הלכה vs השקפה

[היום]

די נושא איז כמובן א לאנגס און א ברייטס, און קען אויך זיין נוגע למעשה גאר אסאך.
לתועלת הקיצור וויל איך פוקס׳ן אויף איין פוינט, וואס שווימט דא ארויף שטארק.

השקפה (אויך גערופן יודישקייט), איז נישט די ״זאך״ אליין, דהיינו נישט מצות עשה, לא תעשה, דינים, חוקים, וכדו׳.
נאר עס איז אן (עפעקטיוו) מהלך געניצט צו האלטן די אלע עיקרים, ווען זיי שטייען נאך נישט אליין.

להסביר, לאמיר זאגן אז די תכלית איז אז א יוד זאל קענען מקיים זיין תרי״ג מצוות כמצוותה, דארף ער אויף דעם קענען די ד׳ חלקי שו״ע מיט אלע מציאות׳ער למעשה היינטיגע צייטן, הכל בכל מכל כל.
יעצט לאמיר אויך זאגן אז עס איז נאך שייך היינטיגע צייטן פאר א מענטש באיזה שהוא שלב און זיין לעבן צו אנקימען צו דעם.
איז נאך אלץ דא א פראבלעם מיט אלע אנדערע מענטשן און אויך דער וואס קען שוין יא וואס וועט זיין מיט עהם ביז ער קומט אהן צו שטיין אויף די אייגענע פיס.
אויף דעם איז דא די בריה וואס הייסט השקפה/יודישקייט, אדער אויף מער א פשוט׳ער שפראך ״אינווייערמענט״ וואס דאס העלפט א יוד זיין און בלייבן אויף לכה״פ רעלאטיוו א גוטע פלאץ מיט שמירת תורה ומצוות.

וועגן דעם איז מען ביי אלע אטרודוקסן (ביי ישובישע מער, און ביי חסידים נאך מער) מחנך, און מען אינטרעדאס דו יונגווארג צו יודישקייט נאך פאר מען לערנט עכט הלכות וטעמים על מצוות השם.

פון דא און ווייטער איז עס די פורסענאל עבודה פון יעדער יחיד צו לערנען, מברר זיין, אריינטראכטן, וכדו׳ אויף יעדע פון זיין התנהגות׳ער וואס ער איז אזוי צוגעוואינט ( מלומדה) פון אלץ קליין קינד.

עס ווייטיגט שטארק ווען מען קלאפט זיך אהן און אן יונגערמאן אדער מיטליעריגן, וואס איז סטאק געבליבן ביים פירסט אימפרעשן וואס ער האט בייקומען אויף תורה ומצוות ועבודת השם.

[whatever]

איך האב אלעמאל פארשטאנען, אז דאס איז די עיקר חילוק פון א מאדערנע יוד מיט אן אמת'ע חסידישע יוד, א מאדערנע יוד לעבט מיט טריקענע הלכה, אז ס'איז מותר האט ער נישט קיין שום פראבלעם צו טוהן, אבער א פארצייטישע חסידישע יוד, וועט נישט טוהן אסאך מער זאכן, אפילו עס איז בעצם מותר עפ"י הלכה ממש, צי ווייל עס שמעקט מיט אן איסור, אדער ווייל עס קען צוברענגן צו טוהן אן איסור, וכדו', און יא, זאכן וואס מ'האט ביי חסידישע יודן נישט געטוהן, כאטש עס איז נישט בעצם אסור, האט מען עס "אנגעקוקט" (השקפה) כאילו ס'איז אסור עפ"י הלכה, און כמעט יהרוג ועל יעבור.

יעדער האט א בחירה, יעדער קען דיסיידען צי ער וויל לעבן ווי א אמת'ע חסידישע יוד, אדער ווי א מאדערנע יוד אפילו ער גייט מיט א שטריימל און שיך און זאקן...

שתי נקודות בדבר,
קודם לויט ווי דו זאגסט איז עס גארנישט מער ווי א פריוואטע בחירה וויאזוי צו לעבן (-חסידיש אדער מאדערן), דאן אויב אזוי וואו קומט אריין פאר חילו - אדער סיי וועמען - זיך צו רעגן אויף איינער וואס האט געמאכט א צווייטע החלטה? איז פארהאן עפעס מחוייבות צו דארפן זיין א חסידישע איד אדער בכלל צו סיי וועלכע 'השקפה' וואס האט נישט קיין טריקענע הלכה'דיגע בעסיס [- אויסער אויב מ'נוצט די לחש פון מסורה - וואס ווי געשמועסט האט פונקט אזוי נישט קיין תוקף לגבי השקפה שאלות]?

