הילף איבער מצות

[אלפא]

שוין, חברה איך דארף הילף.

וואס איז?

איך בין אריין אין א לאקאלע מצה בעקעריי צו זען וועלכע מצות מ'גיימער קויפן דאס יאר (דאהי איז נישטא אזוי שטארק די קאמערציאנאלע בעקערייען ווי אין ארה"ב).
די ערשטע זאך שפאצירט זיך מיר אריין א קאמארנע אייניקעל און בעט פאר רבינו תם מצות - אין קאמארנע האט מען מקפיד געווען סיי אויף רש"י און סיי ר"ת, רא"ש איז דאך פשוט, זאגט ער..
דאן קומט אן איינער ער דארף שברים תרועה, דוקא תוך שלושים, געשניטן בכח גברא, געמאלן מיט יחודים, און מנופץ לשמה.
א דריטער איז מקפיד די ווייץ זאל נישט קומען פון א"י ווייל די ציונים זענען געפערליך, דאכט זיך איך האב אויך אים געזען א האלבע יאר צוריק זיך צוקריגן מיטן מוכר איבער דעם אויסגעדארטן שפאנישן לולב..
א בריסקער זוכט שווארץ מבית ומבפנים, און אויב מעגליך וויל ער שוין יעצט האבן ערב פסח מצות (מוקדם..), און פארשטייט זיך אויב איז עס א גאז אויוון איז עס פסול.
אן אנדערע זאגט ביי זיי האט מען מקפיד געווען נישט צו נוצן קיין אייזענע וועלגער העלצלעך און אז די פאפירן זאלן געטוישט ווערן נאך יעדע מצה און אז דער שיבער זאל האבן געווען אין מקוה, ובכלל וויל ער פון די בני תורה מצות (מיינסט ער פארהערט אלע ארבייטער? מ'דארף זיך נישט זארגן?).
אנדערע קומען אריין און ווערן גאר משגיח, זיי טיילן איין יעדעם וואס צו טון (כאילו זיי ווייסן נישט..), קוקן איבער יעדן'ס הענט (נארמאל טרעפן זיי אייביג עפעס א שטיקל הויט וועלכע זעט אויס ווי א טייגל..), און נעמען זיך וואנזיניג שרייען ווען א מצה ליגט ביים רעדלער מער ווי 3.7 סעקונדעס..

בקיצור, די חומרות מיט די נעמען פאר יעדע חומרא האבן מיר געמאכט שווינדלען נאך איידער איך האב בכלל עקספיעט צו זאגן א ווארט.

גיי איך צום בעה"ב און פרעג אים וויפיל עס קאסט א באקס מצות. א פשוט'ע שאלה! נישט אזוי?

דא הייבט זיך עס ערשט אן.
וואס דארפסטו? 1 פונטיגע אדער צוויי פונטיגע באקסעס?
קודם שלושים אדער תוך שלושים?
שלימות אדער שברים?
דוקא רש"י (-רחיים של יד)?
דארף עס זיין מיטן רא"ש'ס חומרא? וואס טוט זיך מיטן חת"ס'ס חומרא? (וואס איז דאס למען השם?)
אמעריקאנער אדער א"י'דיגער מעהל?
ווען נישט איך שטעל אים אפ פרעגן די פרייזן מיין איך ער וואלט נאך יעצט געשטאנען און אויסגערעכנט חומרות.

פאר רש"י, תוך שלושים, רא"ש, שלימות, אמעריקאנער, איז עס 48 פאר א פונט.
נישט רא"ש, 31.
מכונה, נאך ביליגער, קודם שלושים אויך אביסל ביליגער, שברים אויך ביליגער. און אזוי ווייטער.
(ווי א חכם מאך איך מיר שנעל דעם חשבון אז פאר שברים, קודם ל', מכונה, נישט בני תורה, נישט רא"ש, גייט ער מיר שוין דארפן צוצאלן כמעט..)


איך בין אנטלאפן.

_______________
יעצט ווענד איך מיר דא נאך הילף ביי די תלמידי חכמים אין שטעטל.

קען איינער מיר העלפן מסדר זיין און לייגן די אלע חומרות אין סדר?!
וואס קומט פאר וואס? וועלכע איז נאר א חומרא? וועלכע איז אן הלכה? און וואס איז א מנהג לכתחילה?
וואס דארף מען פאר די כזיתים און וואס דארף מען פאר די אנדערע טעג? דארפן די פרויען אויך אלע חומרות?

