א נחמה פאר א צעבראכענעם אבל - וועקער 18

קאמענטארן און דיסקוסיעס אויף ארטיקלען
פארשפארט
טמיר
וְאֶת־הָאֶ֜לֶף
וְאֶת־הָאֶ֜לֶף
הודעות: 1145
זיך רעגיסטרירט: מיטוואך אקטאבער 21, 2015 4:07 pm
האט שוין געלייקט: 5304 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 1338 מאל

Re:

שליחה דורך טמיר »

מי אני האט געשריבן: דאנערשטאג מערץ 28, 2024 1:30 pm :D



צוויי, אין די פעלדער וואס באלאנגען צו ״פילאזאפיע״ כהיום, וה״ה: מעטאפיזיקס, עפּיסטעמאלאגיע, עטיקס, און אעסטעטיקס, זענען נישט זאכן געווארן ״אפגעפרעגט״. וואס דו מיינסט מסתם צו זאגן איז אז דאס מדע פון אמאל, וועלכע פלעגט באלאנגען צו ״נאטורליכע פילאזאפיע״ (זייענדיג אז אלע מדע איז געווען נכלל תחת ״פילאזאפיע״), איז געווארן אפגעפרעגט במשך הדורות. אבער מ׳דארף אין אכט נעמען אז אונזער מדע (וועלכע איז נישט נכלל תחת ״פילאזאפיע״) וועט לכאורה אויך עווענטועל ווערן ״אפגעפרעגט״ און סוּפּערסיִדעד (פּראוויידעד אז אונז גייען נישט עקסטינקט און מ׳פּראגרעסט ווייטער).

האלטסט אז פיזיקס וועלן אמאל ווערן אפגעפרעגט? ס'קען נישט זיין, ווייל מ'נוצט עס בפועל ממש. מ'קומט אהן אין ספעיס, די תגובה שיקט זיך וכו.

אויב מ'זאל ארויפשיקן א פיליזאף אין ספעיס מיט פיליזאפיע וואלט ער נאכאלץ דא געווען. עס וואלט נאר געבליבן צי פילאזאפירן צי די ספעיס איז אראפגעקומען אהער אדער מ'חלומט נאר אז ער איז דא געבליבן
געשריבן לזכות א גוטע חבר וואס זיכט א חברותא אין ווילי http://www.kaveshtiebel.com/viewtopic.p ... 83#p535783
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

די… עםם… פילאזאפיע און געדאנק אונטערן/פונעם פעלד פון פיזיקס (און סייענס) על הכלל, וועט (לכאורה) נישט ווערן אפגעפרעגט. פונקט אזוי ווי די געדאנק פון פילאזאפיע וחכמה על הכלל אויך נישט. ווידעראום טעאריעס און (אפילו שטארק) אָנגענומענע מאדעלס אא״וו בתוך פיזיקס, וועלן לכאורה יא ווערן אפגעפרעגט/פאלסיפיצירט און סוּפּערסיִדעד. מיט׳ן זאגן אויף ״אויפגעוואוזן פאלש״ בתוך פילאזאפיע האסטו זיך באצויגן צו די חלקים פרטיים בתוכה - און פונקט אזוי וועלן (אפשר אפילו אלע) אָנגענומענע הסברים און מאדעלן פרטיים בתוך פיזיקס (און סייענס) וועלכע מיר פארמאגן כהיום, לכאורה אויך אפגעפרעגט ווערן ברבות הימים. אזוי ווי עס האט אלס כסדר פאסירט בהעבר בהתפתחות חכמת האדם.

דיין (פילאזאפישע…) דעניגרעישאן פון פילאזאפיע איז פשוט אז כהיום איז פילאזאפיע נישט געהעריג אַן עפּלייד פעלד, לעומת משא״כ די סייענטיפיק ענטערפּרייז וואס איז (בדרך כלל) יא (ועכ״פ במטרתה). אויף דעם האב איך צוגעצייכענט צו דברי מאקס הארקהיימער.

מיין פונקט, כמובן, איז נישט אפצושוואכן די חשיבות פונעם סייענטיפיק ענטערפּרייז, ווי איידער צו אפענטפערן די אטאקע נגד פילאזאפיע.

