תשובה בענין הדפסת תמונות נשים - וועקער 15

[מי אני]

און דאס איז על אף דאס וואס דער רמב״ם האט געהאלטן (הל׳ אישות פכ״א ה״י) אז דער מאן קען בעצם שלאגן זיין ווייב בשוט כשמנעה את עצמה מלעשות מלאכה מן המלאכות שהיא חייבת לעשותן לו (וכן סבר הרמב״ן) ע״ש ובראב״ד שם (וע״ש במגדל עוז שכתב דהרמב״ם השווה אותה למקום שבי״ד כופין את האיש להוציא שהוא ג״כ בשוט וכדומה, וכעין באבה״ע סימן קנד סעיף כא). ועיין בדברי הרב דר. מלך שפירא.

דר. יואל קרעמער טענה׳ט אז דער רמב״ם האט נישט געמיינט דערמיט אז דער מאן זאל איר כופה זיין בשוט; נאר אז בי״ד איז איר כופה. און דאס איז טאקע די לשון רבים פון כופין. (ער זאגט אויך אז דער ראב״ד׳ס שיטה פון איר אויסהונגערן איז נישט קיין סאך בעסער ווי שלאגן.)

[מי אני]

דער פר״ח באו״ח סימן תסח ס״ק ג וסימן תצו ס״ק טו ברענגט ארויס אז טאמער איז די מנהג נתייסד געווארן בטעות אָן קיין יסוד וטעם, דאן אפילו התרה לא בעי ע״ש. (ואפילו די הגהות חת״ס דערויף בסימן תצו, פון וועלכעס עס איז משמע אז דאס איז נאר וואו די איסור גופא אויף וואס די מנהג באציהט זיך און איז מוסיף איז נישט קיין געהעריגע איסור, קען מען אפשר דא אויך מקיל זיין צו לייגן תמונות נשים. וויבאלד אפילו מיט׳ן דאס עצם זיין דארט איז עס נאר א חשש שמא יבא אדם לידי הסתכלות.)

ומענין לענין באותו ענין שרייבט דר. דזשעימס קוגל אז די חילוק צווישן קאנסערוואטיוון און מאדערן-ארטאדאקס איז קלארער, ווי די חילוק צווישן מאדערן-ארטאדאקס און חרדיזם. דארטן איז טאקע די חילוק מער איבער די נייע סארט חומרות וואס די מאדערן-ארטאדאקס וועלן טענה׳ן זענען נישט מיוסד בהלכה ו״חדשים מקרוב באו לא שערום אבותיכם״:

For some time, the movement known as “Modern Orthodoxy” has sought to locate itself somewhere between avowedly non-Orthodox (specifically, in America, Conservative) Judaism on the one hand, and on the other, various groups generally labelled as “ultra-Orthodox” or Haredi Judaism. The border between Modern Orthodoxy and Conservative Judaism is rather clear: each has its own institutions and authorities, its own contrasting religious practices, and, to some extent, its own distinct ideology. The dividing line on Modern Orthodoxy’s other border is somewhat fuzzier. While separate institutions exist here as well, the significance of their separation is far from clear. For example, many Jews who identify themselves as Modern Orthodox would reject the idea that the ultra-Orthodox are in fact more faithful to traditional religious practices. Rather, they would say, it is sometimes a matter of “new things, recently arrived” (Deut 32:17), that is, newly created stringencies not based on traditional halakhic practice, or else simply matters of style, differences in manner of dress or place of residence

[אלפא]

דר. נחום קלאפטער (פסיכא-אנאליסט) האט א שיינע תשובה להלכה איבער גיין צו די אפאזיט דזשענדער פאר טעראפי (מאן צו א פרוי אדער פרוי צו א מאן).
ער בויט זיך שטארק אויף די צוויי נימוקים פון מירתת און אומן במלאכתו טריד, און ער איז שיין מבאר וויאזוי דאס ארבייט ספעציפיש אין טעראפי.

צום סוף שרייבט ער אז די ראטע פון אומגעווינטשענע מעשיות/פראבלעמען וואס מ'הערט יא צומאל מיט טעראפיסטן זענען נישט דוקא העכער ווי אין סיי וועלכע אנדערע פעלד וואו מ'איז אין קאנטאקט מיט פרויען, ובפרט שטרייכט ער אונטער די פאקט אז צווישן רבנים אליין איז אויך דא היבש אפאר מעשיות.. אויב עפעס טענה'ט ער - זענען טעראפיסטן טרענירט צו דיעלן מיט זייערע אייגענע געפילן וכו' און עס דארף צו פארסירן ווייניגער.

און ער פירט נאר אויס אז עס קען יא זיין אז ביי די 'היימישע' טעראפיסטן - אין די קהילות וואו מ'איז פון געבורט אן אפגעזונדערט פון פרויען - דארט זענען בכלל דא מער פאטענציאל פאר מעשיות צו פארסירן, נאך וואס מ'איז געוואוינט אז די אייגענע ליבידא איז נישט אונטער די אייגענע קאנטראל נאר דארף ווערן קאנטראלירט דורכ'ן הייסן פרויען גיין פון הונטן פונעם באס וכדו'.. דאס זאגט ער לאזט בכלליות זייער א שלעכטן עפעקט אויפן וועג וויאזוי מ'געוואוינט זיך צו און אויפן מציאות אז זיין מיט א פרוי אונטער איין דאך איז שוין נחשב כאילו מסתכל במקום תורפה.. יעו"ש.

[אקטיווע שרייבער]

איינער קען פליז לייגן א תשובה להלכה להיתר??

[[NAMELESS]]

איינער קען פליז לייגן א תשובה להלכה להיתר??

קענסט לייגן א תשובה לאיסור?

[אקטיווע שרייבער]

איינער קען פליז לייגן א תשובה להלכה להיתר??

קענסט לייגן א תשובה לאיסור?

איך האלט עס איז מותר און נישטא קיין צד לאיסור בכלל.

איך דארף עס פשוט אין א פי. די. עף. אויב איינער האט עס פליז.

[מי אני]

דער משכיל דר. שלמה רובין ‏שרייבט אין זיין ״שלוש תכונות נפשיות בישראל״ (פ״ג):

שתי המלות האלה “ונוהגין” – “להחמיר” השגורות בפי הפוסקים האחרונים מימות הרמ“א ואילך, העלו עשן באף הנאורים בימינו ואבק בעיני המתקנים החדשים. אלה לאלה שואלים: מה זה “ונוהגין”? מה זה ימריצנו לפסוק הדין לכל באי עולם לפי מנהג איזו עיר או משפחה. אלה לאלה ממללים: מה זה “להחמיר”? האין די לנו משא החומרות אשר העמיסה התורה שבע”פ על התורה שבכתב, כי נוסיף עוד חומרות על מנהגים?

