"דו גלייבסט אין ג-ט?"

[מי אני]

לגבי דעם אז סייקעדעליקס זענען אַן עפראָדיזיעק, און דאס אז מראה יחזקאל במעשה מרכבה איז כעין אַן אַיאַהוּאַסקאַ טריפּ, איז מערקווידיג צוצוצייכענען אז דר. האַוּערד איילבערג-שווארץ טענה׳ט אז די סיבה פארוואס חז״ל זענען געווען ‏קעגן דאס לערנען מעשה מרכבה (חגיגה פ״ב מ״א), איז ווייל דאס איז די איינציגסטע מאל וואס ג-ט ווערט כביכול געשילדערט ״במתניו״ (יחזקאל א כז, ח ב). (ועיין בדניאל י ה וברס״ג ומלבי״ם שם.)

ואגב, דא איז וויאזוי AI מאלט אפ די מראה.

און דאס אז בשעת אַן אַיאַהוּאַסקאַ טריפּ קען מען זעהן אויגן, כמו שראה יחזקאל, קען זיין א באדייט אין די גמרא בע״ז כ: אז דער מלאך המות איז כולו מלא עינים ע״ש. והיינו, א שלעכטע טריפּ.

ווי באקאנט אויך האבן ספּיידערס מערערע אויגן (זעקס צו אכט). און דער רלב״ג איז מפרש הכתוב (משלי ל כח) שממית בידים תתפש והיא בהיכלי מלך, אז דאס איז אַן עכביש/ספּיידער, און די לימוד פונעם פסוק איז אז עס טוהט אָווערריִטשען בחכמתה מיט׳ן זוכן עסן און מאכן געוועב בהיכלי מלך, וואס טוהט גורם זיין אז מ׳זאל איר מנקה וממית זיין פון דארט מכל וכל ע״ש. און דאס איז דאס זעלבע געדאנק בנוגע סייקעדעליק טריפּס, אז מ׳דארף אפבאכט געבן אז עס זאל נישט זיין (לעיל כה טז) דבש מצאת אכול דייך פן תשבענו והקאתו. ‏(און טאקע ביי ״ספּיידער״מען איז דא די באקאנטע פתגם, אז ״אסאך כח קומט מיט אסאך אחריות״.)

און אז איך האב דערמאנט די פרקי היכלות בנוגע סייקעדעליקס, שרייבט טאקע דר. בּעני שׁענאן דארט לגבי די מערערע השוואות צווישן נבואת יחזקאל און אַיאַהוּאַסקאַ טריפּס:

In closing this survey of common content items, let me mention one category of items which is very common in ayahuasca visions and which does not appear in the Ezekiel vision - palaces and temples (a vision of the Temple appears, however, elsewhere in the Book of Ezekiel, in Chapters 40-44). My surveys indicate that palaces and temples constitute one of the most salient content categories in ayahuasca visions. While these are absent in the biblical text considered here, palaces are central in the Jewish mystical tradition that was inspired by Ezekiel. Indeed, the texts of this tradition are usually referred to as the heikhalot (palaces) literature. The name refers to the heavenly and celestial palaces the mystic sees in his visions. Inspection of these texts reveals great similarity between these palaces and those seen with ayahuasca

ער זאגט אבער אז לכאורה האט יחזקאל נישט גענומען אַיאַהוּאַסקאַ. ועיין בדבריו לגבי כתיבת התנ"ך בכלל. ווי ער שרייבט דארט ווייטער:

The reader might be interested to know that in the Near East there are plants which can elicit effects very similar to ayahuasca. Specifically, the combination of acacia (mimosa tortilis and mimosa raddina) and peganum harmala - two plants that grow in the arid areas of the region, including the Land of Israel, the Sinai peninsula and Mesopotamia - produce a biochemical configuration identical to that produced by the Amazonian plants of which ayahuasca is made. In an unpublished paper, I put forth the speculative hypothesis that origins of the Hebrew religion are rooted in the use of such plants. In this, I follow the steps of other scholars who have proposed that other world religions originated in the use of psychoactive plant

***

בנוגע דר. האַוּערד איילבערג-שווארץ'ס געדאנק, האב איך דא געשריבן:

מענין לענין בזה איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען אז דער מ״א זאגט (או״ח סימן תרי ס״ק ה) אז מלאכים קענען נישט זיין (בדמות) נקיבות ע״ש. אבער דער מו״נ (ח״א ריש פמ״ט) זאגט אז זיי קענען יא זיין (ער צייכענט צו צו זכריה ה ט) ע״ש.

ואגב איז ידוע אז די ע״ז פון אשרה האט מען געדינט אלס א נקיבה פּארטנער צו ג-ט (ועיין בגר״א על דברי הימים ב יד ד דאשרות היו עושין ללבנה ע״ש, שהיא ענין נקיבה כידוע).

דר. איילבערג-שווארץ שרייבט:

eilberg.jpg

[מי אני]

די טעמע פון די אשכול איז איבער דעם אז עס איז למעשה דא אַן אפטיילונג צווישן אמונה בה' (במענטאליזם ובדעת) און שמירת התומו"צ (בּיהעיוויארילי ובמעשה). חג השבועות איז דאך לפי חז"ל ווען מ'איז חוגג זמן מתן התורה. ונמצא מזה אז די פאקוס פונעם יו"ט איז דאך בעיקר אויפ'ן חלק המעשה פון שמירת התורה לעומת האמונה. און דאס איז נאך טיפער לפי וואס אסאך ספרי אגדה ודרוש טוהן דורך אז ביי מתן תורה איז מען ארויס מכלל בן נח לכלל "ישראל", והיינו אז די חגיגת היו"ט איז מיט דעם וואס מ'איז געווארן אַן "עַם" מיט אַן אייגענעם אפיציעלן אראפגעשטעלטן תרבות וקולטור, וואס מ'קען דאך טענה'ן כהרס"ג, אז דאס ווערט בעיקר נקבע דורך תורותיה של העַם. ולכן טאקע ליינט מען דערין מגילת רות, וואס ברענגט ארויס די עיקר שאיפה פון רות, אז עס איז בעיקר צו ווערן א חלק פונעם עַם ישראל. און ווי @סעמיט האט געשריבן:

דער חשוב'ן גר צדק הר"ר אברהם גאלדשטיין האט געזאגט אז אויב איינער וויל זיין א איד, איז נישט גענוג אז ער "זעהט איין" אין רבוש"ע, נאר ער דארף קאנעקטען מיט די אידישע פאלק. אזוי ווי רות האט געזאגט "עמך עמי ואלקיך אלוקי". קודם דארף זיין עמך עמי, און נאר נאכדעם קען זיין אלקיך אלוקי.

ונמצא מזה אז די דגוש פונעם יו"ט קען באטראכט ווערן ווי א דגוש ושמחה אויפ'ן זיין א חלק פונעם עַם, וואס דאס איז מער תלוי בּיהעיוויארעלי ווי איידער תלוי במה שבדעתו, וואס איז דאך ממילא נישט אינגאנצן דומה צו א צווייטענס (ברכות נח.) (איך פארשטיי אז מ'קען טענה'ן אז עס דארף אבער זיין גענוג דומה בכלליות). ולפי וואס כ'האב געהאט געשריבן לגבי תשעה באב, אז עס איז נישט דוקא א "רעליגיעזע" טאג נאר איידער א אידישע נאציאנאליסטישע טאג צו טרויערן אויף די צרות וואס האבן באטראפן דאס אידישע פאלק באורך הדורות, קען דאס זיין א רמז אין די באקאנטע סימן וואס ווערט געברענגט באו"ח סימן תכח סעיף ג לגבי המועדים:

סימן לקביעת המועדים א"ת ב"ש ג"ר ד"ק ה"ץ ו"ף. פירוש: ביום ראשון של פסח יהיה לעולם תשעה באב וסימן על מצות ומרורים יאכלוהו, ביום ב' בו שבועות, וביום ג' בו ראש השנה, ביום ד' בו קריאת התורה שהוא שמחת תורה, ביום ה' בו צום כפור, ביום ו' בו פורים שעבר.

והיינו, פסח והסי‏פור של יציאת מצרים, איז דאך די אָרידזשין ויסוד פאר יהדות. ובתוך הסיפור איז איר תכלית דאך געווען אויף טאקע אָנצוקומען צו מתן תורה (שמות ג יב). ולכן איז גראד נאך דעם סימן בימי פסח וואס איז מרמז לט׳ באב, וואס ט׳ באב איז דאך בעיקר א נאציאנאלן טאג (ווי איידער א ״רעליגיעזן״ טאג) פאר עַם ישראל אלס ״עַם״ וכנ״ל, איז דערנאך דא די רמז פאר ווען שבועות וועט אויספאלן, אלס דעם אז דאס איז אויך א נאציאנאלן טאג פאר עַם ישראל וואס מ׳האט קובע געווען אלס דאס וואס האט זיי טאקע געמאכט אלס ״עַם״ - תורותיה והתרבות שלה.

(ענליך האב איך דארט געשריבן לגבי יוה"כ. ובסיגנון זה קען מען זאגן אז דאס איז די סמיכות בהסימן של קביעות יוה"כ לקביעות שמחת תורה ופורים, וואס איז ווייטער ענין של תורה כבשבת פח., און פורים ווייזט דאך סתם אזוי אויף נצח עַם ישראל און ווי שם ה' ווערט טאקע נישט דערמאנט אין מגילת אסתר. ובסיגנון זה איז דאך ידוע אז די סימן קען גיין ווייטער אז "ז'ע" איז דאס אז ז' של פסח איז לעולם הקבע של ה' אייר יום ה"ע"צמאות של מדינת ישראל, וואס האט ווייטער מיט נאציאנאליזם אלס עַם. ואגב, איז פורים טאקע א ראיה צו די גאנצע טעזע: לכאורה קיינער, ואפילו א פרומער, טאנצט נישט אויף פורים ווייל "וואס הייסט? מ'איז געראטעוועט געווארן פון המן!" ודון מינה וכו'. מיינענדיג, דאס קען טאקע זיין א רמז אין דעם הדור קבלוה בימי אחשורש: עס איז די פּערזענליכע משמעות פון די מצות פאר׳ן אינדיווידואל, אפגעזעהן פונעם ״אריגינעלן״ כוונה, פונקט אזוי ווי דאס טאנצן אויף פורים וואס האט א משמעות פאר׳ן מענטש און ער ענדזשויט דאס אפגעזעהן פון די סיבה עס איז מעיקרא נקבע געווארן פאר.)

מאידך גיסא אבער זעהט מען אז עס איז יא דא א דגוש אויף "ג-ט" ואמונה דערביי: לדוגמא די עצם טעאפעני פון סיפור מתן התורה, די דיבור פון אנכי ה' אלקיך וגו', די הפטרה פון מעשה מרכבה ביום א' של שבועות, און דאס אז מתן תורה איז יום חתונתו כביכול של הקב״ה עם כלל ישראל (תענית פ״ד מ״ח), וכדומה. אבער כמבואר בריש האשכול קען די געדאנק דערין זיין אז אָלטימעטלי מיט׳ן מקיים זיין די תורה, איז אט דאס דביקות בה׳, אפגעזעהן פון וואס ער גלייבט/האלט בדעתו. און ווי די געדאנק פון מצות אמונה, וואס איז דאך (להרמב״ם) טעקניקעלי א חלק פון שמירת התומ״צ, איז אז מ׳זאל ליגן אין די טיפע מעטאפיזישע שאלות וחכמות, אפגעזעהן פון וואו עס וועט אים ברענגען בדעתו; און ווי געזאגט דורכאויס דעם גאנצן אשכול, דארף דאס וואס ער איז מקיים התורה במעשה נישט דייקא זיין תלוי אין דאס וואס ער גלייבט באמונה בדעתו.

א חשוב'ע מיטגליד האט מיר מעורר געווען אז דאס קען זיין די געדאנק פון אמירת נעשה קודם לנשמע אין דעם טאג: די עיקר דגוש איז אויף די "עשיה" וקיום המצות ווי איידער דאס וואס ער איז מקבל באמונה ווייל ער האט דאס "געהערט" פון "ג-ט" און דאסוואס ווערט "נשמע" און דערהערט בשכלו.

