די ליובאוויטשע קאנווערטירן צו ציוניזום: רביה"ק מסאטמאר זי"ע דאס פאראויס געזאגט.

[אייזיק שפירא]

אויסער רבי שלמה באבובער, סקולען רבי, רבי יעקב יוסף און רבי הערשעלע פון ספינקא און ליובאוויטשער רבי ווער נאך האט געהאט א קהילה אין קראונהייטס אין יענע צייטן?

סאטמאר האט אויך געהאט א שול דארט

אזוי אויך איז געווען דארט אסאך שולן פון קלענערע חסידישע רבנים און קליינע רבי'ס

[דברי שלום]

היינט געזעהן אויף סטעטוס

[דברי שלום]

ר' הערשעלע האט קיינמאל נישט געהאט קיין ביהמ"ד פאר וויליאמסבורג. ער האט געדאוונט אין גרויסן סאטמאר'ע ביהמ"ד ביים דברי יואל.

אין די שפעטערע יארן האט ער ברשות רבו מס'אטמאר אויפגעמאכט זיין אייגן ביהמ"ד.

2) רבי הערשעלע האט קיינמאל נישט געהאלטן אז סאטמאר רב איז זיין רבי. אבער ער האט זיך יא מכניע געווען פאר אים, ווייל ער האט געוואוינט אין וומ"ס ווי סאטמאר האט געוועלטיגט האט ער נישט געוואלט אז מען זאל טאן מיט אים די זעלבע וואס מען האט געטאן מיט זיין טאטע אין קראלי.

ער האט אים געהאלטן אביסל פאר א בחינה ווי די רב אין שטאט

[לאכעדיג]

ער האט אים געהאלטן אביסל פאר א בחינה ווי די רב אין שטאט

קיינמאל.

[אייביג פרייליך]

אז מען רעדט פין הרה״צ ר׳ הערשלע ספינקער זצ״ל וויל איך זאגען א פאר ווערטער דא :
ער האט קיינמאהל נישט געוויונט אין קרוין הייטס , ער האט קודם געוויונט אין די איסט סייד אין נאכדעם געגאנגען קיין ווילאמסבורג .
ער איז געווען א גרויסע ערליכע איד אבער א גרויסע תמים , ער האט זייער גיט געוויסט וואס סאטמאר האט גערודפט אין געפייניגט זיין טאטע אין קראלע אבער ער האט געוואלט לעבען במנוחה אין נישט דורך גיין די זעלבע צרות האט ער זיך מכניע געווען בלית ברירה !
סאטמאר האט געטוהן מיט עם וואס זיי האבען געוואלט אין ער האט געשוויגען !
אגב , סאטמאר האט זיך קיינמאהל נישט געוואלט משדך זיין מיט עם אין זיינע קינדער כאטש סאטמאר האט זיך משדך געווען מיט אלע אנדערע היימשע הויפען , דער טעם איז ידוע לכל !
אבער דאך בוקען זיך זיינע קינדער צו סאטמאר אלץ מורא אין טעראר !

[מילך טראק]

איך מיין די רבי האט מער אויפגעטוהן פאר יודישקייט ווי סאטמאר רב

אין דער זעלבע צייט איז די סאטמאר רב זצ׳ל געווען ביזי צו קעמפען אקעגען ציונית א גאנצען טאג
וויפיל אידען וואס זענען פארכאפט געווארען אין ציונות האבען חתונה געהאט מיט גוים ? אין גם אחד ! וויפיל וואלטען חתונה געהאט מיט גוים אין די וועלט אז נישט וואס מען האט זיי מחזיר בתשובה געווען דורך די ליובאוויטשער רבי זצ׳ל ? מען קען זאגען פילע טויזענטער, איז ווער האט מער אויפגעטוהן פאר אידישקייט ? דער תירוץ איז זעלבספארשטענדליך !