_______________

אביסל אייגענע ריסורטש האב איך יא געמאכט (שלא לבייש..), עס קומט מיר אויס אזוי:

די געדאנק פון תוך שלושים איז א ב"ח וועלכע האלט עס איז לעיכובא (אנדערש ווי ביי סוכה וואו מ'קען מאכן אן הוספה לשמה בתוך שלושים..), אבער רוב אחרונים האבן עס נישט אנגענומען.
בכלל איז לכתחילה פאר די כזיתים צו נעמען פון ערב פסח מצות, אבער אין דעם טוט זיך שוין אויך געוויסע (גר"א והמסתעף) וועלכע האלטן אז עס איז יצא שכרו בהפסדו ווייל מ'יאגט זיך, לעומת דער חת"ס וועלכע האט צומאל גאר געבאקען אויף יו"ט אליין פארן סדר (- ווען עריו"ט איז שבת). אין דעם איז נכלל די שמועס צו פארן צווייטן סדר איז אן אויפטוה מצות פון י"ד (ווייל על הצד עס איז די ערשטע נאכט איז י"ד נישט עריו"ט).

רחיים של מכונה ווס יד האט צוויי נקודות, איינס איז די נושא פון לשמה, אזויווי ביי מאשין מצות - וואו מ'דארף זיך פארלאזן אז דרוקן דעם קנעפל איז גענוג אז די גאנצע מערכה זאל הייסן לשמה, דאן איז דא די געדאנק אז עס קען ווערן אנגעהיצט מער ווי הענט מילעכלעך. אבער למעשה איז די וועלט מקיל דערין - הגם אסאך זוכן יא (עכ"פ פאר זיך אליין) רש"י.

שלימות ווס שברים ווענד זיך כמובן צו מ'דארף עס פאר א סעודה אדער לחם משנה וכדו'.

רא"ש מצות, דא הייבט זיך אן די עיקר שוועריקייטן! פון איין זייט שטייט אין גמ' דעם שיעור פון א מיל (18 מינוט כמקובל, יש מקילים יותר ויש חולקים..), וואס דאס נעמט בפשטות אריין ווען די טייג שטייט אן דעם וואס מ'באארבייט עס, ווייל ווען מ'ארבייט מיט דעם מעג עס אפי' נעמען אגאנצן טאג. דא קומט אבער די רא"ש און טענה'ט אז איינמאל מ'האט אנגעפאנגען צו ארבייטן דערמיט (קנעטן נישט אריינגערעכנט) איז עס שוין אנגעווארעמט און עס קען ווערן חמץ מיטן שטיין אומבארירט אפי' נאר פאר איין רגע.
און דא הייבט זיך אן, וואס פונקטליך מיינט איין רגע? גייט די חומרא בכלל אן ביי דינע מצות אזוי ווי אונז מאכן? א.א.וו. און רוב אחרונים באופן כללי נעמען נישט אן דעם רא"ש בוכשטעבליך, (עי' פסקי תשובות כמה אופנים בזה).
מיר איז סתם אזוי אינטרעסאנט בעת וואס אין גמ' זעט מען אז די מציאות פלעגט זיין 'הוא מסיק ואשתו אופה' איז לכאו' ממה נפשך נישט געווען אזויווי די היינטיגע חומרות - ווייל אדער האט מען מיטן גאנצן טייג געמאכט איין מצה און אזוי ארום אויסגעמיטן עס זאל בלייבן שטיין אומבאארבייט אבער דאן איז עס געווען א דיקערע מצה ווי דאס וואס אונז האמיר - מער אזא תימנ'ע סארט (בכלל שטומט דאס בעסער מיט דעם 'כורך פסח מצה ומרור' ואכמ"ל..), אדער האט מען יא געמאכט קלענערע שטיקלעך און זיי געלאזט אומבארירט - וואס וואלט נישט קוואליפיצירט היינט צום טיטל 'רא"ש מצות'...

לגבי אייזענע וועלגערלעך, פאפירן, האלץ אין די אויוון, א"י'דיגע מעהל, און די אלע אזעלכע שאר ירקות. דאס האט שוין מער מיט די סארט הוט אדער קאליר זאקן וואס מ'גייט שבת, כמדומה..