[[NAMELESS]]

מיט די געדאנק וואס דו ברענגסט דא ארויס לגבי די ענין פון עם ישראל לגבי מתן תורה, און די שייכות צו רות אז זי האט געוואלט אריינקומען צו כלל ישראל. קען מען מיט דעם פארענטפערן די קשיא וואס מען פרעגט, פארוואס, אבימלך איז געווען פראבלעמאטיש זיין ארויסגיין פון ארץ ישראל ווען ס'איז געווען א רעב בארץ און ביי אברהם אבינו זעהט מען נישט אז זיין ארויסגיין פון א"י אזא פראבלעם ביים הונגער בימיו? אולי, ביי אבימלך איז שוין געווען א פאלק באזעצט אין ארץ ישראל, איז יתכן אז דער איבערלאזן די פאלק געווען די עיקר פראבלעם, ווידעראום ביי אברהם אבינו איז די פאלק נאכנישט געווען עסטאבלישט.

[אלפא]

דעם ערשטן טאג יו"ט נאכן לאנגן אהבה רבה איז מיר ארויפגעקומען אן הערה לגבי קריאת שמע בשייכות צו דעם אשכול – צו ג-ט קען ווערן מוגדר אין שפראך ולאגיק אדער איז ער למעלה מטעם ודעת עד כדי שאין הפה יכול לדבר בפועל ממש (וואו 'גלייבן' און 'נישט גלייבן' זענען שווים).

• אין אהבה רבה ענדיגט מען צו – וקרבתנו מלכנו 'לשמך הגדול סלה'.. להודות לך וליחדך (באהבה) ולאהבה את 'שמך', א דגוש איז געלייגט אויפן 'נאמען' פון באשעפער.
• קרי"ש הייבט זיך אן (גאנץ אינטרעסאנטלעך כידוע), "שמע ישראל ה' אלקינו ה' אחד" – די דריי מאל ה' אלקינו ה' איז דאך שוין אן אלטע הערה.
• שפעטער קומט א צוגעלייגט שטיקל, "ברוך שם כבוד מלכותו לעולם ועד", ווידער נישט אינגאנצן קלאר פארוואס מ'זאגט עס? פארוואס שטיל? וכו'.
• ווייטער קומט "ואהבת את ה' אלקיך בכל לבבך וגו'" ווי די תורה לייגט א דגוש אויפן זיך איינ'חזר'ן אויף יעדע מצב ואופן דיזע נקודות (ושננתם, ודברת, בשבתך, בלכתך, וקשרתם, וכתבתם, וגו'), עס איז אבער מערקבאר ווי פון א לשון רבים אין דעם ערשטן פסוק (-אלקינו) איז געווארן א לשון יחיד (-ה' אלקיך) גלייך דערויף..
• נאך די דריי פרשיות איז דא אן אינטרעסאנטן אויספיר "ה' אלקיכם אמת" – אזא שילוב פון קרי"ש מיטן "אמת ויציב".
• דאן דעם "ויציב" טאקע איז ווייטער אינטרעסאנט מיט זעכצן לשונות פון באשטעטיגונגען (- 15 מיטן אות ויו..) איבערן 'הדבר הזה' וכו'.

קאן זיין, די תורה איז דא אויסצושארפן און ארומצורעדן ממש דעם נקודה וויאזוי מיר זאלן -און קענען בכלל- צוגיין צום גאנצן ענין פון רעדן און זיך מדבק זיין מיטן באשעפער – נאך וואס ער איז בעצם העכער ווי סיי וואס מיר קענען תופס זיין און ארומרעדן.
די טעזע איז אז עס איז דא דעם 'באשעפער אליין' צו וואס מיר האבן טאקע נישט קיין השגה און קיין 'דיבור' בכלל, נאר למען הענין שטעלט קרי"ש אוועק א 'נאמען' און א 'שפראכיגע ג-ט' וואס דערצו זאלן מיר זיך באצוען – אפגעזען די שוועריקייטן דערמיט טעאלאגיש. און טאקע די ארומס און ארום (ויציב וכו') באצוען זיך צו די שוועריקייטן דערפון אבער אנשטאט פראבירן עס צו פארענטפערן פער סע שטומען זיי נאר מיט מיטן געדאנק און סימפאטיזירן דערמיט. [לכאו' ווייל רעדן שלא כראוי איז אלץ בעסער ווי בכלל נישט רעדן און איגנארירן מכל וכל, (ויתכן אז אין דעם ליכט איז די אשכול כשלעצמה איז אויך בכלל 'רעדן פונעם אומרעדבארע' וואס איז נכלל אין די ציווי פון קרי"ש, וצ"ע)].

דער באשעפער הייבט אן "שמע ישראל – הערטס אידן, ה' אלקינו – דער באשעפער וואס איז אונזער ג-ט – דער ג-ט פון וואס מיר רעדן און קענען זיך, ה' אחד" איז בעצם אסאך העכער – ער איז בעצם עפעס וואס איז אחדות הפשוט – ווי טעם ולשון דעגרייכן אפי' נישט ('אחד' איז דאך די מאקסימום וואס מיר קענען זאגן דערויף – לפני אחד מה אתה סופר..).
קומט טאקע ברוך שם און איז מבאר מער, "ברוך – מלשון ברך – אונטערקניען, שם – די נאמען, כבוד – דאס געוויכט (מלשון 'כבד' לב פרעה ), מלכותו – פון זיין קעניגרייך, לעולם – צום פארהוילעניש, ועד – מלשון בית ועד – א צוזאמקום.
אין אנדערע ווערטער: עס איז דא דעם 'פארהוילענע צוזאמטרעף' וואס מיר קענען אלס 'אין סוף', דארט ווי טעם והשגה דערגרייכן נישט (- די ג-ט אין וואס מי אני 'גלייבט נישט'..), דאן לצורך הענין, לצורך המלכות – וואו 'אין מלך בלא עם' דארף מען דאך געבן שפראכיגע 'געוויכט' צו א מושג ג-ט, וואס ל'כבוד' דעם איז דא א 'נאמען' וואס מיר קענען.
וויסן זאלן מיר נאר: אז דעם נאמען וואס מיר קענען, איז נישט מער ווי אונטערגעבויגן און 'נברך' צום גרעסערן מושג – וואו מיר האבן קיין השגה ניט.
[אין זוהר הק' ווערט שמע און ברוך שם אנגערופן יחודא עילאה ויחודא תתאה, אין חב"ד איז מען אסאך מאריך דערויף, עי' שער היחוד והאמונה ולקוטי תורה ענליכע בחינות, ואכמ"ל].

צו וואס זאג איך דאס אייך? קומט דער באשעפער און קלארט אויס: "ואהבת" (כדי) דו זאלסט (קענען) ליב האבן, את ה' אלקיך דער באשעפער 'דיין ג-ט' – דיין אייגענארטיגע/פערזענליכע אינטערפערטאציע פון ג-ט און פון די אויבן-דערמאנטע נאמען, וגומר.
ווען נישט די הקדמה וויאזוי די צוויי זענען זיך משלב, איז דאך קיין 'אהבה' נישט ערמעגליכט, דערפאר זענען דא די הקדמות אז מ'מעג און מ'זאל אננעמען 'אונזער' ג-ט וויאזוי מיר קענען (-אמונות הכרחיות) כדי צו בלייבן מיט עפעס אנשטאט גארנישט. וואס יא? מ'זאל רעדן און פילעווען אין דעם געדאנק, טאקע כדי עס זאל זיך אויסשארפן און קלארער ווערן, און וויכטיגער – כדי עס זאל אייביג בלייבן די tension צווישן אונזער באצוג צו ג-ט און די עכטע (פארהוילענע) מושג אזוי צו זאגן.

קומען די שפעטערע און בארואיגן: "אמת ויציב ונכון וקיים וכו'" עס פארמאגט נישט קיין שום קראץ דעם גאנצן געדאנק פון "הדבר הזה עלינו לעולם ועד" – אונזערע 'דיבור' איבער דעם 'פארהוילענע צוזאמענטרעף', ווייל אין ווארהייט איז למעשה טאקע אזוי אז – "(אמת) אלקי עולם – די פארהוילענע ג-ט איז, מלכנו צור יעקב" וכולי. "לדור ודור הוא קים ושמו קיים וכסאו נכון" – ער, זיין נאמען, און זיין שטוהל, זענען באשטעטיגט און גלייך, כדי "ומלכותו ואמונתו לעד קיימת" - די (verbal) אמונה אין זיין 'מלכות' זאל קענען זיין קא-עקזיסטירענד. און אזוי ווייטער.
"על כל דורות זרע ישראל עבדיך, על הראשונים ועל האחרונים דבר טוב וקים... אמת ואמונה – די אמת'ע רעאליטעט מיט אונזער אמונה זענען בבחינת חק ולא יעבר – אביסל אומפארשטענדליך ווי א חק, און אביסל וויכטיג פארן העברה דערפון... און די אלע לשונות – "ה' אלקינו ואלקי אבותינו מלכנו מלך אבותינו גואלנו גואל אבותינו יוצרנו צור ישועתנו פודנו ומצילנו" זענען טאקע לעולם הוא שמך – נאר א 'נאמען' פאר די וועלט, אבער וויכטיג צו באטאנען אז דאס גייט נישט אין ליניע מיט שיתוף וכדו', נאר "ואין לנו עוד אלקים זולתך סלה"...

ודוק.

[מי אני]

געוואלדיג!

און איבער דאס זאגן בפסוק ראשונה של ק"ש דריי "ה' אלקינו ה'" און די לימיטס פון שפראך, איז מערקווידיג וויאזוי דער רמב"ם הייבט טאקע אָן זיין איגרת תחיית המתים:

איננו רחוק שיכוון אדם לבאר ענין הקדמה מן ההקדמות בלשון מבואר פשוט וישתדל בו לדחות הספקות ולהסיר הפירושים, ויבינו חולי הנפשות מן הלשון ההוא ההקדמה אשר כיון לבארה. והנה אירע כיוצא בזה בדברי השם יתברך שהוא אחד ואין שני לו, ולהסיר מנפשותינו הדעות הנפסדות אשר האמינום המשנים אמר מבאר לזאת הפנה "שמע ישראל ה' אלקינו ה' אחד", והביאו ראיה מזה הפסוק על שהא-ל הוא שלשה ואמרו אמר "ה'", "אלקינו", ואמר "ה'", הרי אלו שלשה שמות, ואמר אחר כך "אחד" ראיה שהם ג' והשלשה אחד. וחלילה לא-ל. וכשאירע דבר זה בדברי השם יתברך כל שכן וכ"ש שיארע בכיוצא בו בדברי בשר ודם

און מ'קען אויך זאגן אז דאס איז די רמז אין די 15 ווין אין אמת ויציב. ווייל דער מחבר שרייבט באו"ח סימן סא סעיף ג אז די 15 ווין דערין זענען 15 מאל 6 [אות ו'] שעולה מספר צ' ע"ש. וידוע אז די מילוי פון אות צ' קען מען באטראכטן ווי אותיות "צדיק" (הגם עס איז באמת "צדי") שעולה מספר "רד", וואס דאס איז די חילוק צווישן "א-ל אחד" און "א-ל אחר" (עיין בבני יששכר מאמרי חודש אדר מאמר ב אות י). והרמז בזה אז ווען מ'קומט צו צו די ווארט "אמת" און ווייטער, איז מען מרמז אז פון דארט און ווייטער דארף זיך די דיבור גאר וואטשן, ווייל עס איז כקוצו של י' צווישן "ג-ט" וואס מ'קען נישט משיג זיין מחמת אחד הפשוט, און אים (כביכול) מגדיר זיין בדיבור וואס דאס איז שוין אחר.

***

אין די רוח פון דעם אשכול, טענה׳ט פּראפעסאר סטיפען פּריעסט אז 14 הסברים איבער קוואנטום פיזיקס נעמען אלע בהכרח אָן אז עס מוז מקודם זיין קאַנשׁעסנעס וואס קאלעפּסט דאס וכו׳. אבער אויב נעמט מען אָן ריעליזם, לעומת איידיעליזם, דאן מוז דאס זיין א גלאבּאלע קאַנשׁעסנעס על הכלל כולו, וואס איז אלס בפועל און קיינמאל נישט נאר בכח (ועיין במו״נ ח״א פס״ח), ווי איידער נאר א ״לאקאלע״ קאַנשׁעסנעס פונעם אַבּזערווירער. און די גלאבּאלע אַמניפּרעזענט קוואנטום קאַנשׁעסנעס איז ״ג-ט״.

