אויסקוק אז עס איז מער אן השקפה'דיגן נושא ווי אן הלכה'דיגע. און ברענגט מיט זיך דעם שאלה ווי ווייט עס איז למעשה 'מחייב'?!

בירט קאנטראל איז נאך איינס, וועלכע יעדער רב באשאפט זיך זיינע אייגענע איסורים און היתירים דערין, וועלכע צייכנט בהחלט אן די השקפה'דיגע ראמיפיקאציעס דערפון.

נאך א פלאץ ווי עס איז נוגע איז אין די שמועס איבער חסידישע קולות אין הלכה (סוז"ת, תענית ביום יארצייט, תחנון,) אדער ווען מ'גייט ע"פ קבלה כנגד הלכה – וועלכע איז (לויטן מג"א) נישט אויסגעהאלטן הלכה'דיג. וויאזוי גייט מען צו דערצו? זענען חסידים עובר אויף הלכה? האבן זיי אנדערע כללים אין הלכה – קענען זיי מאדיפיצירן הלכה? אדער האבן זיי – און אפשר יעדער – די רעכטן אוועקצושטופן הלכה מיט געוויסע 'השקפה'דיגע' אויסריידן, און וואס איז דאס?

******

צוויי ווערטער גייען נארמאל סינאנים מיט דעם פענאמינאן, דאס איז 'מסורה' און 'דעת תורה'. וועלכע זענען ביידע היבש גלאטע אויסטראכטונגען צו בארעכטיגן די געדאנק פון באשאפן אדער אוועקשטופן הלכות אויף די בעסיס פון השקפה, (הגם מסורה אינעם טריקענעם זין האט גראדע א מקור אין הלכה). און ווען מ'באטראכט זיי, נישט נאר וואס זיי ווערן בעיקר גענוצט מער בתור לחש אפצושטילן דעם קעגנער, מאכט עס כמעט נישט קיין סענס און עס לייגט נישט צו קיין אמת'ע געוויכט צום טענה'ריי איבער א ספעציפישע נושא ווען מ'איז דן איבער די הלכה'דיגע תוקף דערפון.

נאך עפעס וואס איז בולט דא, איז די צוטיילונג צווישן די פארשידנארטיגע סעקטעס אין כלל ישראל איבער דעם שאלה.
רעפארם, ווי אויבן-דערמאנט איז טאקע פארדעם געווארן אויסגעשלאסן פון כלל ישראל - פאר זייערע שעדליכע השקפות (- בפרט איבער די עצם סמכות פון הלכה היינטיגע צייטן..). קאנסערוואטיוו, גייט שוין אויך מיט – הגם זיי זענען נישט אזוי ראדיקאל לגבי אוועקשטופן הלכה. מאדערן ארטאדאקס, האלט 'בהשקפה' אז הלכה איז טאקע מחייב אבער זיי אינפארסירן עס נישט אזוי שטארק אויף יעדעם'ס פריוואטע הנהגות. און אלטרא ארטאדאקס, איז אויפן ליניע פון איין זייט אז הלכה איז די איינציגסטע און שטערקסטע מחייב, און פון די אנדערע זייט קומט מיט די השקפה'דיגע בליק און טיילט איין פאר יעדעם וויאזוי זיך צו פירן – וכמובן ווענד זיך עס אויך אין די וועריאציע בתוך חרדי'זם.

און ווי געזאגט ליגט דא באמת אסאך א ברייטערע נושא איבער דעם דעפינאציע פון הלכה בכלל און די מטא-הלכה'דיגן סוגיא וואו מ'איז דן וועלכע סמכות הלכה אליין האט, און וויפיל השקפה/קבלה/מסורה/אינטואציע/פערספעקטיוו שפילט א ראלע דערין. איך האב אבער דערווייל בעיקר געצילט צו עפענען דעם נושא..

******

ווען מ'גייט טיפער קען מען טאקע אויך דן זיין כמעט איבער יעדער שערוריה אין כלל ישראל:
• ר' משה פיינשטיין מיט די מחיצה סאמעטוכע.
• חלב ישראל היינטיגע צייטן.
• הזרעה מלאכותית.
• כפייה בגיטין.
• און אזוי ווייטער און ווייטער.
וואו מ'קען שפעקולירן צו די מחלו' דערין איז טאקע ריין הלכה'דיג, און צו עס איז בכלל שייך א 'ריין הלכה'דיגע' מחלוקת?! צו די מחלוקות'ן אין די פריערדיגע דורות האבן מעגליך יא געהאט א צווייטע פנים? און אויב מ'גייט ערענסט צוריק – קען מען גאר פרעגן וואו די מחלוקת צווישן די פרושים און צדוקים לדוגמא פאסט זיך אריין אויף דעם ספעקטרום?!


ע"כ משלי. מכאן ואילך הרשות נתונה.

******

נ.ב. אן ענליכע אבזערוואציע קען געמאכט ווערן לגבי געוויסע שאלות בשייכות סייענס ווס פילאזאפיע. וואו אזא שאלה איבער די עקזיסטענס פון ג-ט (לדוגמא) קען ווערן אונטער געוויסע אומשטענדן אומריכטיג אפגעלערנט סיי אלס סייענטיפישע שאלה אדער אלס פילאזאפישע שאלה. און די חילוק דארף צום ערשט ווערן אונטערגעשטראכן איידער מ'הייבט עס אן דעבאטירן.
ובכלל אויך טאקע די גאנצע מעטא-סייענטיפישע שאלה – איבער וואס מיינט סייענס, וואס רעכנט זיך 'סייענס', און איבער די פונקטליכע הדגדרה און לימיטאציעס דערפון.