____________

מ'קען פארשטייט זיך גיין אסאך ברייטער און טיפער, סיי דורכצוטון די סוגיא און די שיטות אליין (בנדון לשמה, מצות שמירה, נפ"מ בין הכזיתים לשאר כל הימים, וכו'), און סיי לגבי די ראנגן פון אלע חומרות ומנהגים.
דערפאר טאקע לייג איך עס דא אין תורה ומחשבה אז ווער עס האט מוסיף צו זיין תוכן - סיי הלכה'דיג און סיי מחשבה'דיג - זאל זיך ביטע אנרופן ווארעם.

[יאסל ראקאווער]

מאשין מצות איז די איינציגע מצה וואס מ'קען מחמיר זיין אויף שיטות הרא"ש אויף א קאמארציעלע פארנעם. לא נתנה תורה למלאכי השרות, אבער מיט א מאשין איז מען אפשר לדייק בבחינות מלאך שלא להפסיק אף רגע מלעסוק עם העיסה.

[אלפא]

אויך וויל איך אויב מעגליך אפעלירן צו די סייענטיסטן דא אין שטיבל (@דיכטער, @מי אני, @יידל, @וועם איך האב אויסגעלאזט זאל זיך אליין צושרייבן...,) פארשטיין צו געבן די כעמיסטרי פון 'חימוץ', און וויאזוי עס גייט אין איינקלאנג מיט די אכטצן מינוט געזעץ, נעווערמיינד דעם רא"ש...

און איך קען אויסכאפן דעם ווארט (@ברוך שפינוזא אלערט) אז לכאו' מאכט עס נישט באמת קיין סייענטיפישע סענס ממילא - אדער גאר מאכט די גאנצע זאך נישט קיין סענס. פארט וואלט געווען אינטרעסאנט צו פארשטיין סיי דאס מציאות וואס מיר ווייסן היינט, און סיי וויאזוי חז"ל האבן דאס אנגעקוקט וואס פונקטליך געשעט ביי דעם טרעשהאלט, און וויאזוי עס האט זיך מאניפעסטירט אלס 'אזא דין אזא'.

[אלפא]

מרשים מצות איז די איינציגע מצה וואס מ'קען מחמיר זיין אויף שיטות הרא"ש אויף א קאמארציעלע פארנעם. לא נתנה תורה למלאכי השרות, אבער מיט א מאשין איז מען אפשר לדייק בבחינות מלאך שלא להפסיק אף רגע מלעסוק עם העיסה.

לא דברה הרא"ש למלאכי השרת..
פארדעם איז אנגענומען ביי היבש אפאר פוסקים אז 'רגע' מיינט טאקע נישט קיין 'רגע כמימרא'..

[מי אני]

אויך וויל איך אויב מעגליך אפעלירן צו די סייענטיסטן דא אין שטיבל (@דיכטער, @מי אני, @יידל, @וועם איך האב אויסגעלאזט זאל זיך אליין צושרייבן...,) פארשטיין צו געבן די כעמיסטרי פון 'חימוץ', און וויאזוי עס גייט אין איינקלאנג מיט די אכטצן מינוט געזעץ, נעווערמיינד דעם רא"ש...

בקיצור נמרץ. אין א ווייצל (ווי אין יעדעס צומח) איז דא סטאַרטש, וועלכע עס האט געמאכט עפ״י פאָטאָסינטעטיס, וואו עס האט ע״י די ענערגיע פון די זון צאמגעשטעלט וואסער מאלעקיול מיט א קארבּאן דיאקסייד מאלעקיול, אין צו א צוקער מאלעקיול (מיט אַן אקסעדזשין מאלעקיול אלס א בּייפּראדוקט וועלכע עס לאזט ארויס און אונז נוצן). אינעם ווייצל (און אין די חמשת מיני דגן) איז דא אַן ענזיים בּעטאַ אמילעיס, וועלכע צוברעכט דעם צוקער מאלעקיול אין צו צוויי מאלעקיולס פון מאלטוֺיס. דערנאך טוהט די ענזיים מאלטעיס צוברעכן די מאלעקיול אין צו צוויי מאלעקיולס פון גלוקוֺיס; אלעס כדי צו געבן ענערגיע צום צומח.

IMG_7109.jpeg

ווען מ׳צומאלט דאס און מ׳לייגט צו שאור עסט דאס די גלוקוֺיס און עס געבט ארויס (אלס וועיסט) עטאנאל און קארבּאן דיאקסייד.

