הילף איבער מצות

[אייניקעל]

דא אין פניני הלכה פון הרב אליעזר מלמד איז נאכגעברענגט פארשידענע חומרות וואס מען דארף זיין געווארענט לויטן שולחן ערוך בשעת'ן קנעטן און באקן

בלשון הקודש:
https://ph.yhb.org.il/04-12-07
https://ph.yhb.org.il/04-12-08

באנגלית:
https://ph.yhb.org.il/en/04-12-07

[דיכטער]

@אלפא זייער גוט געשריבן און שיין אראפגעלייגט. איך האב נישט וואס צוצולייגן נאכדעם וואס די רוזן צווישן אונז האבן שוין אפגעגעבן זייער רייד. איך קען דיך נאר זאגן אלפא, אז דו האסט צום סוף פון דיין ארטיקל גאנץ פיין מסדר געווען די בעיסיקס פון די חומרות און הידורים שונים אנבאלאנגט די מצות.

א קלייניקייט נאר. אויסער דער שטוינענדע אינטערעסאנטקייט דערפון, ווען עס קומט צו דעם שיעור חימוץ איז נישט קיין גרויסע נפקא מינא להלכה וויאזוי דער וואוסנשאפט אונטער דעם שפילט זיך טעכניש אפ, ווייל עס איז דאך א הלכה׳דיגע פראבלעם דעריבער דארף דער צוגאנג דערצו זיין הלכה׳דיג. דאס הייסט אז איינער וועט באקוקן א מצה אונטער א מיקראסקאפ און טרעפן זויערטייג אין דעם, וועט עס טראץ דעם, זיין א מהודר׳דיגע מצה לכל הדעות, טאמער עס איז געבאקן געווארן כדין.

[נפה]

(הלכה נעמט אָן אז די שיעור חימוץ פון די וואקסן אויף וואס עס איז ‏מקפיד, איז במשך 18 מינוט).

אויב געדענק איך גוט נעמט מען אן להלכה אז די טייג דארף ווערן אזוי אנגעבלאזן ביז ס'באקומט שפאלטענעס ווי די הערנער פון א היישעריק, די 18 מינוט איז נאר אזא בחינה ווי חזקה דרבה ביי בר מצוה.

עס איז נישט ממש ווי חזקה דרבא, ביי חזקה דרבא אויב מען איז בודק אין מען טרעפט נישט קיין ב' שערות איז ער א קטן (געווענטליך גייט מען נישט זאגן שמא נשרו), משא"כ ביי שיעור חימוץ איז א שיעור מיל אפי' מען ווייסט אז עס נישט נסדק געווארן.

[הכנה דרבה]

ביי ביידע גייט מען לחומרא

[קהל'ס נער]

א וועג צי מעסטן שיעור חימוץ איז לויט די צייט שלא הספיקו בציקם להחמיץ פון די יוצאי מצרים.

איז לויט טשעט-גפט צו באקען א מצה אין א זאק אונטערן זון אין די מדבר נעמט בערך דריי שעה אבער אין אפטימעל קאנדישענס דהיינו נידריגע הומידיטי, עקסטרים הויכע טעמפראטור, מיט א היץ קאנדאקטינג (טראגעדיג?) זאק און גאר דין אויסגעוועלגערטע טייג, וועט עס נאך אלץ נעמען 30 מינוט.

קומט אויס נניח אז זיי האבן געקענט איינקנעטען און אויסוועלגערן די טייג און א סקונדע, און די מדבר איז טאקע געוועהן די הייסטע מעגליך, די הומידיטי (נאסקייט?) די נידריגסטע מעגליך, זיי האבן אריינגעלייגט די טייג אין דיימאנטענע זעק (וואס דיימאנט איז די מערסט קאנדאקטיווער מאטריאל (פרעג מיך נישט וויאזוי, פארוואס און פון ווי זיי האבן געהאט דיימאנטענע זעק)) האט נאך אלץ גענומען א האלבע שעה אז די מצה זאל זיך אפבאקען.