‎אמנם המשים עין ולב על תכונות נפשיות הנטועות והקבועות בכל עם ועם, וידרוש אחרי הנטיות הטבעיות בעמינו, ימצא כי תוכן שתי המלות האלה איננו חדש בפי האחרונים, כי אם התנחל מהקדמונים והתהלך בקרבינו מיום היותינו למשפחה ולשבט ולעם. ימצא כי לא דבר ריק הוא הפתגם “מנהג ישראל תורה”, “מנהג אבותינו תורה היא” (הרש“ל שו”ת י"ז) ונוכל להפוך המשפט ולומר: ״תורת ישראל (כמו שחיטה ובשר בחלב ועוד…) מנהג הוא״ באסמכתא גרידא על המקרא. ימצא כי המנהגים קדמו לתורה המיוסדת ברובה עליהם, כי התורה שבכתב ברובה מיוסדת על מנהגים (כמו הלכות אישות, מוהר הבתולות, קידושין, גיטין, יבום, ירושה, גואל הדם, מקום מקלט, זכות האב על בתו, שבת, מועד, קרבנות וכו') שקדמו באומה למתן תורה, והוסיפה עליהם לרוב חומרות (הרי כי הפתגם “ונוהגין להחמיר” התחיל כבר עם תורת משה!), והתורה שבע“פ הוסיפה חומרות על התורה שבכתב, והפוסקים הוסיפו חומרות על הלכות התלמוד, שיסודתן המשך המנהגים, הכי קראו למשפטיהם “הלכות” מן “הליכות” עולם, ומרגלא בפיהם: פוק חז מאי עמא דבר! כל בית ישראל יחיו על פי ה”שלחן ערוך", וכל השלחן הזה עומד על רגל אחת: "אין לבטל שום מנהג" (או״ח סימן תרצ סעיף יז)…

[צקון לחש]

דער משכיל דר. שלמה רובין ‏שרייבט אין זיין ״שלוש תכונות נפשיות בישראל״ (פ״ג):

שתי המלות האלה “ונוהגין” – “להחמיר” השגורות בפי הפוסקים האחרונים מימות הרמ“א ואילך, העלו עשן באף הנאורים בימינו ואבק בעיני המתקנים החדשים. אלה לאלה שואלים: מה זה “ונוהגין”? מה זה ימריצנו לפסוק הדין לכל באי עולם לפי מנהג איזו עיר או משפחה. אלה לאלה ממללים: מה זה “להחמיר”? האין די לנו משא החומרות אשר העמיסה התורה שבע”פ על התורה שבכתב, כי נוסיף עוד חומרות על מנהגים?

‎אמנם המשים עין ולב על תכונות נפשיות הנטועות והקבועות בכל עם ועם, וידרוש אחרי הנטיות הטבעיות בעמינו, ימצא כי תוכן שתי המלות האלה איננו חדש בפי האחרונים, כי אם התנחל מהקדמונים והתהלך בקרבינו מיום היותינו למשפחה ולשבט ולעם. ימצא כי לא דבר ריק הוא הפתגם “מנהג ישראל תורה”, “מנהג אבותינו תורה היא” (הרש“ל שו”ת י"ז) ונוכל להפוך המשפט ולומר: ״תורת ישראל (כמו שחיטה ובשר בחלב ועוד…) מנהג הוא״ באסמכתא גרידא על המקרא. ימצא כי המנהגים קדמו לתורה המיוסדת ברובה עליהם, כי התורה שבכתב ברובה מיוסדת על מנהגים (כמו הלכות אישות, מוהר הבתולות, קידושין, גיטין, יבום, ירושה, גואל הדם, מקום מקלט, זכות האב על בתו, שבת, מועד, קרבנות וכו') שקדמו באומה למתן תורה, והוסיפה עליהם לרוב חומרות (הרי כי הפתגם “ונוהגין להחמיר” התחיל כבר עם תורת משה!), והתורה שבע“פ הוסיפה חומרות על התורה שבכתב, והפוסקים הוסיפו חומרות על הלכות התלמוד, שיסודתן המשך המנהגים, הכי קראו למשפטיהם “הלכות” מן “הליכות” עולם, ומרגלא בפיהם: פוק חז מאי עמא דבר! כל בית ישראל יחיו על פי ה”שלחן ערוך", וכל השלחן הזה עומד על רגל אחת: "אין לבטל שום מנהג" (או״ח סימן תרצ סעיף יז)…

והמשכילים יזהירו כזוהר הרקיע, בזאת יתהלל המתהלל!

[הכנה דרבה]

אינטערעסאנט אז מיר איז פונקט איינגעפאלן אן אנדערן פסוק, והמשכיל בעת ההיא ידום כי עת צרה היא.

[מי אני]

אין אבות דר׳ נתן (פט״ז ה״ב) שטייט:

אל תתמה על יוסף הצדיק, שהרי רבי צדוק היה גדול הדור כשנשבה. נטלתו מטרוניתא אחת ושגרה לו שפחה אחת יפה. כיון שראה אותה, נתן עיניו בכותל שלא יראנה, והיה יושב ושונה כל הלילה. לשחרית הלכה והקבילה אצל גבירתה. אמרה לה: שווה לי המות משתתנני לאיש הזה. שלחה וקראה לו, ואמרה לו: מפני מה לא עשית עם אישה זאת כדרך שיעשו בני אדם? אמר לה, ומה אעשה, מכהונה גדולה אני, ממשפחה גדולה אני, אמרתי שמא אבוא עליה והרביתי ממזרים בישראל [דס״ל ולד שפחה כמותה ואח״כ עבד הבא על בת ישראל הולד ממזר - יעב״ץ]. כיון ששמעה דבריו צותה עליו ופטרתו בכבוד גדול.

‎ואל תתמה על רבי צדוק, שהרי רבי עקיבא גדול ממנו. כשהלך לרומי אוכילו קורצא אצל שלטון אחד, ושיגר לו שתי נשים יפות. רחצום וסכום וקשטום ככלות חתנים, והיו מתנפלות עליו כל הלילה. זאת אומרת חזור אצלי, וזאת אומרת חזור אצלי. והיה יושב ביניהם ומרקק, ולא פנה אליהן. הלכו להן והקבילו פני השלטון, ואמרו לו, שווה לנו המות משתתננו לאיש הזה. שלח וקרא לו, אמר לו, מפני מה לא עשית עם הנשים הללו כדרך שבני אדם עושים לנשים, לא יפות המה, לא בנות אדם כמותך הן, מי שברא אותך לא ברא אותם, אמר לו, מה אעשה, ריחן בא עלי מבשר נבלות וטרפות ושרצים.