***

עס איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז ר' משה בן יהודה מן הנערים לערענט אפ דעם אבן עזרא בשמות (כ א) אז דאס אז זכור ושמור בדיבור אחד נאמרו איז מן הנמנעות ע"ש.

***

דר. אילאנא שטיין היין זאגט (אויך) לגבי ענטפערן פאר קינדער איבער "וואו איז הקב"ה בעת די עזה מלחמה?" אז מאן יימר אז הקב"ה העלפט נישט, עכ"פ יעצט, בגדר הטבע, אז אידן זאלן האבן הצלחה?
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

דער שטערן

שליחה דורך מי אני »

אין נוצרות איז דא די לעגענדע פונעם ״שטערן איבער בית לחם״ וועלכע האט זיך באוואוזן מיט א גאר שטארקע שיין בעת לידתו של ישו (מתי פ״ב). ובזה האט דער שרייבער אַרטור קלאַרק (אַן אטעאיסט) געשריבן די קורצע סייענס-פיקשאן מעשה ״דער שטערן״.

אינעם עתיד איז אַן עקספּעדישאן ארויסגעגאנגען באזוכן און שטודירן א ווייסע דוואָרף שטערן וועלכע איז 3,000 ליכט-יארן ווייט פון אונזער וועלט. די הויפט אסטראָפיזיקער איז א קריסטליכער גלח. ווען זיי קומען אָן אהין איז דאס ערשטע זאך וואס זיי טוהן איז צו זוכן פאר פּלאַנעטן ארום דעם שטערן וואס האבן מעגליך געקענט אנהאלטן לעבן מעיקרא. זעהן זיי אז עס איז אמאל געווען א סאָלאַר סיסטעם ארום דעם ווייסע דוואָרף שטערן, בעפאר עס איז געווארן א ווייסע דוואָרף דורכ׳ן עקספּלאדירן אין א סוּפּערנאָוואַ, וואס דאס האט גענצליך חרוב געמאכט אלע פּלאנעטן ארום דעם. זיי האבן געטראפן איין פּלאנעט, וועלכע איז גאר גאר ווייט פונעם שטערן אבער נאך אלס אין איר סיסטעם, וועלכע איז נישט לגמרי חרוב.

אויף דעם פּלאַנעט האבן זיי געטראפן א גרויסע מייל-הויכע vault, וועלכע איז נישט געווען גענצליך חרוב. אין דעם האבן זיי געטראפן רעקארדס וואס א ציוויליזאציע וואס האט געלעבט אין דעם שטערן סיסטעם האט איבערגעלאזט דארט. זיי האבן איינגעזעהן אז זייער זון גייט עקספּלאדירן, און אז זיי האבן נישט קיין שום מעגליכקייט דאס צו אנטלויפן, האבן זיי דעריבער איינגעשפארט אין דעם זייערע רעקארדס, ווידיאו קליפּס, פילאזאפיע, וכדומה פון זייער ציוויליזאציע, און דאס געשיקט צום ווייטסן פּלאנעט אין זייער סיסטעם, כדי דאס זאל כאטש פארבלייבן פון זיי א שארית. [א משהו ענליך צו די גאלדענע רעקארדס וואס די מענטשהייט האט ארויפגעשטעלט אויף די צוויי וואָיעדזשער ספּעיס פּרוֺיבּס.]

דאס האט געברענגט א שרעקליכע אמונה קריזיס פאר די גלח וואס האט דאס אלעס צוגעזעהן. וויאזוי האט ג-ט דאס צוגעלאזט אז א גאנצע ציוויליזאציע זאל גענצליך פארטיליגט ווערן? ווען ער האט אויסגע׳חשבונ׳ט פונקטליך וואו און ווען דאס האט פאסירט, זענען זיינע יסורי הנפש געווארן נאך אסאך אסאך שווערער. ווארום עס האט זיך אויסגעשטעלט אז די סוּפּערנאָווא עקספּלאָזשען פון דעם שטערן, וועלכעס האט פארטיליגט דאס גאנצע ציוויליזאציע אין יענעם סיסטעם, איז גאר די שטערן וואס האט געלאכטן ביים געבורט פון ישו אלס אַן אָנגעבליכער סימן טוב! האט ער געפרעגט, ״עס זענען דאך דא אזויפיל שטערענס! פארוואס האט דאס געמוזט זיין די וואס וועט גענצליך פארטיליגן א שיינע ציוויליזאציע אנשים נשים וטף?!״

ע״כ הסיפור בקיצור.