[עמרם]

די עירוב איז טאקע נאך א סאטמאר'ע נושא, וואו רוב סאטמאר'ער קענען שוין יא דערהערן אז עס איז נישט הלכה'דיג פראבלעמאטיש אבער יא עפעס וואס די רבי האט גע'אסר'ט, און איז דערפאר אסור. הגם אין א moment of truth כאפט זיך אריין די שאלה וואס די אטאריטעט פונעם רבי איז צו שטעלן איסורים – אדער עכ"פ וואס איז מיין חיוב אים צו פאלגן – אויב איז עס נישט באמת 'הלכה'דיג' אסור.

איך וויל נישט פארדרייען די נושא
אבער סתם , וואס איז דיין מקור אז די רבי האט עס גע'אסר'ט ?
למעשה איז עס נישט געווען בימיו, און ס'איז נישט דא אפי' איין תשובה וואס ער שרייבט אז מ'טאר נישט מאכן, אדער אפי' איין רעקארדינג ווי ער אסר'ט עס, (וואס איז בכלל די צישטעל צי ציונות, וואס ער האט געזאגט און געשריבן)

סתם אפאר סאטמארע אידן האבן אזוי באשלאסן, און כדאי די עולם זאל פאלגן האט מען עס ארויפגעשמירט אויף די רבי,
און אזוי מעג מען שוין אפי' נישט פרעגן קיין קשיות

[דיכטער]

יישר כח @אלפא פארן עפענען אזא אינטערעסאנטע און נישט ווייניגער, וויכטיגע, טעמע.

איך וויל צולייגן א קליינע געדאנק. קודם איז דער אייגענטליכע טייטש פון השקפה - א סוביעקטיווע בליק. דאס ווארט השקפה מיינט ווירקליך א בליק, און אזויווי טעכניש איז נישט מעגליך פאר צוויי מענטשן זיך צו געפינען אויפן זעלבן ארט אינעם זעלבן צייט, איז דאך נישט מעגליך פאר זיי צו האבן דעם פונקטליך-זעלבן בליק אויף סיי וואס זיי וועלן נאר קוקן.

הלכה קומט מיט א פרואוו אוועקצושטעלן א קאנסטיטוציע וועלכע זאל דינען ווי א געזעץ בוך פון וועלכע מען רוקט זיך נישט אוועק, אפגעזען וויאזוי מען קוקט אן דעם זאך.
פארוואס באשטייט אזא זאך ווי הלכה? טאקע וועגן דעם וואס יעדער האט אן אנדערע השקפה און וועלט-אויסקוק און מען וויל דאך פארט קענען פירן א געמיינזאמע געזעלשאפט וואו מענטשן פירן זיך מיט אן ענליכע סעט פון ווירדן און גלויבונגען.

אין אמת וואלט טאקע געדארפט זיין א גרויסע חילוק צווישן הלכה און השקפה, וואו אין הלכה ווערן טאקע זאכן אויסגעפירט לויט די פריניפן און געזעצן אבער אין השקפה איז נישט מעגליך אריינצורעדן א צווייטן אין אויער, יעדער האט זיך זיין אייגענארטיגע פערזענליכע השקפה. מען קען עס פילייכט מיטטיילן, אויסשמועסן מיט אנדערע, אבער ארויפצווינגען אויף יענעם? דאס איז פונקט וואס השקפה איז נישט.

[אלפא]

די פראבלעם איז אבער מיט די צוויי פאקטן. איינס אז מאנכע נעמען יא אן 'השקפה' אלס א מחייב (- מיינע משלים אינעם ארטיקל).
און צווייטנס - וואס איך האב נישט אויסגעשמועסט - וויאזוי שטעלט מען אוועק (כהיום) הלכות אן די באנוץ פון השקפה וועלכע איז למעשה מדריך יעדער פוסק אנדערש?

[ברוך שפינוזה]

חילו און זייאנץ זאלן מיר מוחל זיין אבער די גאנצע שמועס דארט איבער'ן שבת פאטאגראפירער האט געטראגן א פנים פון א געפעכט צווישן קליינע קינדער וואו מ'שלאגט זיך ארום וועמענ'ס טאטע איז גרעסער, און די שפיץ איז נאך געוועהן ווי דער דריטער דארט רופט זיך אן אז יעדעם'ס טאטע איז די זעלבע גרעסער, ס'האט מיר דערמאנט א זיס שטיקל פון אלעקס א'קאננער. בכלל האט דער חילו מיך אויפגערעגט, ווער מיינט ער ער איז? ער האט עפעס הוראה? וויפיל מסכתות אין ש"ס און סימנים אין שולחן ערוך האט ער שוין געענדיגט אז ער פילט ווי ער קען א דעה זאגן וואס גאט לאזט און וואס נישט? זייאנץ האט געמאכט אן עקסטענשאן צו זיין הויז האט ער גערופן א מומחה צו ווייזן וואו מ'קען צואווארפן און וואו מ'קען צובויען, קומט חילו און זאגט דאס געפעלט מיר יא, דאס געפעלט מיר נישט. ווי האט דער מסדר קידושין פון קרית יואל געזאגט, ווער האט אייך געפרעגט? ווען דו וועסט זיין כאטש אזא מומחה ווי יענעם וועט מען דיך דעמאלטס פרעגן, ביזדערווייל פאלג די וואס קענען זיך אויס ווייל דו ווילסט נישט בטעות רוקן די ראנג ביעם און דיין דאך וועט איינפאלן.