און די קאלעפּס און דאס אונטערהאלטן איז די געדאנק פון ״בורא״, און די אינפארמאציע פון דאס אלעם באדייט ״יודע הכל״. דאס זעלבע איז בנוגע די תוארים פון ״אחד/פשוט״, זייענדיג אז אט די גלאבּאלע קאַנשׁעסנעס האט נישט קיינע חלקים וכו׳. ווי אויך די געדאנק פון ״בב״ת״, זייענדיג אז עס איז כולל אין זיך אלע אינפיניט מאטעמאטישע פאקטן. ער זאגט אויך ענליך צום רמב״ם לגבי דעם אז דאס באדייט דעם תואר פון ״טוב״, על אף הרעות בהעולם:

Prima facie, quantum consciousness could be morally neutral or evil. However, that there is a universe is better than if there were no universe, and the cause of a good universe is itself good. Quantum consciousness is the cause of the universe, so quantum consciousness is itself good. Admittedly, the existence of the universe is a necessary condition for evil and ugliness, but it is also necessary for good and beautiful things. It is better that both good and evil should exist than that no good exists

ער ענדיגט צו לגבי מוכרח/מחוייב המציאות:

IMG_7592.jpeg

דאס איז כנראה א ווערסיע פונעם ארגומענט פון קאַנשׁעסנעס (בשילוב עם פּענסייקיזם/קאַסמאָסייקיזם).

***

דר. לען גודמאן זאגט במשנתו של הרמב״ם:

The Rambam mentions the fact that when the student to whom he addresses the Guide was first considering coming to him, he sent him some poetic prose that he had written. And the rambam makes a point of remembering how he admired the poetic sensibilities of that student before he became a student of his. Why? Because the key to the answer to the question, how can an infinite being, God, connect with our finite understanding, is poetry

The way to understand the Tanakh is to recognize that the language that it uses about God is poetic. It has to be poetic because God transcends all the usages of ordinary language. But poetry allows you to describe something or someone indirectly

For instance, you can't really put into words and describe how you feel about the one you love. But you can say, my love is a red, red rose. Now, she isn't literally a red, red rose. She isn't red and she isn't a vegetable. But your feeling about the beauty of the rose connects. And it gives you access to the idea of beauty, which is not physically something in the rose

***

לגבי די מאטעריאלע/פיזישע מעכאניזם פון סייקעדעליקס, שרייבט דר. קריסטשען דזשערעט:

Although they can lead to subjectively similar experiences, different psychedelic drugs exert their effects in the brain via different mechanisms. For instance, psilocybin, mescaline and LSD act principally via the 5-HT2A receptor system (5-HT, also known as serotonin, is a neurotransmitter involved in mood and perception), whereas DMT acts on the 5-HT2A system and sigma-1 receptors involved in neuronal signalling. Meanwhile, ketamine interacts with another brain chemical called glutamate by blocking the NMDA receptors that this neurotransmitter usually binds with

At a global level, psychedelic drugs have in common that they increase levels of entropy in the brain by allowing for communication between neural regions that don’t usually interact, and reducing the activity of a group of neural areas known collectively as the ‘default mode network’, which is involved in self-conscious thought. It’s believed that these neural changes lead to ‘ego dissolution’ and facilitate the mystical feelings of oneness and transcendence that are common to many trips

ועיין כאן.

[מי אני]

לגבי דעם געדאנק פון תענוג לעומת חכמה, איז מיר געווען אינטרעסאנט ווי דר. דוד פּענאַ-גוזמאן איז מסכם דר. עלען מקי׳ס בוך איבער ״פאָן״ פון א פילאזאפישן פּערספּעקטיוו:

His thesis is that it's no wonder that philosophers like Adorno and Horkheimer would devalue fun, because philosophy itself is an upper middle class activity that channels rather than critiques the values of the class that makes it possible. And so philosophers, it doesn't matter how radical they think they might be, tend to be middle class individuals with a middle class set of values - which is why philosophers will always like art and they will judge it by the standard of beauty rather than fun. Therefore, when they judge entertainment they also vilify the criterion for good entertainment, which is fun rather than beauty. And so they scoff at entertainment precisely because it is a working class product and they reject fun because they see it quite literally as a plebeian value

דר. מקי טענה׳ט אז ״פאָן״, וואס איז תענוג אָנע תכלית דערנאך, איז די יסוד פון לעבן דאס גוטע (ואפילו פילאזאפישע?) לעבן.

ולגבי געימס איז דר. עלי ענדערסאן דארט מציין צו פּראפעסאר יאָהאַן הוּאיזינגאַ׳ס ‏שיטה דערין:

Huizinga says that all play means something. But this isn't just in a simply instrumental sense. The essence of play is actually the very absorption and intensity of the experience of playing. And on one of the few pages where he talks about fun specifically, he says that the fun of playing resists all analysis, all logical interpretation. So as a concept, fun can't be reduced to any other mental category. So the significance of that is that fun is irreducible; it's not open to logical interpretation

***

לגבי די קשר בין סייקעדעליקס ונבואה האב איך געקלערט אז א חלק פון די טרענירונג פון די בני הנביאים לנבואה, איז טאקע געווען וויאזוי צו האנדלען ״שלעכטע טריפּס״. והיינו, ווייל ווי דער רמב״ם איז מאריך במו״נ ח״ב פל״ב, פעהלט אויס א הכנה בלימוד והשכלה ודעת קודם לנבואה; אנדערש קומט מען נישט צו צו די מדריגה און עס איז נישט מער ווי א גאר שטארקע דמיון מכח ונפש המדמה ע״ש.

יעצט, ווי ארויסגעברענגט דא איז דאס ״שלעכטע טריפּ״ די מְאוּיָּים׳דיגע געפיהל פון אבנארמאלע פחד, והגם אז בעצם האט זיך גארנישט פאקטיש געטוישט נישט אין זיין סעטינג וואו ער איז במקום און נישט מעידזשאר פיזיאלאגיש אין זיין גוף אויך נישט. און ווי איך האב צוגעברענגט פון דר. נאָעל קעראל, איז די הנאה פונעם האַראַר גאנער וויבאלד למעשה ווייסט מען אז בגוף בין איך משומר. עס איז נאר אז יעדעס נאראטיוו פאר א מענטש ארבעט סאָבּקאַנשעסלי אויף די ידיעה וואס ער זוכט דערפון. און ביי דעם איז עס א סארט גרייכן ווייטער ממה שהרשית להתבונן און דאס דראנג צו טשעפענען מיט דעם במופלא ממך אַל תדרוש (חגיגה יג.). און דאס אליינס איז, לבסוף, א סארט הנאה הגם די גרייכן ווייטער קומט מיט קאנסעקווענצן בפחד, זייענדיג אז לבסוף קען זיין שכל דאס נישט פארנעמען (במדת מה).

ועפי״ז קען מען זאגן אז אין דעם איז געווען א טרענירונג. והיינו, אז מ׳קומט צו בשעת א טריפּ צו א סארט הכרה ע״י הנפש המדמה (וועלכע מ׳דארף טאקע דערנאך דורכלייגן דעם כור המבחן של השכל). און מ׳קען באטראכטן א ״שלעכטע טריפּ״ ווי דאס אז זיין הכרה דעמאלטס גייט צי ווייט צו דאס וואס ער קען (נאך) נישט דערהייבן; וכעין ענין חטא שמצינו בהמלאכים השכליים עפ״י היערות דבש. וכדאיתא בחגיגה יד: לגבי בן זומא דדרשו עליו בזה הכתוב (משלי כה טז) דבש מצאת אכול דַיֶךָּ פן תשבענו והקאתו. ולכן איז די טרענירונג אז ער זאל זיין גרייט דערויף און דאס אקצעפּטירן בשעת מעשה אלס דאך א חלק פונעם ״פאָן״ און עקספּיריענס; מקבל זיין אט די ״ידיעה״ וואס ברענגט אים דאס פחד.

ואגב, אז מ׳פארגלייכט אט דעם געדאנק פון מעשה מרכבה און סייקעדעליקס לאכילת דבש (ועיין בחגיגה יג.), האב איך געקלערט א שטיקל רמז לגבי דאס וואס כ׳האב געשריבן אז א יעוד אנושי לעתיד איז וואו דאס גאנצע מענטשהייט זענען אין פּאַדס אויף א סייקעדעליק טריפּ של תענוג ממושכת כל ימי חייהם. און אין ב״ב סו. איז ר׳ אלעזר מפרש שיטת ר׳ אליעזר אז כוורת של דבש הקבוע ומחובר לקרקע ווערט גערעכענט ווי קרקע, עפ״י הכתוב אצל יהונתן ביערות דבש (שמואל א יד כז) ע״ש. און ר׳ אלעזר זאגט אויך ביבמות סג. אז עתידים כל בעלי אומניות שיעמדו על הקרקע (און טאקע פון א פסוק וואס יחזקאל הנביא האט געזאגט) ע״ש. והיינו הרמז אז ר׳ אלעזר זאגט לעתיד וועלן (האפענטליך) אלע מענטשן, דורך דעם וואס אלע בעלי אומניות און זייערע טאלאנטן געבן צושטייער צום התפתחות האנושי הכללית, שטיין ״על הקרקע״, וואס א כוורת דבש אליביה (אליבא דר׳ אליעזר) ווערט נחשב כקרקע, וואס ״דבש״ איז דאך מרמז צום סייקעדעליק עקספּיריענס ונבואה.

ומי יתן כל עם ה' ‫נביאים‬ (במדבר יא כט).

***

אז איך האב דערמאנט אז די מהלך לשמירת הלכה באשכול הלז האט פּאראלעלן מיט קאַנפוּשעניזם, טוהט דר. גליה פת-שמיר דורך די השוואות בין ״דאַוּ״, די ״וועג״, בקאַנפוּשעניזם, און ״הלכה״ ביהדות. זי זאגט אז די עיקר חילוק ביניהם איז וואס אין קאַנפוּשעניזם איז אלעס בעצם מעטאפיזיש איינס און אט דאס איז די מטרה פונעם ״דאַוּ״ מהלך החיים צו צוקומען דערצו, משא״כ ביהדות איז ״ג-ט״ מקודש ומובדל מכל דבר און צו די אנערקענונג דארף מען צוקומען ע״י הלכה. אבל עיין ענין דביקות.

The follower of dao and, likewise, the follower of Halakha are both occupied by the search for the way of the past in their walking toward a morally improved future. If halakha should never be deviated from since it was given by God, dao should never be abandoned since the human is responsible for it. Dao includes the "do's" and "don'ts" in the daily life of a Confucian, and yet there is a sound humanist suggestion in its various presentations in Confucian classics. Thus, dao is as solid as halakha as a source for appropriate human behavior. Asked to introduce the Confucian perspective "in a nutshell," in a class on East Asian religions entitled "Religions with No God," Professor Yoav Ariel, an Israeli Jewish scholar of Confucianism, focused on two passages from Anakcts regarding Dao: "It is Man who is capable of broadening the Way. It is not the Way that is capable of broadening Man" (Anakcts 15.29) and "having heard about the Way in the morning, one can die in the evening" (Anakcts 4.8)

ואגב, שרייבט זי דארט לגבי העקידה:

The last distinctive feature of the Jewish faith in this context is that of the exemplary person who internalizes the concept of "that than which nothing greater can be conceived." Abraham serves as the ultimate believer who exemplifies true understanding of the way; in the story of the binding of Isaac we learn about a third motif in the Jewish picture in addition to separation and disharmony, namely test. From the perspective of human life, especially human practice, it can also be taken as its hinge. The test was given to human beings in Eden by the two forbidden trees, and they failed it by responding with a lack of trust. The test is presented again in Babel through the human community being forced to build a town in cooperation; yet the people were not allowed to reach heaven, not even to conceive of a possibility of something as great as God, since He is that of which "nothing greater can be conceived." Again, humans fail. Only Abraham responded properly to the riddle posed by God, since the riddle was introduced this time with a very personal flavor: "give all you have and get all you can have in a single act." Perhaps he answered correctly because he understood what was fully meant by separation, disharmony, and living through an ongoing test. He was the first to understand that to be Jewish is to properly understand that life is a test incessantly given by God to human beings, and one that has to be practiced relentlessly

If the Jewish tradition offers an exemplar characterized by being endlessly tested by God, the Confucian understanding of the exemplary personality is expressed in terms of self-reflexivity which is ultimately manifested by the sage. This self-reflexivity discloses a view of life as a mystery that mirrors one's life but is not given from outside, which is to be deciphered step by step. The whole picture is never given, and can only be approximated and approached by reproducing it in one's own practice. This practice is echoed in Confucian texts

ועיין במו״נ ח״ג פכ״ד. ועיין ג״כ ערך חשבון הנפש ביהדות.

