טיקל: וואו זענען די פארהייליגטע ספרים פון די לעצטע 70 יאר?

[נפה]

איך האב נישט געטראפן דארט נאר ווי ער ברענגט ווי ער האט געהערט וויאזוי אן עושר קריטעקירט אן עני א מחבר ספר

[מי אני]

הרב דר. נתן לאָפּעס-קאַרדאָזאָ שרייבט:

Most worrisome is the fact that the majority of Jewish commentary books published today in Orthodox circles comprise compilations and anthologies of earlier authorities without opening any new vistas. It is as if new interpretations are no longer possible. The words of God are treated as if they have been exhausted. It clearly reflects a fear of anything new, or an inability to come up with fresh and far-reaching ideas. This phenomenon has overtaken a good part of the Orthodox scholarly world. Judaism is turning more and more into a religion in which one writes glosses upon glosses, instead of creating new insights into the living covenant with God

No doubt, not every person is equipped with the knowledge and creativity needed to undertake the task. Years of learning are an absolute requirement before one can make a genuine contribution in this field. Still, one must be aware of the danger of “over-knowledge.” When the student is overwhelmed by the interpretations of others, he or she may quite well become imprisoned by them and so lose the art of thinking independently. Instead of becoming a vehicle to look for new ideas, the student’s knowledge becomes detrimental. This has happened to many talmidei hakhamim

[[NAMELESS]]

לענ"ד איז עס פונקט פארקערט, ווי מער איידיעס א מענטש עקספלאורט, אלץ שטערקער זענען זיינע אייגענע קריעישינס, ווייל ווי מער פערספעקטיווס א מענטש זעהט, עפנט זיך זיין אימעדזינעישין אסאך שטערקער און ברייטער,

[[NAMELESS]]

איך מיין אז א גרויס חלק פון די סיבה פארוואס ס'קומט נישט ארויס אזעלעכע שטארקע חידושים ווי אמאל, האט צוטוהן מיט א
פשוטע נקודה וואס ווערט שוין דערמאנט אין די גמרא און אין די ראשונים, די תורה"ק איז נישט קיין חכמה ווי אלע אנדערע חכמות, סתם א חכמה ווי למשל וואקסינס, איז א דורכברוך וואס איז געקומען נאך יארן פון סטאדיען באקטעריע, און ווי מער צייט ס'גייט אדורך איז דא מער דעטע אויף די נושא, אטאמאטיש פארשטייט מען עס בעסער און מען קען עס סטאדיען נאך טיפער.

אבער די תורה איז נישט נאך א חכמה, ס'איז אפשר דאס אויך, אבער ביסודו איז די תורה א הייליגע העכערע זאך, און די חידושים ווערן נאר נתחדש דורך העכערע מער אפגעהיטענע אידן, און די מדריגות אין קדושה איז געוועהן אמאל אסאך שטערקער, ממילא וועגן דעהם פלעגט זיין אסאך מער און שטערקערע חידושים.

[מי אני]

עס איז נישט אזוי משמע אין ברכות כ. וכ״ה בתענית כד. ובסנהדרין קו:

אמר ליה רב פפא לאביי מאי שנא ראשונים דאתרחיש להו ניסא ומאי שנא אנן דלא מתרחיש לן ניסא? אי משום תנויי? בשני דרב יהודה כולי תנויי בנזיקין הוה, ואנן קא מתנינן שיתא סדרי. וכי הוה מטי רב יהודה בעוקצין האשה שכובשת ירק בקדרה ואמרי לה זיתים שכבשן בטרפיהן טהורים אמר הויות דרב ושמואל קא חזינא הכא, ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא. ואילו רב יהודה כי הוה שליף חד מסאניה אתי מטרא, ואנן קא מצערינן נפשין ומצוח קא צוחינן ולית דמשגח בן. אמר ליה קמאי הוו קא מסרי נפשייהו אקדושת השם, אנן לא מסרינן נפשין אקדושת השם

והיינו, אז די פריערדיגע זענען געווען ערליכער אבער האבן נישט אזוי גוט פארשטאנען צו לערנען. מ׳זעהט אז דאס גייט נישט ממש צוזאמען אזוי.