[אלפא]

חילו און זייאנץ זאלן מיר מוחל זיין אבער די גאנצע שמועס דארט איבער'ן שבת פאטאגראפירער האט געטראגן א פנים פון א געפעכט צווישן קליינע קינדער וואו מ'שלאגט זיך ארום וועמענ'ס טאטע איז גרעסער, און די שפיץ איז נאך געוועהן ווי דער דריטער דארט רופט זיך אן אז יעדעם'ס טאטע איז די זעלבע גרעסער, ס'האט מיר דערמאנט א זיס שטיקל פון אלעקס א'קאננער. בכלל האט דער חילו מיך אויפגערעגט, ווער מיינט ער ער איז? ער האט עפעס הוראה? וויפיל מסכתות אין ש"ס און סימנים אין שולחן ערוך האט ער שוין געענדיגט אז ער פילט ווי ער קען א דעה זאגן וואס גאט לאזט און וואס נישט? זייאנץ האט געמאכט אן עקסטענשאן צו זיין הויז האט ער גערופן א מומחה צו ווייזן וואו מ'קען צואווארפן און וואו מ'קען צובויען, קומט חילו און זאגט דאס געפעלט מיר יא, דאס געפעלט מיר נישט. ווי האט דער מסדר קידושין פון קרית יואל געזאגט, ווער האט אייך געפרעגט? ווען דו וועסט זיין כאטש אזא מומחה ווי יענעם וועט מען דיך דעמאלטס פרעגן, ביזדערווייל פאלג די וואס קענען זיך אויס ווייל דו ווילסט נישט בטעות רוקן די ראנג ביעם און דיין דאך וועט איינפאלן.

דיין רוגזא דא איבער חילו'ס התנהגות טראגט שוין באלד די זעלבע פנים ווי זיין אויסברוך אליין...

[ברוך שפינוזה]

תסביר

[דיכטער]

די פראבלעם איז אבער מיט די צוויי פאקטן. איינס אז מאנכע נעמען יא אן 'השקפה' אלס א מחייב (- מיינע משלים אינעם ארטיקל).
און צווייטנס - וואס איך האב נישט אויסגעשמועסט - וויאזוי שטעלט מען אוועק (כהיום) הלכות אן די באנוץ פון השקפה וועלכע איז למעשה מדריך יעדער פוסק אנדערש?

א. דאס פראביר איך צו זאגן, אז עס איז נישט מעגליך 'ארויפצוצווינגען' א 'השקפה' אויף איינעם. און טאקע אלע וואס ווילן ארויפצווינגען זייערע קוק-ווינקלען אויף אנדערע, מוזן עס אריינשלייערן אין די ראמען פון הלכה.
ב. דאס איז טאקע אן עטוואס שווערע פארלעגענהייט ווייל מיר ווילן דאך בלייבן מיט עפעס א פאראייניגטע גרונד אויף וועלכע מיר זענען אלע איינשטימיג, וועגן דעם איז וויכטיג צו פארשטיין בכלל וואס הלכה איז און וועמען עס דינט.

[שפילער]

באמת זעה איך נישט די פראבלעם עס צו טוהן אז מען דארף א רב זאל עס מתיר זיין . מען מעג אפילו אליינס אנשטעלן א ווידיאוי אפאראט פאר שבת אז סזאל ריקארדען די סעודת שבת! פארוואס דען נישט?

[מי אני]

טיעף און אנאליטיש עז יוזשיועל!

עס זענען דא דריי פונקטן וואס קומען מיר ארויף:

1). מ׳קען זאגן אז די חילוק צווישן זיי צוויי איז אז ״הלכה״ = ״השקפה וואס איז קאדיפיצירט במעשה״. משא״כ ״השקפה״ גרידא איז פשוט (נאך) נישט און איז נאר עפעס/וועלט-אויסקוק/פילאזאפיע (לע״ע) במחשבה; עס איז יתכן אז עס קען ווערן אינסטענטשיעיטעד במעשה, אבער איז נאך נישט. און ווילאנג עס איז נאר (לע״ע) בדעת, איז נישט שייך להכריע ולפסוק עליו. דאס גייט צוזאמען מיט דאס וואס הרב דר. י״ד סאלאווייטשיק מבוסטון שרייבט, אז די געדאנק פון ״הלכה״ איז א פענאמענאלאגישע, אויף אויסצושטעלן די אביעקטיווע רעאליטעט צום סאָבּיעקטיוון השקפה.

2). ״הלכה״ אליינס, ואפילו במעשה, איז תלוי בהסכמה. ולכן כ״ש היא לגבי ״השקפה״, וועלכע, זייענדיג אז עס איז במחשבה, איז זיכער (נאך) כמעט נישט שייך להסכים עליו ולקבלו. ווילאנג עס האט נישט קיין קאדיפיקעישאן להתנהג באיזה אופן שבו למעשה.

3). דא האב איך צוגעברענגט ווי דר. חנינא בן-מנחם און דר. בּעני ברוין ברענגען ארויס, אז כהיום געשעהט טאקע א שיפט וואו די אטאריטעט פון הלכה ווערט פארוואנדעלט וואו עס פארלאזט זיך ווייניגער אויף די "וואס" דערפון, והיינו די קלארע קאדיפיצירטע געזעצן און פּרעצעדענטן וכו' ["הלכה" במובן הפשוט], צו מער אויף די "ווער" דערפון, והיינו די "השקפה" פון דער אָנגענומענער "גדול" וואס עס פסק'נט דאס. און עס איז טאקע א פּאראדאקס אז דאס וואס געבט אים די "אָנגענומענקייט" מעיקרא, איז דאס אז ער קען אָנגעבליך די די קלארע קאדיפיצירטע געזעצן און פּרעצעדענטן וכו'.