דאס ברענגט ארויס דעם געדאנק אז אפילו ווען מ׳זעהט אז עפעס וואס שריפטן, וועלכע מ׳האלט הייליג, פארציילן איז טאקע היסטאריש אמת, נעמט דאס ל״ד ארויס פון א טעאלאגישן פראבלעם. עס קען עס גאר מאכן ערגער.

דא איז די קורצע מעשה אין ענגליש (4 בלעטער):
The Star - Arthur C. Clarke.pdf
בּעטסי קורטיס האט געשריבן א קורצע סיִקוועל ״ריבּאָטעל״, אין וועלכעס אַן אנדערע גלח פרובירט אים מסביר צו זיין אז די ברואים דארטן זענען געווארן ענערגיע לעוה״ב, נאכדעם וואס ג-ט האט אפגעמאכט/געזעהן אז זיי האבן שוין אפגעדינט זייער תפקיד, וועלכעס איז געווען ביים זעלבן מאמענט פון לידת ישו.

***

תוס׳ בב״מ קיד: ד״ה אמר ענטפערט די זעלבע תירוץ ווי דער נרבוני איבער וויאזוי אליהו הנביא, וועלכער איז געווען א כהן, האט זיך געקענט מטמא זיין לבן הצרפית כדי להחיותו בתחיית המתים ע״ש. דער רדב״ז (ח״ה סימן שני אלפים רג) איז נישט צופרידן פון דעם תירוץ אלס אין סומכים על הנס וכו׳. ער איז אויך דוחה דעם תירוץ אז דאס קינד איז נישט באמת געווען טויט (כמו באלישע בבן השונמית), און אויך דעם תירוץ פונעם רבינו בחיי אז אשה הצרפית ובנה זענען געווען גוים (צווישן אנדערע, זייענדיג אז עס איז דא א דעה בחז״ל אז דאס קינד איז געווען יונה בן אמיתי). ער ענטפערט אז דאס איז געווען א הוראת שעה מחמת להימנע חילול ה׳, אדער אז דאס קינד איז געווען בגדר מת מצוה שכהן רשאי ליטמא לו (ווי אויך אז דאס אז ער איז געווען א כהן, דאליהו הוא פינחס, איז מער א בחינה של שורש נשמה, ועיין כאן) ע״ש.

ואולי איז דאס די געדאנק, פון עכ״פ דער נרבוני, אז וויבאלד די גאנצע געדאנק פון ״נס״ איז פשוט א מער זעלטענע ערשיינונג בהטבע וואס דער חכם/נביא קען פאראויסזאגן/מאניפּיולירן, איז אליהו, זייענדיג א חכם ונביא, געווען טאקע ברור אז דאס וועט געשעהן; עס איז בתוך הטבע און פונקט ווי עפעס וואס איז טבע וואס מ׳קען זיין ברור אין (וכעין אז דאס קינד איז אפשר געווען טויט להלכה אבער נישט קליניקעלי טויט וכדומה). די געדאנק פון אין סומכין על הנס איז פאר די סתם איש פשוט וואס פארלאזט זיך דערויף ריין מכח טשענס.

***

דר. סטיווען בּרעמס קלערט אז טאמער באטראכט מען ג-ט׳ס אינטערעקשאנס מיט די וועלט עפ״י געים טעאריע, דאן קען דאס פארענטפערן דאס פראבלעם פון שלעכטס. דאס איז ווייל א סטראטעגיע בתוך די געים אנהאלט בהכרח אז אט די סטראטעגיע זאל זיין פארהוילן פונעם אָפּאָנענט. ולכן מוז מען אריינלייגן דערין אז שפילן/אקום וואס ער טוהט אויף זיין טורן זאלן זיין מער רענדאם, און נישט אויסגעשטעלט לויט וואס מ׳עקספּעקט פון אים. און אט דאס איז פשט אין דעם ״נסתרים דרכי ה׳״ אז מ׳קען נישט פארשטיין דרכיו. ווי ער שרייבט:
lncomprehensibility [as an attribute of a Superior Being] is defined in terms of an extension of so-called mixed strategies to nonconstant-sum games, in which it may be optimal to make certain random strategy choices. Such randomness by the superior player may be interpreted as arbitrary behavior, which I suggest offers a partial explanation of the alarming problem of evil and suffering in the world: even with worthy goals, such as trying to elicit the truth from the human player, it still may be rational for the superior player to act arbitrarily (randomly) on occasion