***

לגבי די סימיולעישאן ארגומענט פונעם קאמפּיוטער סייענטיסט/ענדזשיניר גרעידי בּוּטש:

IMG_7622.jpeg

[מי אני]

לגבי דעם געדאנק פונעם שם "אהי-ה אשר אהי-ה" און וואו דאס איז מרמז ל"אמת" ווייל אהי-ה פעמים אהי-ה איז עולה "אמת", און וואו מ'קען טאקע נישט צוקומען דערצו אין דעם, האב איך געקלערט דעם שבת על דרך דרש עפ"י מש"כ כאן. והיינו, ווייל דער ר״ן שרייבט בנדרים לח. אז די שער החמשים של הנ׳ שערי בינה איז ״ידיעת הש״י על אמתתו״. ולכן דרש׳נט די גמרא (שם ובר״ה כא:) אז משרע״ה איז נישט צוגעקומען (בחייו) לשער הנ׳, פונעם פסוק (תהלים ח ו) ותחסרהו מעט מאלקים ע״ש. (ועיין בערבי נחל פ׳ נח עפ״י האריז״ל בעץ חיים שער יג, ששער הנ׳ הוא הכוללת כולם ותיבת ״כולל״ עולה ״אלקים״.) און דער מגלה עמוקות (פ׳ ואתחנן אופן יב) שרייבט אז דאס וואס עס איז דא ע׳ פנים לתורה, איז אז בתוך דעם שער הנ׳ איז דא נאך 21 בחינות וואס אזוי, צוזאמען מיט די פריערדיגע מ״ט שערים, איז דא 70, און אט די 21 איז בבחינת שם ״אהי-ה״ העולה 21 (וזהו ענין ״מעט״ מאלקים - לאחר ה״מט״ מה שמשלים ל״ע״) ע״ש.

והנה, כנ״ל איז ״אהי-ה״ די סקווער רוט פון מספר ״אמת״, און דאס איז וואס ליגט אינעם שער הנ׳ אויף טאקע אָנצוקומען לדעת השי״ת על אמתתו, איז דאך דאס אז מ׳קען נישט אָנקומען דערצו כעין נעגאטיוו ״אמת״; 441-. וואס די סקווער רוט פון דעם איז דאך 21i. וואס לתקן זה צום געהעריגן שם ״אהי-ה״ פעהלט אויס אַן עקספּאָנענט פון 4 אויפ׳ן i. ולכן אפשר לומר אז אין ק״ש, וואס ענדיגט זיך דוקא בתיבת ״אמת״, איז אין די ערשטע פסוק דערפון פון אחדות ה׳ דא אַן אות ע׳ ואות ד׳ רבתי. ולרמז אז די סקווער רוט פון דעם ״אמת״ וואס איז א נעגאטיוו און קען נאר גערעדט ווערן בשלילה, וואס אט דאס איז דאך צו וואס די שער הנ׳ שיש בו הסקווער רוּט של ״אמת״ וואס איז ״אהי-ה״/21 המשלים ל״ע״ פנים לתורה וכנ״ל, איז וויבאלד דאס איז א נעגאטיוו קומט דאס אויס צו i, וועלכע דארף אַן עקספּאנענט של מספר ״ד״ לתקנו. (ולכן לעתיד וואו עס וועט זיין ומלאה הארץ דעה את ה׳, וועט זיין א קיבוץ מ״ארבע״ כנפות הארץ.)

‏ובזה קען מען זאגן אז דער תפארת יהונתן זאגט בפ׳ ויקרא, אז די א׳ זעירא מיט וואס ספר ויקרא הייבט זיך אָן ווייזט אויף די מספר ״אך״ בחינות וואס זענען בתוך דעם שער הנ׳ מנ׳ שערי בינה ע״ש. און דער פרי צדיק שרייבט בפ׳ בהעלותך, אז ספר ויקרא איז נגד יעקב אבינו ע״ה מחמת זה דמדתו אמת ע״ש. ולפי הנ״ל איז דערפאר הייבט זיך דאס אָן אין די ערשטע ווארט אינעם ספר לרמז על ענין 21 שבשער הנ׳ כהתפארת יהונתן, וואס דאס איז משם ״אהי-ה״ כנ״ל המרמז לענין מספר ״אמת״. און יעקב האט טאקע דוקא געהאט 4 ווייבער, וואס אט די מספר עקספּאָנענט דארף מען לתקן דעם סקווער רוּט פון נעגאטיוו ״אמת״ שהיא 21i כנ״ל, שלזה מרמז ענין שער הנ׳ שאי אפשר לעמוד על ידיעת אמתת השי״ת.

*

ולגבי כופל זיין שם אהי-ה על עצמו און דאס אז "ג-ט" קען באטראכט ווערן ווי "אַיִן הגמור", איז אויב איז מען כופל "אַיִן" על עצם "אַיִן", והיינו 0⁰, דאן קען דאס זיין 1. והיינו, ענין "אחדות" ה'. (ועיין לעיל במה שציינתי לגבי די "ליידיגע סעט".)

***

ובזה אז סייקעדעליקס ברענגט נענטער לידיעת השי״ת, האב איך געקלערט אז דאס קען זיין א רמז בהגמרא בב״ב עג: (וועלכע מ׳קען קלערן זענען געזאגט געווארן אונטער די איינפלוס פון סייקעדעליקס וכעין נבואה):

אמר רבה לדידי חזי לי אורזילא בר יומיה [רְאֵם בן יום אחד דאותו היום נולד - רשב״ם] דהוה כהר תבור, והר תבור כמה הוי ארבע פרסי, ומשאכא דצואריה תלתא פרסי, ובי מרבעתא דרישיה פרסא ופלגא. רמא כופתא [צואה - רשב״ם ותוס׳] וסכר ליה לירדנא.

דא הא׳מיר צוגעברענגט פון אַקטעוויע בּאָטלער אז ״ג-ט״ קען זיין די געדאנק פון ״ג-ט״, והיינו די מושג פון שינוי, וואס אט די מושג איז א קאנסטענט קבוע וואס טוישט זיך נישט. שפעטער דארט בב״ב בדף עד: זאגט תוס׳ בד״ה שמגיע, אז די נהר ירדן, ווען זי גייט דורך ימה של טבריה, מישט זיך נישט אויס מיט איר ע״ש. והיינו, אז ביי דעם איז נישטא דעם געדאנק פון ענטראפּי.

יעצט, הרב דר. נתן סליפקין טענה׳ט אז דער רְאֵם איז די (שוין עקסטינקט) אָראַקס. דא זאגט דער פּעליאוֺעקאלאדזשיסט דר. אנטאני ברוין, אז אויף די צואה פון גאר גרויסע בע״ח, כגון דער אָראַקס, קענען וואקסן מאָשׁרומס און מ׳טרעפט ספּאָרס אין די צואה פון גאר אלטע ריזיגע בע״ח. ובזה קען מען זאגן אז דאס איז די רמז אז צואת הרְאֵם האט פארשטאפט דעם ירדן. וויבאלד אויף דעם קען וואקסן מאָשׁרומס המביאים לנבואה והכרת ה׳, וואס די געדאנק דערין איז די דיינעמיזם ושינוי וענטראפּי בהעולם. ולכן פארשטאפט דאס דעם ירדן טייך וואס גייט נישט עפ״י ענטראפּי בימה של טבריה.

‏ובסתם טרעפט מען דארט לעיל בדף עג. אז טאקע אויף א גל הים וואס וויל טובע זיין, שלאגט מען דאס מיט א שטעקן שעליו השם של אהי-ה אשר אהי-ה ע״ש (וע״ש במהרש״א). וואס די שם ווייזט דאך אויף דעם אז מ׳קען טאקע נישט משיג אמתת מציאותו ומהותו וכנ״ל.

***

לגבי די סימיולשעיאן ארגומענט איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען צום גמרא בסנהדרין סה: אמר רבא אי בעו צדיקי ברו עלמא שנאמר (ישעיהו נט ב) כי אם עונותיכם היו מבדילים ביניכם לבין אלקיכם ע"ש. והיינו, אז ווען דאס מענטשהייט קומט צו צו מדריגת אלקות בחכמה ובהתנהגות, וואס דאס איז די שפיץ פון "צדיקי", קענען זיי בורא זיין עולמות דורך סימיולעישאנס.

ובנוגע דעם אז דאס דארף צושטאנד קומען דורך א העכערע ציוויליזאציע אויפ׳ן קאַרדאַשׁעוו סקעיל, איז די געדאנק אז זיי גייען לכאורה נוצן דערפאר א מאַטריאָשקאַ מח קאמפּיוטער. דאס איז א ‏קאמפּיוטער וואס איז א דייסאן ספער. והיינו, אז מ׳נעמט ארום א גאנצע שטערן מיט א קאמפּיוטער, וואס די ענערגיע פונעם זון/שטערן געבט די כח פאר׳ן קאמפּיוטער. און ארום דעם איז דא נאך א לעיער, וואס דאס נוצט די היץ וואס די פריערדיגע לעיער געבט ארויס (עפ״י דאס צווייטע געזעץ פון טערמאדינאמיקס) צו געבן כח פאר׳ן צווייטן לעיער וואס איז ווייטער א קאמפּיוטער. וכן הלאה והלאה. (און די מאטעריאל פון אט די מאַטריאָשקאַ מח קאמפּיוטער קען זיין פון ״קאמפּיוטראָניאם״, וועלכעס איז א חומר וואס די עדווענסד ציוויליזאציעס קענען מאכן, וואס איז די מערסטע עפישענט פאר קאמפּיוטעישאנס; אסאך מער ווי סיליקאן וכדומה.) (דער שרייבער טשארלס סטראס שרייבט אין זיין סייענס-פיקשאן בוך אקסעלעראַנדאָ, אז צום סוף ווערט יעדעס שטערן פון א סאלאר סיסטעם פארוואנדעלטאין צו א מאַטריאָשקאַ מח סארט קאמפּיוטער. און ווי דר. ראַבּערט בּרעדבּורי שרייבט, קען דאס זיין א לעזונג צום פערמי פּאראדאקס: די צייט אפשניט וואס א טעכנאלאגישע ציוויליזאציע קאמיוניקירט ביז אלעס ווערט געפירט דורך די מאַטריאָשׁקאַ מח סוּפּערקאמפּיוטער וואס זיי בויען, איז נישט לאנג. זיי קומען שוין צו צו ווי זיי אליין לעבן גאר לאנג און זענען נאר אינטרעסירט אין שטארקע אינפארמאציע פּראַסעסינג. וכמובן קען געהעריגע לעבן נישט זיין אויף די פּלאנעטן אין דעם סיסטעם איינמאל מ׳נעמט ארום און באדעקט איר זון מיט א מאַטריאָשׁקאַ מח.)

ולפי״ז קען דאס אפשר זיין א רמז בהמימרא של ר״ל בנדרים ח: אז לע״ל הקב״ה מוציא חמה מנרתיקה צדיקים מתרפאין בה ורשעים נידונין בה וכו׳ ע״ש. והיינו, אז ווען/אויב מ׳קומט צו צו א העכערע לעוועל פון ידיעה און ציוויליזאציע, ״צידקות״ ו״צדיקים״, דאן קענען זיי נוצן דעם חמה צו טאקע סימיולעיטן און שאפן אנדערע וועלטן ועולמות, דורכ׳ן דאס נוצן פאר א מאַטריאָשקאַ מח קאמפּיוטער. וואס די קאמפּיוטער אליינס קען זיי העלפן בסתם אויף טיפערע דעת.

***

דר. וויליאם לעין קרעיג טענה׳ט אז פאר אויפגעוואוזענע פאקטן ממש וכדומה, קען א מענטש טאקע נישט וועהלן בבחירתו וואס צו גלייבן. אבער לגבי זאכן וואס קענען זיין אזוי צי אזוי מער-ווייניגער בשווה, קען א מענטש יא. ועיין בדברי הרב דר. י״ד סאלאווייטשיק.

***

ולגבי דעם אז בע״ח׳ס קאַנשׁעסנעס קען זיין בתענוג כעין אויף א סייקעדעליק טריפּ כל חייהם, אפגעזעהן פון וואס ווערט געטוהן צו זיי און ווי זייערע אינסטינקטס ארבעטן, איז אינטרעסאנט צוצוברענגען דאס וואס דער רמב״ם שרייבט במו״נ ח״א פע״ג:

שאם ידעת הנפש וכוחותיה והתאמת לך בה כל דבר לפי אמיתת מציאותו, הנה תדע כי הדמיון נמצא לרוב בעלי החיים (אמנם בעלי החיים השלמים כולם, רצוני לומר אשר להם לב, מציאות הדמיון להם מבואר), ושהאדם לא הובדל בדמיון.