אולי קען מען זעהן דערפון פון וויאזוי די תנאים האבן זיך פארענטפערט אז בסתם איז דאס נישט קוקן אויף פרויען (עכ״פ בגדר ראייה ולא בגדר הסתכלות) אָפענסיוו און פארמינערט זייער כבוד האדם. ״לא בנות אדם כמותך הן, מי שברא אותך לא ברא אותם?״ עס איז נאר וואו זיי האבן געהאט פון וואס חושש צו זיין, מחמת רום מעלתם אדער וואו די פרויען האבן זיי געוואלט מפתה זיין, אז זיי זאגן אז זיי האבן דאס נישט געטוהן ומחמת אמתלא.

דער בנין יהושע זאגט דארט אבער אויף די אמתלא פון רבי צדוק אז ״ה״ה לשאר בני אדם אלא לרבותא אמר כן״ ע״ש. ואולי איז דאס נאר במקום הסתכלות. אבער במקום ראייה סתם, איז דאס וואס זי האט קובל געווען יא במקומה עומדת לסתם בני אדם (שאין יצרן גדול כ״כ כמו בהתנאים ההם, דכל הגדול מחבירו יצרן גדול הימנו כבסוכה נב. וכמ״ש הבנין יהושע שם באבדר״נ).

***

לגבי דעם אז סמכות איז קובע הלכה, איז מערקווידיג דאס וואס דער חת״ס שרייבט בשו״ת או״ח סימן לו:

מ"מ כיון שתפסו המנהג כהזוהר על זה כ' מהר"א שטיין מנהג עוקר הלכה ונעשה הלכה קבוע, דהיינו היכא דספרי חצונים חולקים על הש"ס וספרי חצונים היינו מס' סופרים וכדומה או מדרש ופסיקתא והזוהר כא' מהם, אותו מנהג עוקר הלכה ונעשה הלכה רוחת בישראל, ומייתי לי' מג"א סי' תר"ץ סקכ"ב ע"ש

דאס גייט אין איינקלאנג דערמיט אז סמכות התלמוד להלכה מעיקרא איז מכח דעם שתפסו אותו כזה בתפוצות ישראל בהסכמה. ‏און מ׳קען זאגן אז דאס אליינס אז דער זוהר הק׳ איז ״כאחד מהמדרשים ומסכתות קטנות״ איז אויך ווייל מ׳האט אזוי אָנגענומען בהסכמה, און דאס איז וואס געבט איר איר כח און סמכות. און דאס איז אפגעזעהן פון ווער דער אמת׳ע מחבר דערפון איז און ווען דאס איז טאקע נתחבר געווארן.

[yn.NY]

פלעטבוש גירל מיט א אינפארמאטיווע אינטערוויו...

[עמרם]

ווער איז דער רב שליט''א ?

[סקעפטיקער]

https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7 ... 7%99%D7%91

[berlbalaguleh]

סקעפטיקער: ייש"כ פאר צו לינקן.

בד"כ ביניך א קליינער חסיד פון די בעלי מקובלים. זיי פליען דאך אין די הימלען. און אנז זעמיר דא בעולם העשייה (תעשייה). נאר דער הרב גוטליב איז אן אויסנאם. ער האט גענימען די תורה פון זיין רבי, רב"ש און ער האט עס אראפגעלייגט אין פראקטישע טערמס פון אהבת ישראל און קירוב. און אקסעפטענס. אפילו פון מענטשן וועלכע זענען נישט אייניג אין זייערע השקפות מיט מיר/עם/אונז.

נאר צו דעם דארף מען נישט קיין קבלה. ס'איז א משנה אין מס' אבות...הוי מתלמידיו של אהרן אוהב שלום ורודף שלום. אוהב את הבריות ומקרבן לתורה...!

איך ווייס וואס די "פרומע" עקסטרעמיסטן וועלן זאגן (און שרייבן)...אז ער איז ערשטנס, א ציוני. און א מגלה פנים בתורה שלא כהלכה. די געוויינליכע לשונות פון "דער איד" און דער בלאט.

אויך: אויב ער וויל רעדן צו אן אמעריקאנער אוידיענץ זאל ער א ביסל צו שלייפן זיין ענגליש. ווען ער האט גערעדט צו די רבנית מ'פלעטבוש (גוירל) האט ער געפרעגט א יעדעס צווייטע ווארט פון זיין בעל יועץ.

[מי אני]

הרב דר. מיכאל אברהם שרייבט:

קראתי פעם מהרב בני לאו שאחת הבעיות במנהיגות הרבנית של הדורות האחרונים היא שבעבר המנהיג הרוחני היה רב וכיום אלו בדרך כלל ראשי ישיבות. רבנים מכירים את העולם ואת אזרחיו. הם עומדים מול אנשים מבוגרים ובעלי ניסיון חיים שמתמצאים בתחומים שונים. ראשי ישיבות, לעומתם, משתפשפים מול בחורים צעירים ומבריקים. אלו, מטבע הדברים, בוחנים בעיקר את הלוגיקה ואת הברק האינטלקטואלי של המהלכים הלמדניים שלהם. בעל'בת יכול לומר לרב שדבריו אולי מבריקים וחפים מסתירות, אבל זה "לא עושה שכל", כלומר לא מתיישב על הלב. פשוט לא נכון. תלמיד צעיר לא יאמר זאת לראש הישיבה. הוא יחפש סתירות בדבריו, יבחן את הלוגיקה, יקשה עליו ממקורות אחרים, אבל הוא עוד לא בשל דיו כדי לבחון את הדברים בסתם שכל ישר וניסיון חיים. מנהיג ציבורי צריך לבחון את דבריו גם בכור המבחן של השכל הישר ולא רק בלוגיקה הפנימית שלהם. לכן לפעמים יוצאות הוראות ציבוריות כל כך תלושות ומנותקות של המנהיגות הרבנית.