אמת, כ'האב עס נישט ארויסגעברענגט ווייל כ'האב נישט געוואלט רעדן וועגן די סעציפישע מעשה, אבער אה"נ, דאס האב איך געמיינט צו זאגן מיט מיינע ווערטער אז איך פארשטיי נישט די ויכוח...


צווייטנס, לגבי די עצם חילוק פון חסידישע מיט מאדערנע. איך בין מסכים אז אזוי האט זיך עס היסטאריש אויסגעשטעלט, הגם דאס איז בכלל נישט געווען די בעש"ט'ס דעפינאציע פון חסידות, אבער אסאך פאקטארן צוזאמען, א שטייגער ווי די קעגנערשאפט צו השכלה (וועלכע האט יא פראבירט צו גיין מיט טריקענע הלכה), און די געדאנק פון נוצן די 'ספיריט' פון אידישקייט ענדערש ווי די געזעצן, דאס האט צוגעפירט אז חסידים זענען געווארן מער אנגעוואנדן אין מסורה והשקפה ווי אויף הלכה, און דאס נעמט אריין צופעליג אסאך קולות אויך - אזויווי געזען - ווען זיי זענען עובר אויף הלכה מיט געוויסע אויסריידן.

יא פארשטייט זיך אז איך נישט גערעדט פון דער בעש"ט'ס חסידות, און אינטערסאנט איך האב קיינמאל נישט געהערט דעם שטיקל היסטאריע, אז דאס האט זיך גענומען פון התנגדות צו משכילים - ייש"כ פאר די אינטערסאנטע שטיקל אינפארמאציע

און עס דארף אבער נאכאמאל קלארגעשטעלט ווערן אז אזא מהלך דארף אויף עפעס א וועג זיין בארעכטיגט להלכה, ווייל אויב נישט וואס איז די רעכט עובר צו זיין דערויף און וואס איז די 'נימוק' פארוואס אזא מהלך איז מחייב אויפן ערשטן פלאץ?

מ'קען זאגן א שטיקל מהלך, ס'איז אביסל אנדערש ווי איך האב געזאגט פריער, אבער ס'קען זיין אמת.
אין די גמרא געפונען מיר צענדליגע זאכן וואס שטייט אז מ'זאל נישט טוהן אז וואס מ'זאל יא טוהן, וואס האט גארנישט מיט די תרי"ג מצוות, נאר ס'זאכן וואס מ'וואלט היינט גערופן "השקפה", זאכן וואס די חז"ל האבן געזאגט מ'זאל נישט וועגן געוויסע זייטיגע סיבות, און אסאך פון די זאכן ווערן גע'פסק'נט אין שו"ע אלס געהעריגע הלכה, און אזוי איז עס אנגענומען, אויב אזוי, קען מען גיין א טריט ווייטער, און זאגן אז די גדולים און מנהיגים פון די שפעטערע דורות, די זאכן וואס זיי זאגן איז אויכעט אביסל אין די בחינה, ממילא ווערט עס אויך אריינגעשמאלצן אין הלכה.
בדרך אפשר

[berlbalaguleh]

ס'הייבט זיך אן מיט די נישט ריכטיגע הנחה אז מ'קוקט אויף א הלכה'דיגע פראבלעם מיט א השקפה'דיגן בליק. טאקע למשל לגבי יא טראגן אדער נישט טראגן מיט'ן עירוב אום שבת. שטאטס אריין גיין אין די שקלא וטריא אויב דער עירוב איז אויסגעהאלטן עפ"י הלכה אדער נישט, דינגט מען זיך אויב די רבי האט יא אדער נישט געטראגן מיט'ן עירוב.