סאטמאר רב האט טאקע נישט געארבט צוריקצוברענגן פרייע אידן, אבער האט אויך אויפגעטוהן און מוסדות, כשרות, און אז מזאל גיין א שטריימל, און די פרויען זאל זיך שערן און אקעגן טעלעווישן, (פארוועם דאס איז א מעלה...)
און די זעלבע צייט האט די רבי און זיינע שלוחים טאקע צוריק געברענגט טויזענטער פרייע איבער די גאנצע וועלט, ביזן היינטיגע טאג , אבער על פי רוב זענען זיי נישט אזוי פרום ווי סאטמאר.

[היימלינד]

איך מיין די רבי האט מער אויפגעטוהן פאר יודישקייט ווי סאטמאר רב

אין דער זעלבע צייט איז די סאטמאר רב זצ׳ל געווען ביזי צו קעמפען אקעגען ציונית א גאנצען טאג
וויפיל אידען וואס זענען פארכאפט געווארען אין ציונות האבען חתונה געהאט מיט גוים ? אין גם אחד ! וויפיל וואלטען חתונה געהאט מיט גוים אין די וועלט אז נישט וואס מען האט זיי מחזיר בתשובה געווען דורך די ליובאוויטשער רבי זצ׳ל ? מען קען זאגען פילע טויזענטער, איז ווער האט מער אויפגעטוהן פאר אידישקייט ? דער תירוץ איז זעלבספארשטענדליך !

סאטמאר רב האט טאקע נישט געארבט צוריקצוברענגן פרייע אידן, אבער האט אויך אויפגעטוהן און מוסדות, כשרות, און אז מזאל גיין א שטריימל, און די פרויען זאל זיך שערן און אקעגן טעלעווישן, (פארוועם דאס איז א מעלה...)
און די זעלבע צייט האט די רבי און זיינע שלוחים טאקע צוריק געברענגט טויזענטער פרייע איבער די גאנצע וועלט, ביזן היינטיגע טאג , אבער על פי רוב זענען זיי נישט אזוי פרום ווי סאטמאר.

אין אנדערע ווערטער זאגסטו אז סאטמאר רבי האט געמאכט אז ליובאוויטש זאל נישט דארפען מקרב זיין נאך...
אמת האסט א פוינט אבער דאס האבן אסאך געטוען נאכן קריג צו מחזק זיין און אוועקשטעלען די שארית הפליטה, און אין א וועג איז סאטמער רב געווען אביסעל ווייניגער ווי אנדערע רבי'ס רבנים ראשי ישיבות וכו' אין די נושא, ווייל ער איז געקומען אביסעל שפעטער און שוין געטראפען מיט וועמען צו גיין צום טיש, בעסיקלי גענומען די אידן וועמען אנדערע האבן געראטעוועט זייער אידישקייט און אויפגעהויבען אדער אוועקגעשטעלט בעסער שטערקער [אדער די זעלבע נאר געטוישט ברענדס...]. עיין ערך מוסדות קלויזענבורג

מען זאל ביטע נישט פארדרייען מיינע ווערטער, איך האב נישט געזאגט אז ער האט גארנישט געטוען אדער ווייניג געטוען
וואס האב איך יא געזאגט? ליין איבער.




----------------------------------------

אגב דאגב, אן עי סייד נאוט איז בו בזמן וואס מען איז געווען פארנומען ראטעווען שארית הפליטה אידן האט מען אפגעפירט אדער שוואך געמאכט אסאך אמעריקאנער מסירות נפש [לפי ערך] אידן, בשעת ריזיגע נומערען יוצאי אונגארען זענען געקומען מיט א כח און זיך באקוועם געמאכט האבן זיי בעקיפין [ווער עס ווייסט, ווייסט. און ווער נישט וועט נישט גלייבען] פארשטייט זיך נישט בכוונה, אוועק געשטיפט די אידן צו שוואכערע ערטער אדער זיי אריין געלייגט אין קאפ אז זיי זענען נישט די "עכטע" אידישקייט און אראפגעקלאפט די מאראל פון זיך ווייטער פייטען זיך צו האלטען אידיש אין די שווערע זמנים מיט זייערע נסיונות, עז איז זענען זיי געווען וואקעלדיג און די נעקסטע דור האט געדארפט רחמים.
מען דארף וויסען און געדענקן אז די אמעריקאנער אידן האבן נישט די באקוועמע איזי העפי גא לאקי נאטורען וואס יוצאי אונגארן האבן, קוק ווער עס נעמט היינט איבער א מצב, טוט צו די זאך [כלשונם] וכו' וכו'.
הדברים ידועים למי שרוצה לדעת.