[כרם זית]

דאס איז לכאורה אויך א שטיקל קשיא אויף די מתנגדישער מהלך אז נאר אין תורה שטעקט צדקות.

[האי פרושא]

פסקי תשבות איז מקובל אבער לאו דוקא פארהייליגט,
אויב עפעס אפשר דער שבט הלוי.

דער שבט הלוי איז ווייטער פון פארן קריג .

אבער סאיז לאו דוקא די ספרים וואס זענען נישט פארהייליגט סאיז די מענטשן , סאיז היינט ליידער א קאלטע דור און קיינער ווערט נישט עכט פארהייליגט

אונז רעספעקטירן היינט צוטאגס זינגערס

[פרנס החודש]

עס זענען די רבנים וואס האבן אונטערגעברענגט די אינדוסטריע פון שרייבן ספרים.
איינמאל עס האט זיך אריינגעגעסן די קענסל קולטור אין די חרדי׳שע וועלט אז אויב איינער האלט אנדערש ווי מיר קען ער שרייבן א גאר שטארקע בירור הלכה און ער איז נאך אלץ אפגעפרעגט. און ב״ה מען קען שוין אסר׳ן זאכן מטעם הכמוס, און מען קען שוין זיין א רב פון א גרויסע קהילה אפילו אויב מען קען נישט קיין עברי, פאר וועלכע סיבה זאל איינער מאכן א גוטע ארבייט?

[תורה ומדע]

בדי השולחן מהגאון רבי פייבל כהן זצ״ל

[חדשים]

בדי השולחן מהגאון רבי פייבל כהן זצ״ל

ווערט דאך דערמאנט אין ארטיקל

[איציקל]

די פרי מגדים אין די הקדמה ברענגט שוין וואס מען זאגט אויף מחברי ספרים אין זיינע צייטן
על מחברי גפ״ת לא ידע בין ימינו לשמאלו, בפוסקים די בחומרת ראשונים ושמא
מתיר אסורים ובקבלה מקצץ בנטיעות ובמוסר יש הרבה ואין פונה אליהם ומונחים כבזיון

אין הקדמה צו זיין שושנת העמקים שרייבט ער מער, דארט שרייבט ער וואס איינער האט אים קריטיקירט.

לכאורה איז די כונה צו דאס וואס ער שרייבט דא אין זיינע אגרות.

[אלפא]

איך האלט די סיבה איז פשוט (אביסל וואס @מי אני האט פריער ארויסגעברענגט אין 'העכערע ווערטער'..)
די צאל תלמידי חכמים, כולל אינגערלייט, ישיבה'לייט, און סתם מיינונג זאגערס, וועלכע איז דראמאטיש געשטיגן און האט זיך געהויבן אומפראפארציאנאל צו די נומערן פארן קריג אדער סיי ווען פריער אין היסטאריע. פלאס די פארגעשריטענע מעגליכקייטן צו שרייבן און די פארצווייגטע קאמפעטישאן און די פעלד פון חידושי תורה (נישט קיין סאך אנדערש ווי ביי להבדיל סייענס וכדו'). איז וואס מאכט עס כמעט אוממעגליך אויפצוקומען מיט עפעס פריש -ווער רעדט נאך מחודש'דיג- און אזא פאפלייצונג, וואס זאל נאך דערצו באקומען די פארלאנגטע אינערציע -inertia- צו געווינען די סאציאלאגישע פאפילאריטעט און 'פארהייליגונג'..

[אברהם מעבר הנהר]

מאת ר' שמואל אברהם תפילינסקי:

[1] אבן עזרא

ופ"א בר"ה, דיבר רבינו ז"ל ג"כ מזה, מגודל האיסור ללמוד אלו הספרים המפרשים את התורה ע"פ דרכי המחקרים (כגון ספרי האבן עזרא, ובפרט הפירוש הרע שעליו, הנקרא מרגליות רעה, וספרי הרלב"ג, שמפורסם לכל מה שכתוב בו כנגד התורה הק', שחייב אדם לקרוע כששומע ח"ו דיבור אחד מדברים כאלה, וכיוצא בזה שאר ספרים ההולכים בדרך הזה)... [חיי מוהר"ן תי].