איך מיין עס איז נישט אזוי פשוט, ווייל די גאנצע מטא-הלכה סוגיא (- די סוגיא וויאזוי צוצוגיין צו הלכה און כללי הפסק) זענען בהחלט אינדרויסן פון די הלכה'דיגע ראלם.
מ'קען עס אנקוקן אלס 'מסורה' (ווי אין אונזערע קרייזן), מ'קען עס אנקוקן אלס א סוגיא פאר זיך (- מיכאל אברהם ודעימיה), אדער קען מען עס פשוט אנרופן השקפה.

נעם טאקע די עירוב. איך בין נישט אויסגעקאכט אין הלכות עירובין אדער אין די ספעציפישע פרטים לגבי ווס"ב/ב"פ, אבער לאמיר זאגן עס איז א מחלוקת מג"א און ט"ז לגבי דעם, מ'קען טאקע גיין מיטן מהלך אז מיר נעמען אייביג אן ווי דער מג"א וממילא איז דאס די הלכה, וואס איז אבער אויב דער ערוה"ש דינגט זיך פונקט דא אויפן מג"א אדער עס איז דא אן אשל אברהם פארקערט, אדער אויב די מסורה אין די שטעטלעך איז גאר געווען אנדערש לגבי דעם ספעציפישן הלכה, איז דאס אלעס ווייטער א 'ריינע הלכה'דיגע' נושא? אדער קען מען שוין יא אנהייבן זען וויאזוי 'השקפה' און וויאזוי די 'מנהג פון מיין רבי' מישט זיך אריין?!
די זעלבע איז בכלליות מיטן כלל אז מיר - אשכנזים - פסק'נען ווי דעם רמ"א לעומת דער מחבר, אדער דאס אז די שו"ע/משנ"ב איז געווארן דער פוסק אחרון (באופן כללי), וואס זענען אלעס דרויסענדיגע שיקולים און קענען נישט ממש גענומען ווערן פון הלכה דיירעקט. הגם עס קען זיין אז עס איז צופעליג אן 'הלכה' אז מ'דארף אננעמען ווי דער פוסק פון די אייגענע גזע, אבער דאס אליין איז לכאו' אויך שנוי במחלו' און בסופו של דבר קען הלכה זיך נישט אליינס אויס'פסק'נען - אין חבוש מתיר עצמו..


און אז מ'רעדט שוין פונעם שו"ע. איז מיכאל אברהם אויך טאקע ביי די מיינונג אז זייער אסאך סימנים אין שו"ע (שוין אפגערעדט גמרות) זענען בכלל נישט קיין הלכות מחייבות, עס איז נאר המלצות והנהגות טובות. די סימנים איבער ענייני קדושה, די סימן איבער מעביר סדרא זיין, אסאך עניינים אין הלכות תפילה, ועוד ועוד, וואס ער האלט איז נישט באמת מחייב אזויווי כלליות 'הלכה'. און ער איז אבער מודה אז נישט אייביג קען מען וויסן קלארערהייט צו א געוויסע הלכה איז טאקע אן הלכה אדער נאר אן המלצה וכדו', און אז מ'דארף צוקומען צו אן אייגענע אפצושאצונג.

דאס דערמאנט מיך פון דעם ווערטל וואס מענטשן זאגן אז...א רויטע לייט איז נאר א רעקאמענדעישן... פי' ס'איז דיר נישט מחייב. אויב דו ווילסט פאלגסטו...!

ס'זענען דא קלארע הלכות. ווי למשל הלכות שבת אדער עסן חזיר. קיינער וועט נישט זאגן אז ס'זענען דא פוסקים וועלכע האלטן אז מ'מעג . נאכדעים איז דא אנדערע זאכן וואס זענען א מנהג אדער א חומרא. דארט קענמען זיך שוין דינגען איבער ווער ס'האלט יא אדער נישט פון דעים.

[סקעפטיקער]

https://outorah.org/p/46085

[אלפא]

דאס דערמאנט מיך פון דעם ווערטל וואס מענטשן זאגן אז...א רויטע לייט איז נאר א רעקאמענדעישן... פי' ס'איז דיר נישט מחייב. אויב דו ווילסט פאלגסטו...!

דאס גייט אריין אין א טיפערע דיסקוסיע איבער עטיקס און מאראל פילאזאפיע וואס 'חייב' מיינט בכלל, און צו עס עקזיסטירט אזא זאך אינדיפענדענט פון די מענטש'ס סאבמישאן דערצו.
די שאלה גיסט זיך פונקט אזוי אריבער צו אידישקייט און די מחוייבות דערפון.

