די ליובאוויטשע קאנווערטירן צו ציוניזום: רביה"ק מסאטמאר זי"ע דאס פאראויס געזאגט.

[כרם זית]

בלוי די איידעם פון זאזענעפעלד? איך האב מורא אז דער חזן האט געמאכט א נארישער טעות. ר' משה בלוי, כאטש די פירער פון אגודת ישראל איז קיין זאנענפעלד איידעם נישט געווען.

[תיקון ברענגער]

יא יא. טויזענטער אידן לייגן תפילין יעדן טאג אין זיין זכות, ווען פון די אנדערע זייט האט סאטמאר רב קיין שום חסידות נישט געלערנט זיינע מענטשן נאר טעכנישע זאכן ווי גיין מיט א שטריימל וכד'. און צו אריין ברענגען אין זיינע מענטשן א ווארעמקייט האט ער בסך הכול גענומען ציונית וואס איז א פשוטע הלכה שאלה און אריינגעברענגט די אזוי גערופענע פאלשע קנאות וואס אויף דעם האט גאנץ סאטמאר געברענט. אנשטאטס צו ברענען ביים טוהן א מצוה און אביסל פארשטיין ווער דער אייבישטער איז האט ער געשריגן נשתכח תורת הבעל שם טוב און גענומען ציונית אלס א פלאץ ווי די סאטמארע זאלן אויסגעבן זייער ענערדזשי

[לאכעדיג]

יא יא. טויזענטער אידן לייגן תפילין יעדן טאג אין זיין זכות, ווען פון די אנדערע זייט האט סאטמאר רב קיין שום חסידות נישט געלערנט זיינע מענטשן נאר טעכנישע זאכן ווי גיין מיט א שטריימל וכד'. און צו אריין ברענגען אין זיינע מענטשן א ווארעמקייט האט ער בסך הכול גענומען ציונית וואס איז א פשוטע הלכה שאלה און אריינגעברענגט די אזוי גערופענע פאלשע קנאות וואס אויף דעם האט גאנץ סאטמאר געברענט. אנשטאטס צו ברענען ביים טוהן א מצוה און אביסל פארשטיין ווער דער אייבישטער איז האט ער געשריגן נשתכח תורת הבעל שם טוב און גענומען ציונית אלס א פלאץ ווי די סאטמארע זאלן אויסגעבן זייער ענערדזשי

1) סאטמאר רב ז"ל האט נישט געשריבן נשתכח "תורת" הבעל שם ער האט געשריבן נשתכח "דרך" הבעל שם.

2) ליובאוויטשער רבי האט טאקע אויפגעטאן אסאך גוטע זאכן.
א יעדע איד אויף די וועלט האט שוין נהנה געווען פון זיינע פעולות, לדוגמא, תפילין, ספרי חב"ד, חב"ד הייזער וכו',
און א יעדע בר דעת איז אים טאקע מכיר טובה דערפאר.

אבער ער איז געווען א שטארקע קאנטריוועסענאלע מענטש.
ער האט אוועקגעשטעלט זיינע שיטות ווי אויך זיין חסידות אויף א גאנץ אנדערע וועג ווי וואס חסידישע אידן זענען געווען געוואוינט און דעריבער איז ער מיט די ליובאוויטש חסידות טאקע געווארן א נייע מציאות אנדערש ווי אלע אנדערע חסידישע הויפן מיט זייערע אדמורי"ם.

3) סאטמאר רב ז"ל האט נאכן קריג אוועקגעשטעלט זיין קהילה פאר א גרויס חלק פון די שארית הפליטה פון די אונגערישע אידן, ער האט שווער געארבעט אז די חלק החיצניות זאל קלאפן, זיינע חסידים זאלן האבן פרנסה, גיין אנגעטאן ווי חסידישע אידן, רעדן אידיש, וכו', ווייל ער איז געגיינגען מיט די מהלך אז די חיצוניות וועט משפיע זיין אויף די פנימיות. ווי אויך האט ער אוועקגעשטעלט ערליכע בעלי־בתים, א חידוש וואס ס'איז נישט געווען אינדערהיים, און גמילות חסדים האט ער אויך דורך געבראכן אין אמעריקע.

4) ליובאוויטשער רבי האט געהאלטן מיט די ציונים און סאטמאר רב איז געווען א קעגן די ציונים, און אט די מחלוקה איז געווען די איינציגסטע זאך וואס האט צוזאמענגעברענגט די צוויי אדמורי"ם ווייל בעצם זענען זיי געווען צוויי אנדערע מינע מענטשן, פון אן אנדערע טייג געקנאטן, אנדערע השגות, זיי האבן ניטאמאל גערעדט די זעלבע שפראך.