[whatever]

איך האב אלעמאל פארשטאנען, אז דאס איז די עיקר חילוק פון א מאדערנע יוד מיט אן אמת'ע חסידישע יוד, א מאדערנע יוד לעבט מיט טריקענע הלכה, אז ס'איז מותר האט ער נישט קיין שום פראבלעם צו טוהן, אבער א פארצייטישע חסידישע יוד, וועט נישט טוהן אסאך מער זאכן, אפילו עס איז בעצם מותר עפ"י הלכה ממש, צי ווייל עס שמעקט מיט אן איסור, אדער ווייל עס קען צוברענגן צו טוהן אן איסור, וכדו', און יא, זאכן וואס מ'האט ביי חסידישע יודן נישט געטוהן, כאטש עס איז נישט בעצם אסור, האט מען עס "אנגעקוקט" (השקפה) כאילו ס'איז אסור עפ"י הלכה, און כמעט יהרוג ועל יעבור.

יעדער האט א בחירה, יעדער קען דיסיידען צי ער וויל לעבן ווי א אמת'ע חסידישע יוד, אדער ווי א מאדערנע יוד אפילו ער גייט מיט א שטריימל און שיך און זאקן... ממילא פארשטיי איך נישט ממש די ויכוח, אפשר אויף קלייניקייט קען מען זיך טענה'נען צי ס'אסור עפ"י הלכה אדער נישט, און דאס איז ווי יעדער מחלוקת אין הלכה, אבער זיך טענה'נען צי מ'מעג עס טוהן צי נישט, ווענד זיך ווי אזוי דו ווילסט לעבן, חסידיש אדער מאדערן.
כנלע"ד

[ברוך שפינוזה]

ווי איך פארשטיי דיר זאגסטו אז די חילוק צווישן א חסידישער איד און א מאדערנער איד איז איין זאך, דער מאדערנער איד פאלגט וואס מ'הייסט איהם, דער חסידישער איד האלט זיך קלוגער. דער רב האט טאקע געזאגט מ'זאל טוהן A, אבער איך מיט מיין גרויס געריבענקייט און פקחות פארשטיי אז מ'דארף טוהן B. ווי יענער האט געזאגט פאר איינשטיין, דו ביזט טאקע א גרויסער פיזיקער, אבער איך האב דאך געוואטשט אפאר יוטיובס איבער פיזיקס מעג איך דאך אויך האבן א מיינונג, איז לאמיר דיר ווייזן וואו איך בין מחולק מיט דיר...

[whatever]

כא'נישט קיין אנונג וואו דו האסט דאס געזעהן אין מיינע ווערטער, אנטשולדיגט אז דו האסט אזוי פארשטאנען

[ברוך שפינוזה]

א בחינה פון ניבא ולא ידע מה ניבא

[שמעון וואלף]

פותחן בכבוד אכסניא, קודם א יש"כ פאר'ן פותח האשכול וואס האט אזוי שיין אויסגעשמועסט די ענין.
די טעמע עגבערט מיר שוין לאנג און איך האב נישט קיין קלארע מהלך ווי ס'טיילט זיך הלכה מיט השקפה. דעריבער איז זייער שווער צו מקבל זיין פון איינער וואס איז נישט אויסגעצייכענט און די דריי זאכן: א' קענען גוט לערנען מיט א ברייטקייט אין כל התורה, ב' זיין א ירא שמים צו זאגן די אמת'ע דעת תורה אן קיין פערזענדליך נגיעות און ג' זיין א בר שכל. פון אזא איינעם קען מען מקבל זיין וויל ס'געדענק סיי אויף הלכה און סחי אויף השקפה. טאמער אבער פעלט איין פון די 3 איז צרות. ער קען זיין די גרעסטע יר"ש אבער טאמער איז ער נישט קיין ערענסטע ת"ח אדער טאמער פארשטייט ער נישט וויאזוי מדמה צו זיין מילתא למילתא איז נישט אינטערעסאנט זיין הלכה אדער השקפה.
איך ווייס נישט וואס איז געווען אמאל, איך האב נישט געקענט די רבנים פון אמאל און בכלל וויאזוי די גאנצע חרד'ישע ווירטשאפט איז אנגעגאנגן. איך האלט נאר אביסול מיט די מצב היינט און איך זעה א חורבן פאר מיינע אויגן. מ'מאכט א חוכא וטלולא פון אלעם, ווען מ'שטעלט מענטשן אין א פאזיציע אויף וואס זיי זענען בכלל נישט קוואלעפיצירט און זיי מאכן אפ וואס יא און וואס נישט.

[אלפא]

איך האב אלעמאל פארשטאנען, אז דאס איז די עיקר חילוק פון א מאדערנע יוד מיט אן אמת'ע חסידישע יוד, א מאדערנע יוד לעבט מיט טריקענע הלכה, אז ס'איז מותר האט ער נישט קיין שום פראבלעם צו טוהן, אבער א פארצייטישע חסידישע יוד, וועט נישט טוהן אסאך מער זאכן, אפילו עס איז בעצם מותר עפ"י הלכה ממש, צי ווייל עס שמעקט מיט אן איסור, אדער ווייל עס קען צוברענגן צו טוהן אן איסור, וכדו', און יא, זאכן וואס מ'האט ביי חסידישע יודן נישט געטוהן, כאטש עס איז נישט בעצם אסור, האט מען עס "אנגעקוקט" (השקפה) כאילו ס'איז אסור עפ"י הלכה, און כמעט יהרוג ועל יעבור.