[yesiknow]

דאכצעך אז הרב ר' מאניס פריעדמאן איז עס מסביר. עס איז דא אן הלכה אז מען טאר נישט אוועק געבן שטחים וואס באלאנגט פאר א איד אין ארץ ישראל. אבער ער האט אויך געהאלטן אז מען טאר נישט צונעמען קיין שטחים פון די אראבער

ער האט דאך כסדר גערעדט פון דעם, שלימות הארץ, עס איז אן הלכה אז מען מעג מחלל שבת זיין צו היטן די גבולים
דאס איז אבער אלעס נאך הקמת המדינה, דאס אז ער איז געווען א "ציוני" איז סתם סאטמארע פראפעגאנדע אויף יעדער וואס גייט נישט אין שפאן מיט די שיטה

געבן א שטיקל פון ארץ ישראל פאר א גוי איז א איסור דאורייתא!!
דברים ז ב: "לא תחנם" - פירוש רש"י, לא תתן להם חנייה בארץ. ע"כ
אפי' די סאטמאר רב האט קיינמאל געזאגט אז מ'זאל צוריק געבן, [ווען איינער האט אים געפרעגט (נאך תש"ח) וואס זאל מען יעצט טוהן?, האט ער געענטפערט אז מ'זאל מתפלל זיין אז משיח זאל קומען און אלעס וועט ווערן מסודר.....]
נאר די ליבאוויטש'ע רבי האט שטארק גערעדט פון דעם וועגן דעם זאגט מען אז ער איז א ציוני....
ודו"ק כי קצרתי

למה קצרת?
אם יש לך עוד מה להגיד תגיד בבקשה.

[מילך טראק]

אין אנדערע ווערטער זאגסטו אז סאטמאר רבי האט געמאכט אז ליובאוויטש זאל נישט דארפען מקרב זיין נאך....

חבד טארגט נישט נישט ערליכע אידן וואס גייען א היט שבת און עסן אה יא...

[היימלינד]

אין אנדערע ווערטער זאגסטו אז סאטמאר רבי האט געמאכט אז ליובאוויטש זאל נישט דארפען מקרב זיין נאך....

חבד טארגט נישט נישט ערליכע אידן וואס גייען א היט שבת און עסן אה יא...

I guess you missed my point

[השםאחד]

אויסער רבי שלמה באבובער, סקולען רבי, רבי יעקב יוסף און רבי הערשעלע פון ספינקא און ליובאוויטשער רבי ווער נאך האט געהאט א קהילה אין קראונהייטס אין יענע צייטן?

סאטמאר האט אויך געהאט א שול דארט

אזוי אויך איז געווען דארט אסאך שולן פון קלענערע חסידישע רבנים און קליינע רבי'ס

נישט נאר א שול מוסדות אויך

[מענדל]

אז מען רעדט פין הרה״צ ר׳ הערשלע ספינקער זצ״ל וויל איך זאגען א פאר ווערטער דא :
ער האט קיינמאהל נישט געוויונט אין קרוין הייטס , ער האט קודם געוויונט אין די איסט סייד אין נאכדעם געגאנגען קיין ווילאמסבורג .
ער איז געווען א גרויסע ערליכע איד אבער א גרויסע תמים , ער האט זייער גיט געוויסט וואס סאטמאר האט גערודפט אין געפייניגט זיין טאטע אין קראלע אבער ער האט געוואלט לעבען במנוחה אין נישט דורך גיין די זעלבע צרות האט ער זיך מכניע געווען בלית ברירה !
סאטמאר האט געטוהן מיט עם וואס זיי האבען געוואלט אין ער האט געשוויגען !
אגב , סאטמאר האט זיך קיינמאהל נישט געוואלט משדך זיין מיט עם אין זיינע קינדער כאטש סאטמאר האט זיך משדך געווען מיט אלע אנדערע היימשע הויפען , דער טעם איז ידוע לכל !
אבער דאך בוקען זיך זיינע קינדער צו סאטמאר אלץ מורא אין טעראר !