[אייזיק שפירא]

4) ליובאוויטשער רבי האט געהאלטן מיט די ציונים און סאטמאר רב איז געווען א קעגן די ציונים, און אט די מחלוקה איז געווען די איינציגסטע זאך וואס האט צוזאמענגעברענגט די צוויי אדמורי"ם ווייל בעצם זענען זיי געווען צוויי אנדערע מינע מענטשן, פון אן אנדערע טייג געקנאטן, אנדערע השגות, זיי האבן ניטאמאל גערעדט די זעלבע שפראך.

געהאט טאקע אנדערע מיינונגן אבער די ליבאוויטשער רבי האט נישט געהאלטן פון די ציונים
ער האט בכלל נישט געהאלטן פון די גאנצע שיטת המזרחי און שרייבט אין בריוון אז ס'איז בכלל נישט קיין אתחלתא דגאולה
נאר ער האט געהאלטן אז איינמאל ס'איז אונטער אידישע בעלות טאר מען ע''פ הלכה נישט צירוק געבן
אזוי אויך האט ער געהאלטן אז ס'איז געווען גרויסע ניסים ביי די מלחמות ששת הימים
(און מן הסתם האט ער געהאלטן אז אריינגיין אין כנסת איז נישט ביהרג ואל יעבור)
אבער קיין ציוני איז ער (ליידער) נישט געווען

[קאווע איד]

4) ליובאוויטשער רבי האט געהאלטן מיט די ציונים און סאטמאר רב איז געווען א קעגן די ציונים, און אט די מחלוקה איז געווען די איינציגסטע זאך וואס האט צוזאמענגעברענגט די צוויי אדמורי"ם ווייל בעצם זענען זיי געווען צוויי אנדערע מינע מענטשן, פון אן אנדערע טייג געקנאטן, אנדערע השגות, זיי האבן ניטאמאל גערעדט די זעלבע שפראך.
[/quote]

קיינמאל נישט געהאלטן מיט זיי.
ער האט זיי אויפגענימען און גיט אריינגעפארן

[תיקון ברענגער]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

[היימלינד]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

ער האט דאך כסדר גערעדט פון דעם, שלימות הארץ, עס איז אן הלכה אז מען מעג מחלל שבת זיין צו היטן די גבולים
דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

[דערהויבענע איד]

יא יא. טויזענטער אידן לייגן תפילין יעדן טאג אין זיין זכות, ווען פון די אנדערע זייט האט סאטמאר רב קיין שום חסידות נישט געלערנט זיינע מענטשן נאר טעכנישע זאכן ווי גיין מיט א שטריימל וכד'. און צו אריין ברענגען אין זיינע מענטשן א ווארעמקייט האט ער בסך הכול גענומען ציונית וואס איז א פשוטע הלכה שאלה און אריינגעברענגט די אזוי גערופענע פאלשע קנאות וואס אויף דעם האט גאנץ סאטמאר געברענט. אנשטאטס צו ברענען ביים טוהן א מצוה און אביסל פארשטיין ווער דער אייבישטער איז האט ער געשריגן נשתכח תורת הבעל שם טוב און גענומען ציונית אלס א פלאץ ווי די סאטמארע זאלן אויסגעבן זייער ענערדזשי

1) סאטמאר רב ז"ל האט נישט געשריבן נשתכח "תורת" הבעל שם ער האט געשריבן נשתכח "דרך" הבעל שם.

חילוק?

2) ליובאוויטשער רבי האט טאקע אויפגעטאן אסאך גוטע זאכן.
א יעדע איד אויף די וועלט האט שוין נהנה געווען פון זיינע פעולות, לדוגמא, תפילין, ספרי חב"ד, חב"ד הייזער וכו',
און א יעדע בר דעת איז אים טאקע מכיר טובה דערפאר.

אבער ער איז געווען א שטארקע קאנטריוועסענאלע מענטש.


משא''כ סאטמער רב איז נישט געווען קאנטריוועסענעל?

אויפן סקעיל פון קאנטריווערסעליזם, ווער איז געווען מער, אויב בכלל?