ועוד חזון.

https://outorah.org/p/46085

א גרויסן יישר כח פארן צוצייכענען, איך קען נישט דעם מגיד שיעור דארטן (ראביי ענטאני מאנינג), ער הערט זיך אן גאנץ פיין, און ער צונעמט זייער שיין דעם נושא.
אויך אין א שמועס נאך דעם (צו עס איז שייך א פסק אין השקפה) צונעמט ער זייער שיין די טענות איבער רב סליפקין און איבער די נושא צו מיר האבן די רעכט אליינס מחליט צו זיין בענייני אמונה ודיעות בכלל..

ער איז מציע מער ווייניגער וואס @פרומער חסיד (אפשר אויך @היום) האבן פריער ארויסגעברענגט, אז השקפה איז צו געבן די פרעימווארק פאר די 'ספיריט' פון די תורה וועלכע קען נישט אריינפאסן אין א געקעסטעלטע הלכה סטרוקטור.
די הענגעדיגע שאלה בלייבט אבער נאך אלץ וויאזוי מ'קען מאכן א 'סיסטעם' פון עפעס וואס פאסט זיך נישט אין קיין סיסטעם, אויב געבט מען נישט די אפענקייט פאר יעדעם יחיד צו נעמען א פערזענליכע שטעלונג דערין.
ער גייט טאקע מיט דעם 'דעת תורה' קארטל, צוצייכענעדיג (כמדומני פון ר' אלחנן וואסערמאן) אז נאר איינער אן קיין השפעה בכלל פון אויסערליכע זאכן האט די 'ריינע-אויסגעהאלטענע השקפה', אבער איינמאל דאס איז ווייטער נישט קיין 'הלכה'דיגע' פאראמעטער איז נישט באמת שייך צו לייגן הגדרות דערויף אין ערשטן פלאץ, וערבך ערבא צריך - וצריך עיון..

[אלפא]

מ'קען זאגן א שטיקל מהלך, ס'איז אביסל אנדערש ווי איך האב געזאגט פריער, אבער ס'קען זיין אמת.
אין די גמרא געפונען מיר צענדליגע זאכן וואס שטייט אז מ'זאל נישט טוהן אז וואס מ'זאל יא טוהן, וואס האט גארנישט מיט די תרי"ג מצוות, נאר ס'זאכן וואס מ'וואלט היינט גערופן "השקפה", זאכן וואס די חז"ל האבן געזאגט מ'זאל נישט וועגן געוויסע זייטיגע סיבות, און אסאך פון די זאכן ווערן גע'פסק'נט אין שו"ע אלס געהעריגע הלכה, און אזוי איז עס אנגענומען, אויב אזוי, קען מען גיין א טריט ווייטער, און זאגן אז די גדולים און מנהיגים פון די שפעטערע דורות, די זאכן וואס זיי זאגן איז אויכעט אביסל אין די בחינה, ממילא ווערט עס אויך אריינגעשמאלצן אין הלכה.
בדרך אפשר

דא גייסטו לדעתי אריין אין א שליסל צו דעם נושא, און דאס רירט באמת אויך אן בכלליות די עוואלוציע פון אידישקייט והלכה.

לויט ווי עס שיינט פון אן היסטארישן שטאנדפונקט, און לויט ווי אייזיק הירש ווייס (לדוגמא) לייגט אראפ די וועג וויאזוי תורה ומצוות איז געווארן אנגעקוקט בימי חז"ל און פון דעמאלס אראפ, זעט שטארק אויס אז יעדע הלכה (און במדת מה אפי' דאורייתות) זענען אדורך א שטייטליכע פראצעדור פון ווען עס איז געווען א רעקאמענדאציע - מער באופן 'השקפה', ביז עס איז געווארן פארוואנדלט אין א סעט פון געזעצן.