איך קען אויך באשטיין צו זיין א חלק פון די כל וואס איז די טעם ?

[אייביג פרייליך]

אז מען רעדט פין הרה״צ ר׳ הערשלע ספינקער זצ״ל וויל איך זאגען א פאר ווערטער דא :
ער האט קיינמאהל נישט געוויונט אין קרוין הייטס , ער האט קודם געוויונט אין די איסט סייד אין נאכדעם געגאנגען קיין ווילאמסבורג .
ער איז געווען א גרויסע ערליכע איד אבער א גרויסע תמים , ער האט זייער גיט געוויסט וואס סאטמאר האט גערודפט אין געפייניגט זיין טאטע אין קראלע אבער ער האט געוואלט לעבען במנוחה אין נישט דורך גיין די זעלבע צרות האט ער זיך מכניע געווען בלית ברירה !
סאטמאר האט געטוהן מיט עם וואס זיי האבען געוואלט אין ער האט געשוויגען !
אגב , סאטמאר האט זיך קיינמאהל נישט געוואלט משדך זיין מיט עם אין זיינע קינדער כאטש סאטמאר האט זיך משדך געווען מיט אלע אנדערע היימשע הויפען , דער טעם איז ידוע לכל !
אבער דאך בוקען זיך זיינע קינדער צו סאטמאר אלץ מורא אין טעראר !

איך קען אויך באשטיין צו זיין א חלק פון די כל וואס איז די טעם ?

עס האט מיט די משפחה פין זיין רעביצין ע״ה ! לויט ווי איך פארשטיי !

[היימלינד]

אז מען רעדט פין הרה״צ ר׳ הערשלע ספינקער זצ״ל וויל איך זאגען א פאר ווערטער דא :
ער האט קיינמאהל נישט געוויונט אין קרוין הייטס , ער האט קודם געוויונט אין די איסט סייד אין נאכדעם געגאנגען קיין ווילאמסבורג .
ער איז געווען א גרויסע ערליכע איד אבער א גרויסע תמים , ער האט זייער גיט געוויסט וואס סאטמאר האט גערודפט אין געפייניגט זיין טאטע אין קראלע אבער ער האט געוואלט לעבען במנוחה אין נישט דורך גיין די זעלבע צרות האט ער זיך מכניע געווען בלית ברירה !
סאטמאר האט געטוהן מיט עם וואס זיי האבען געוואלט אין ער האט געשוויגען !
אגב , סאטמאר האט זיך קיינמאהל נישט געוואלט משדך זיין מיט עם אין זיינע קינדער כאטש סאטמאר האט זיך משדך געווען מיט אלע אנדערע היימשע הויפען , דער טעם איז ידוע לכל !
אבער דאך בוקען זיך זיינע קינדער צו סאטמאר אלץ מורא אין טעראר !

איך קען אויך באשטיין צו זיין א חלק פון די כל וואס איז די טעם ?

עס האט מיט די משפחה פין זיין רעביצין ע״ה ! לויט ווי איך פארשטיי !

זי איז געווען פון רא"י וויינבערגער'ס משפחה, א גרויסע משפחה פון אלע זייטען
וואטס די פראבלעם?

[אייביג פרייליך]

אז מען רעדט פין הרה״צ ר׳ הערשלע ספינקער זצ״ל וויל איך זאגען א פאר ווערטער דא :
ער האט קיינמאהל נישט געוויונט אין קרוין הייטס , ער האט קודם געוויונט אין די איסט סייד אין נאכדעם געגאנגען קיין ווילאמסבורג .
ער איז געווען א גרויסע ערליכע איד אבער א גרויסע תמים , ער האט זייער גיט געוויסט וואס סאטמאר האט גערודפט אין געפייניגט זיין טאטע אין קראלע אבער ער האט געוואלט לעבען במנוחה אין נישט דורך גיין די זעלבע צרות האט ער זיך מכניע געווען בלית ברירה !
סאטמאר האט געטוהן מיט עם וואס זיי האבען געוואלט אין ער האט געשוויגען !
אגב , סאטמאר האט זיך קיינמאהל נישט געוואלט משדך זיין מיט עם אין זיינע קינדער כאטש סאטמאר האט זיך משדך געווען מיט אלע אנדערע היימשע הויפען , דער טעם איז ידוע לכל !
אבער דאך בוקען זיך זיינע קינדער צו סאטמאר אלץ מורא אין טעראר !