בפשטות היתרון של רב על ראש ישיבה הוא בהתאמה של הוראותיו לציבור. כלומר הליכה אחרי השכל הישר ולא בהכרח אחרי המסקנה הלוגית המבריקה יותר, מכוונת להתאים למצבו של הציבור ולחיים בפועל. אבל לדעתי זהו רק חלק מהתמונה. אני טוען שהפידבק הבעל'בתי מכוון את ההוראה לאמת. ההתאמה לשכל הישר ולניסיון החיים אינה רק התפשרות עם החיים. ההתאמה לחיים היא אינדיקציה לאמיתותה של ההוראה עצמה. הבעל'בתים נותנים פידבק לרב ומכוונים את הוראותיו אל האמת. ההנחה היא שהוראה הלכתית שלא מתאימה לעם שבשדות אינה הוראה נכונה (ולא רק שאינה ישימה). השכל הישר הוא חלק מהתורה, שכן לא ניתנה תורה למלאכי השרת. ככלל, הוראה שלא מתאימה לעם שבשדות גם יושבי בתי המדרש לא צריכים לקיים אותה. (כמובן יש "מידת חסידות", "לפנים משורת הדין" וכדומה. אבל ברמה ההלכתית, מה שלא מתאים לכלל הציבור כנראה אינו נכון.)

פעם הסברתי כך את הכלל ההלכתי שגזירה שלא פשטה ברוב הציבור היא בטלה (אינה תקפה). לא מדובר על פשרה עם המצב העגום של הציבור. אם הגזירה לא מתאימה ולא מתקבלת ציבורית אז היא כנראה לא נכונה.

און דא:

התלמוד קובע שגזירה שלא פשטה ברוב הציבור בטלה. מקובל לחשוב שזהו סוג של פשרה פרגמטית. נכון שהיה ראוי לנהוג כך, שהרי זה מה שבית דין בחכמתם הבינו, אבל העם שבשדות לא עומדים בזה ולא ניתנה תורה למלאכי השרת. יש להתחשב בהם ולבטל את הגזירה. הסברתי שם שלדעתי הפשט הוא בדיוק הפוך. אם הציבור לא מקבל את הגזירה היא כנראה לא נכונה. יושבי בית המדרש או בית הדין מנותקים מהעולם, ולכן הם צריכים לקבל משוב מהעם שבשדות. הוא מתקן את הטעויות שנובעות מהניתוק האינטלקטואלי שלהם. במצב כזה ההתקבלות בציבור היא אכן אינדיקציה לאמת.

אבל כאמור זה מדבר על עם שבשדות שמחויב להלכה ומשתדל לקיימה. ציבור שעקרונית לא משתדל לקיים את ההלכה, אי ההתקבלות של הלכה כלשהי בקרבם לא אומרת כלום.

און דא:

עמדתי על הכלל שגזירה שלא פשטה ברוב הציבור בטלה. הפירוש המקובל הוא שזוהי פשרה של התורה וההלכה עם העם שבשדות שלא יכולים להגיע לרמה רוחנית והלכתית גבוהה. אבל בטורים ההם הסברתי שלדעתי האמת היא הפוכה (בשבת העירו לי השומעים שכך פירשו זאת הרב קוק ור"מ פיינשטיין): החלטות שמתקבלות בבית המדרש או בית הדין על ידי תלמידי חכמים שספונים בעולמה של תורה ומנותקים מהמציאות, יכולות להיות מאד מוצלחות תיאורטית, אבל שגויות ומעוותות ביישום בשטח. לכן דרוש משוב (פידבק) מהשטח, וזה תפקידה של ההתפשטות בציבור. גזירה שלא מתפשטת בציבור, הדבר הוא בגדר פידבק מהשטח שמראה לבית הדין שהוא קיבל החלטה לא ראויה ליישום בשטח ולכן היא אינה נכונה.

און דא:

הבאתי בעבר את פרשנותי לכלל ההלכתי שגזרה שלא פשטה ברוב הציבור בטלה. טענתי הייתה שזו אינה פשרה עם המציאות אלא קריטריון לאמת. העובדה שרוב הציבור לא מאמץ את הגזרה הזאת היא אינדיקציה לכך שיש בה משהו בעייתי, כלומר שהיא לא נכונה להלכה. ההנחה היא שמה שנקבע בבית המדרש צריך לקבל פידבק מהרחוב, מהעם שבשדות. מדוע? מפני שהקביעות של בית המדרש הן אינטלקטואליות, ולכן לפעמים מנותקות מהשכל הישר ומהאינטואיציה. זה יכול להיות תוצאה של מבנה לוגי עקבי מבריק ומאד הגיוני ומשכנע, אבל לא בהכרח נכון בעולם הממשי. כדי לקבוע שהקביעה הבית מדרשית הזאת נכונה לעולם המעשי (וההנחה היא שתורה צריכה להתיישם בעולם. "לא ניתנה תורה למלאכי השרת"), יש להעבירה בכור המבחן של הבעלב'ת, כלומר של האיש הפשוט. הוא יכול לומר לנו אם הקביעה האינטלקטואלית הזאת 'עושה שכל', או שמדובר ברעיון מבריק שאין לו קשר למציאות ולאמת.

הבאתי בטורים ההם את טענתו של הרב בני לאו שקובל על כך שהמנהיגות הדתית בדורות האחרונים נמסרת בדרך כלל לראשי ישיבות ולא לרבנים (רבני קהילות). הוא טוען שראשי ישיבות רגילים לבנות מבנים לוגיים מפוארים, והתלמידים הצעירים והמוכשרים שלהם בוחנים אותם לפי העקביות, המקוריות והברק האינטלקטואלי. זו דרכם של אנשים צעירים. אבל רבני קהילות מדברים מול ציבור מבוגר יותר, ושם אם הם יאמרו משהו לא סביר, גם אם הוא עקבי, מבריק ומאד הגיוני, מיד יקבלו פידבק שזה לא 'עושה שכל'. לכן החשיבה של רב מתאימה יותר מהחשיבה של ראש ישיבה לפסיקת הלכה ולקבלת החלטות לגבי העולם המעשי.

ועיין כאן.

***

ר׳ מענדל פינלס שרייבט אין זיין דרכה של תורה, אז הגם פירוש הגמרא על המשנה איז נישט איר ריכטיגע פשט, האט עס דאך א תוקף הלכתי:

ועיין כאן.