עס איז נאר כח השכל וואס דער מין האדם איז מובדל מבע״ח. (ועיין בשמונה פרקים פ״א.)

און די סייקעדעליק הנאה ותענוג קומט (לכאורה) פון דאס סאָפּרעסן חלק השכל און נאר ארויסברענגען דעם חלק המדמה.

[מי אני]

לגבי דעם אז דאס אז בע"ח האבן (לכאורה) א נידעריגערע לעוועל פון קאַנשׁעסנעס, באדייט דאס אז זיי האבן מער תענוג וכעין א סייקעדעליק סטעיט (אזוי ווי תינוקות), איז מערקווידיג צוצוצייכענען די שטודיע וועלכע שטעלט פאר א ניוראלאגישע מאדעל, אז ווי מער ענטראפּי די מח האט, והיינו נידעריגערע לעוועלס פון קאַנשׁעסנעס און אינטעלידזשענס וואס אט דאס איז דאך מער אומ'סדר, אלס מער איז מען אין א סייקעדעליק סטעיט; אט דאס איז וואס סייקעדעליקס ברענגען צו דעם מענטש צו במוחו (דורכ׳ן נידערן די אקטיוויטעט און קשרים מיט׳ן מיִדיִעל טעמפּאָרעל לוֺיבּ און דעם דיפאָלט מוֺיד נעטווארק/DMN ראיאן אינעם מח, וועלכע נעמט אויף דאס מערסטע ענערגיע, און דארט איז לכאורה דעם פרוידיען איִגאָ און דאס ״זעלבסט״). און דאס איז דאך (עכ"פ בדרך כלל) א סטעיט פון הויך תענוג. ווי זיי שרייבן:

This article takes the view that the mind has evolved (via secondary consciousness upheld by the ego) to process the environment as precisely as possible by finessing its representations of the world so that surprise and uncertainty (i.e., entropy) are minimized. This process depends on the ability of the brain to organize into coherent, hierarchically-structured systems (Bassett et al., 2008; Friston, 2010), critically poised between order and disorder (Friston et al., 2012b; Schwartenbeck et al., 2013). In contrast, in primary states, cognition is less meticulous in its sampling of the external world and is instead easily biased by emotion, e.g., wishes and anxieties

The phenomenon of “magical thinking” (Frazer, 1900; Subbotskii, 2010; Hutson, 2012) is a potential product of primary consciousness. (A style of cognition in which causal relationships between phenomena are assumed despite an absence of supportive scientific evidence. Examples include superstition, and metaphysical beliefs. Crucially, such beliefs usually honor an emotional sentiment such as a wish (or fear) that something is true.) Magical thinking is a style of cognition in which supernatural interpretations of phenomena are made. Magical thinking is more likely in situations of high uncertainty because there is a greater opportunity for dreaming up explanations that lack an evidence base (Friston, 2010). Wishful beliefs are a classic product of magical thinking because they interpret the world according to what an individual wants to be true (in Freudian terms, they adhere to the pleasure principle). Wishful inferences are quick-fixes that reduce uncertainty but via simplistic explanations that satisfy fancies or desires before careful reason. Another example of magical thinking is paranoia; in this case, an individual jumps to negative conclusions about a situation, even in the face of contradictory evidence, because to do so effectively suspends uncertainty while providing some narcissistic satisfaction. The popularity of magical thinking also suggests that there is some enjoyment in uncertainty, perhaps because it promotes imaginative and creative thinking — and that this is associated with positive affect

According to the entropic brain hypothesis, just as normally robust principles about the brain lose definition in primary states, so confidence is lost in “how the world is” and “who one is” as a personality

IMG_7678.jpeg

ולכן איז טאקע הרמז אז די קללה ויללה בא על האדם כשאכל מעץ הדעת - ווען ער איז צוגעקומען לכלל דעת און ווייניגער ענטראפּי במוחו, איז ער צוגעקומען לכלל מכאוב. (און ווי זיי ברענגען צו פון פרויד, איז די קאַנשׁעסנעס פון די אור-עלטערן פונעם מין האדם געווען כמו בחלום.)

זיי זאגן אויך אז ביים מין האדם איז מקודם במוחם טאקע געווען מער ענטראפּי ווי ביי בע״ח, און ערשט דערנאך טוהט דאס זייער מח סאָפּרעסן. ונמצא מזה אז בע״ח זענען נישט אין א סייקעדעליק סטעיט ווי מענטשן וועלכע זענען אונטער דעם איינפלוס.

און מ׳קען אפשר זאגן א רמז דערין אז וויבאלד מ׳טרעפט (ב״ק קב.) אז אין סדר למשנה (בתרי מסכתות כששנה אותם מעיקרא) ע״ש, איז לכן (ב״ב עט.) אמר רב דימי א"ר יונתן כל הפורש עצמו מדברי תורה נופל בגיהנום ע״ש. ווייל ביי תורה טרעפט מען דעם געדאנק פון ענטראפּי ואי-סדר, אשר מאי-סדר בא הענין של תענוג הסייקעדעליקס. (ולאידך גיסא אז א ״שלעכטע טריפּ״ איז דאס גיהנום, איז די רמז בהפסוק, איוב י כב, ארץ עפתה כמו אופל צלמות ״ולא סדרים״ ותופע כמו אופל. וואס ״צלמות״ איז דאך הגיהנום כדאיתא בעירובין יט.)

ולגבי דעם אז ״ג-ט״ קען זיין די געדאנק פונעם ״קאלעקטיוו אָנקאַנשׁעסנעס״, שרייבן זיי:

IMG_7680.jpeg

זיי ענדיגן צו מיט די מימרא פון קארל יונג:

Man’s worst sin is unconsciousness

ואולי איז עס די פארלוסט דערפון פונעם זיין ביי די סטעיט ווען ממש ביים באוואוסטזיין. ועיין כאן בדבריו.

***

לגבי דעם געדאנק פון משווה זיין דעם קאנצעפּט פון ״ג-ט״ מיט ״אַיִן הגמור״ (וועלכעס א מענטש קען פונקט אזוי נישט משיג זיין), ברענגט דאס דער קאמיקער פּיִט האָלמס ארויס (מיט אָווערסימפּליפיקעישאן) ע״י הומאר.

***

‏ווערנער הייזענבערג האט צוגעברענגט פון ניעלס בּאָהר:

I feel very much like Dirac: the idea of a personal God is foreign to me. But we ought to remember that religion uses language in quite a different way from science. The language of religion is more closely related to the language of poetry than to the language of science. True, we are inclined to think that science deals with information about objective facts, and poetry with subjective feelings. Hence we conclude that if religion does indeed deal with objective truths, it ought to adopt the same criteria of truth as science. But I myself find the division of the world into an objective and a subjective side much too arbitrary. The fact that religions through the ages have spoken in images, parables, and paradoxes means simply that there are no other ways of grasping the reality to which they refer. But that does not mean that it is not a genuine reality. And splitting this reality into an objective and a subjective side won't get us very far

[מי אני]

דר. מיכה יוסף בארדיטשעבסקי ברענגט צו פון זלמן עפשטיין:

״היהדות ההיסטורית אינה דת” – הוא אומר באחד ממאמריו האחרונים – “יהדות של לכתחילה ויהדות של בדיעבד” (ב“השילוח”) – “היא אינה אמונה במובן הדוֹגמַטי המצוּמצם; היהדות היא העממיוּת של עם ישראל, היא הצורה המיוחדת של חיי הרוח והמוסר, שנסתגלה לעם ישראל בתור קנין עצמי יסודי”. ועדיין אין אָנוּ יודעים, איזו היא הצורה המיוחדת, האם עמוס או תורת־כוהנים, ישעיהו או עזרא, ד' אמות של הלכה או – הזוהר…

‎“צריכים אנו להבחין – הוא אומר במאמרו “היהודים והיהדות” (שם) – שלא הרי אלהי ישראל של דויד בן ישי כאלהי ישראל של עקיבא בן יוסף, ומאלהי ישראל של האחרון עד אלהי ישראל של משה בן מימון בודאי גם כן רב המרחק; ובהגיענו אחר־כך למשה בן מנחם ולנחמן קרוֹכמַל – עוד יגדל המרחק יותר ויותר. אבל במרכז החיים הישראליים הלאומיים עמד תמיד בעיני גדולי האומה הנקוּבים בשמותיהם ואף בעיני האומה עצמה, שקיבלה מהם השפּעה בלא שינוי ובלא תמוּרה – אותו הספר העתיק, יליד הגזע העברי הקדמוני…” והוא שוכח, כי יחד את הספר העתיק הזה הגיעו אלינו עוד ספרים רבים, שעמלו להתישב במקומו וגם התישבו.

ועיין לעיל.

***

דר. פּראַנאַי סאַנקלעטשאַ שרייבט:

The basic idea of analytic philosophy when it was first propagated was simple. At its core, it consisted of G. E. Moore’s favourite question. Someone would say something like: ‘Being is indivisible’, and Moore would ask, ‘But what on earth does that mean?’ To put this in more theoretical terms, the big idea behind analytic philosophy was to replace metaphysics with linguistic analysis. Advocates of this ‘linguistic turn’ believed, in Richard Rorty’s words, that ‘philosophical problems are problems which may be solved (or dissolved) either by reforming language, or by understanding more about the language we presently use.’ The way to make progress on the question of God’s existence was not to find more arguments for and against Her existence. Rather, one made progress by investigating what it meant to say ‘God exists

ער שרייבט לגבי לימוד פילאזאפיע בכלליות:

Philosophy.jpg

***

לגבי די געדאנק איבער'ן נוצליכקייט פונעם מו"נ כהיום, שרייבט זלמן עפּשטיין:

בודאי, הרמב“ם עמד על בסיס המדע של זמנו ותקופתו, ואחרי עבור זמן של שמונה מאות שנה אי-אפשר, כי יצירתו של הרמב”ם תשאר בכל כחה והשפעתה של ימיה הראשונים. פני העתים במשך הזמן הארוך הזה כל-כך נשתנו, אפני המחשבה המדעית ותפיסת ההויה כולה קבלו צורה כל-כך חדשה, עד שהאדם המודרני אינו יכול עוד למצוא ביצירתו של הרמב"ם אותו הספוק הרוחני, שמצאו בו הדורות של ימי-הבינים. אך בכל זאת גם היום עוד המונומנט השכלי הכביר הזה מצודד נפשות בכל חסנו ונעמו ועוד היום יש ויש לאיש ישראל מה ללמוד ממנו ובמה להיות מושפע ממנו בהבחנת היהדות בעצם מקורה וכל זרמיה. אמנם איש ישראל בן דורנו אינו יכול להתעכב בצמצום על אותן העמדות, שתפס הפילוסוף, החשבן הגדול, לפני שמונה מאות שנה. בן דורנו יתקדם הלאה ויסול לו שבילים חדשים לבירור אותן הבעיות, שהציג לו המורה הגדול. אבל גישתו של הפילוסוף להבחנת היהדות, אופן ההארה וההסברה של עקרוני היהדות, עמוד-האש של השכל האנושי המבריק, שעל ידו מרים הפילוסוף הנאור את פרוכת המסך של היהדות להסתכל בשפוני טמוני קדשיה ומכמני אוצרותיה הרוחניים, - כל אלה החמודות של הספר הקלאסי הנהדר שמרו עד היום את ערכם הגדול, והספר המפואר עודנו עומד במרכז המחשבה הרוחנית של עם ישראל.

ולגבי שיטתו של פרויד אודות רציחת משרע"ה, שרייבט עפּשטיין:

אחד הפרופיסורים הגרמנים בא בחקירותיו לידי תגלית מעין זו, כי את משה הרגו הכהנים בשיטים על החזיקו בעבודת ה' לפי מושגי הנביאים והתיחסו בשלילה לעבודת הקרבנות, וע”ז יאמר הנביא הושע (ה ב) “ושחטה שטים העמיקו” – אל תקרי “שטים” אלא “שיטים”, והשתא הכתוב המוקשה עולה יפה וגם אחריתו של אדון כל הנביאים התבררה כל צרכה.