יעדער האט א בחירה, יעדער קען דיסיידען צי ער וויל לעבן ווי א אמת'ע חסידישע יוד, אדער ווי א מאדערנע יוד אפילו ער גייט מיט א שטריימל און שיך און זאקן...

שתי נקודות בדבר,
קודם לויט ווי דו זאגסט איז עס גארנישט מער ווי א פריוואטע בחירה וויאזוי צו לעבן (-חסידיש אדער מאדערן), דאן אויב אזוי וואו קומט אריין פאר חילו - אדער סיי וועמען - זיך צו רעגן אויף איינער וואס האט געמאכט א צווייטע החלטה? איז פארהאן עפעס מחוייבות צו דארפן זיין א חסידישע איד אדער בכלל צו סיי וועלכע 'השקפה' וואס האט נישט קיין טריקענע הלכה'דיגע בעסיס [- אויסער אויב מ'נוצט די לחש פון מסורה - וואס ווי געשמועסט האט פונקט אזוי נישט קיין תוקף לגבי השקפה שאלות]?

צווייטנס, לגבי די עצם חילוק פון חסידישע מיט מאדערנע. איך בין מסכים אז אזוי האט זיך עס היסטאריש אויסגעשטעלט, הגם דאס איז בכלל נישט געווען די בעש"ט'ס דעפינאציע פון חסידות, אבער אסאך פאקטארן צוזאמען, א שטייגער ווי די קעגנערשאפט צו השכלה (וועלכע האט יא פראבירט צו גיין מיט טריקענע הלכה), און די געדאנק פון נוצן די 'ספיריט' פון אידישקייט ענדערש ווי די געזעצן, דאס האט צוגעפירט אז חסידים זענען געווארן מער אנגעוואנדן אין מסורה והשקפה ווי אויף הלכה, און דאס נעמט אריין צופעליג אסאך קולות אויך - אזויווי געזען - ווען זיי זענען עובר אויף הלכה מיט געוויסע אויסריידן.
און עס דארף אבער נאכאמאל קלארגעשטעלט ווערן אז אזא מהלך דארף אויף עפעס א וועג זיין בארעכטיגט להלכה, ווייל אויב נישט וואס איז די רעכט עובר צו זיין דערויף און וואס איז די 'נימוק' פארוואס אזא מהלך איז מחייב אויפן ערשטן פלאץ?
מ'קען אבער טאקע שפעקילירן אז חסידים נעמען אן הלכה אלץ מחייב נאר מכח השקפה (לאפוקי אלץ א מחוייבות פאר זיך) וממילא איז עס בבחינת דיו לבא מן הדין... אבער עס ברויך מער פילאזאפישע דזשאסטיפיקעישאן - וואס איך האב נאכנישט געהעריג באגעגנט. וואס יא? איך האב אמאל געהערט פון ר' יחזקאל רפאפורט ווי ער דרוקט זיך אויס אז "מיר אידן פאלגן נישט די עלטערן ווייל אזוי שטייט אין שו"ע, נאר מיר פאלגן שו"ע ווייל אזוי האבן אונזער עלטערן זיך געפירט" - וועלכע שטרייכט אביסל אונטער די הונטערליגענדע געדאנק.

******

פותחן בכבוד אכסניא, קודם א יש"כ פאר'ן פותח האשכול וואס האט אזוי שיין אויסגעשמועסט די ענין.
די טעמע עגבערט מיר שוין לאנג און איך האב נישט קיין קלארע מהלך ווי ס'טיילט זיך הלכה מיט השקפה. דעריבער איז זייער שווער צו מקבל זיין פון איינער וואס איז נישט אויסגעצייכענט און די דריי זאכן: א' קענען גוט לערנען מיט א ברייטקייט אין כל התורה, ב' זיין א ירא שמים צו זאגן די אמת'ע דעת תורה אן קיין פערזענדליך נגיעות און ג' זיין א בר שכל. פון אזא איינעם קען מען מקבל זיין וויל ס'געדענק סיי אויף הלכה און סחי אויף השקפה. טאמער אבער פעלט איין פון די 3 איז צרות. ער קען זיין די גרעסטע יר"ש אבער טאמער איז ער נישט קיין ערענסטע ת"ח אדער טאמער פארשטייט ער נישט וויאזוי מדמה צו זיין מילתא למילתא איז נישט אינטערעסאנט זיין הלכה אדער השקפה.