[מי אני]

הרב דר. צבי זוהר האט א תשובה אז במקום וואו א מאן און פרוי זענען צוזאמען אין אַן עקסלוסיוו רילעישאנשיפּ אלס בּויפרענד/גירלפרענד בקבוע וואס איז נישט מעיקרא בכוונה דוקא לשם אשה בחופה וקידושין, ואין חשש אז זי וועט זיך נישט טובל'ענען מנדתה, קען מען עס מתיר זיין להלכה (עפ"י הרמב"ן בשו"ת הרשב"א המיוחסות להרמב"ן סימן רפד, ועוד הרבה) אלס דין פילגש אף אם אין כאן חופה כתובה וקידושין (וואס דאס פעהלט אויס כדי ליורשה ולטמא לה ואחריותה עליה וכו' וכו'). וידוע השאילת יעב"ץ (ח"ב סימן טו). די עיקר סיבה מ'האט מסתיר געווען די היתר, איז נאר מחשש שיבואו עליהן גם בנדותן. און ווי דער יעב"ץ זאגט איז די מנהג לאסור א מנהג בטעות, שאינו מחייב:

מה שנמנעו במדינות הללו מפלגש — מעצמם ומאליהם נמנעו, בחשבם שיש בו איסור. ומנהג בטעות אינו מנהג ומתירין אותו בפניהם אם נהגו מחמת שהיו סבורים שהוא אסור. ובאמת הוא מותר. ולסייג לא קבלוהו מעולם (אע"פ שנטה לדעת זו מאן דמחמיר בה אעפ"כ לא נתקבלה בהסכמה כלל) רק מחסרון ידיעה בלבד עשו כן, או שהמורה לאסור אף הוא טעה. ואמנם האיסור אין בו משום סייג, כמו שכתבתי לעיל. אדרבה, ההיפך הוא סייג לתורה. אי משום להרחיק מן העבירה ההפקר והזנות, ולמעט בזמה דנשג"ז והוצאת שז"ל ... לכן לדעתי הוא דבר מצוה רבה לפרסם ההיתר.

און הרב דר. זוהר שרייבט אז דאס איז בפרט נוגע בימינו, ואפילו בציבור החרדי:

ומה באשר לציבור החרדי? העמדה הרשמית של מנהיגי העולם החרדי היא שאין כלל מקום לקשר בין רווקים ורווקות, ולפיכך גם אין מקום לפעילות חברתית משותפת, שהרי כל הסבור שפעילות חברתית מעורבת אפשרית בלי קשר גופני כלשהו משלה את עצמו. על–פי תמונת העולם הרשמית של היהדות החרדית תופעה זו של קיום יחסי אישות שלא במסגרת הנישואין אינה קיימת אצלם. כולם נישאים באמצעות שידוך, עד לשידוך אין כלל פעילות מינית, וכך הדבר (למשל) גם בנוגע לרווקים ורווקות גרושים/גרושות. אלא שיודעי דבר טוענים שיש פער בין תמונת עולם רשמית זו לבין מה שמתרחש למעשה. תופעת הסיפוק המיני העצמי בקרב רווקים היא אתגר דתי בעל משקל רב בעבור כל חברה מתנזרת, ועל כך מעידה ספרות המוסר הנרחבת שהוקדשה — ומוקדשת — לעניין זה. יתר על כן, כבר בתלמוד (קידושין מ.) מצויה דעה המאפשרת (לכאורה) פתח מילוט למי שיצרו גובר עליו "אמר רבי אלעא הזקן: אם רואה אדם שיצרו מתגבר עליו — ילך למקום שאין מכירין אותו, וילבש שחורין ויתעטף שחורין, ויעשה מה שלבו חפץ, ואל יחלל שם שמים בפרהסיא". אין זה סוד כי בהיעדר אפשרות למימוש מיני בהיתר מחליטים צעירים חרדיים — אם על דעת עצמם ואם בעקבות התייעצות עם רבנים — למצוא 'פורקן' אצל לא–יהודיות, מה גם שבכך הם עוברים עברה קלה בלבד (=מדרבנן) לעומת קיום קשר גופני עם יהודייה שלא טבלה (=איסור כרת דאורייתא). כמו כן, ישנם צעירים (וצעירות) חרדים המקיימים אורח חיים מפוצל: בתוך החברה החרדית הם מתנזרים ופרושים, אולם לעתים מזומנות הם 'חוצים את הקווים' לחברה ישראלית–החילונית ומבלים כמקובל שם. האם מוסר כפול זה אינו גובה מחיר כבד? האם מן הבחינה ההלכתית מצב עניינים זה רצוי יותר מהסדר של זוגיות יציבה שאין בו איסור?

חוששים שאם יתגלה לציבור שומר המצוות שיש חלופה הלכתית המאפשרת חיים של זוגיות שלא במסגרת הנישואין, כולם יעדיפו חלופה זאת. נזכרתי בהקשר זה בדברי הרא"ש (שו"ת כלל מג סימן ח), שלפיהם אם יתברר שיש דרך הלכתית המאפשרת לאשה לקבל גט מבעלה בניגוד לרצונו, הדבר יערער לגמרי את מוסד הנישואין: "אם תוכל האשה להפקיע את עצמה מתחת בעלה, באמרה: לא בעינא ליה, לא הנחת בת לאברהם אבינו יושבת תחת בעלה, ויתנו עיניהם באחר וימרדו בבעליהן; על כן טוב להרחיק הכפייה". דא עקא שבמשך כחמש–מאות שנה (מימי רבנן סבוראי ועד לזמנו של רבנו תם), יכלו נשים יהודיות לקבל גט על כורחו של הבעל — ומוסד הנישואין בישראל לא התערער. דומני שכך גם בימינו מוסד הנישואין לא יתערער בשל גילוי מידע על עוד מסגרת מותרת לקיום חיי זוגיות.

דאס וואס דער ריב"ש (סימן תכה, והובא בב"י ביו"ד סוף סימן קפג) האט מונע געווען פניות מטבילת נדה, אלס כדי שלא יבואו לידי מכשול בהסתלק ממנה איסור נידה החמור ע"ש, קין מען זאגן איז למנוע פּראַמיסקיוּאָס געשלעכט חד פעמי, וואו זי איז נישט מיוחד לאחד. (אגב, הרב דר. זוהר שרייבט לגבי די גמרא ביומא חי: פון מאן הויא ליומא, "מהיגדים אלו במסכת יומא מצטייר מצב עניינים שכנראה היה תקין מבחינה הלכתית בעיני גדולי האמוראים — אבל דומני שאינו עולה בקנה אחד עם תפיסתנו כיום לגבי הזוגיות הראויה, ואף לא עם ערכי התורה כפי שאנו מבינים אותם כיום." דער יעב"ץ לערענט טאקע אפ די גמרא ביומא אלס א פילגש.) ולגבי די טויש פונעם אידעאל בחיי הנישואין בקרב ישראל, שרייבט הרב דר. זוהר:

מדברי המשיבים עלתה טענה שלפיה גם אם התורה מתירה זוגיות ללא חופה וקידושין, הרי שבכך התירה התורה זוגיות הנוגדת את 'רוח התורה'. הרב שמואל אריאל מבהיר בתגובתו שתפיסת הזוגיות על–פי רוח התורה היא כדלקמן: ראשית, "בני–הזוג מחפשים התאמה אישית ביניהם קודם שהם מחליטים להתחתן". שנית, "חיי זוגיות צריכים להתקיים רק מתוך מסגרת קבועה של ייחוד בין בני–הזוג". ושלישית, "תפיסת הזוגיות היא של שותפות הן במישור השכלי והן במישור הרגשי". במילים אחרות: 'רוח התורה' תומכת דווקא בתפיסת הזוגיות הנחשבת כיום כתקנית בקרב הציבור הדתי–הלאומי.