ער איז קובל אויף די מבקרי המקרא הקיצונים, וועלכע האבן, לדוגמא, אָנגענומען אז הוי' ‏קומט מעיקרא פון ארץ אדום. וכדומה:

שמעון ברנפלד, בספרו “מבוא לכתבי הקדש”, עשה את התורה לחולין גמורים. את כל קדושתה, את כל אצילותה פשט ממנה. קדשי האומה הם בעיניו כקליפת השום והוא דורך עליהם ברגל גאוה ושם אותם לעפר ואפר. השם “הויה” (יוד, הא, וו, הא) היה תחלה אלהי אדום ורק אח“כ היה לאלהי אברהם, יצחק ויעקב, או לאלהי ישראל. יש השערה, כי בארון ברית ה' היו מונחים צלמי המולך. יהודה היה שייך בראשיתו לשבטי אדום, וכן עוד שבטים לא היו שייכים לשבטי ישראל, ובתוכם גם שבט לוי. ספורי התורה על יעקב ועשו, יהודה ותמר, מכירת יוסף וכו' אינם גם אגדות עממיות, רק יצירות ספרותיות של פייטנים. אין אפילו נדנוד של אפשרות ליחס את התורה, הן בצורתה הנוכחית והן ביסודותיה למשה או לזמנו. אין שום פרשה בתורה, שנאמר עליה, כי היא שייכת למשה. את השבת קבלו בני ישראל מן הכנענים יושבי הארץ. כל אסמכתא של מנהג דתי למאורע יציאת מצרים שייכת לזמן מאוחר. ואם הנביא מיכה מזכיר יציאת מצרים ובלק מלך מואב – אין אלו דברי הנביא אלא הוספה מאוחרת. ספור הכיבוש בספר יהושע ברובו אינו אפילו מסורת אגדה, ורק בדותא בעלמא היא. השיחה של אלהים עם משה במראה הסנה נגמרת “בשיחה בטלה וגסה ובפטפוט דברים”. במובן ידוע נוכל לסמן את אליהו בתור יוצר היהדות. אישיותו של משה, אשר על שמו נקראת התורה, אינה מחוורת בהיסטוריה. היא בעקרה אגדה. אפשר כי לבני שבט הלוי היתה איזו מסורת היסטורית או אגדה ע”ד משה, וזו נתפשטה אח“כ בישראל. אפשר, כי משה היה נביא בא”י כשמואל. כל שלשלת היחוס של הכהנים אחרי אהרן היא זיוף והמציאות אחרי דורם של עזרא ונחמיה. הפסח היה קרבן עממי, אך לא זבח דתי. ברי כי איסור אכילת חמץ נאמר אחרי עזרא ונחמיה, ולאותו הזמן שייכת גם פרשת יציאת מצרים (“החדש הזה”) בספר שמות. ההיסטוריה המקראית נתבססה על יסוד בבלי, ומסדר התורה עשה את ספורי האבות, שבעיקר הם ספורי אגדה או יצירות פיוטיות, היסטוריה והמציא להם סדר כרונולוגי. אליהו הנביא אפשר שהיה מבני אדום, שג"כ עבדו את “הויה”. בכל אופן ספור מעמד הר סיני מאוחר הרבה מספורי אליהו. הספרים שבמקרא לא היו תיכף לכתיבתם קודש, אלא ספרי מקרא לעם, וכל אדם העתיקם לעצמו או לאחרים והוסיף ושינה וגרע לפי רוחו. עיקר ברכת משה לפני מותו נוסד באפרים, בימי ירבעם בן יואש. בדור עזרא ונחמיה נתנה תורה לישראל, אבל לא אותו ספר התורה שבידינו, פרשת קרח, פרשת יום הכפורים ופרשת פסח שייכות לדור אחרי עזרא ונחמיה, אם יש רשימה קדומה “ויהיה בנסוע הארון ויאמר משה”, הנה יחוס המאמר הזה למשה הוא ודאי מזמן מאוחר יותר. מהספור בעגל נראה, כי מחבר הספור לא סבר כי אהרן היה אח למשה, יען אהרן אמר: אל יחר אף אדוני. כל המקראות, שנזכר בהם שם אהרן, אינם מגוף הספר, ורק הוספה מאוחרת הם.

על פי הלקוטים האלה, שנלקחו אות באות מספרו של ברנפלד, אפשר כבר לשפוט, איזו צורה מקבלת אצלו התורה כולה. ובאיזה זלזול באה ההרצאה! ובשדדו מהתורה את כל קדושתה ויציבותה, הנה ברוגז רחם זכר, ומשמיע לנו אגב אורחא במקומות אחדים מספרו, כי המוסר החברותי (ככה הוא מדגיש: החברותי) הוא היצירה המקורית של ישראל ועל ידה זכה להיות עם עולם.

שמעון דובנוב, בספרו “דברי הימים לעם ישראל”, כותב שהאבות אברהם יצחק ויעקב לא היו ולא נבראו. אלה הם רק פרצופים אגדיים בבחינת סמלים של תנועות היסטוריות מסוימות. עיקרי השבטים נתהוו על אדמת כנען, טרם שירדו בני ישראל מצרימה; ולא כל העם ירד, אלא משפחות אחדות בלבד, ויתרן הוסיפו לשבת על גבול כנען. עצם אישיותו של משה, אם כי אינו אגדי, הוא צורה מעשית של מחוקק (כלומר: חקוי. הכותב) בצורתו של המורפי מלך בבל, שחי כמה מאות שנה לפני משה. המורפי מצויר במצבת הזכרון בתבנית אדם המקבל את החקים מידי האל “שמש”, ומשה מתואר כנושא “לוחות העדות” מראש הר סיני מאת האל “הויה”. כאן ושם בולטים דברי אגדה בתיאור הפרטים, אבל עצם הענין ופעולתו – היינו הך. אפשר, שמתוך קורבתו של משה לחותנו, שהיה כהן אלהי סיני, השוכן בראש ההר בעמוד אש וענן, בא משה לידי החלטה לבחר בהר קדוש זה למקום גילוי שכינה.

ב“ספר המתים” המצרי, שנתחבר במאה הט"ז לפני ספירת הנוצרים בערך, אנו מוצאים צד דמיון לעשרת הדברות שבתורה. יתכן, שכתב היתדות היה חכמת סתרים של כהני ישראל, ואולי זוהי כוונת הכתוב: והלוחות מעשה אלהים המה והמכתב מכתב אלהים הוא חרות על הלוחות. אלהי סיני הוא מחובר למקומו ורק עם כיבוש הארץ והתאחזות העם אף “הויה” קובע משכנו בארץ זו. העם ברא את אלהיו בצלמו-הוא.

שלש רגלים נלקחו מפולחן האדמה של הכנענים, ורק הכהנים והנביאים במרוצת הזמן הוסיפו לשלשת הרגלים את ערכם הלאומי. אפילו בחג הפסח עדיין לא היה משום “זכר ליציאת מצרים”, ואפילו מצות בחג זה לא היו אלא כמין סמל לתבואה שנתבכרה ונאפתה בחפזון עוגות מצות. ואם ב“ספר הברית” הקדום (שמות כ"ג) עוד נאמר הטעם ההיסטורי של חג הפסח, “כי בחדש האביב יצאת ממצרים”, אפשר שהוא כאן רק תקון סופרים, כדי להתאים את המנהגים לרוחו של ספר דברים. לחג היסטורי נעשה הפסח רק מימי יאשיהו המלך. לשבת היה בראשונה, לפני תיקון התורה ע“י הכהנים, רק טעם כלכלי גמור. מצות המילה היא מנהג ימים קדומים, כתריס בפני מחלות המין המצויות באקלים החם. וכן ציצית של ארבע כנפות הבגדים והטוטפות על המצח והמזוזות על המשקופים, השתמשו בהן כתריס בפני הרוחות הרעות, ורק אח”כ נהפכו לדברים שבקדושה.

קרובה לודאי היא ההשערה, כי הפרשיות הקדומות שבספר התורה נתחברו בימי דוד ושלמה ועיבודן הספרותי נעשה בסוף הבית הראשון. לשם מלחמה בפולחן העגלים של ירבעם בן נבט נתחבר הספור הקנאי ע“ד עשיית עגל הזהב במדבר והקצף הגדול של משה ואלהים על מעשה רע זה. פרק זה היה יכול להכתב ע”י אחד מסיעתו של הנביא הושע, בעל המשא הנלהב על “עגל שמרון” אשר יהיה לשבבים.

[מי אני]

לגבי דעם געדאנק וואו "אמת" איז ר"ת א'מונה מ'צות ת'ורה, און מ'דארף אלע דריי, ווייל אָן אמונה איז דאס "מת", קען מען זאגן אז דער מהר"ל שרייבט בנתיבות עולם (נתיב האמת פ"א):

ואל יאמר האדם כי אף אם משקר מעט הלא הרוב הוא האמת, שאין הדבר כך כלל רק כאשר סר דבר מעט מן האמת הוא שקר, ולכך אם תסיר האל״ף מן "אמת", אף שהא׳ הוא אחד בלבד, נעשה ממנו "מת" הפך האמת, כי האמת הוא מקוים כמו שיתבאר בסמוך גבי אתרא דשמיה קושטא, ומיד שהוסר דבר מן אמת אין קיום לדבר ההוא והוא מת

ונמצא מזה אז ביי ידיעת ואמונה בהקב"ה, איז דאך אלעמאל דא בהכרח דעם "סר דבר מעט מן האמת", דאי אפשר לעמוד על אמיתת הקב"ה, ונמצא אז עס גייט אלס ביי דעם פעהלן דעם א' פון "אמת".

ער ברענגט דארט אויף ארויס אז וויבאלד הקב"ה איז מוכרח המציאות, משא"כ אלעס אנדערש איז נאר אפשרי, איז ער דער עיקר "אמת".

***

‏דא רעדט דר. קלעי ראַוּטלעדזש איבער מיני אטעאיסטן און וויאזוי עס זענען דאך דא השוואות צווישן וויאזוי זיי און טעאיסטן טראכטן, אין טערמינען פון אובערנאטורליכע מאדעלן איבער די וועלט.

‏דא זאגט דר. ניעל דיגרעס-טייסאן אז די איינציגסטע ״איסט״ ער איז (און מ׳זאל זיין) איז א ״סייענטיסט״; אָן די בּעגעדזש פון אנדערע פילאזאפיעס כגון ״אטעאיסט״ או ״טעאיסט״. (ולכאורה להוציא ג״כ מסייענטיזם.)

***

לגבי בּיהעיוויאריזם אין דעם אלעס, איז איטרעסאנט צו באמערקן אז די אקאדעמישע פאפיר ברענגט ארויס אז דער רמב"ם, אין זיין הקדמה צו פ' חלק, נוצט די געדאנק פון פּאזיטיווע ריענפארסמענט.

***

עס איז באקאנט אז פּאנטעאיזם איז די דאקטרין אז ״נאטור = ג-ט״ והיא הוא, זיי זענען איינס און דאס זעלבע. פּאנדעאיזם איז די דאקטרין אז בעת הבריאה האט זיך ג-ט מבטל געווען בתוך הבריאה און דערנאך איז היא הוא. דא האב איך צוגעברענגט לגבי דעם ״טויט פון גאט״ געדאנק:

אז מ׳דערמאנט די געדאנק אז עס איז נמנע אף מהא-ל צו באגיין זעלבסטמארד און זיך אליינס פארטיליגן, האב איך אויבן צוגעברענגט דעם רמב״ם במו״נ ח״ג פט״ו אז לדידן איז דאס אז ג-ט זאל זיך מגשם זיין אויך מכּתּ הנמנעות משא״כ להנוצרים איז עס נישט נמנע, און איז דאך א חלק פון זייער גלויבונג בישו. איז מיר געווען אינטרעסאנט צו זעהן אז דער קריסטליכער טעאלאג דר. טאמאס אלטיזער האט געהאלטן, און גאר פון א קריסטליכער טעאלאגישע פּערספּעקטיוו, אז גאט האט זיך ממש און ליטעראל זעלבסט-פארטיליגט ביי הריגת ישו, וואס דאן איז גאט געווארן פשוט איינס מיט נאטור כשפינאזע און נישט מער. און דאס איז נישט אין א מעטאפרישן זין אזוי ווי מאמרו של ניטשע, נאר ממש. און ווי ער שרייבט:

To confess the death of God is to speak of an actual and real event, not perhaps an event occurring in a single moment of time or history, but notwithstanding this reservation an event that has actually happened both in a cosmic and in a historical sense

‏(דאס דערמאנט א משהו פון הרב דר. מיכאל אברהם׳ס שיטה אז בהעבר איז טאקע געווען א התערבות מהאלקים בהעולם, אבער כהיום האט זיך ג-ט אפגעזאגט דערפון זייענדיג אז דאס מענטשהייט דארף שוין צו זיין גענוג מעטשור זיך אליינס אַן עצה צו געבן לפי חקי הטבע המנהלים את העולם.)