זייער גוט ארויסגעברענגט די דילעמע,
און טאקע ד"ר מיכאל אברהם איז די איינציגסטע ווי ווייט איך ווייס וועלכע אדרעסירט דעם נושא (- ער ברענגט טאקע אויך ארויס דיינע דריי פונקטן פאר א דיין - הגם ער איז נישט מחלק צווישן ת"ח מיט בר שכל, לכאו' אלס די גמ' פון " כל ת"ח שאין בו דעת נבילה טובה הימנו"..).
זיין גאנצע 'יהדות רזה' טעזע איז געבויט אויף דעם נושא, ווי ער הייבט אן אז ווען א גר איז זיך מגייר איז דא איין זאך וואס ער דארף זיך אונטערנעמען - דאס איז די געטריישאפט צו הלכה. פינטל. נאך מער, אויב א גר נעמט זיך אונטער צו זיין א חסידישע איד (-מיטן השלכה נישט צו פאלגן געוויסע הלכות) וועט ער בפשטות נישט זיין קיין כשר'ע גר, טאקע ווייל ביסודו טרעט ער אויף די מחוייבות פון הלכה. לויט אים זענען די אלע השקפה/אמונה/מוסר/חסידות געדאנקען נישט מער ווי פרפראות וועלכע יעדער קען (און דארף) מחליט זיין פאר זיך, אבער אין להם ולהלכה כלום.
ער איז באקאנט פארן מאכן א טיפע שניט צווישן די טריקענע הלכה (אפשר אויך כולל מטא-הלכה) וועלכע ער רופט אן דת, און אלעס אנדערש א שטייגער ווי מוסר אדער השקפה וועלכע האט נישט קיין שייכות מיט 'אידישקייט' פער סע און איז אדער אמת אוניווערסאלי אדער נישט, ער רעכנט זיך קנאפ מיט די 'ספיריט' פון אידישקייט וואס איז א אויך א פיקציע אין זיינע אויגן, ואדרבה ער פילט ווי יא גיין מיט דעם איז א רעפארם מהלך.


ומענין לענין, אין אנדערע פלעצער ברענגט ער שטארק ארויס די געדאנק וויאזוי א דיין דארף צוגיין צו פסק'נען אן הלכה (ער ברענגט א דוגמא פון אן ערוך השולחן וואס לערנט אפ די מחלו' פון מחבר אין רמ"א לגבי אנווארעמען א מקווה - אויף אן אקעדעמישן וועג - וועלכע ער איז נישט מסכים), לויט אים דארף א דיין זיך נישט רעכענען מיט קיין אקעדעמישע און היסטארישע אנעקדאטן אדער סיי וואספארא 'השקפה'דיגע' עניינים ווען עס קומט צו פסק'נען טריקענע הלכה, נאר עס האט א געשניטענע הלכה'דיגע קרייעטעריע וויאזוי צוצוגיין דערצו, און אלעס אנדערש לויט אים איז נישט ריכטיג גע'פסק'נט. יעו"ש.

******

אדרבה אויב איינער ווייסט פון נאך מראי מקומות און פוסקים וואס אדרעסירן אפען די נושא פון השקפה זאל עס ביטע צוצייכענען. ותבא עליו ברכה.

[berlbalaguleh]

אלפא: איך באציה מיך צו די טעמע אין פתיחת האשכול. די נושא איז שוין (דאכטציך) דעבאטירט געווארן אין אן ענליכן אשכול.

ס'הייבט זיך אן מיט די נישט ריכטיגע הנחה אז מ'קוקט אויף א הלכה'דיגע פראבלעם מיט א השקפה'דיגן בליק. טאקע למשל לגבי יא טראגן אדער נישט טראגן מיט'ן עירוב אום שבת. שטאטס אריין גיין אין די שקלא וטריא אויב דער עירוב איז אויסגעהאלטן עפ"י הלכה אדער נישט, דינגט מען זיך אויב די רבי האט יא אדער נישט געטראגן מיט'ן עירוב.

מילא ווען מ'רעדט איבער א מנהג איז שייך זיך צו דינגען אויב דער אדער יענער גדול האט אזוי געטון. און די טעמים דערפון. נאר ווען ס'קומט צו א הלכה'דיגע נושא דארף מען קוקן אין די פוסקים ראשונים ואחרונים. און גיין לויט ווי זיי זאגן.

[אלפא]

ס'הייבט זיך אן מיט די נישט ריכטיגע הנחה אז מ'קוקט אויף א הלכה'דיגע פראבלעם מיט א השקפה'דיגן בליק. טאקע למשל לגבי יא טראגן אדער נישט טראגן מיט'ן עירוב אום שבת. שטאטס אריין גיין אין די שקלא וטריא אויב דער עירוב איז אויסגעהאלטן עפ"י הלכה אדער נישט, דינגט מען זיך אויב די רבי האט יא אדער נישט געטראגן מיט'ן עירוב.

איך מיין עס איז נישט אזוי פשוט, ווייל די גאנצע מטא-הלכה סוגיא (- די סוגיא וויאזוי צוצוגיין צו הלכה און כללי הפסק) זענען בהחלט אינדרויסן פון די הלכה'דיגע ראלם.
מ'קען עס אנקוקן אלס 'מסורה' (ווי אין אונזערע קרייזן), מ'קען עס אנקוקן אלס א סוגיא פאר זיך (- מיכאל אברהם ודעימיה), אדער קען מען עס פשוט אנרופן השקפה.

נעם טאקע די עירוב. איך בין נישט אויסגעקאכט אין הלכות עירובין אדער אין די ספעציפישע פרטים לגבי ווס"ב/ב"פ, אבער לאמיר זאגן עס איז א מחלוקת מג"א און ט"ז לגבי דעם, מ'קען טאקע גיין מיטן מהלך אז מיר נעמען אייביג אן ווי דער מג"א וממילא איז דאס די הלכה, וואס איז אבער אויב דער ערוה"ש דינגט זיך פונקט דא אויפן מג"א אדער עס איז דא אן אשל אברהם פארקערט, אדער אויב די מסורה אין די שטעטלעך איז גאר געווען אנדערש לגבי דעם ספעציפישן הלכה, איז דאס אלעס ווייטער א 'ריינע הלכה'דיגע' נושא? אדער קען מען שוין יא אנהייבן זען וויאזוי 'השקפה' און וויאזוי די 'מנהג פון מיין רבי' מישט זיך אריין?!
די זעלבע איז בכלליות מיטן כלל אז מיר - אשכנזים - פסק'נען ווי דעם רמ"א לעומת דער מחבר, אדער דאס אז די שו"ע/משנ"ב איז געווארן דער פוסק אחרון (באופן כללי), וואס זענען אלעס דרויסענדיגע שיקולים און קענען נישט ממש גענומען ווערן פון הלכה דיירעקט. הגם עס קען זיין אז עס איז צופעליג אן 'הלכה' אז מ'דארף אננעמען ווי דער פוסק פון די אייגענע גזע, אבער דאס אליין איז לכאו' אויך שנוי במחלו' און בסופו של דבר קען הלכה זיך נישט אליינס אויס'פסק'נען - אין חבוש מתיר עצמו..