ואולם, מהתבוננות היסטורית עולה שלא תמיד דגלה 'רוח התורה' בתפיסה זו של זוגיות. משך מאות (וכנראה אלפי) שנים פעל עם ישראל על–פי תפיסה אחרת מאוד של 'רוח התורה'. הנישואין בישראל בדורות עברו לא נקבעו ע"י בני–הזוג עצמם, אלא ע"י הוריהם. בני–הזוג נישאו בגיל צעיר מאוד, בלא שהכירו זה את זה (ואם נפגשו, היתה זו פגישה פורמלית גרידא שכלל לא אִפשרה היכרות עמוקה). לא הם קבעו את תנאי הכתובה והנדוניה אלא הוריהם, וכך גם (במקרים רבים) סדרי מגוריהם ופרנסתם בשנים הראשונות לנישואיהם. ודאי שלא קדמה אהבה לנישואיהם, ואף לא התאמה רגשית ואישית. הם גם לא ציפו שכך יהיה. האם במהלך נישואיהם התפתחה אהבה עמוקה? אולי. קיומה של אהבה בוודאי לא נחשב אצלם תנאי להמשך הנישואין, והיעדרה לא נחשב סיבה לפירוק הקשר. מכל מקום, אפשר להניח שבני–הזוג לא ניהלו ביניהם שיחות רעיוניות מעמיקות שכן האישה היתה חסרת השכלה ובדרך כלל לא ידעה קרוא וכתוב.

יוצא, שהציבור הדתי–הלאומי [ואולי גם החרדי] מזדהה עם אידאל נישואין ששונה מאוד מן האידאל של אבות–אבותיו. כיצד התרחש השינוי הזה? תפיסת הנישואין כמימוש של זוגיות מונוגמית רומנטית נעלה, היא התפיסה שרווחה בחוגים נאורים באירופה של המאה התשע–עשרה והמאה העשרים. מסתבר, שתפיסה זאת חִלחלה לתוך עולמה של היהדות הנאמנת לתורה ונתקבלה בתוכה כתואמת את 'רוח התורה'.

גם בתחומים אחרים מושפעת תפיסתנו על אודות מה שראוי מבחינה ערכית, מגישות מוסריות שנתקבלו קודם לכן בעולם התרבותי הלא–יהודי. ביטול העבדות למשל לא היה רעיון שפשט בעולם בזכותם של יהודים. אף הקמת בתי–ספר לבנות לא הופיעה במקורה כרעיון יהודי. (אדרבה, על שרה שנירר, שיזמה את הקמת רשת 'בית–יעקב', איימו רבנים בחרם!) אך הרי לא נאמר בשל כך שהעבדות היא דבר טוב מבחינה מוסרית, או שאנחנו מצוּוים להעדיף בורות אצל בנותינו.

הרב יהודה הרצל הנקין ז"ל (דער בעל בני בנים) און הרב שמואל אריאל ברענגען אבער צו דער ריב"ש בסימן שצה וסימן שצח (און אסאך אנדערע, ווי דער רשב״א בח״ד סימן שיד) וועלכע אסר'ן יא, און אז אַן איסור עשה איז אבער כאטש יא דא דערביי לכו"ע (ועיין בחלקת מחוקק באה"ע סימן כו ס"ק א), ולכן איז עס נאר מותר בדיעבד און נישט לכתחילה. (וע"ש בדברי הרב אריאל אז עס איז יתכן אז דער בבלי האלט אויך ווי דער ירושלמי אז א פילגש איז יא בקידושין, נאר נישט בכתובה. וכן סברו הרבה פוסקים.) ווי אויך אז טאמער איז מען דאס מגלה ומתיר, דארף מען בעצם דאס פונקט אזוי מגלה ומתיר זיין לגברים נשואים כמש"כ היעב"ץ; א מיסטרעס. ער ברענגט ארויס אז די היתר איז דעמאלטס געווען צו גיין אין קעגנזאץ צו אזעלכע כתות ווי די פראנקיסטן, וועלכע האבן געהאלטן פון אָרדזשיס.

הרב אריאל פרעגט אויך דערויף:

לכאורה ניתן לטעון שקשר ה"חברוּת" הוא קשר במגמה של קביעות [הנצרך להמתירים פילגש], שכן אם הקשר יעלה יפה הוא יהפוך לקשר נישואין, ורק אם לא יצלח יפרקו את הקשר. ואולם, אפשרות כזאת של קשר שתחילתו בפילגשות וסופו בנישואין נאסרת במפורש ע"י אותם פוסקים המתירים את הפילגשות. כך היא למשל לשונו של הרמב"ן:

... מפני שהקידושין והחופה מצות עשה. וכל שבא לישא אשה, שתהיה אסורה לכל אדם, וקנויה לו לירשה וליטמא לה, אמרה תורה: יקדש, ויכניס לחופה, ויברך ברכת חתנים בעשרה. ואם הקדים לבא על ארוסתו בבית חמיו, לוקה מכת מרדות. ואם אחר שהכניסה בביתו הקדים ובא עליה בלא ברכה, אסורה לו כנדה ... הא אילו רצה שתהיה לו פילגש, שלא תהא קנויה לו, ולא אסורה על אחרים, ולא קדש כלל, הרשות בידו.

רק בדברי השאילת יעבץ מצוין מצב של פילגשות זמנית: "מיוחדת אליו לזמן קצוב". אך זוהי דעת יחיד מול העולה מדברי שאר הפוסקים.

לסיכום — זוהר משתמש במושג ההלכתי של "פילגש", אך הוא מוציא אותו מהקשרו המקורי. במקורות המתירים קשר כזה מדובר על מסלול אלטרנטיבי לנישואין — קשר זוגי קבוע לגמרי, רק שאינו מעוגן בקידושין ואינו כרוך בזכויות ממוניות. זוהר, לעומת זאת, רוצה להעביר מושג זה אל מציאות זמננו, ולזהות אותו עם ה"חברוּת", שעניינה הוא התנסויות זוגיות מתחלפות, נטולות מחויבות ארוכת טווח, עד שמאחת מהן יצמחו, אולי, נישואין. צורת זוגיות שכזאת לא מצאנו בעם ישראל מעולם, ולא עליה דיברו הפוסקים.