יעדע סיסטעם באמת גייט אדורך א געוויסע 'פארמוליזאציע' פראצעדור פון אן אומאפציעלע געדאנק ביז א שטאנדהאפטיגע-אומבויגזאמע סיסטעם, אין ביזנעס איז עס ווען א רויע ביזנעס מאדעל ווערט פארוואנדעלט אין א סטרוקטואלע ביזנעס, מיט שפראך איז עס ווען א רויע געדאנק באקומט א נאמען/טערמין-לעיבל, און מיט אידישקייט איז עס געשען אסאך מאל. איין מאל מיט די קאנעניזאציע פון די תנ"ך, נאכאמאל מיטן צוזאמנעמען דעם משניות, דריטנס מיטן חסימת התלמוד, פערטנס מיטן לעיבלען א תקופה אלס 'גאונים - ראשונים' וכו'. וואו מיט יעדע אזא טראנספארמאציע ווערט די פריערדיגע פארקנאקט מיט נאגלעך ועליה אין להוסיף ולחלוק.

ספעציפיש איבער 'הלכה' איז די אנגענומענע מיינונג אז מיטן חסימת התלמוד איז דאס געווארן גענאגעלט, און טאקע מיכאל אברהם לדוגמא לייגט דארטן זיין רויטע ליניע, און אפי' אזוי איז דאס נאר ביי נושאים וואס מ'פארשטייט אז דאס דארף און קומט צו ווערן גענאגעלט, עס בלייבן אייביג איבער אזעלכע 'אגדתא' סטיל נושאים וואס בלייבן אפען צו שפעטערע וועריאציעס. אבער די צד השוה איז אז איינמאל די קאלעקטיווע מיינדסעט נעמט דאס אן אלס 'הלכה' רוקט מען דאס שוין נישט.

מ'קען דא ווייטער אריינגיין ווער און וויאזוי 'קאלעקטיווע מיינדסעט' (- קבלת הקהל) ארבייט, אבער וויפיל עס איז אונז נוגע איז פונקט גענוג צו פארשטיין אז עס איז אזא סאציאלאגישע פענאמינאן וועלכע טראגט א סמכות..

וואס בלייבט איבער איז די געדאנק אז יעדער 'הלכה' איז בשרשו 'השקפה', און די זעלבע פארקערט - אז רוב 'השקפות' וואס מיר קענען היינט גייט לכאו' אנקומען אריין אין הלכה, אבער דאס גייט זייער צוביסלעך און נישט מסודר וואו זייער אסאך סאציאלאגישע פאקטארן שפילן אריין וואס און וויאזוי עס שטעלט זיך למעשה ארויס.

[פרומער חסיד]

אביסל א זייטיגע פראגע, אבער אפשר דורך דעם העט מען צוקומען צו עפעס מער א קלארקייט.

ווען האט זיך בכלל אנגעהויבן דער מושג "השקפה"? וואו טרעפט מען דאס די ערשטע? כ'מיין אז פאר 200 יאר צוריק איז נאכנישט דא אזא ווארט.
האט דאס צוטון מיט השכלה און אנדערע באוועגונגען וואס האבן מחדש געווען אז אידישקייט קען מיינען גאר עפעס אנדערש ווי מ'איז געווען געוואוינט?
אדער האט עס פשוט געהאט אן אנדערע נאמען? אויב יא, וואס איז דאס.

(הגם ס'מוז זיין אז ס'איז געווען עפעס אזא מושג בימי קדם, למשל בתקופת ספרד ווען פילוסופיע האט פארנומען א מקום נכבד, און טייל האבן אפגעלערנט די גאנצע תורה אלץ משל בעלמא כידוע.
האט מען דאס באטראכט אלץ 'השקפה' אזויווי אונז נוץ מיר היינט דעם טערמין?, חסידים ומתנגדים, האבן זיך באטראכט אלץ 'השקפה דיפערענץ'?)

אגב, קענט איר אנצייגן אויף א מחלוקת הפוסקים - פאר די תקופה פון גזרת המלבושים און ארום - וואס איז קלאר אנגעוויזן אויף השקפה דיפערענצן?