[דברי שלום]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

ער האט דאך כסדר גערעדט פון דעם, שלימות הארץ, עס איז אן הלכה אז מען מעג מחלל שבת זיין צו היטן די גבולים
דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

געבן א שטיקל פון ארץ ישראל פאר א גוי איז א איסור דאורייתא!!
דברים ז ב: "לא תחנם" - פירוש רש"י, לא תתן להם חנייה בארץ. ע"כ
אפי' די סאטמאר רב האט קיינמאל געזאגט אז מ'זאל צוריק געבן, [ווען איינער האט אים געפרעגט (נאך תש"ח) וואס זאל מען יעצט טוהן?, האט ער געענטפערט אז מ'זאל מתפלל זיין אז משיח זאל קומען און אלעס וועט ווערן מסודר.....]
נאר די ליבאוויטש'ע רבי האט שטארק גערעדט פון דעם וועגן דעם זאגט מען אז ער איז א ציוני....
ודו"ק כי קצרתי

[berlbalaguleh]

ווער זאגט? די געמיינע, אומוויסנדע יונגען און בעלי תשובה אשר לא ידעו מימינם ומשמאולם. אזוי ווי אסטראלאג (זיכרונו לקללה) און ישראל דויד ווייס.

די גמרא זאגט דאך שוין (מס' סוכה) "אם אין דעת, הבדלה מניין".

[היימלינד]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

ער האט דאך כסדר גערעדט פון דעם, שלימות הארץ, עס איז אן הלכה אז מען מעג מחלל שבת זיין צו היטן די גבולים
דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

געבן א שטיקל פון ארץ ישראל פאר א גוי איז א איסור דאורייתא!!
דברים ז ב: "לא תחנם" - פירוש רש"י, לא תתן להם חנייה בארץ. ע"כ
אפי' די סאטמאר רב האט קיינמאל געזאגט אז מ'זאל צוריק געבן, [ווען איינער האט אים געפרעגט (נאך תש"ח) וואס זאל מען יעצט טוהן?, האט ער געענטפערט אז מ'זאל מתפלל זיין אז משיח זאל קומען און אלעס וועט ווערן מסודר.....]
נאר די ליבאוויטש'ע רבי האט שטארק גערעדט פון דעם וועגן דעם זאגט מען אז ער איז א ציוני....
ודו"ק כי קצרתי

עס זענען דא צוויי בענדער פון זיינע שיחות אויף די נושא "קראתי ואין עונה", ער פלעגט פארהאלטען יעדע ישראלישע פאליטיקאנט אדער חבר מועצגה"ת וועגן די נושא.

גראדע האט עס נישט נאר מיט לא תחנם אין אר"י עס איז דא א עקסטערע הלכה וועגן עיירות הספר וכו' וועגען דעם האט ער דאך געפירט א מערכה נישט צו פארלאזען קראון הייטס.

[יעקב מענטש]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

ער האט דאך כסדר גערעדט פון דעם, שלימות הארץ, עס איז אן הלכה אז מען מעג מחלל שבת זיין צו היטן די גבולים
דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

געבן א שטיקל פון ארץ ישראל פאר א גוי איז א איסור דאורייתא!!
דברים ז ב: "לא תחנם" - פירוש רש"י, לא תתן להם חנייה בארץ. ע"כ
אפי' די סאטמאר רב האט קיינמאל געזאגט אז מ'זאל צוריק געבן, [ווען איינער האט אים געפרעגט (נאך תש"ח) וואס זאל מען יעצט טוהן?, האט ער געענטפערט אז מ'זאל מתפלל זיין אז משיח זאל קומען און אלעס וועט ווערן מסודר.....]
נאר די ליבאוויטש'ע רבי האט שטארק גערעדט פון דעם וועגן דעם זאגט מען אז ער איז א ציוני....
ודו"ק כי קצרתי

זייער אינטערסאנט! ווי אויף חילול שבת און פריצות און אפשמד'ן יעדן איד וואס מ'האט געברענגט קיין ארץ ישראל האט מען ווייניגער דרשות געהערט פון ליובאוויטש ווי אויף שלימות הארץ...
אבער זיי טענה'ן אז די שיתוף פעולה מיט די ציונים "איינמאל מ'האט עס שוין איינגענומען" קומט נאך פון ריי"ץ ז"ל


ווי אויך איז זיין שטעלונג געווען מער א פאליטישע ווי א הלכהדי'גע, ער האט געטענה'ט אז צוריקגעבן שטחים מאכט נישט א"י מער פארזיכערט, און ער איז ווארשיינליך גערעכט געווען