IMG_7110.jpeg

ווען מ׳לייגט צו וואסער צום געמאלענעם ווייצל, טוהט דאס אונטערעקטן מיט צוויי פּראָטיענס אינעם ווייצל, גליאדין און גלוטענין, וועלכע מאכן דאס שטארק באהאפטן און ״סטיקי״, וואס אט דאס איז טייג. דאס מאכט דאס מער וויסקיואס וועלכע טרעפּט די קארבּאן דיאקסייד, און מאכט דאס וואקסן. וזהו חמץ (הלכה נעמט אָן אז די שיעור חימוץ פון די וואקסן אויף וואס עס איז ‏מקפיד, איז במשך 18 מינוט). (בשעת׳ן באקן טוהט די היץ מסלק זיין די עטאנאל.)

IMG_7111.jpeg

ואפילו וואו עס איז נישטא קיין שאור ממש אינעם טייג, זענען אבער למעשה דא מאלעקיולס דערפון אין די לופט, און דאס וועט צוגעבן צו דעם כעמישן פראצעס פון חימוץ, הגם טאקע היפש שטאטער. ולכן בא׳ארבעט מען א גאנצע צייט די טייג, צו ארויסלאזן די קארבּאן דיאקסייד צו אנטלויפן, אז עס זאל נישט וואקסן.

[הכנה דרבה]

רוב ערליכע אידן עסן מאשין מצות, פון דארט און ווייטער איז ווי דו זאגסט אז ס'האט מער מיט די סארט הוט אדער קאליר זאקן וואס מ'גייט שבת. אין פאקט איז נישט דא גענוג low-wage ארבעטער צו קענען סופלייען גענוג מאשין מצות פאר אלע אידן. אין ארץ ישראל האב איך אפילו געזעהן ווי דער פרומער עולם עסט "מצות מכונה חבורה", פרעג מיך נישט וואס דאס מיינט ווייל איך ווייס נישט. אנדערע פרומאקעס עסן האנט מצות ביים סדר ווייל ס'דארף זיין געבאקן לשמה, אבער סתם אזוי גאנץ יום טוב עסט מען די געהעריגע מצות.

[הכנה דרבה]

(הלכה נעמט אָן אז די שיעור חימוץ פון די וואקסן אויף וואס עס איז ‏מקפיד, איז במשך 18 מינוט).

אויב געדענק איך גוט נעמט מען אן להלכה אז די טייג דארף ווערן אזוי אנגעבלאזן ביז ס'באקומט שפאלטענעס ווי די הערנער פון א היישעריק, די 18 מינוט איז נאר אזא בחינה ווי חזקה דרבה ביי בר מצוה.

[הכנה דרבה]

דאן איז עס געווען א דיקערע מצה ווי דאס וואס אונז האמיר - מער אזא תימנ'ע סארט (בכלל שטומט דאס בעסער מיט דעם 'כורך פסח מצה ומרור' ואכמ"ל..)

אגב, די תימנ'ע לייגן זאלץ אין די מצות, אפאר יאר צוריק חול המועד האב איך באזוכט ביי א חבר וואס האט געהאט אזעלכע מצות (ער האט א שטיקל תימנ'ע העריטעדש) און ס'גאנץ געשמאק געוועהן.

[חדשים]

מי אני, הערליך.

סייענטיפיקלי, ווילאנג דויערט פון ווען מען לייגט צו וואסער ביז עס זאל אנפאנגן צו וואקסן?

[הכנה דרבה]

ס'איז אזויווי דו זאלסטו פרעגן ווילאנג דויערט פון ווען מ'שניידט די האר ביז עס זאל אנפאנגן צו וואקסן, סייענטיפיקלי. ווילאנג דויערט פון ווען מ'צינדט אן דעם עיר קאנדישאן ביז ס'זאל אנפאנגען קאלט צו ווערן?

[מי אני]

(הלכה נעמט אָן אז די שיעור חימוץ פון די וואקסן אויף וואס עס איז ‏מקפיד, איז במשך 18 מינוט).

אויב געדענק איך גוט נעמט מען אן להלכה אז די טייג דארף ווערן אזוי אנגעבלאזן ביז ס'באקומט שפאלטענעס ווי די הערנער פון א היישעריק, די 18 מינוט איז נאר אזא בחינה ווי חזקה דרבה ביי בר מצוה.