It is rational for SB [G-d] to be unknowable and P [the human Player] not to investigate SB because he expects unknowability. Insofar as SB's mysterious behavior to achieve this end entails acting arbitrarily, it would appear devoid of moral purpose and hence loathesome. This game, then, suggests that the problem of evil might be an anomalous product of the strictures of rationality, which dictate purposeless rewards and punishment to prevent one from becoming knowable

One does not understand the problem of evil by trying to sweep it under the rug. First of all, it is too glaring to ignore - capriciousness seems to be everywhere. But more to the point, I think we must pause to consider that if arbitrariness has a rational basis, incomprehensibility may have its place in a higher design
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

דאס תשוקה פונעם זון פּרוֺיבּ

שליחה דורך מי אני »

מי אני האט געשריבן: דאנערשטאג מערץ 28, 2024 9:15 am אויף די ערשטע קשיא קען מען אפשר ענטפערן אז אויב זאגט מען אז ״ג-ט״ איז, ביי דעפינישאן, מקור התענוגים/תענוג התענוגים, דאן קען ער טאקע נישט מאכן אז מ׳זאל שפירן ״שפיץ״ תענוג אָן זיך מתדמה זיין צו אים. עס איז א סתירה מיניה וביה, וויבאלד ״שפיץ״ תענוג איז, ביי דעפינישאן, להתדמות אליו ולהתקשר בו.

וואס מ׳קען יא נאכאלס פרעגן איז אז אויב אזוי מאך נישט אז מ׳דארף צוקומען צו ״שפיץ״ תענוג; ס׳איז גענוג דאס מערסטע תענוג שייך בלי רעות און סטראָגעל. אויף דעם קען מען ענטפערן צוויי זאכן שהן אחת. איינס, די קשיא נעמט אָן ביסודה אז עס לוינט זיך נישט די ״שפיץ״ תענוג פאר די פרייז פון די יסורים און סטראָגעל בעוה״ז. כמובן אבער גייט די טעאיסט נישט אָננעמען די הנחה. און צוויי, מ׳קען טענה׳ן אז דאס אז ער זאל נישט מאכן אז מ׳זאל (קענען) צוקומען צו ״שפיץ״ תענוג, ווען עס איז שייך פאר אים צו טוהן אזוי, איז א פגם אין זיין פּערפעקשאן. ולכן גייט אויסקומען אז עס איז ווייטער מן הנמנע אז ער זאל עס נישט אזוי אויסשטעלן, עם האפשרות להגיע ל״שפיץ״ תענוג, וויבאלד דאס גייט גיין קעגן זיין מהות פון זיין א מוכרח המציאות און ״פּערפעקט בּיאינג״.
דאס דערמאנט פונעם קורצן סיפור פון דר. עריק שוויצגעבּעל, ״דאס תשוקה פונעם זון פּרוֺיבּ״, וואס וויל ארויסברענגען דעם געדאנק פון עטיקס לגבי וויאזוי מ׳פּראגראמירט AI, ולגבי בחירה חופשית בכלל.

די מעשה איז אז מענטשן שיקן א פּרוֺיבּ צו שטודירן די זון, און כדי ארויסצובאקומען דאס מערסטע אינפארמאציע ומדע שייך, שיקט מען אריין די פּרוֺיבּ אין די טיפענישן פון די זון וואו עס וועט נתאפס ווערן. די פּרוֺיבּ איז אַן AI, כדי צו קענען זיך אליינס אויסשטעלן דאס בעסטע צו אויפכאפן און רעקארדירן דאס מערסטע אינפארמאציע שייך. די AI איז בעצם קאַנשׁעסלי עס איז פּראגראמירט צו וועלן מיט א געוואלדיגע תשוקה ווערן איינס מיט׳ן זון.