לויט דער רמב״ם וקהל מאמיני ישראל איז אזא זאך מכּתּ הנמנעות אף להא-ל. ביי די נוצרים, וואס דארפן צוקומען צו הגשמה בתוך דתיהן ואמונתן, קען אויסקומען אז זיי זאלן אָננעמען אז דאס איז יא מכּתּ האפשרי פאר א כל יכול המחוייב המציאות.

דער דייטשער פילאזאף פיליפ בּאַץ/מיינלאנדער האט דאס גענוצט, עכ״פ אלס משל, לגבי די בריאה. והיינו, אז די בריאה על הכלל ציהט ווי מער זיך מדמה זיין לְקוֺנָהּ מיט דעם און זוכט צוצוקומען לאַיִן, אזוי ווי ״גאט״ וואס איז געווארן, אדער ווערט צוביסלעך, ״אַיִן״ דורך די בריאה, וועלכע גייט אויך צוביסלעך ‏אהין לאַיִן. דאס טויט ואפס איז דאס שטרעבונג פונעם לעבן און היקום כולה, און וואו זי זוכט אָנצוקומען.

דאס גייט אין איינקלאנג מיט וואס אַרטור שׁאָפּענהאַוּער, וועלכער איז געווען א שטארקער איינפלוס אויף מיינלאנדער, האט געזאגט אז דער מענטש פיהלט דאס בעסטע ווען ער איז קרוב למיתה ואַיִן, והיינו פאר ער שלאפט איין (וואס דאס איז דאך אחד מששים במיתה כבברכות נז:). וויבאלד דאס איז די ״רצון״ פון היקום כולה. דאס איז תכלית הבריאה - דאס איז וואס ג-ט האט ״געוואלט״ און איז די סיבה פארוואס ער האט באשאפען די וועלט; ווייל אנדערש איז עס מן הנמנע פאר אים אָנצוקומען צו די מטרה.

ועיין כאן איבער די לאגיק וכו׳ פון מיינלאנדער׳ס שיטה.

‏מיינלאנדער איז געווען א נאה דורש ונאה מקיים דערין, און ער האט זיך אליינס געהאנגען, נאכ'ן דרוקן זיין בוך.

[מי אני]

די טיעפע (מיני)סעריע מרת. דעיוויס (פון דעימאן לינדעלאף), רירט אָן, צווישן אסאך אנדערע, אויף די געדאנק פון וויאזוי יעוד האנושי וואלט אויסגעקוקט אויב א גאר גאר אַמנישיענט פארגעשריטענע AI וואלט ארויסגעהאט פונקטליך פונקטליך יעדעס מענטש, אים געגעבן אלעס וואס ער וויל און דארף, און קאמפּליצירטערהייט אים געשיקט אויף ריין קוועסטס און געימס געאייגענט פאר אים (און די קאמפּלעקסיטי דערין ווי אזוי עס איז זיך מקשר צו אנדערע מעעטש׳ן געימס, און אלעס למען איר אַבּיעקטיווע מטרה). עס רירט אויך אָן אויף די געדאנק פון ווי א גאט וואלט ל״ד געוואלט זיין לעולם, ווי אויך אויף הרב דר. מיכאל אברהם׳ס געדאנק פון די צורך פאר׳ן מענטשהייט פון (א) ג-ט׳ס התערבות בהעולם למען המענטשהייט (בנוסף סתם אזוי צו וויאזוי דאס מענטשהייט אינעם דור איז תלוי בטעכנאלאגיע אזוי ווי איר גאט וואס טראכט און טוהט פאר איר). ווי אויך אויף די געדאנק אז די ווערד וואס א זאך ומטרה האט, איז ווייל מענטשן מאכן אפ אז די מטרה האט א ווערד. (ווי אויך רירט דאס אָן אויף די שאלה צי דער מענטש וואלט דוקא געוואלט חיי נצחיים ווען ער איז טאקע שוין פריי מדאגות הצרכיים.) ובכלל רירט דאס אָן ווי א קאמפּיוטער גאט קען אפירקומען בטעות. און אונזער עתיד מיט AI, וועלכע קען זיין אביסל א דיסטאָפּיא ואפילו טאמער די קשר דערמיט איז באופן פּאזיטיוו.

די סעריע איז אויך שטארק אַבּסורדיסט, אבער בכוונה און גאר גוט געמאכט; עס איז לגמרי סעלף-עוועיר דערפון (און סעלף-עוועירנעס איז אליינס א טרויׂפּ לגבי AI). ולכאורה אויף טאקע ארויסצוברענגען אט דעם ״לוּדיק עטיטוּד״ וואס ליגט אונטער דאס׳ן זיך אונטערנעמען צו שפילן א געים - וואו מ׳איז בהדיא בוחר צו בייקומען מניעות לפי געזעצן וואס מ׳איז מסכים צו, כדי אָנצוקומען צו א מטרה וואס מ׳דארף נישט און מ׳וואלט ווען געקענט אָנקומען אסאך גרינגער ווען נישט די אייגן-מסכים געווען מניעות. (און דאס קען זיין דאס גאנצע לעבן על הכלל.)

‏עס איז א געוואלדיגע געוואלדיגע טיעפע און לעיערד שׁוֺי. ענליך צו די געוואלדיגע לאָסט/פארלוירן סעריע פון לינדעלאף, אבער אויף סטערוידס. קריעיטיוו גאונות! עס דערמאנט אויך א משהו פון דוד פינטשער׳ס די געים פילם, נאר נאך טיפער און קאמפּליצירטער.

ואגב, די געדאנק זיי געבן צו ישו הנוצרי, וואלט ווען געדארפט גאר אויפרעגן די נוצרים.

IMG_7776.jpeg

ובזה אז אי-הגשמת הא-ל האט צו טוהן מיט דעם אז ער איז געווען כביכול נדמה לזכר, איז טאקע מערקווידיג ווי זיי געבן א פעמינין געדאנק צו דעם AI (וואס איז סתם אזוי די קול מ'געבט דאס בדרך כלל בימינו), וואס איז כעין ווי א "גאט" צום מענטשהייט מיט'ן האבן מסדר געווען אירע פראבלעמען און איז זיי מנהיג. דאס רירט אויך אָן אויף דעם צי אויב פרויען וואלטן געפירט דאס געזעלשאפט, צי עס וואלט געווען רואיגער - וכעין דאס אָנפאנג פונעם פוריאָסאַ פילם.

גאר שטארק מומלץ!

עס האט אביסל פּאראלעלן צו אלעקס גאַרלאַנד'ס דעווס מיניסעריע, ווי אויך די פּערזאן פון אינטערעסט סעריע פון יונתן נאָלען (קריסטאפער'ס ברודער).

און אז מ׳רעדט פון דאס אַבּסורדיסט גאנער, איז די נעטפליקס סעריע פון ‏דניאל האנדלער׳ס בוך סעריע לעמאני סניקעט׳ס ״א סעריע פון נעבעכ׳דיגע פאסירונגען״, און אויך די פילם פון בּרעד סילבּערלינג, מומלץ. עס האט אויך א שייכות מיט רעליגיעזע טעמעס, ובפרט בזה וואס דער פייטן טשארלס בּאָדעלעיר האט געזאגט, ״די גרעסטע טריק פונעם שטן, איז צו מאכן מענטשן גלייבן אז ער עקזיסטירט נישט.״

***

דער פראנצויזישער פילאזאף דזשילס דעלוּז האט געהאט געשריבן אז "ג-ט איז א לאַבּסטער". די געדאנק זיינער דערין איז געווען (מער-ווייניגער) אז עס איז דא צוויי קעגנזייטיגע געדאנקען דערין: ווי די יקום, "ג-ט", איז אַן אחדות הגמור של הכל, און ווי דאס/ער איז אבער אינדיווידועיטעד אין די פרטיות'דיגע חלקים פון די יקום. וממילא איז די געדאנק פארכאפט אין די צוויי פּינסערס פונעם לאַבּסטער. ווי דר. דזשאן פּראטעווי איז דאס מסביר (באריכות), איז דאס איז מקושר צום בליק איבער מהו "הטבע" (ומטרתה), ובהגדרת "אָרגעניזם". (דאס רירט שוין אָן צום געדאנק פון פּאנטעאיזם.):

The key for understanding how the organism is the judgement of God for Aristotle, Kant and Deleuze is to unearth the connections in their thought of biology, theology and politics. In a word, to think nature. But nature is conceived differently in the three thinkers, and thus so will God be, for the question of God is inextricably linked to the question of nature. For Aristotle, nature is unidirectional: it is oriented to the best, to self-direction, autarkeia. Deviation from this natural striving for self-direction is unnatural: it is monstrosity, femininity, slavishness. Thus for Aristotle, the god, the most perfectly realised instance of self-direction, is the prime mover of cosmic locomotion and its lesser analogue, species reproduction, and is also the model for organismic unity. For Kant, nature is the field in which mechanism and purposiveness must be reconciled via the thought of an architect God. For Kant, God is the architect whom we must presuppose to understand the self-organising unity of part and whole in nature and in the organism. For Deleuze, nature is the abstract machine of stratification and destratification, or, in another formulation, coding/overcoding/decoding. There is a double direction to Deleuzean nature, towards unity and towards dispersion, towards capture and towards escape. For Deleuze, however, God is a lobster, the double-pincered abstract machine of natural stratification, and thus part, but only part, of nature. It is precisely this restriction of God to a part of nature that constitutes Deleuze’s break with the tradition represented by Aristotle and Kant, and that enables his critical stance (in the technical sense of critique as separation of the discourse of production from the discourse of products) towards the theo-bio-politics of the organism as judgement of God

ולגבי סיידקעדעליקס ונבואה, האט דער פראנצויזישער פילאזאף זשאן-פּאָל סאַרטרע טאקע געזעהן שרעקעדיגע לאַבּסטערס אויף א שלעכטע טריפּ ער האט געהאט אויף מעסקאליִן.

***

איך האב געקלערט אז דער אלשיך הק' שרייבט (פ' שלח), בשם ספר לבנת הספיר, אז דאס וואס די גמרא זאגט (ר"ה יז:) לגבי די יג מדות אז "כל זמן שישראל חוטאין יעשו לפני כסדר הזה ואני מוחל להם", אז דאס איז להורות אז עס איז נישט גענוג דאס "זאגן" די מדות, נאר עס פעהלט אויס אז דער מענטש זאל זיי "טוהן" ע"ש. דער פנים יפות (פ' כי תשא) שרייבט אז דאס וואס איינע פון די מדות איז "א-ל" ווייזט אויף דעם אז עס איז גענוג דאס זיי "זאגן", וויבאלד מ'קען דאך דאס נישט "טוהן", והיינו "א-ל הורית לנו לומר שלש עשרה". אבער ער פרעגט דערויף אז מ'זעהט דאך (מגילה יט:) אז יעקב אבינו איז יא צוגעקומען צו מדריגת "א-ל", ונמצא מזה אז עס איז נישט קיין ראיה ע"ש. (ועיין בלב אהרן פ' בלק, שהביא ראיה מהא דשם הוי' ב"ה נחשבת כמדה, כדאיתא שם בר"ה בתוד"ה שלש בשם הר"ת, וזה בוודאי אי אפשר לשום אדם להיעשות, וממילא מוכח שהענין בהמדות הוא לאומרם ע"ש.)

האב איך געקלערט אז דאס איז די רמז בזה לפי ענין האשכול הלז. והיינו, אז די געדאנק פון "א-ל" וכו', איז אויך תלוי בהסכמת בני אדם און אין זייער שפראך מה שהם אומרים וקובעים. און וויבאלד, פון אַן אבּיעקטיווע שטאנדפונקט, איז אבער פאר שפראך אי אפשר לעמוד עליהן "ולאומרן", איז די עיקר טאקע וואס מ'טוהט "במעשה" בּיהעיוויארילי.

***

זעהענדיג די בילד, האב איך געקלערט עפי״ז א קליינע רמז בהגמרא בב״ב עד. תא אחוי לך היכא דנשקי ארעא ורקיעא אהדדי:

IMG_7607.jpeg

והיינו, אז אויב געב איך אריין 1, ״אחד״, אלס אַן אינפּוּט צו די אינווערס טריגאנאמעטריק פאָנקשען [אַרק] פון סיין (אדער אז איך געב ״אַיִן״, 0, אלס אַן אינפּוּט צו די אינווערס טריגאנאמעטריק פאָנקשען פון קאָסיין), גייט דאס ארויסגעבן אלס אַן אַוּטפּוּט 90⁰. וידוע אז די ר״ת פונעם פסוק (תהלים צו יא) י׳שמחו ה׳שמים ו׳תגל ה׳ארץ איז די שם הוי׳ ב״ה. והיינו הרמז אז ווען מ׳דרייט אזא סארט בילד 90⁰, וואס דאס בארונו מען דורך אַן אינפּוּט פון ״אחד״ (אדער ״אַיִן״), דאן קומען זיך צוזאמען בנשיקה השמים והארץ, וואס די צאמקום איז מרמז לשם הוי׳ ב״ה. (און דאס שטייט דארט בב״ב אחרי שהראה לו הטייעא לרבב״ח בלועי דקרח, ופירש הרשב״ם שהיה בר״ח ע״ש. וואס אויף ר״ח ניסן, דעם ראשון שבחדשים, דערמאנט מען דעם פסוק והוא הצירוף של חודש ניסן. והשיר של יום שני, שבו נחלקו השמים והארץ, איז מהבני קרח.)