איך קען אויך באשטיין צו זיין א חלק פון די כל וואס איז די טעם ?

עס האט מיט די משפחה פין זיין רעביצין ע״ה ! לויט ווי איך פארשטיי !

זי איז געווען פון רא"י וויינבערגער'ס משפחה, א גרויסע משפחה פון אלע זייטען
וואטס די פראבלעם?

יא , פין משפחת וויינבערגער ! פרעג דיך נאך , איך וויל נישט זיין דער וואס זאגט עס דא !

[היימלינד]

יא , פין משפחת וויינבערגער ! פרעג דיך נאך , איך וויל נישט זיין דער וואס זאגט עס דא !

נו אויב אזוי פארוואס זענען זיך אזוי פיל אנדערע רבי'ס יא משדך מיט זיי, פונקט סאטמאר האט א פראבלעם?

[א גוט יאר]

יא , פין משפחת וויינבערגער ! פרעג דיך נאך , איך וויל נישט זיין דער וואס זאגט עס דא !

נו אויב אזוי פארוואס זענען זיך אזוי פיל אנדערע רבי'ס יא משדך מיט זיי, פונקט סאטמאר האט א פראבלעם?

נישט נאר סאטמאר

די סיבה איז וועגן ספק ממזרים

[היימלינד]

יא , פין משפחת וויינבערגער ! פרעג דיך נאך , איך וויל נישט זיין דער וואס זאגט עס דא !

נו אויב אזוי פארוואס זענען זיך אזוי פיל אנדערע רבי'ס יא משדך מיט זיי, פונקט סאטמאר האט א פראבלעם?

נישט נאר סאטמאר

די סיבה איז וועגן ספק ממזרים

דאס האב איך גלייך פארשטאנען, מיין שאלה איז אז זיי האבן יא אסאך אנדערע חשובע מחותנים
תולדות אהרן, פאלטיטשאן, טשערנאביל, וויזניץ [איך ווייס אז ס'האט געשטערט פאר זיין שווער אבער די משפחה צווישען זיך האט זיך ווייטער משדך געווען] ועוד הרבה

[א גוט יאר]

לכאורה אויב איז עס נאר א ספק, מיינט עס אז געוויסע זענען יא חושש און געוויסע נישט.
וועגן דעם האלטן זיך געוויסע יא אפ, און אנדערע נישט.

אזוי טראכט איך...

[[NAMELESS]]

ספק איז דאך מותר
דערמאנט מיר וועגען עפעס א מעשה וואס א פרוי איז פארשוואנגערט געווארען דורך א שי"ן דל"ת און מ'האט זיך נישט געוואלט משדך זיין מיט די משפחה

[berlbalaguleh]

לכאורה אויב איז עס נאר א ספק, מיינט עס אז געוויסע זענען יא חושש און געוויסע נישט.
וועגן דעם האלטן זיך געוויסע יא אפ, און אנדערע נישט.

אזוי טראכט איך...

ס'האט אויך א ביסל צו טון מיט וואספארא ברייטע קעשענע מ'האט. ווי די גמ' זאגט...!.

[berlbalaguleh]

שוין: דער אשכול איז גוט פארפארן.

[א גוט יאר]

ספק איז דאך מותר
דערמאנט מיר וועגען עפעס א מעשה וואס א פרוי איז פארשוואנגערט געווארען דורך א שי"ן דל"ת און מ'האט זיך נישט געוואלט משדך זיין מיט די משפחה

קוקט אויס אז ביי געוויסע איז עס זיכער, און ביי געוויסע נאר א ספק.