[2] חובות הלבבות - רבנו בחיי אבן פקודה

וכן שער היחוד בספר חובת הלבבות וספר העיקרים ומלת ההגיון להרמב"ם ומ"נ וכן שאר ספרי המחברים, הכל כאשר לכל הם איסור גדול מאוד מאד ללמוד אותם... [חיי מוהר"ן תז].

[3] יין לבנון - ויזל, נפתלי הירץ

סיפורים נפלאים ע' ד. דער אוצר פון יראת שמים 9 ע' ע. פעולת הצדיק שפה שפו תתקכ. שש"ק א תרכ.

[4] מורה נבוכים

וכן שער היחוד בספר חובת הלבבות וספר העיקרים ומלת ההגיון להרמב"ם ומ"נ וכן שאר ספרי המחברים, הכל כאשר לכל הם איסור גדול מאוד מאד ללמוד אותם... [חיי מוהר"ן תז].

וגם רבינו ז"ל אמר, שבספרי היד, במקום שמדבר מהלכות, היטב לעשות, אבל בס' מ"נ ימחול לו ה' מה שעוות בזה עוותים שאין כמותם הנוגעים בעיקרי תורתינו הקדושה כמפורסם, ואיך אפשר להכחיש החוש, כי כל מי שמעיין שם, רואה בחוש הראות שדבריו הם כנגד התורה וכנגד דברי רז"ל... [חיי מוהר"ן תח].

ואמר, שיכולין להכיר בהפנים של האדם אם למד (מ"נ). כלומר, שהפנים של זה הלומד זה הספר נשתנה להרע, כי בוודאי הוא אובד צלם אלקים, פנים דקדושה, עי"ז... [חיי מוהר"ן תט].

והתלוצץ מאד מטעמי המצוות שבס' מ"נ. ואמר: איך יעלה על הדעת לומר טעמי הבל כאלו על קרבנות וקטורת... [חיי מוהר"ן תיא].

ופ"א סיפר שחלם לו שהי' מתקוטט עם הרמב"ם על שכתב דברים כאילו וכו' וכו'... ואמר מ"ש בספר מורה נבוכים... [מרק, כל סיפורי, קמד ע' 423].

[5] מלות ההיגיון - ר' משה בר' מימון

וכן שער היחוד בספר חובת הלבבות וספר העיקרים ומלת ההגיון להרמב"ם ומ"נ וכן שאר ספרי המחברים, הכל כאשר לכל הם איסור גדול מאוד מאד ללמוד אותם... [חיי מוהר"ן תז].

[6] מקראות גדולות (מפרשים שנדפסו שם)

ע"כ כל מי שרוצה לחוס על עצמו, הוא צריך להתרחק מאד בתכלית הריחוק מספרי המחקרים, שחיברו קצת הקדמונים, כגון ספרי המפרשים על המקרא הנדפסים אצל המקראות גדולות ההולכים בדרכי החקירות, וכיוצא בהם, אין צריכים לפורטם. [חיי מוהר"ן תז].

ליקוטי הלכות הל' פסח ז, ג:

יש כמה דעות זרות ונפסדות של המחקרים והאפיקורסים עד שכמה מגדולים בני ישראל נתפסו בהם. עד שנמצא בספרי המפרשים שנדפסים אצל המקראות הגדולות שפתיחת פי האתון היה במראה רחמנא ליצלן רחמנא לשיזבן מהאי דעתא שבשתא שהיא כפירה גמורה ואין אפיקורסות גדול מזה ר"ל...

באדיבות רשי"ו שליט"א מתוך שש"ק שבעריכה לדפוס:

רַבִּי נַחְמָן טוּלְטְשִׁינֶער הָיָה מְדַקְדֵּק וּמַקְפִּיד עַל כָּךְ שֶׁיִּהְיֶה אֶצְלוֹ תַּנַּ"ךְ עִם פֵּרוּשׁ רַשִּׁ"י בִּלְבַד, וּבְלֹא הַפֵּרוּשִׁים שֶׁיֵּשׁ מֵהֶם אֲשֶׁר צִוָּה רַבֵּנוּ לִבְלִי לִלְמֹד בָּהֶם. וּרְאֵה חַיֵּי מוֹהַרַ"ן אוֹת תז שֶׁכָּל מִי שֶׁרוֹצֶה לָחוּס עַל עַצְמוֹ, הוּא צָרִיךְ לְהִתְרַחֵק מְאֹד מְאֹד מִסִּפְרֵי הַמְפָרְשִׁים עַל הַמִּקְרָא הַנִּדְפָּסִים אֵצֶל הַמִּקְרָאוֹת גְּדוֹלוֹת הַהוֹלְכִים בְּדַרְכֵי הַחֲקִירוֹת וְכַיּוֹצֵא בָּהֶם, וְאֵין צְרִיכִים לְפָרְטָם:

[7] מרגליות טובה - אשכנזי, יקותיאל לוי בן נחום - אמשטרדם תפ"ב

ופ"א בר"ה, דיבר רבינו ז"ל ג"כ מזה, מגודל האיסור ללמוד אלו הספרים המפרשים את התורה ע"פ דרכי המחקרים (כגון ספרי האבן עזרא, ובפרט הפירוש הרע שעליו, הנקרא מרגליות רעה, וספרי הרלב"ג, שמפורסם לכל מה שכתוב בו כנגד התורה הק', שחייב אדם לקרוע כששומע ח"ו דיבור אחד מדברים כאלה, וכיוצא בזה שאר ספרים ההולכים בדרך הזה)... [חיי מוהר"ן תי].

[8] עיקרים - ר' יוסף אלבו

וכן שער היחוד בספר חובת הלבבות וספר העיקרים ומלת ההגיון להרמב"ם ומ"נ וכן שאר ספרי המחברים, הכל כאשר לכל הם איסור גדול מאוד מאד ללמוד אותם... [חיי מוהר"ן תז].

[9] עקידת יצחק - ר' יצחק עראמה

וגם על ספר העקידה אמר ג"כ שלא ללמוד אותו. ואמר, כי ספר העקידה הוא ספר כשר, רק מחמת שמביא דברי המחקרים והקשיות שלהם. [חיי מוהר"ן תז].

[10] רלב"ג

ופ"א בר"ה, דיבר רבינו ז"ל ג"כ מזה, מגודל האיסור ללמוד אלו הספרים המפרשים את התורה ע"פ דרכי המחקרים (כגון ספרי האבן עזרא, ובפרט הפירוש הרע שעליו, הנקרא מרגליות רעה, וספרי הרלב"ג, שמפורסם לכל מה שכתוב בו כנגד התורה הק', שחייב אדם לקרוע כששומע ח"ו דיבור אחד מדברים כאלה, וכיוצא בזה שאר ספרים ההולכים בדרך הזה)... [חיי מוהר"ן תי].

[11] רמב"ם

(גם מה שמובא בהרמב"ם בס' הי"ד קצת חקירות, כגון בה' יסודי התורה ובה' דעות ובתחילת ה' עבודה זרה, צריך ג"כ לברוח מהם ולבלי להסתכל שם כלל. ובכל מקום שהוא מדבר מחקירות, צריך לברוח משם מאד. [חיי מוהר"ן תז].

וגם בספר היד, במקום שמדבר מחקירות, קלקל הרבה, כמבואר בספרים, שצועקים מרה על שאמר, שבדל"ת פרקים הראשונים שלו מבואר כל מעשה מרכבה ומעשה בראשית. אוי לעינים שכך רואות; אוי ללב שנכנס בו שום סברא רעה כזאת, שהיא כנגד כל ספרי אמת שקבלנו מהתנא אלקי רשב"י והאריז"ל וכו'... [חיי מוהר"ן תח].

[12] חיבורים שחיברו המחקרים שבימינו

בפרט אלו החיבורים שחיברו המחקרים שבימינו, אצ"ל שצריך לברוח מהם למלט נפשו מני שחת לבל יאבד עולמו לגמרי ח"ו. [חיי מוהר"ן תז].

[13] נועם שיח א, קה: [= שש"ק ו, סח - 'אחד מהפילוסופים הגדולים'].