[berlbalaguleh]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

ער האט דאך כסדר גערעדט פון דעם, שלימות הארץ, עס איז אן הלכה אז מען מעג מחלל שבת זיין צו היטן די גבולים
דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

געבן א שטיקל פון ארץ ישראל פאר א גוי איז א איסור דאורייתא!!
דברים ז ב: "לא תחנם" - פירוש רש"י, לא תתן להם חנייה בארץ. ע"כ
אפי' די סאטמאר רב האט קיינמאל געזאגט אז מ'זאל צוריק געבן, [ווען איינער האט אים געפרעגט (נאך תש"ח) וואס זאל מען יעצט טוהן?, האט ער געענטפערט אז מ'זאל מתפלל זיין אז משיח זאל קומען און אלעס וועט ווערן מסודר.....]
נאר די ליבאוויטש'ע רבי האט שטארק גערעדט פון דעם וועגן דעם זאגט מען אז ער איז א ציוני....
ודו"ק כי קצרתי

עס זענען דא צוויי בענדער פון זיינע שיחות אויף די נושא "קראתי ואין עונה", ער פלעגט פארהאלטען יעדע ישראלישע פאליטיקאנט אדער חבר מועצגה"ת וועגן די נושא.

גראדע האט עס נישט נאר מיט לא תחנם אין אר"י עס איז דא א עקסטערע הלכה וועגן עיירות הספר וכו' וועגען דעם האט ער דאך געפירט א מערכה נישט צו פארלאזען קראון הייטס.

און דאס איז דאך א פאקט: אז ווען נישט ליובאוויטש וואלט א איד היינט נישט געקענט אדורכגיין אין קראונהייטס.

קראונהייטס איז אמאל געווען א עיר ואם בישראל. אלע קהילות האבן דארט געהאט בתי מדרשים. וןען די חיות טרף האבן אנגעהויבן צו קומען אהין זענען אלע אידן אנטלאפן. זיי האבן זיך דערשראקן. די ליובאוויטשער רבי האט געזאגט אז מ'גייט נישט.

[לאכעדיג]

אויסער רבי שלמה באבובער, סקולען רבי, רבי יעקב יוסף און רבי הערשעלע פון ספינקא און ליובאוויטשער רבי ווער נאך האט געהאט א קהילה אין קראונהייטס אין יענע צייטן?

[berlbalaguleh]

בעלז האט אויך געהאט א ביהמ"ד. און נאך א סאך אנדערע קהילות,
ס'האט אויך געוואוינט דארט א איד אן אינטרעסאנטער מענטש מיט'ן נאמען ר' גדליה בעלז. איך ווייס נישט וואו ער האט געדאוונט. ער האט שפעטער געמאווט קיין בארא פארק. אין מיין שכינות. ער האט אויסגעזעהן ווי א איד וואס מ'דארף איהם צוזאמשטעללן געלט ער זאל האבן אויף שבת. דער איד האט געהאט עטליכע ווערדפולע פראפערטיס אין קראונהייטס.

[berlbalaguleh]

לאכעדיג: איין קליינעם תיקון טעות. ס'איז געווען א ספינקא ביהמ"ד אין קראונהייטס. נאר נישט פון ר' הערשעלע. פון זיין קרוב (קאזין און שוואגער). ר' יעקב יוסף (ר' יאנקעלע) ווייס מ'ספינקא.

ר' הערשעלע האט קיינמאל נישט געהאט קיין ביהמ"ד פאר וויליאמסבורג. ער האט געדאוונט אין גרויסן סאטמאר'ע ביהמ"ד ביים דברי יואל.

אין די שפעטערע יארן האט ער ברשות רבו מס'אטמאר אויפגעמאכט זיין אייגן ביהמ"ד.

[לאכעדיג]

ר' הערשעלע האט קיינמאל נישט געהאט קיין ביהמ"ד פאר וויליאמסבורג. ער האט געדאוונט אין גרויסן סאטמאר'ע ביהמ"ד ביים דברי יואל.

אין די שפעטערע יארן האט ער ברשות רבו מס'אטמאר אויפגעמאכט זיין אייגן ביהמ"ד.

1) ווען סאטמאר רב האט נאך נישט געוואלט קענען רבי הערשעלע האט ער שוין געהאט א ספינקא ביהמ"ד אין וומ"ס.

2) רבי הערשעלע האט קיינמאל נישט געהאלטן אז סאטמאר רב איז זיין רבי. אבער ער האט זיך יא מכניע געווען פאר אים, ווייל ער האט געוואוינט אין וומ"ס ווי סאטמאר האט געוועלטיגט האט ער נישט געוואלט אז מען זאל טאן מיט אים די זעלבע וואס מען האט געטאן מיט זיין טאטע אין קראלי.