זוהר מתאר מציאות שבה אנשים המוגדרים "חרדים" אינם עומדים בניסיון ומקיימים חיי אישות באופנים שונים של איסור, והוא מציע לכך את הפתרון של פילגשות. אולם אפילו לפי ההגדרה המקלה ביותר, פילגשות משמעה ייחוד של האישה לאיש למשך תקופה מסוימת. וכי יעלה על הדעת שזוג רווקים חרדים יקיימו זוגיות קבועה בפומבי (תנאי זה של פומביות מציב זוהר בעצמו, כדי למנוע את החשש לבושה ולהיעדר טבילה) ללא נישואין? אותם גברים שנכשלים בחטא עושים זאת עם נשים חילוניות, וממילא הדבר אינו יכול להיעשות במסגרת של זוגיות קבועה אלא רק באופן מזדמן, האסור לכל הדעות. ברור אם כן שלציבור זה לא יועיל כלל הרעיון של פילגשות.

הרב הנקין ז"ל זאגט אויך אז דערנאך ווי דער יעב"ץ האט געצייגט אז דאס איז א מנהג בטעות, אבער דאך האט מען עס ווייטער אָנגעהאלטן, איז עס שוין דערנאך נישט קיין מנהג בטעות. ווי ער שרייבט:

ברם אחרי שנתפרסם ספרו ובפרט תשובתו זו בכל העולם ורבים הודו לו להלכה, ואעפ"כ חלפו מאתיים וחמישים שנה מאז ולא הונהג היתר בפילגש למעשה, אין לטעון עוד שהוא מנהג טעות ושעדיין אוסרים אותה מתוך בורות ומחוסר ידיעה שהיא בעצם מותרת, כי הרי הדבר מפורסם שבשאילת יעב"ץ הוכיח שהפילגשוּת מותרת. אלא היא מסוג "דברים המותרים ואחרים נהגו בהם איסור" (פסחים נ.), כלומר שאסרו במודע את מה שידעו שהוא מותר, כדי לעשות גדר וסייג שלא יחטאו. מנהג כזה אסור להתירו, כפי שנפסק בשולחן ערוך, יו"ד סימן ריד. ואכן יש תקדים לאסור פילגש משום גדר וסייג.

ונמצא מזה אז מיין תשובה בענין תמונת נשים קען גאר שאפן א פראבלעם עס מתיר צו זיין. והיינו, אז יעצט אז מ'צייגט אז דאס איז מותר און עס איז נאר א מנהג בטעות, אבער מ'האלט עס דאך פונדעסטוועגן אָן, קען עס יעצט שוין ווערן אויס מנהג בטעות און עס ווערט טאקע פארוואנדעלט אין אַן איסור מחמת מנהג.

ווי אויך האט דאס מיר געמאכט טראכטן בכלל, צי די דיון אין מיין אשכול איבער וויאזוי צו שאצן א סאָקסעספול מערידזש, איז בעיקר ביי חיי נישואין וואס דארט איז עס שוין א שטערקערע קאמיטמענט כידוע, וממילא איז דארט מער שייך די סורוועי און שאלה "צי דו וואלסט דאס איבערגעטוהן?" אדער דאס גייט אויך (מער-ווייניגער) פונקט אזוי נוגע זיין וואו מ'איז אין אַן עקסלוסיוו רילעישאנשיפּ כבפילגש? ואפילו טאמער איז דאס אנדערש, איז די שאלה צי וועלכע מדריגה, און וויאזוי מ'דארף דאס מאדיפיצירן צו שאצן די רילעישאנשיפּ?

*

עס איז אויך מן הראוי לציין צו וואס הרב דר. זוהר ברענגט צו פונעם מהרי״ט אלגאזי בשם אביו הרב ישראל יעקב אלגאזי, לגבי נשים המניחות תפילין און איבער פרעגן מקודם א שאלת הלכה מרב וחכם בזה:

[כרם זית]

דו האסט דאך געשריבן סוף פון דיין תשובה אז דו חתמסט נאר בראשי תיבות דיין נאמען צוליב די סאצילאגישע דרוק וואס אונזער געזעלשאפט לייגט אויף סיי ווער וואס שטעלט זיך קעגן די שטראם. נמצא אז די "מנהג" קעגן דיין תשובה, כאטש אפשר נישט קיין מנהג "בטעות", איז אבער א מנהג "באונס" וועלכע האט לכאורה נישט קיין האפט על פי הלכה. די זעלבע קען לכאורה געזאגט ווערן בנוגע די תשובת היעב"ץ.

[מי אני]

ס׳איז נישט זיכער אז מנהג באונס, וואו למעשה ווייסט מען יא הטעם והוא בלי טעות, איז ‏כמנהג בטעות. די לשון המחבר שם ביו״ד סימן ריד סעיף ב איז:

קבלת הרבים חלה עליהם ועל זרעם ואפילו בדברים שלא קבלו עליהם בני העיר בהסכמה אלא שנוהגין כן מעצמם לעשות גדר וסייג לתורה

זעה׳מיר אז ס׳איז נישט דוקא תלוי בהסכמתן, נאר נהגו כן מעצמן מחמת איזה סיבה, ואפשר אפילו אם מאנסין. אזויפיל יא, דער ש״ך זאגט דארט בס״ק ז אז דאס איז נישט נוגע במנהג ״גרוע״, עכ״פ שלא בפניהן וכשאין שם חשש מחלוקת ע״ש. אלס׳ן אונס קען עס זיין סיי ״גרוע״ אבער אויך סיי ״חשש מחלוקת״. (ועיין להלן בסימן רכח סעיף כה וסעיף כח.)