דער אברבנאל - ער איז געווען א מיניסטער א איש צדיק - קוקנדיק אויף אים אז ער איז אזא געלערנטער אין אלע שפראכן, האבן אנדערע אויך אנגעהויבן צו לערינען ווי אים - זענען זיי נתפקר געווארן - - האט ר' אברהם בר"נ געזאגט: ער איז געווען דער מאנדאל פון דעם יצר הרע... מען האט ארויס געגעבן איינעם א אברבנאל - און קוקנדיק אויף אים איז געווארן אזוי פיל אפיקורסים ! !
זיי האבן אויך געוואלט ווערן אזוי ווי אברבנאל - - -

[יש לברר אם ספרי האברבנאל - דון יצחק (בר' יהודה) אברבנאל - שייכים לרשימה דלעיל].

[ספינקא]

אויך אמת. איך קען דיר גאראנטירן אז ווען ס'קומט ווען היינט ארויס די שבת זייגער וואלט מען עס קיינמאל נישט אנגענומען.

עיין באגרות משה או"ח ח"ז סי' ה', ווי ער אסר'ט די שבת זייגער.

[נפה]

ספרים שנאסרו לקריאה על ידי רבי נחמן מברסלב

אן אריינגיין אין די עצם ווערטער וואס שטייט דא וויל איך נאר ברענגען אז דער רבי פון וועם דו ברענגסט נאך האט אויך געזאגט אז עס לוינט צו גלייבן אין שטותים.

(איך בין נישט דא צו ממעט זיין פון די כבוד פון ר' נחמן נאר אריינצולייגן די ווערטער נגד ראשונים כמלאכים אין פרופרציה)

[רימון]

זייער שווער צו פארשטיין גענוי די טענה און וואס פאר א סארט אינטעלעקטועלע אויפוואכונג וואלט צופרידנגעשטעלט דעם מבקר און צי וואס גענוי ער ציט א פאראלעל אבער דאס איז זיכער לכאורה אז ער ערווארט נישט קיין אקעדעמישע ווערק פון חרדישע שרייבער ווייל דאס איז נישט די נושא וואס מיר זענען עוסק און ס'איז נישט קיין טענה בכלל פונקט ווי
ער ערווארט נישט פון אן אקעדעמיקער זאל שרייבן חידושי תורה.
בנוגע ספרים און די אנטוויקלונג פון תורה בזמנינו, וואס דארף מען מער ווי אין די לעצטע צענדליגער יארן איז ערשינען אן ארטסקראל, א מאגנאם אפאס חיבור פון 73 בענדער וואסמ איז נישט אראפגעפאלן פון בוים נאר צענדליגער און אפשר הונדערטער תלמידי חכמים האבן צו דעם בייגעשטייערט און אוועקגעגעבן דם תמציתם עס צו מאכן געשען און דער חיבור איז ערשינען אין אייניגע שפראכן.

דערנאך קומט די צענדליגער בענדער משניות ארטסקראל וואס מאז היות לגוי איז נאכנישט געווען אזא געלונגענע תלמודישע ארבעט.
ארטסקראל איז נאר איין מכון, דערנאך האסטו די הונדערטער בענדער מתיבתא וואס איז מברר תורה שבעל פה דורך זעקס הונדערט תלמידי חכמים, סיי על פי לומדות, סיי על פי הלכה סיי על פי הגדה, קיין ווינקל אין ש"ס ווערט נישט אויסגעלאזט פון ווערן דורכגעאקערט מיט אלע אחרונים און ראשונים. א נארישע ביישפיל איז שינון הש"ס פון עוז והדר וואס איז א גאונישע חיבור וואס איז מסכם די נשמה פון יעדע סוגיא מיט א גרינטליכע ליבון אויף בירור השיטות אויף גאנץ ש"ס און ניטאמאל גיט איינער קרעדיט דערפאר.

ועל הכלל כולו יצא, ס'איז נישטא קיין איין חלק אין תורה וואס ס'זאל נישט זיין היינט א פירוש נרחב בעיון עמוק ועיון גמור, פון ארטסקראל ירושלמי ביז די סייעתא דשמיא משניות, משנה כפשוטה און אלע אנדערע מפרשי המשנה, ביז עוז והדר אויף שלחן ערוך, ביז די פארשידענע סארט פירושים על התורה פון ביאורי המקראות ביז אוצר מפרשי המקרא ביז פשוטו של מקרא און פשוטו של רש"י און די פירושים אויף רמב"ן וואס ס'איז דא עטליכע פון עוז והדר ביז ר' קאפל שווארץ און די פירושים אויף אור החיים הקדוש אנגעהויבן פון לקט בהיר און נאך.