[היימלינד]

אויסער רבי שלמה באבובער, סקולען רבי, רבי יעקב יוסף און רבי הערשעלע פון ספינקא און ליובאוויטשער רבי ווער נאך האט געהאט א קהילה אין קראונהייטס אין יענע צייטן?

לאז אויס די נעמען, עס איז געווען אן עיר ואם בישראל מער ווי ב"פ אין יענע יארען, און נישט נאר ק"ה נאר די גאנצע סביבה בראונזוויל, איסט ניו יורק אויך

[היימלינד]

2) רבי הערשעלע האט קיינמאל נישט געהאלטן אז סאטמאר רב איז זיין רבי. אבער ער האט זיך יא מכניע געווען פאר אים, ווייל ער האט געוואוינט אין וומ"ס ווי סאטמאר האט געוועלטיגט האט ער נישט געוואלט אז מען זאל טאן מיט אים די זעלבע וואס מען האט געטאן מיט זיין טאטע אין קראלי.

ער האט זיך מכניע געווען צו איהם, פיריעד. גארנישט מיט געוועלטיגען אדער טעראר

זיין זיידעס חסידים זענען געווען ברוגז אויף איהם דערפאר

[היימלינד]

דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

פארקערט גאר, ס'איז געווען ביי א דינער פון איינער פון די מוסדות [כ'מיין די חדר אויף ocean parkway] וואס מען האט דארט געזינגען התקוה - כנהוג ביי אסאך אידישע אמעריקאנער מאורעות - און ווען דער רבי האט געהערט דערפון האט ער געהייסען ארפ נעמען די נשיאות פונעם מוסד.

[berlbalaguleh]

איך האב פונקט נישט געוואלט אריינגיין אין די גאנצע סוגיא. כאטש איך קען עס (ב"ה) זייער גוט. און ערשטהאנטיג.

נאר אז דו האסט עס דערמאנט קען מיר שמועסן איבער דעים א ביסל. די שוועסטער האט אמאל געפרעגט פון ר' הערשעלע פארוואס ער גייט קיין סאטמאר. זאגנדיג אז ער געדענקט דאך וואס מ'האט געטון צו זייער טאטן אין קראלי. האט ער (אנגעבליך) געענטפערט אז ער וויל נישט מ'זאל (די וואס טוען) טון די זעלבע צו איהם .

איך בין א סאך מאל געווען שבתים ביים טיש פון ר' הערשעלע. כאטש איך בין נישט געווען פון זיין קהילה.

אזויפיהל האט ער פארדינט פון זיך מכניע זיין צו סאטמאר אז ער האט באקומען דעם טיטל ..."הרה"ק"...!

[היימלינד]

א אנדערע גירסא איז פארהאן, אלו ואלו דברי... אז ער האט געזאגט אז די טאטע האט מיר גארנישט געלאזט בירושה נאר די מחלוקה, זאג איך איהם אז איך דארף עס נישט

פארשטייט זיך בדרך צחות

[לאכעדיג]

איך האב פונקט נישט געוואלט אריינגיין אין די גאנצע סוגיא. כאטש איך קען עס (ב"ה) זייער גוט. און ערשטהאנטיג.

נאר אז דו האסט עס דערמאנט קען מיר שמועסן איבער דעים א ביסל. די שוועסטער האט אמאל געפרעגט פון ר' הערשעלע פארוואס ער גייט קיין סאטמאר. זאגנדיג אז ער געדענקט דאך וואס מ'האט געטון צו זייער טאטן אין קראלי. האט ער (אנגעבליך) געענטפערט אז ער וויל נישט מ'זאל (די וואס טוען) טון די זעלבע צו איהם .

איך בין א סאך מאל געווען שבתים ביים טיש פון ר' הערשעלע. כאטש איך בין נישט געווען פון זיין קהילה.

אזויפיהל האט ער פארדינט פון זיך מכניע זיין צו סאטמאר אז ער האט באקומען דעם טיטל ..."הרה"ק"...!

ווי אויך האט ער פארדינט אז מען האט אים געלאזט וואוינען אין וומ"ס במנוחה, און ווי אויך האבן זיינע אייניקלעך פרנסה פון סאטמאר זייענדיג אנגעשטעלטע אין די מוסדות פון ביידע סאטמארע קהילות.