***

לגבי די עקסטעטיק העלוּסינעטאָרי סטעיט פון נבואה, שרייבט דער רד״ק אויפ׳ן פסוק (שמואל א יט כד) ויפשט גם הוא בגדיו ויתנבא גם הוא לפני שמואל ויפל ערם כל היום ההוא וכל הלילה על כן יאמרו הגם שאול בנביאים:

כי בבא הנבואה על האדם יתבטלו הרגשותיו ויפול האדם, כמו שאומר בבלעם (במדבר כד ד) נופל וגלוי עינים, ואמר בדניאל (י ט) ואני הייתי נרדם על פני ופני ארצה. ופעמים יקרה שיפשט בגדיו מפני רוב ביטול הרגשותיו ומחשבותיו הנפשיות, וישאר בכח השכל לבדו.

***

א וויץ לגבי די ליידיגע סעט:

IMG_7785.jpeg

ובסתם לגבי די קשר בין מאטעמאטיקס לטעאלאגיע:

1.jpg

און ווי אלעס בנאטור איז מאטעמאטיקס:

2.jpg

[מי אני]

לגבי די געדאנק וואו די יצור און ענין פון ״ג-ט״ ציהט לכליון ואַיִן, איז ידוע אז אין קוואנטום פיזיקס ״זוכן״ די פּאַרטיקלס אָנצוקומען צום נידעריגסטן ענערגיע סטעיט וואס עס דערלאזט די קוואנטום פיעלד אין וואו די פּאַרטיקלס געפינען זיך. עס איז יתכן אז פּאַרטיקלס זאלן זיך געפינען אין א נידעריגן ענערגיע בתוך דעם פיעלד, אבער עס איז שייך נאך נידעריגער; זיי זענען אין א פאלשע וועקיום. די פּאַרטיקלס דארפן אבער האבן מער ענערגיע אריבערצוגיין אזא סארט בּעריער אָנצוקומען צום נאך נידעריגערן ענערגיע סטעיט וואו זיי קענען ליגן. עס קען זיך אבער מאכן דורך די פענאמענאן פון קוואנטום טאָנעלינג, אז א פּאַרטיקל זאל דורכגיין די בּעריער. איינמאל דאס פּאסירט, וואס דאס רופט זיך פאלשע וועקיום דיקעי, וועט די בּאָבּל פון א מער סטאבּילן ענערגיע סטעיט זיך נעמען פאאשפרייטן און איבערנעמען די פאלשע וועקיום ביי די שנעלקייט פון ליכטיגקייט.

IMG_7800.jpeg

עס איז יתכן אז די היגס פיעלד, וואס דערינען זענען די פּאַרטיקלס וועלכע געבן מאסע און דערלאזן די יקום ווי אונז ווייסן זי, איז אין אזא סארט פאלשע וועקיום. ולכן, איז בעצם שייך אז דאס זאל דיקעיען צו א מער סטעיבּל סטעיט, וואס דאס וועט חרוב מאכן די יקום.

IMG_8527.gif

ולפי דעם אז די גאנצע יקום ציהלט צו אַיִן, קען מען אולי זאגן א רמז בברכות לב.

מבלתי יכולת ה' (במדבר יד טז) יכול ה' מיבעי ליה אמר רבי אלעזר אמר משה לפני הקב"ה רבש"ע עכשיו יאמרו אומות העולם תשש כחו כנקבה ואינו יכול להציל

ואולם חי אני (שם שם כא) אמר רבא אמר רב יצחק מלמד שאמר לו הקדוש ב"ה למשה משה החייתני בדבריך

והיינו, אז טאמער איז דא א תשישת ״כח״, עס גייט צו א קלענערע ענערגיע/״כח״ סטעיט, דאן איז דאס מת היפך ״חיים״. ווען עס איז (ויקרא כו כ) ותם לריק כחכם, דאן איז, ולא תתן ארצכם.

ולגבי דעם אז שם ״אהי-ה״, וועלכע ווייזט אויף אמיתת מציאותו און ההוה של היקום, איז ביסודו מספר ״אך״ שהיא מיעוט, קען מען דאס אולי אויך מרמז זיין אינעם פסוק (תהלים לח יא) לבי סחרחר עזבני כחי. והיינו, ווייל ארום די אותיות ״לב״, ״לבי סחרחר״, זענען די אותיות ״אך״ הקודמות לאותיות ״לב״, וואס ״אך״ איז די שורש פון ענין שם ״אהי-ה״ ומציאות כנ״ל. און די ״אך״ קען אולי מרמז זיין צום ציהל פון מיעוט ואפסה, וואס דאס קען געשעהן דורך ״עזבני כחי״, ביי א פאלשע וועקיום דיקעי און וואו עס גייט צו א ווייניגער ענערגיע/״כח״ סטעיט. ״וחזקני״ נא ״אך״ הפעם הזה (שופטים טז כח).

ואולי קען מען מיט דעם אויך טייטשן (תהלים כט ד) קול ה׳ בכח. ווייל די גמרא זאגט בברכות כח: אז די שמונ״ע ברכות זענען קעגן די אכצן אזכרות במזמור כט בתהלים ע״ש. ונמצא מזה אז די זיבעטע אזכרה אין די מזמור, קול ה׳ בכח, איז קעגן די זיבעטע ברכה של שמונ״ע, וואס דאס איז ברכת הגאולה, וועלכע ווייזט טאקע אויף עסכאטאלאגיע ואחרית הימים; ביז אהין שטייט די יקום אויף דעם אז די היגס פיעלד איז אין א העכערן ״כח״ סטעיט.

‏ועיין כאן וואו כ׳האב צוגעברענגט פון דר. פרענק ווילטשעק אז, פון א פיזיקס פּערספּעקטיוו, קען ״אַיִן״ אליינס זיין אַן אומסטאבּילע קוואנטום סטעיט. ‏ועיין בדברי דר. וויקטאר סטענגער אז די דיפאָלט קען טאקע זיין מציאות, און עס פעהלט אויס פעולות צו ברענגען צו אַיִן.

***

לגבי דעם געדאנק פונעם רמב״ם במו״נ ח״א פנ״ט, אז יתרון החכם איז דאס וואס ער פארשטייט אלס מער תוארים וכו׳ שולל צו זיין פון הקב״ה און פארוואס, שרייבט דער מקור מים חיים ענליך מהבעש״ט בפ׳ נח:

עוד ביאר כי תכלית הידיעה שלא נדע, אמנם יש שני סוגי שלא נדע, אחד שאינו נכנס מיד לחקור ולידע מאחר דאי אפשר לידע, שני שחוקר ודורש עד שידע שאי אפשר לידע, וההפרש בין זה לזה, על דרך משל, שני בני אדם שרוצין לידע את המלך, ואחד נכנס בחדרי המלך ונהנה מאוצרות והיכלי המלך, ואחר כך לא יוכל לידע את המלך, והשני אמר מאחר שאי אפשר לידע את המלך לא נכנס כלל בחדרי המלך, ולא נודע לו כלום, ובזה יובן, ודאי בשניהם משני הסוגים הנ"ל אותי עזבו מלידע לפי שאי אפשר לידע, מכל מקום הלואי אותי עזבו מתוך החקירה והידיעה אחר שתורתי שמרו ודברי פי חכם חן, עד כאן לשונו.

[מי אני]

א קשיא וואס איך האב אלעמאל געהאט ביים זעהן די סארט פּאָסט-עפּאַקעליפּטיק פילמס און סעריעס (כגון די 28 טעג שפעטער סעריע, די וואָקינג טויטע טעלעוויזיע סעריע, די מעד מעקס סעריע, און די רעזידענט איִוועל סעריע), איז אז פארוואס ווילן די מענטשן, סיי די פּראטעגאניסטס און סיי די ענטעגאניסטס, לעבן בכלל?! פארוואס ווילן זיי אָנגיין אין אזא מציאות, און זיי שלאגן זיך נאך גאר אָנצוהאלטן מציאותם בה?!

די פילם א שטילע פלאץ: דעם ערשטן טאג איז ממחיש און געבט א שטיקל תירוץ צו די פראגע. אין די פריערדיגע צוויי פילמען אין די סעריע, שטעלט די פרענטשייז אוועק איר עפּאַקעליפּטיק יוּניווערס און סעטינג. דאס איז וואו גאר שטארקע עקסטערע-טערעסטיעל בעלי חיים טורפים זענען אָנגעקומען צו די וועלט. די בע"ח קען מען נישט הרג'ענען, וויבאלד זיי האבן גאר שטארקע נאטורליכע פאנצערס וועלכע קענען ווידערשטיין וואס אימער. די בע"ח זענען גענצליך בלינד, אבער האבן א גאר שטארקע חוש השמיעה (און קענען נישט שווימען). ולכן האבן די מענטשליכע איבערלעבערס זיך אויסגעלערענט צו באגיין גאר שטיל, כדי נישט צו לאזן וויסן די בע"ח וואו זיי זענען און זיי זאלן זיי נישט אטאקירן. אין די פריערדיגע צוויי פילמען, דרייט זיך די מעשה ארום א משפחה איבערלעבערס.

אין די דריטע פילם, וועלכע איז סעט פריער ווען די בע"ח זענען אָנגעקומען צו די וועלט, איז די עיקר פּראטאגעניסט א מיידל וואס הייסט סעם, וועלכע איז שטערבליך קראנק בלי תקוה לרפואה, ועכ"כ אז זי איז אין א האַספּיס. די פילם פאלגט נאך די כאאס וואס פאסירט ווען די בע"ח קומען פלוצים אָן להעולם פון איר פּערספּעקטיוו. עס ברענגט ארויס די יאוש וואס זעצט זיך איין ביי מענטשן, און דאס צאמפאל פון געהעריגע אינפראסטרוקטור, ווען מ'הייבט אָן אנערקענען אז די מצב איז ממש הילפסלאז און דאס (כמעט) אונטערגאנג פון דאס מענטשהייט און ציוויליזאציע מחמתו. און דאס דערקענט זיך וואו די פילם מאכט פיהלן ווי יעצט זענען אלגעמיינע מענטשן אויך אינעם זעלבן מצב ווי איר, וואו מ'ווארט פשוט אויפ'ן טויט מיט גאר ווייניג אויסזיכטן.

די פילם ברענגט דאן ארויס וואו זי האט א מטרה און וויל בלייבן לעבן אויף כדי צו קענען פארזיכן צום לעצטן מאל א פּיצאַ פון א געשעפט פון איר יוגענט. און א באגלייטער אירע גייט אויך מיט דערמיט, זייענדיג אז עס זענען בעצם נישטא קיין סאך אויסזיכטן פאר'ן עתיד, זייענדיג אז די מצב איז וויאזוי עס איז, ובעצם שטייט ער יעצט נישט קיין סאך בעסער ווי איר. דאס האט ארויסגעברענגט צו מיר די געדאנק, אז וואו דאס לעבן און די ציהלן דערין זענען בבירור אַבּסורד, קען דער מענטש מאכן אייגענע ציהלן פון ווערד דערין, פאר וועלכע ער וויל בלייבן ביים לעבן כדי זיי צו ערפילן. און דאס איז די (קאגניטיוו) סיבה פארוואס ער וויל ווייטער אָנגיין - דאס איז די "געים" וואס מ'שפיהלט יעצט.

Day One.jpg

זיי זענען אלע גוטע פילמען און רעקאמענדירט (פאר די וועלכע קענען דערהייבן די סארט האַראַר און סאָספּענס גאנער). עס דערמאנט אויך א משהו פון די מארגן מלחמה, וועלכע איז שוין פון די עקשאן גאנער.

דאס געבט בכלל א טיפערע באדייט צו די כאראקטער דזשיגסאָהּ'ס מימרא, "לא'מיר שפילן א געים."