דאס זענען די מאגנאם אפאס חיבורים, דערנאך איז נישטא קיין איין מקצוע שבתורה פון ברכות ביז עקצין וואס זאל נישט זיין היינט א קאמפריהענסיווער חיבור דורך א יונגערמאן אין א כולל וואס זאל עס נישט דורכטון כאחד הגדולים, פון מנחת אריאל אויף מסכת שבת ביז פשר חזון אויף חזון איש עירובין ביז דעם נייעם חיבור אויף נגעים פון דעם עילוי וואגשאל פון מאנסי און אלעס אינדערמיט. אויף מוקצה אליין קענסטו מסתמא טרעפן דרייסיג ספרים געשריבן בעומק העיון וכהנה רבות.

אויב עפעס האבן מיר א פארקערטן פראבלעם אז א קליינע פאלק גיט ארויס יעדן טאג נייע ספרים אין די טויזנטער אויף יעדן סארט מקצוע, אויף יעדן סארט שפראך פון פשט רמז דרוש סוד, פון איין באנד ביז סעטס פון צענדליגער בענדער, פון נגלה ביז צענדליגער בענדער מתוק מדבש אויף זוהר, פון ספרים ביז טויזנטער סארטן גליונות אויף כל ערליי נושאים און כל ערליי תחומים אז מ'קען פשוט נישט נאכקומען, איך האב שוין געזען גאונישע ספרים אויף רמב"ם הלכות פרה אדומה און כל מיני פארשטעקטע מקצועות ווען רוב פון די מחברי ספרים ווייסן אז זיי גייען נישט פארדינען נישט קיין געלט און נישט קיין כבוד און טון עס לשם חכמה ולשם תורה בלבד.

ווען מ'רעדט פון דעם המון עם האסטו א גאנצן פאלק וואס איז עוסק אין מושכלות מבוקר ועד הערב, טויזנטער יונגעלייט און בעלי בתים זענען איינגעשריבן אין פראגראמען פון עמוד יומי דף היומי קהלה יומי און געבן אוועק שעות אריכות בלויז פאר חכמה. איך קען בי ענד עיטש ארבעטער וואס נעמען יעדע חודש בחינות אויף דרייסיג בלאט גמרא בעל פה, און אלעס געלערנט גרינטליך מיט די עיקר רייד פון די ראשונים ואחרונים אויף א פארנעם וואס אמאל קוים א רב האט געקענט אזוי אפלערנען א בלאט גמרא.

ממילא קומט מען צוריק צו דער שאלה וואס גענוי באדערט דעם כותב האשכול אדער דעם לעצטן תגובה, און וואס בכלל מיינט פאררהייליגט און פארוואס איז דרך אמונה נישט קיין חיבור וואס איז ראוי לשבח פון העכסטן סארט און פארוואס איז נישט סייעתא דשמיא אזוי פארהייליגט ווי עפעס אנדערש און אויב עפעס איז פארקערט אז ס'איז דא אזא ריבוי פון שמן אז כמעט וואס ס'איז מכבה האור און מ'ווייסט נישט וואו אנצוהייבן און וואו צו ענדיגן.

[berlbalaguleh]

לענ"ד איז עס פונקט פארקערט, ווי מער איידיעס א מענטש עקספלאורט, אלץ שטערקער זענען זיינע אייגענע קריעישינס, ווייל ווי מער פערספעקטיווס א מענטש זעהט, עפנט זיך זיין אימעדזינעישין אסאך שטערקער און ברייטער,

איך ווייס פון א פוסק פון פריער'דיגן דור וואס איז געווען א בקי און ידען נפלא אין אלע ספרי הלכה (אויסער די ד' חלקי השו"ע). דאך האט ער מורא געהאט ארויסצוזאגן א קלארן פסק הלכה להיתר או לאיסור. ענדערש מער לאיסור.

ער האט אייביג ארויסגעברענגט דעם צד האיסור אויך. אפילו וואו ער האט געזאגט אז מ'קען מקיל זיין.