[היום]

מ'קען זאגן א שטיקל מהלך, ס'איז אביסל אנדערש ווי איך האב געזאגט פריער, אבער ס'קען זיין אמת.
אין די גמרא געפונען מיר צענדליגע זאכן וואס שטייט אז מ'זאל נישט טוהן אז וואס מ'זאל יא טוהן, וואס האט גארנישט מיט די תרי"ג מצוות, נאר ס'זאכן וואס מ'וואלט היינט גערופן "השקפה", זאכן וואס די חז"ל האבן געזאגט מ'זאל נישט וועגן געוויסע זייטיגע סיבות, און אסאך פון די זאכן ווערן גע'פסק'נט אין שו"ע אלס געהעריגע הלכה, און אזוי איז עס אנגענומען, אויב אזוי, קען מען גיין א טריט ווייטער, און זאגן אז די גדולים און מנהיגים פון די שפעטערע דורות, די זאכן וואס זיי זאגן איז אויכעט אביסל אין די בחינה, ממילא ווערט עס אויך אריינגעשמאלצן אין הלכה.
בדרך אפשר

דא גייסטו לדעתי אריין אין א שליסל צו דעם נושא, און דאס רירט באמת אויך אן בכלליות די עוואלוציע פון אידישקייט והלכה.

לויט ווי עס שיינט פון אן היסטארישן שטאנדפונקט, און לויט ווי אייזיק הירש ווייס (לדוגמא) לייגט אראפ די וועג וויאזוי תורה ומצוות איז געווארן אנגעקוקט בימי חז"ל און פון דעמאלס אראפ, זעט שטארק אויס אז יעדע הלכה (און במדת מה אפי' דאורייתות) זענען אדורך א שטייטליכע פראצעדור פון ווען עס איז געווען א רעקאמענדאציע - מער באופן 'השקפה', ביז עס איז געווארן פארוואנדלט אין א סעט פון געזעצן.

יעדע סיסטעם באמת גייט אדורך א געוויסע 'פארמוליזאציע' פראצעדור פון אן אומאפציעלע געדאנק ביז א שטאנדהאפטיגע-אומבויגזאמע סיסטעם, אין ביזנעס איז עס ווען א רויע ביזנעס מאדעל ווערט פארוואנדעלט אין א סטרוקטואלע ביזנעס, מיט שפראך איז עס ווען א רויע געדאנק באקומט א נאמען/טערמין-לעיבל, און מיט אידישקייט איז עס געשען אסאך מאל. איין מאל מיט די קאנעניזאציע פון די תנ"ך, נאכאמאל מיטן צוזאמנעמען דעם משניות, דריטנס מיטן חסימת התלמוד, פערטנס מיטן לעיבלען א תקופה אלס 'גאונים - ראשונים' וכו'. וואו מיט יעדע אזא טראנספארמאציע ווערט די פריערדיגע פארקנאקט מיט נאגלעך ועליה אין להוסיף ולחלוק.

ספעציפיש איבער 'הלכה' איז די אנגענומענע מיינונג אז מיטן חסימת התלמוד איז דאס געווארן גענאגעלט, און טאקע מיכאל אברהם לדוגמא לייגט דארטן זיין רויטע ליניע, און אפי' אזוי איז דאס נאר ביי נושאים וואס מ'פארשטייט אז דאס דארף און קומט צו ווערן גענאגעלט, עס בלייבן אייביג איבער אזעלכע 'אגדתא' סטיל נושאים וואס בלייבן אפען צו שפעטערע וועריאציעס. אבער די צד השוה איז אז איינמאל די קאלעקטיווע מיינדסעט נעמט דאס אן אלס 'הלכה' רוקט מען דאס שוין נישט.

מ'קען דא ווייטער אריינגיין ווער און וויאזוי 'קאלעקטיווע מיינדסעט' (- קבלת הקהל) ארבייט, אבער וויפיל עס איז אונז נוגע איז פונקט גענוג צו פארשטיין אז עס איז אזא סאציאלאגישע פענאמינאן וועלכע טראגט א סמכות..

וואס בלייבט איבער איז די געדאנק אז יעדער 'הלכה' איז בשרשו 'השקפה', און די זעלבע פארקערט - אז רוב 'השקפות' וואס מיר קענען היינט גייט לכאו' אנקומען אריין אין הלכה, אבער דאס גייט זייער צוביסלעך און נישט מסודר וואו זייער אסאך סאציאלאגישע פאקטארן שפילן אריין וואס און וויאזוי עס שטעלט זיך למעשה ארויס.

אויב הלכה איז בשורשו השקפה, קען זיין אז עס איז די מחלוקת בש״ס אויב דרש טעמא דקרא.
און אויב מיין זכרון דינט מיר, נעמט נישט אהן אזוי להלכה.