זאגסט, דאס קען זיין א רמז אז ביי א ״מאנס״ איז (דברים כב כט) ולו תהיה לאשה…

[מי אני]

דעם שב"ק, עסענדיג די סעודות ביי מיין מאמע תחי', איז ארויפגעקומען די טעמע פון די אטענטאט פרואוו אויף טראמפּ דעם פאריגן שב"ק. מיין ברודער קויפט די עמי און (ענגלישע) משפחה מאגאזינען, ווי אויך עטליכע אנדערע אידישע אויסגאבעס. איך האב געשמועסט איבער וויאזוי עס איז געלונגען פאר'ן פאָטאָדזשורנעליסט עוואן וואוּטשי צו אפכאפן פון אַן אונטערשטן ענגעל אַן איקאנישע פאָטאָ וואו טראמפּט הייבט אויף א פויסט נאכ'ן פרואוו, האבענדיג א בלוטיגן פנים, ארומגענומען מיט סיקרעט סערוויס אגענטן און אַן אמעריקאנעם פאן פלאטערענדיג העכער אים. די בילד איז געווען געפלאסטערט אויף מערערע הויפט זייטן פון צייטונגען ארום די וועלט. מיין מאמע איז געווען נייגעריג צו זעהן דעם בילד, אבער אונז האבן דאס נישט געקענט טרעפן אין איינע פון די אידישע אויסגאבעס. ביז איך האב געכאפט אז עס איז דאך דא א פ...פ...פ...רוי אינעם בילד!...

הגם עס זענען יא געווען אביסל דערפון אין חרדי'שע אויסגאבעס. דאס דערמאנט פונעם באקאנטן קאנטראווערסיע מיט די צייטונג און דאס אויסמעקן פון הילערי קלינטאן ביים בילד פון פּרעזידענט אָבּאַמאַ און זיין קאַבּינעט בשעת הריגת אָסאַמאַ בין לאַדען.

(לויט @קטלא קניא איז ביי די בילדער סתם אזוי דא די פראבלעם פונעם מ"א באו"ח סימן רכה ס"ק כ...)

***

אגב, אין דעם סוגיא איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז תוס' זאגט בע"ז נ. בד"ה בנן, לגבי די גמרא מאן ניהו בנן של קדושים רבי מנחם ברבי סימאי ואמאי קרו ליה בנן של קדושים דאפי' בצורתא דזוזא לא מיסתכל:

וא"ת מה חסידות איכא בזה הא אמרינן פרק שואל (שבת דף קמט.) דיוקנא עצמה אסורה להסתכל אפי' בחול כדכתיב אל תפנו אל האלילים ושמא בצורתא דזוזא שרגיל לראות בה תדיר לא שייכא בה הפנאה ואפ"ה לא מסתכל

ועיין בב"ק צז: תוד"ה מטבע.

[[NAMELESS]]

מען מוז זאגען אז די פרוי איז אידענטיפיצירט געווארען אלץ מאן אין די חרדישע אויסגאבעס

[מי אני]

מען מוז זאגען אז די פרוי איז אידענטיפיצירט געווארען אלץ מאן אין די חרדישע אויסגאבעס

איז דאך דעמאלטס דא א מקום לומר אז זי(?...) האט א דין גבר, וממילא וואלט מען דאך געקענט צייגן איר(?...) בילד...


דאס דערמאנט פון וואס @קופערניקוס האט געהאט געשריבן ערגעצוואו:

אונז הא'מיר א טאקטיק: איגנאריר א פראבלעם ביז זי ווערט פארשוואונדען.

עס איז נישטא קיין מאלעסטעישאן

עס איז נישטא קיין אמונה קריזיס

עס איז נישטא קיין וועד הצניעות

און נאך בעסער, עס איז בכלל נישט פארהאן קיין פרויען

[עסקן בדברים]

אינטערסאנטער שמועס (פון 38:09 אין די ווידיא) פון א קנאישער שטאנדפונקט פון דער זון פון דער וויזניצער רבי פון לאנדאן וועגן א בילד פון א מיידל מיט קורצע ערמל פאר מזל בתולה אין די רמ״א׳ס שוהל אין קראקא. מערקט אז אנהייב שיעור ברעגנט ער ארויס ווי שטארק פארלעסליך ס׳ איז אלע הלכות און מנהגים וואס מ׳ קען זיך ארויסלערנען פון דעם שול ווייל אלע דורות זייט די רמ״א האט מען שטארק מקפיד געווען גארנישט צו טוישן דארט, אבער דא מיז ער זאגן אז ס׳ אנדערש

[מי אני]

דער רמ״א לייגט דאך דארט צו באבה״ע סימן קטו סעיף ד (עפ״י הרשב״א) צו מראה זרועותיה לבני אדם שעוברת על דת יהודית, אז דאס איז דוקא ״כשרגילה בכך״ ע״ש (וע״ש בח״מ ובב״ש ס״ק יא). נו, איז לפי הרמ״א אין זיין שוהל קען מען דאך זאגן אז עס איז פונקט אזוי געווען ביי די בתולה ואינה רגילה בכך…

‏דער פירוש (המיוחס לה)הרא״ש עה״ת (בראשית ו ב) והבעלי תוס׳ (להלן כח יג) ברענגען צו א מדרש אז פאר׳ן מבול האבן די נפילים/בני האלהים תובע געווען א בתולה לזנות. האט זי מקודם געבעהטן זייערע פליגלען אלס משכון. און ווען זיי האבן איר דאס געגעבן, איז זי ארויפגעפלויגן אויבן, און הקב״ה האט איר אוועקגעשטעלט און קובע געווען אלס מזל בתולה. און די מלאכים זענען געבליבן סטאָק דא, ביז זיי האבן געקענט צוריק ארויפגיין לשמים מיט יעקב׳ס לייטער בהחלום ע״ש (‏אינסעפּשאן ווייבּס…). נו, איז דאך די בתולה געווען פאר מתן תורה ‏והלכות צניעות…

ובסתם גייט דאס אריין אינעם חילוק צווישן בילדער און לייוו ממש, ובפרט ווען ס׳איז א געמאלענע בילד.

ואגב, עיין בב״ק מח. למיפא כיון דבעיא היא צניעותא מרוותא דחצר מסלקי נפשייהו, ופירש״י שמגלה זרועותיה ע״ש.

עס איז אויך אינטרעסאנט ווי עס שטייט במשנה בב״ק (פ״ח מ״ו):

ומעשה באחד שפרע ראש האשה בשוק, באת לפני רבי עקיבא וחייבו ליתן לה ארבע מאות זוז. אמר לו רבי, תן לי זמן, ונתן לו זמן. שמרה עומדת על פתח חצרה ושבר את הכד בפניה ובו כאיסר שמן, גילתה את ראשה והיתה מטפחת ומנחת ידה על ראשה. העמיד עליה עדים ובא לפני רבי עקיבא, אמר לו רבי, לזו אני נותן ארבע מאות זוז? אמר לו לא אמרת כלום, החובל בעצמו אף על פי שאינו רשאי, פטור.

(וע״ש בתויו״ט עפ״י אבדר״נ פ״ג מ״ד. ועיין לעיל בדברי הרב יהושע ענבל.)