לעומת א צווייטן (גרויסן) פוסק פון יענעם דור, וואס האט אייביג ארויסגעזאגט זיין פסק הלכה קלאר און שארף להיתר או לאיסור.

למשל. (דאס איז נאר איינס פון א סאך. אפשר רוב) ביי הל' מקוואות זאגט ער (דער ערשטער פוסק) אז אויב ס'איז דא מ' סאה אראפציר ווי דעם שפאלט אין די מקוה איז עס כשר. און ס'הייסט נישט קין זוחלין. נאר, פיהרט ער אויס מ'קען דאך נעמען צעמענט און פארשמירן.

כ'פארשטיי נישט: (במחכת"ה) דו האסט דאך יעצט געזאגט אז ס'איז כשר לכתחילה. לאז עס ביי דעים.

[סוף טוב הכל טוב]

רימון, דו שרייבסט זייער שיין. אבער איז דען שוטנשטיין, מתיבתא אדער אפילו אנציקלופדיה תלמודית א מקור וואס איז עמיצן מחייב? א חזון איז מחייב, א משנה ברורה איז מחייב – איז דא עפעס אין די לעצטע זיבעציג יאר וואס איז מחייב?

די דרך אמונה ספרים פון הגרח"ק זענען ווייניגער מחייב ווי א משנ"ב?

א שו"ת שבט הלוי איז ווייניגער מחייב ווי א חזו"א?

איך זאג נישט אז ס'איז אויף די זעלבע אינטעלעקטואלע לעוול, נישט פון דעם רעד זיך יעצףט

חידושי ר' נחום על הש"ס איז עפעס ווייניגער פון חידושים פון 50-100 יאר צוריק?

[berlbalaguleh]

יא: ר' חיים קנייבסקי איז געווען באוואוסט אלס מתמיד. נישט אלס פוסק.

[ונבנתה העיר]

@רימון, אויב באציסטו זיך צום מבקר וואס @המלוכה והממשלה האט געברענגט, האסטו פארפאסט עיקר נקודתו (אולי מחמת הסוגיא דעברי דבר עברית.)

"האמת היא שהציבור החרדי לא הצליח להוציא מתוכו ספר הלכה משמעותי, כלומר שאינו סיכומי בעיקרו, כבר שנים רבות."

אלע דיינע מאגנום אופאסן משלים זענען טאקע גענוי דאס: געוואלדיגע ספרי סיכום.

וואו זענען די נודע ביהודהס? חת"ס און רע"א? קצות נתיבות?

א צוועלעף יאר צוריק האביך שוין דא געטייטשט:

אינעם היינטיגן דף זאגט די גמרא אז די דורות הראשונים האבן נישט געקענט אזוי גוט לערנען ווי די דורות האחרונים, שטייט דארט אזוי [ברכות דף כ' ע"א]: כי הוה מטי רב יהודה בעוקצין, האשה שכובשת ירק בקדרה ואמרי לה זיתים שכבשן בטרפיהן טהורים, אמר הויות דרב ושמואל קא חזינא הכא, ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא, דהיינו אז רב יהודה וואס איז געווען פון די דורות הראשונים ווען ער איז אנגעקומען צו עוקצין האט ער זיך געמוטשעט, אבער מיר האבן אויף עוקצין דרייצן מהלכים.

האב איך מיר פארטייטשט 'ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא', מיר האבן אויף עוקצין אליין דרייצן בענדער מתיבתא...

לעש"ד איז עס א געמיש פון דריי זאכן:

1. רוב זאכן וואס רוב בעלי כשרון קענען מחדש זיין, איז שוין געזאגט געווארן. (דערמאנט מיך וואס טשארלס דועל, דער קאמישאנער פונעם פאטענט אפיס, האט געזאגט אין 1899: everything that can be invented has been invented.)

2. די חרדישע געזעלשאפט האט גענומען דעם קריג און געמאכט פון אים א חתימת התלמוד. מ'קען שוין גארנישט זאגן און מחדש זיין. נתקטנו הבצים.

קוים קוים האט אזא גאון ווי ר' משה עפעס מחדש געווען, און מ'האט אים געוואלט עוקר זיין פון כלל ישראל.