און אז מ'רעדט שוין פונעם שו"ע. איז מיכאל אברהם אויך טאקע ביי די מיינונג אז זייער אסאך סימנים אין שו"ע (שוין אפגערעדט גמרות) זענען בכלל נישט קיין הלכות מחייבות, עס איז נאר המלצות והנהגות טובות. די סימנים איבער ענייני קדושה, די סימן איבער מעביר סדרא זיין, אסאך עניינים אין הלכות תפילה, ועוד ועוד, וואס ער האלט איז נישט באמת מחייב אזויווי כלליות 'הלכה'. און ער איז אבער מודה אז נישט אייביג קען מען וויסן קלארערהייט צו א געוויסע הלכה איז טאקע אן הלכה אדער נאר אן המלצה וכדו', און אז מ'דארף צוקומען צו אן אייגענע אפצושאצונג.

[פרומער חסיד]

מיין הבנה אין דעם נושא איז אז דאס איז בכללות געבויעט אויף דעם באקאנטען רמב"ן פון כוונת התורה ושלא להיות נבל ברשות התורה.
די געדאנק פון בויען הלכות אויף השקפה איז צו דע פסק/הנהגה וועט ברענגען מער כוונת התורה צו נישט. (וואס דאס אליינס איז אויך צוטיילט אין צענדליגער מהלכים און צוגענג, וואס ווען און ווי, איז כוונת התורה וכו')(עיין ערך ליטאים וחסידים, מזרחי וכדו')

לפי וואס הרב @whatever האט אנגעמערקט דא די עיקר חילוק פון א מאדערנע יוד מיט אן אמת'ע חסידישע יוד (אן אריינגיין אין ויכוחים, לאמיר רעדן פון ביידע עקסטרעמען, א עכטע חסידישע איד VS א עכטע מאדערנע איד), דער חסידישער איד האט פאר זיינע אויגן צו זיין א הייליגער דערהויבענע איד מלא קרבת אלקים, וועט ער לפי דעם נייטן זיינע פסקי הלכות, און יעדע זאך וואס ער וועט שפירן (ג"כ תלוי בג' תנאים הנזכרים כאן) אז ס'ברענגט דאס פארקערטע וועט ער שוין טרעפן אין שו"ע דעם מקור לאיסור וכו',

ווייטער א מאדערנע איד (כנ"ל) האט פאר זיינע אויגן הצלחות עוה"ז נאר וויבאלד ער איז אבזערווינג רעליגיע ברויך ער זיך אן עצה געבן מיט די תורה אויף וויפיל ס'שייך.

דאס אלעס איז גילטיג ביי יעדן איד פון אויבן אראפ אויך ביי דקי דקות (און מיין נישט אז ווי מער מחמיר זיין ווייזט דווקא אויף זיין דבקות במטרה הנ"ל, אל תטעה לומר כן, ואין כאן כוחי להאריך, והוא פשוט לברי דעת)

כמובן איז אויך דא וואס א פוסק גדול/רב/רבי נעמט אין באטראכט ווייטשטרעקיגע זאכן לפי ראות עיניו ולבו און פסקנ'ט הלכות לפי זה, דאס קען אויך נכלל ווערן אין השקפה וכנ"ל.

ס'דא א תשובה אין חת"ס וואס ער ענטפערט צו א שטאט וואס האבן אנגעפרעגט לגבי האלטן אפן דאס געשעפט אום שבת, זאגט ער לפי א רמב"ן "עה"ת" אויף שבת שבתון אז די תורה האט געוואלט ס'זאל זיין א שבתון א כלליות'דעגר רוה, און דאס פירן דעם געשעפט אפילו מ'וועט זיך אן עצה געבן מיט אלע הלכה'דיגע פראבלעמען האט מען פארט נישט מקיים געוועזן דעם שבתון. (כ'מיין אז מ'האט עס אויך גענוצט לגבי פארן אויף א באן שבת)

דעס איז איין משל פון א צוגאנג צו א סוגיא השקפה'דיג, ודוק מינה ואוקי בכל אתרי.

אויך איז דא א מימרא פון בריסקער רב הגר"ז לגבי חדרים אז דאס איז יסוד היהדות כולו (מ'האט עס גענוצט ביי קאראנע לגבי פארשפארטע חדרים) אויך עפעס אזא געדאנק.

כ'האף כ'בין גענוג קלאר, ויותר מה שכתבתי כאן כתוב על לוח לבי

[אלפא]

זייער קלאר. און אויב האסטו מער צו זאגן זאג ביטע, מיר קענען נישט ליינען די לוח אויף דיין הארץ.