עכ״פ פאר א האלבע שעה איז זיכער נישט געוועהן קיין שיעור חימוץ, וואס ס׳פשוט אז ס׳געוועהן אסאך מער פון דעם ובפרט אז זיי האבן דאך נישט געוויסט אז ס׳גייט ווערן מצה האבן זיי זיך בכלל נישט געיאגט ביים איינקנעטן די טייג.

אגב די סייענטיפישע חלק פון שיעור חימוץ קומט נישט עכט אריין דא, ווייל מען קען אייביג זאגן אז מען רעדט פון די שיעור חימוץ פון די יוצאי מצרים און נישט פון די סייענטיפישע שיעור חמץ, וואס איז גראדע נישט קיין באבע תירוץ, ווייל אויב די סיבה אויף איסור חמץ איז אלץ שלא היספיקו בציקם להחמיץ איז נישט מער פון יושר זיך צו רעכענען מיט זייער שיעור חימוץ.

[טמיר]

א וועג צי מעסטן שיעור חימוץ איז לויט די צייט שלא הספיקו בציקם להחמיץ פון די יוצאי מצרים.

איז לויט טשעט-גפט צו באקען א מצה אין א זאק אונטערן זון אין די מדבר נעמט בערך דריי שעה אבער אין אפטימעל קאנדישענס דהיינו נידריגע הומידיטי, עקסטרים הויכע טעמפראטור, מיט א היץ קאנדאקטינג (טראגעדיג?) זאק און גאר דין אויסגעוועלגערטע טייג, וועט עס נאך אלץ נעמען 30 מינוט.

קומט אויס נניח אז זיי האבן געקענט איינקנעטען און אויסוועלגערן די טייג און א סקונדע, און די מדבר איז טאקע געוועהן די הייסטע מעגליך, די הומידיטי (נאסקייט?) די נידריגסטע מעגליך, זיי האבן אריינגעלייגט די טייג אין דיימאנטענע זעק (וואס דיימאנט איז די מערסט קאנדאקטיווער מאטריאל (פרעג מיך נישט וויאזוי, פארוואס און פון ווי זיי האבן געהאט דיימאנטענע זעק)) האט נאך אלץ גענומען א האלבע שעה אז די מצה זאל זיך אפבאקען.

עכ״פ פאר א האלבע שעה איז זיכער נישט געוועהן קיין שיעור חימוץ, וואס ס׳פשוט אז ס׳געוועהן אסאך מער פון דעם ובפרט אז זיי האבן דאך נישט געוויסט אז ס׳גייט ווערן מצה האבן זיי זיך בכלל נישט געיאגט ביים איינקנעטן די טייג.

אגב די סייענטיפישע חלק פון שיעור חימוץ קומט נישט עכט אריין דא, ווייל מען קען אייביג זאגן אז מען רעדט פון די שיעור חימוץ פון די יוצאי מצרים און נישט פון די סייענטיפישע שיעור חמץ, וואס איז גראדע נישט קיין באבע תירוץ, ווייל אויב די סיבה אויף איסור חמץ איז אלץ שלא היספיקו בציקם להחמיץ איז נישט מער פון יושר זיך צו רעכענען מיט זייער שיעור חימוץ.

אמאל איז די זון געווען אסאך הייסער. מ'זעהט אפילו אזאלכע טינקעלע דאטס אין די זון, דאס זענען חלקים וואס האבן שוין אויסגעברענט.

ווייס איך נאר נישט וויאזוי די מענטשן וואס האבן געהאלטן די זעק האבן דורכגעלעבט די היץ. ס'מוז זיין אז ס'געווען בדרך נס, וממילא איז אלעס מיושב

[קלמישל]

תוך ל' איז פשוט פרישער...

[אשרי העם]

ביים סדר עסט מען אחר פורים

[עבד ה']

תוך ל' איז פשוט פרישער...

עס דאכט זיך מיר אז עס איז אויך דא א ענין צו האבן און די דרייסיג טעג ע''פ הלכה

[אלפא]

נעכטן אין בעקעריי איז געווען גאנץ אינטרעסאנט. צוויי אידן שפאצירן אריין זיי ווילן מסדר זיין א חבורה פאר זייערע מצות.