לעניינינו, אפילו אז אין די גמרא, חינוך וכדו, טרעפט מען השקפה והנהגות געדאנקען אלס סיבות לטעמי ושורשי המצוות. עם כל זאת זענען ממש רוב רובן פון הלכה און דינים וואס זענען אנגעקומען בשו״ע אדער געבויט דורך דרש פון פסוקי התורה אדער בגדר גדרים והרחקות, נישט השקפה!

[היום]

מ'קען זאגן א שטיקל מהלך, ס'איז אביסל אנדערש ווי איך האב געזאגט פריער, אבער ס'קען זיין אמת.
אין די גמרא געפונען מיר צענדליגע זאכן וואס שטייט אז מ'זאל נישט טוהן אז וואס מ'זאל יא טוהן, וואס האט גארנישט מיט די תרי"ג מצוות, נאר ס'זאכן וואס מ'וואלט היינט גערופן "השקפה", זאכן וואס די חז"ל האבן געזאגט מ'זאל נישט וועגן געוויסע זייטיגע סיבות, און אסאך פון די זאכן ווערן גע'פסק'נט אין שו"ע אלס געהעריגע הלכה, און אזוי איז עס אנגענומען, אויב אזוי, קען מען גיין א טריט ווייטער, און זאגן אז די גדולים און מנהיגים פון די שפעטערע דורות, די זאכן וואס זיי זאגן איז אויכעט אביסל אין די בחינה, ממילא ווערט עס אויך אריינגעשמאלצן אין הלכה.
בדרך אפשר

דא גייסטו לדעתי אריין אין א שליסל צו דעם נושא, און דאס רירט באמת אויך אן בכלליות די עוואלוציע פון אידישקייט והלכה.

לויט ווי עס שיינט פון אן היסטארישן שטאנדפונקט, און לויט ווי אייזיק הירש ווייס (לדוגמא) לייגט אראפ די וועג וויאזוי תורה ומצוות איז געווארן אנגעקוקט בימי חז"ל און פון דעמאלס אראפ, זעט שטארק אויס אז יעדע הלכה (און במדת מה אפי' דאורייתות) זענען אדורך א שטייטליכע פראצעדור פון ווען עס איז געווען א רעקאמענדאציע - מער באופן 'השקפה', ביז עס איז געווארן פארוואנדלט אין א סעט פון געזעצן.

יעדע סיסטעם באמת גייט אדורך א געוויסע 'פארמוליזאציע' פראצעדור פון אן אומאפציעלע געדאנק ביז א שטאנדהאפטיגע-אומבויגזאמע סיסטעם, אין ביזנעס איז עס ווען א רויע ביזנעס מאדעל ווערט פארוואנדעלט אין א סטרוקטואלע ביזנעס, מיט שפראך איז עס ווען א רויע געדאנק באקומט א נאמען/טערמין-לעיבל, און מיט אידישקייט איז עס געשען אסאך מאל. איין מאל מיט די קאנעניזאציע פון די תנ"ך, נאכאמאל מיטן צוזאמנעמען דעם משניות, דריטנס מיטן חסימת התלמוד, פערטנס מיטן לעיבלען א תקופה אלס 'גאונים - ראשונים' וכו'. וואו מיט יעדע אזא טראנספארמאציע ווערט די פריערדיגע פארקנאקט מיט נאגלעך ועליה אין להוסיף ולחלוק.

ספעציפיש איבער 'הלכה' איז די אנגענומענע מיינונג אז מיטן חסימת התלמוד איז דאס געווארן גענאגעלט, און טאקע מיכאל אברהם לדוגמא לייגט דארטן זיין רויטע ליניע, און אפי' אזוי איז דאס נאר ביי נושאים וואס מ'פארשטייט אז דאס דארף און קומט צו ווערן גענאגעלט, עס בלייבן אייביג איבער אזעלכע 'אגדתא' סטיל נושאים וואס בלייבן אפען צו שפעטערע וועריאציעס. אבער די צד השוה איז אז איינמאל די קאלעקטיווע מיינדסעט נעמט דאס אן אלס 'הלכה' רוקט מען דאס שוין נישט.