דו ביסט גערעכט אז דאס איז די געדאנק אונטער די וועג וויאזוי השקפה נושאים נעמען אויס, אבער לגבי די סמכות דערפון און ווי ווייט מ'קען דאס פארלאנגען פון א צווייטן דארטן איז מען סטאק, ווייל די גאנצע 'כוונת התורה' אליין איז נישט קיין הלכה'דיגע קאנצעפט אז מ'זאל דערויף קענען בכלל בויען, עס איז אליינס אן 'השקפה' (און גראדע להלכה נעמט מען אן אז לא דרשינן טעמא דקרא - ווי ווייט עס איז נוגע אהער), וועלכע קען צום מערסטנס אויסנעמען אלץ פערזענליכע געפיל אבער נישט אלס חיוב ביי קיינעם אדער אויף קיינעם.
עס אריינלערנען אין הלכה קען טאקע געטון ווערן אויף ביידע וועגן (מתיר זיין נבלה בק"ן טעמים, מ"ט פנים להיתר ולאיסור..) און מ'נוצט דאס טאקע אפט. די פראבלעם איז נאר מיט רוב פון מיינע משלים אויבן אז עס איז נישט גענוג גוט אריינגעטייטשט אין הלכה, און ווען א פוסק/רב לייגט סתם ארויס אן איסור אן קיין געהעריגע נימוק איז עס באופן כללי נישט מחייב צופיל. (וצ"ע לגבי דיני מנהג המקום ודיני מרא דאתרא, ומה נכלל ב'אתרא' כהיום..)

[בן שבעים]

You bought out the topic very nicely!
It's what bothers tons of people out there...

And I myself had a very difficult time with this....

So the final thing I got through was.

1)Torah has to be as a non negotiable... We wanna be good, and can't be moved no matter what!

If you would be so strong not to touch anything from the Torah the entire subject wouldn't be relevant.

This is why we all agree that there has to be some sort of גדרים in place.

2) our minds are so influenced by so many things... I'm not satmer when ever I speak to someone from satmer they talk with such passion which I applause them for speaking so, but they all know that 98% of the Orthodox world doesn't agree with them so this is the biggest proof that we are influenced in our minds are not straight on our heads...
So the same is with all these restrictions we can't let everything be controlled through our minds itself and decide what yes and what no when we know it's so influenced by who we talk that day and what we watched, and the next week we think different...

3) and it's 100% right that if something really bothers you could consider removing that from your list and not everything is חק ולא יעבור but we have to know what...

So the best solution is that I think... (And others) is considered removing things but review it with someone beforehand! Someone you are not ashamed and is outside your community!

4) Make your decision how you want to be in the outside and how in the inside, Things that are in your real private life under closed door... Shouldn't be an issue at all to do how you like.... things that are in public and you don't wanna go into fight with perants stay like they want, you be the one to let your kids live real life!

[פונדאַמענטאַל]

יישר כוח פארן ארויפברענגן אזא וויכטיגע נושא. א נקודה וואס קומט מיר ארויף כרגע:
הלכה איז די סיסטעם פון פסק, וועלכע שטעלט אוועק די געזעצען פון די תורה אויף למעשה. ביי דעפינאציע קומט נישט אריין אין דעם דער מושג פון השקפה.
ווען עס קומט צו הלכה איז דא א מושג פון א געוויסע "סמכות" וואס רבנים (דהיינו, ריכטער וועלכע פסק'ענען מאדערנע שאלות וועלכע מאכן זיך ארום די געזעצען פון די תורה) האבן, אוועקצושטעלן וואס איז מותר אדער אסור. לדעתי נעמט זיך די סמכות מכוח די סיסטעם פון הלכה זעלבסט און נישט מכח די גדלות פונעם פוסק. דהיינו, הלכה דארף האבן א סיסטעם מיט גבולים כדי אז דאס זאל קענען זיין א כוח המחייב. ממילא, דארף זיין א מושג פון אנגענומענע פסק, און נישט יעדער זאל טוישן כפי העולה על רוחו. דאס איז בעצם די מושג פון מסורה, עס איז א סיסטעם געצילט צו אדרעסירען די עוואלאציע פון מציאות אין די גדרים פון הלכה. די סמכות איז דומה צו א ריכטער אין אלגעמיינע בתי משפט, א פסק אינעם סופרים קוארט איז מחייב, אבער נישט מחמת די חשיבות פון פוסק, נאר ליבערשט צוליב די סמכות פונעם קאורט זעלבסט.
די פראבלעם וואס ווערט דא פארגעשטעלט, איז בעצם רבנים וועלכע נוצען אט די סמכות צו אוועקשטעלן הלכות, אבער בויען נישט זייערע פסקים אויף הלכה'דיגע טערמינען, נאר אויף זייער פערזענליכע בליק.
(מען קען נעמען א משל פון Roe vs Wade... די טענה פון די צד שכנגד איז אז דאס האט נישט קיין באזיס אין די קאנסטיטוציע, אפילו אויב איינער האלט אז עבארשען דארף זיין מותר מיינט דאס נישט אז דאס איז א קאנסטיטוציענאלע רעכט. - איך גיי נישט דא אריין צו די צד אין די ספעציפישע משל איז גערעכט, איך נוץ דאס בלויז אלס א משל צום געדאנק...).
די שאלה איז צו זענען די סארט פסקים מחייב א מענטש. אדער נישט, וויבאלט דאס זענען נישט קיין פסקים געבויט אויף הלכה, ממילא כלפי דעם האבן די פוסקים נישט קיין סמכות.

[פרומער חסיד]

ס'דא אזא מושג אז א גדול בדורו או בעירו קען גוזר זיין גזירות לתיקון הדת.
ובגדר גדול הדור יש כמה מהלכים בפוסקים, עי' גוגל