שטעלט אייך פאר אז חלב סתם שטייט אין בית אפרים אדער אין נודב"י. לרוע מזלו איז ר"מ געבוירן נאך די אינווענטשאן פון פאטאגראפיע.

3. מעין הנ"ל, מ'ארבעט אזויפיל אויפן ביטול היש לשם גדלות, ביז ס'ווערט אן אמת'ער ביטול. מ'מאכט פון זיך גארנישט ביז מ'איז טאקע גארנישט.

א תשובה היינט באשטייט פון מדייק זיין א שבט הלוי וועלכע ברכה מ'מאכט אויף וועניעז קראנטש, לכתחילה כך, ובדיעבד איז אודאי בעסער אזוי, אנשטאט מהפך צו זיין בסוגיות הש"ס און אליין עפעס זאגן, ווי אלע ספרי שו"ת שלפנינו.

[בן עיר]

א תשובה היינט באשטייט פון מדייק זיין א שבט הלוי וועלכע ברכה מ'מאכט אויף וועניעז קראנטש, לכתחילה כך, ובדיעבד איז אודאי בעסער אזוי, אנשטאט מהפך צו זיין בסוגיות הש"ס און אליין עפעס זאגן, ווי אלע ספרי שו"ת שלפנינו.

עס קומען נאך היינט ארויס גאר שטארקע ספרי הלכה ושו"ת וואס זענען שטארק מחדש
אפאר דוגמאות וואס איך געדענק יעצט
מגילת ספר אפאר בענדער אויף א שיינע פאר מקצועות
https://tablet.otzar.org/#/b/50141/p/1/ ... /0/end/0/c
ויען אברהם פון רבי אברהם עמרם מייזעלס תשובות נפלאות פיל מיט חידושים
https://tablet.otzar.org/#/b/627512/p/1 ... /0/end/0/c
יורה דעה און יורה אורח פון רבי יהושע ענבל
https://tablet.otzar.org/#/b/197278/p/1 ... 0452201551
וכו' וכו'

[[NAMELESS]]

אלעס פיין און וואויל אבער ווי קען מען צושטעלן דעי ספרים צו אמאליגע תשובות, הרב יהושע ענבל האט טאקע א גוטן פעדער און אויך שרייבט ער גאנץ שיינע מאמרים, אבער זיינע תשובות זענען פול מיט מאדנע חידושים להלכה געבויט אויף השערות, און זיין גאנצע מהלך איז געבויט אויף זיין שיטה וואס ער האט דיסיידעד אז די חזו״א האט געהאלטן אז אזוי דארף מען לערנען, און ביטע לייג נישט מיהאלדי רב׳ס תשובות א מייל נעבן ענבל, מייזעלס איז טאקע א גרויסע ידען און תלמוד חכם אבער זיינע תשובות זענען נישט מער ווי אביסל שיינע מראה מקומות און ועיין׳ס (מילד גערעדט…..)

[בן עיר]

אלעס פיין און וואויל אבער ווי קען מען צושטעלן דעי ספרים צו אמאליגע תשובות, הרב יהושע ענבל האט טאקע א גוטן פעדער און אויך שרייבט ער גאנץ שיינע מאמרים, אבער זיינע תשובות זענען פול מיט מאדנע חידושים להלכה געבויט אויף השערות, און זיין גאנצע מהלך איז געבויט אויף זיין שיטה וואס ער האט דיסיידעד אז די חזו״א האט געהאלטן אז אזוי דארף מען לערנען, און ביטע לייג נישט מיהאלדי רב׳ס תשובות א מייל נעבן ענבל, מייזעלס איז טאקע א גרויסע ידען און תלמוד חכם אבער זיינע תשובות זענען נישט מער ווי אביסל שיינע מראה מקומות און ועיין׳ס (מילד גערעדט…..)

דו האסט געהעריג דורכגעלערנט א תשובה פון רב מייזעלס אדער נאר אויבערפלעכליך דורכגעקוקט? עס איז מיר זייער אינטערעסאנט זאלסט אזאנס זאגן ווייל אין די תשובות וואס איך האב דורכגעלערנט זעה איך פיל מיט אייגענע שטארקע חידושים