איינער דארף גארנישט, ער וויל איין זאך - כשר'ע מצות, און ביי אים אין בעלזא זאגט ער איז מען אפי' נישט מקפיד אויף די אכטצן מינוט - דריי און צוואנציג איז פונקט אזוי כשר (-אינטרעסאנט אז בעלזא האט פונקט דא געטראפן וואו נישט צו האבן קיין קפידא...)

דער צווייטער הייבט אן ארומצושפאצירן זיבן מאל כנגד די שבע בנות צלפחד, צום אלעם ערשט האט ער אנטדעקט אז געוויסע חברה דרייען איבער די מצה אינמיטן וועלגערן. האט ער אנגעהויבן מיט א טאנטרום, זיין טאטע האט געהאט איין זייטיגע מצות וויל ער אויך נאר דאס! געווען איז דארט א ספרדי'שער ארבייטער וועלכע אין זיין אינסטינקט דרייט ער איבער די מצות אויך אינמיטן די ארבייט, דער רבי'לע האט זיך פאר גארנישט בארואיגט - ווען ער זאגט עס דארף זיין אויף איין זייט איז איין זייט (ווען א איד זאגט קאלבל איז עס א קאלב נישט קיין הינט...). ער האט געמאכט קולות אויף דעם ספרדישן ארבייטער, מאנכע האבן אים אפי' באצייכנט אלץ ראסיסט. אבער ער ווייסט פון גארנישט, זיין קאפ איז אים געווייערט איינזייטיג.

ער האט אויך געוואלט אז מ'זאל נישט רעדן בשעת'ן ארבייטן מיט זיינע מצות, און פאר דעם איז ער געווען גרייט צו געבן א טיפ פאר יעדן ארבייטער.
נאך שיין פון אים אז אטעמען האט ער יא געלאזט און אז ער האט נישט מקפיד געווען אז יעדער ארבייטער זאל זיך גליען די הענט.

וואס איז מיר אבער אינטרעסאנט איז וויאזוי עס איז בכלל נישט קיין פראבלעם צו שרייען אויף אידן ברבים - מעגליך גאר פארשעמען, ווילאנג זיינע מצות ענדלען צו זיין טאטעס מצות. פארוואס פארשטייט ער אז קיין קליינליכע חומרות טאר ער נישט אויפגעבן אבער אויף א צווייטנס געפיל און רעספעקט מעג מען לכתחילה שפאצירן.
די ראשי תיבות פון 'פרום' האט באקומען א שטערקערע באדייט, אבער פון די אנדערע זייט איז אינטרעסאנט וויאזוי אידן וואס איך קען באמת אלץ מדקדקים בקלה וחמורה נעמען נישט אין באטראכט ריכטיג דעם משקל החסידות.

אז מ'רעדט שוין. א דריטער האט געהאט א חומרא נישט איבערצונוצן דעם קנעט-שיסל פאר מער ווי איין מיירע, וואס מיינט אז מ'האט עס אויסגעוואשן און גענומען א פרישע אפאר מאל אין יעדע 18 מינוט גאנג. עס איז לכאו' אבער אן אמעראצעס, ווייל סיי דער קנעטער אליין בלייבט יא מיט שמוציגע הענט פונעם פריערדיגן טייג וועלכע ער וואשט נישט אפ אינצווישן, און בעיקר ווייל אפי' לויטן רא"ש אליין איז די געדאנק נאר אז איינמאל מ'הייבט אן צו באארבייטן דעם טייג ווערט עס גלייך (אדער שנעלער) חמץ, איידער דעם אבער גייט דאך ארויף דעם שיעור פון א מיל. דא אבער זענען זיי מקפיד שוין ביים קנעטער אז עס איז מעגליך מחמיץ, וואס אם כן לא שבקת רוחא פארן גמ' שיעור פון א מיל בכלל צו חל זיין - און אפי' דער רא"ש האט נישט געהאלטן אזוי.