יא יא. עפ״י המשנה בפסחים מח: איז לחכמים קרני חגבים לא החמיצה כל צורכו, משא״כ ווען ס׳איז נתערבו הסדקים זה בזה ע״ש. אבער דער מחבר (או״ח סימן תנט סעיף ב), וואו ער פסק׳נט די שיעור פון 18 מינוט טאמער האט מען דאס נאך נישט עורך געווען און עס איז בלא עבודה, פסק׳נט ווי ר׳ מאיר דארט בפסחים אז קרני חגבים איז חמץ גמור ואפילו בלא נתערבו הסדקים ע״ש.

מי אני, הערליך.

סייענטיפיקלי, ווילאנג דויערט פון ווען מען לייגט צו וואסער ביז עס זאל אנפאנגן צו וואקסן?

עס וועט זיך ווענדן אין וויפיל וואסער, ווי הייס, וויפיל שאור אא״וו. די ריעקשאנס פאסירן גראד ‏(ווען עס זענען דא די קאנדישאנס פאר די עקטיוועישאן ענערגיע וכו׳); עס ווענדט זיך אבער אין די צאל ‏מוֺילס פון די כעמישע באשטיינדלען מ׳האט, דאס צו זעהן על הכלל כולו.

[חדשים]

ס'איז אזויווי דו זאלסטו פרעגן ווילאנג דויערט פון ווען מ'שניידט די האר ביז עס זאל אנפאנגן צו וואקסן, סייענטיפיקלי. ווילאנג דויערט פון ווען מ'צינדט אן דעם עיר קאנדישאן ביז ס'זאל אנפאנגען קאלט צו ווערן?

כאפ נישט די שייכות.

[סקעפטיקער]

עס געשעהט גלייך, עס צו זעהן און שפירן נעמט צייט

[חדשים]

אויב אזוי, וואס געשעהט ביי אכצן מינוט (אדער די אנדערע שיעורים) אז דעמאלטס ווערט עס חמץ? די חכמים האבן געהאט מקובל אז דאס איז די חמץ וואס די תורה רעדט?

[סקעפטיקער]

אויב אזוי, וואס געשעהט ביי אכצן מינוט (אדער די אנדערע שיעורים) אז דעמאלטס ווערט עס חמץ? די חכמים האבן געהאט מקובל אז דאס איז די חמץ וואס די תורה רעדט?

די תורה רעדט ווען די חמץ איז ניכר, און אכצן מינוט איז די שיעור

[צוקוועטשטע איילבירטן]

דאן איז עס געווען א דיקערע מצה ווי דאס וואס אונז האמיר - מער אזא תימנ'ע סארט (בכלל שטומט דאס בעסער מיט דעם 'כורך פסח מצה ומרור' ואכמ"ל..)

אגב, די תימנ'ע לייגן זאלץ אין די מצות, אפאר יאר צוריק חול המועד האב איך באזוכט ביי א חבר וואס האט געהאט אזעלכע מצות (ער האט א שטיקל תימנ'ע העריטעדש) און ס'גאנץ געשמאק געוועהן.

איך פלאן עס צו עסן היי יאר ביי כורך צום ערשטן מאל

[צוקוועטשטע איילבירטן]

מי אני, הערליך.

סייענטיפיקלי, ווילאנג דויערט פון ווען מען לייגט צו וואסער ביז עס זאל אנפאנגן צו וואקסן?

לויט הרב בר חיים, נישט אינטער א שעה ער טענה'ט אז ער האט עס דורכגעטוהן סייענטיפיקלי

[אייניקעל]

לעניות דעתי
די עיקר סיבה פארוואס פסח גייט מען אווערבאורד מיט חומרות ובפרט ווען ס'קומט צו מצה באקן, איז ווייל ס'פעלט אונז די עיקר און דאס איז די קרבן פסח, אונזער נשמה וואס איז דארשטיג פאר אסאך מער שטורעמט אונטערן אויבערפלאך און עס קומט ארויס אין די פארם פון חומרות.

איינמאל די קרבן פסח וועט צוריק קומען וועלן רוב חומרות גיין, עס וועט אויסזעהן ווי בזמן שבית המקדש היה קיים, דיקע ווייכע פיטא מצות און געגעסן בחבורה (שטארק געמישט) כרצון הבורא.