מ'קען דא ווייטער אריינגיין ווער און וויאזוי 'קאלעקטיווע מיינדסעט' (- קבלת הקהל) ארבייט, אבער וויפיל עס איז אונז נוגע איז פונקט גענוג צו פארשטיין אז עס איז אזא סאציאלאגישע פענאמינאן וועלכע טראגט א סמכות..

וואס בלייבט איבער איז די געדאנק אז יעדער 'הלכה' איז בשרשו 'השקפה', און די זעלבע פארקערט - אז רוב 'השקפות' וואס מיר קענען היינט גייט לכאו' אנקומען אריין אין הלכה, אבער דאס גייט זייער צוביסלעך און נישט מסודר וואו זייער אסאך סאציאלאגישע פאקטארן שפילן אריין וואס און וויאזוי עס שטעלט זיך למעשה ארויס.

אויב הלכה איז בשורשו השקפה, קען זיין אז עס איז די מחלוקת בש״ס אויב דרש טעמא דקרא.
און אויב מיין זכרון דינט מיר, נעמט נישט אהן אזוי להלכה.

לעניינינו, אפילו אז אין די גמרא, חינוך וכדו, טרעפט מען השקפה והנהגות געדאנקען אלס סיבות לטעמי ושורשי המצוות. עם כל זאת זענען ממש רוב רובן פון הלכה און דינים וואס זענען אנגעקומען בשו״ע אדער געבויט דורך דרש פון פסוקי התורה אדער בגדר גדרים והרחקות, נישט השקפה!

דער עניין פון גיין א קאפל אויפן קאפ (כיסוי ראש) די גאנצע טאג, קען זיין א גוטע דוגמא דא.
לכאן ולכאן.
מצד אחד, איז עס א ריין השקפה/ חיצונית׳דיגע עניין,
עס ווערט שוין דערמאנט אין די גמרא, גראדע ווי א שטארק חמור׳דיגע ירא שמים׳דיגע הנהגה, מיט דעם אלעם איז עס ״נישט״ געווארן אן ״הלכה״, נאר געבליבן א (שטארקע) יודישקייט/השקפה׳דיגע הנהגה.

מצד שני. חלקים פון דעם, כיסוי ראש בשעת ברכות ותפילה וכדו׳ (גם זה לכאורה מקורו מסיפורו של ר״ש ובנו במערה) איז יא אריין כהלכה פסוקה.
אפי׳ אז די מקור ההלכה איז פון א פסוק ״היכון לפני וכו׳״, עכ״ז שטייט נישט און פסוק די פרטים וויאזוי מען דארף זיין אנגעטיען כראי, נאר עס קומט לכאורה יא פון די הנהגה לכסות הראש נגד קלות ראש…

[סקעפטיקער]

אביסל א זייטיגע פראגע, אבער אפשר דורך דעם העט מען צוקומען צו עפעס מער א קלארקייט.

ווען האט זיך בכלל אנגעהויבן דער מושג "השקפה"? וואו טרעפט מען דאס די ערשטע? כ'מיין אז פאר 200 יאר צוריק איז נאכנישט דא אזא ווארט.

זייער א גוטע שאלה. דו שורש פון די ווארט קומט פונעם לשון קוקן, און הענס די אויסדרוק בהשקפה ראשונה = אויפן ערשטן בליק. און די סענס וואס מנוצט עס היינט זעה איך עס צום ערשט אינעם ספר עקידת יצחק לגבי פשט אין פסוק, אבער עס איז אינטערעסאנט ווען עס איז ערשט באנוצט געווארן אויף עפעס למעשה.

מיטן פארשטיין די שורש פון די ווארט איז קלאר אז די מכוון דערפון איז "די בליק" און צוגאנג צו די נושא בכלל, אפגעזעהן פון די טעכנישע דינים

[berlbalaguleh]

יא: אבער השקפה האט אויך א מסורה. ווי אין די צייטן פון חת"ם סופר און שפעטער ביי ר' הילל קאלאמייער.

[אלצווייסער]

לפענ"ד איז השקפה אפ' נאך עלטער ווי די גמרא, אין די הלכה VS השקפה איז שוין אויך אסאך עלטער
ווי למשל מזעה מיר נאך אין תורה בעיקר ביי סדר דברים ובפרט פ' ואתחנן עקב איז כמעט נישט קיין הלכה אבער פיל פיל מיט השפקה