[אייניקעל]

אפאר סרטונים פון פארשידענארטיגע מצות באקן

[אייניקעל]

נאך

הרב דוד בר חיים מסביר כיצד להכין מצות בית


הרב דוד בר חיים מסביר כיצד לעשות מצות באיתמר


אפיית מצות ע"י ארגון תורני תורת משה


אפיית מצות ישיבת רועה ישראל יצהר


הרב דוד בר חיים האם באמת צריכים לאפות תוך 18 דקות


Harav Dovid Bar Hayim

[חדשים]

אויב אזוי, וואס געשעהט ביי אכצן מינוט (אדער די אנדערע שיעורים) אז דעמאלטס ווערט עס חמץ? די חכמים האבן געהאט מקובל אז דאס איז די חמץ וואס די תורה רעדט?

די תורה רעדט ווען די חמץ איז ניכר, און אכצן מינוט איז די שיעור

פון ווי קומט די הגדרה? פארוואס דוקא ווען עס איז ניכר? איז עס א שיעור פונקט ווי א כזית וכדומה?

[טמיר]

כידוע אז אין מציאות גייט נישט אהן די דין פון אין בי"ד יכול לבטל וכו', נאר מ'נעמט אהן לויט די חכמי הטבע פון די דור. האב איך אפגעפרעגט ביים גדול הדור עיאיי, אויב טייג אהנע שאור אדער אנדערע לעווענדערס קען ווערן חמץ. וזה תשובתו:

Technically, dough made with only water and flour cannot rise on its own without any leavening agents. This is because the gluten network in the dough is not strong enough to trap air bubbles, and there is no chemical reaction to produce carbon dioxide gas, which is necessary for rising.

However, there is a phenomenon called "auto-leavening" where a mixture of flour and water can exhibit a small amount of rise due to the natural presence of microorganisms like bacteria and wild yeast on the flour. This process is very slow and typically only occurs over several days or weeks, resulting in a small, uneven rise.

In summary, while it is theoretically possible for a flour-water mixture to exhibit some rise due to auto-leavening, it is not a reliable or significant enough effect to produce
a substantial rise like yeast-based dough.

קומט אויס לפי"ז אז פאר טייג אהן שאור דויערט טעג אדער וואכן צי ווערן חמץ, און אפילו אויב יא איז משמע אז ס'איז נאר חמץ נוקשה. איי אין חז"ל / פוסקים איז מבואר נישט אזוי? נא, העט מען ארויסשלעפן פון די זאק תירוצים, נשתנו הטבעים, אנדערע מעהל (וואס איז מסתם טאקע אזוי), וכו'.

דארף איך, ליתר שאת, נאר גיין נעמען א חתימה פון רז"ל פילאפף, איך בין זיכער ער וועט עס גלייך אויפכאפן, ער האט דאך א גוט קעפל.

ויאכלו ענוים וישבעו פון אלע מצות און קרעקערס וואס מ'פארקויפט אגאנץ יאר אויך. און אז מ'וויל דוקא האבן די טרעדישענל מצה דארף עס נישט זיין מיט אזא פרעשור. מ'קען שרייען "א מצה אין אויבן" מיט א רואיגקייט וואוסענדיג אז מ'האט נאך אפאר טעג לפחות ביז ס'קומט לידי חשש.

[אייניקעל]

https://www.veganbakerymiami.com/produc ... rain-bread

דאס איז א אינטערעסאנטע חמצ'דיגע 48-שעה זויערטייג ברויט (האט נישט קיין הכשר) געמאכט מיט אור אלטע ווייץ (איינקוירן)

ס'איז אינטערסאנט וויאזוי זיי מאכן עס יערן אן קיין זויערטייג-שאור אדער הייוון.

זיי שרייבן:
וויאזוי יערט די ברויט? דאָס איז אונדזער ספּעציעלע סוד. איר וועט כּמעט קיינמאָל געפֿינען אַ ברויט אין קיין בעקערייַ אָן הייוון, זויערטייג סטאַרטער, זענטהאַם גאמי אָדער סעליאַלאָוס. מיר זאָרגן פֿאַר אונזער טייג ווי אַ בעיבי. אונטער שלימות'דיגע תנאָים, קען ברויט פערמאַנטירן מיט די בלויזע הייוון פון די לופט.