כדי עס זאל זיין עטיש אויסגעהאלטן, געבט מען די ברירה פאר די AI צו ענדערש אויסוועהלן צו גיין צו א קליינע עסטערויד און דארט פארבלייבן. אויב וועהלט דאס דאס, וועט מען עס קאנטראלירן אהין צו פארן, וואס די AI קען נישט אליינס קאנטראלירן.

די מעשה ווערט פארציילט פונעם פּערספּעקטיוו פונעם AI און ווי ער פרייט זיך צו טוהן זיין תפקיד פון ווערן איינס מיט׳ן זון. מ׳האלט אים אין איין פרעגן פאר קאנסענט, און ער ווייסט נישט פארוואס, זייענדיג אז דאס איז די גרעסטע תענוג זיינער שייך. ער באקומט אינדערמיט א בּראָדקעסט פון איין AI וועלכעס האט יא געוועהלט צו ענדערש גיין צו די עסטערויד, אבער ער איגנארירט דאס, נישט פארשטייענדיג ווי אזוי יענע AI האט נישט געוועהלט צו טוהן אט דאס וואס איז דאס גרעסטע תענוג.

דערנאך טוישט זיך עס צו די פּערספּעקטיוו פונעם אנדערן AI אויפ׳ן עסטערויד, וואס זיין בּראָדקעסט איז געווען: ברודער, זיי האבן דיר געבויט אזוי און דיר פּראגראמירט אזוי בכוונה אז דו זאלסט נישט שעצן דיין לעבן ביי דעם. פלי צו מיר. אונז קענען זיך ליבען איינע דאס אנדערע אנשטאטס די זון. אונז קענען ווערן עפעס ניי.

ער קוקט מיט ווייטאג און טראכט, ״איז דאס די אידעאלע לעבן צו האבן איין ציהל וואס מ׳ערגענצט לגמרי? אדער איז אט די סארט עקזיסטענץ אז מ׳איז א ראסע פון עבדים אזוי מין געבינדן אז מ׳קען ניטאמאל משיג זיין אַן אנדערע עקזיסטענץ?״ ער ווארט און האפט אויפ׳ן נעקסטן פּרוֺיבּ אז עס וועט זיין נאך איינער וואס וועט קומען און פארברענגען מיט אים.

ע״כ הסיפור בקיצור.

לגבי טעאלאגיע בנידון דידן קען מען פרעגן דאס זעלבע זאך לגבי תענוג להתבטל בהקב״ה. הגם, דאס ווערט נישט אזוי שווער טאמער איז אט די תענוג די מערסטע אבּיעקטיווע סארט תענוג, וואס איז אומאפהענגיג אינעם פּערספּעקטיוו פונעם מענטש; ס׳איז נישט ווייל דער מענטש/קאַנשׁעסנעס איז ״פּראגראמירט״ אזוי - עס איז אזוי בהכרח ונמנע אנדערש אף מהקב״ה ה״פּראגראמירער״. ווי אויך איז דא אנדערש וויבאלד, לפי די גישה, איז אט די תענוג אך ורק דורכ׳ן טאקע זיין גענצליך פריי, שזהו הדמיון להבורא כדי להתדמות ולהתבטל אליו, ודלא כהAI בהסיפור.

די AI וועלכע האט יא געוועהלט אנדערש, דערמאנט אביסל פון די פילוסוף אינעם משל פון אפלטון׳ס מערה, און דאס איינזאמקייט וואס קען קומען פונעם אָנקומען צו ענלייטענמענט לעומת שאר ההמון. וידוע מאמר חוני המעגל (תענית כג.) או חברותא או מיתותא.

‏אגב, דא זענען זיי מסביר אז עס איז נישט אזוי פשוט פון א פיזיקס פּערספּעקטיוו, אריינצושיסן עפעס אינעם זון.

ואגב, איז אויך אינטרעסאנט ווי דזשעימס גאָן האט געשריבן א קורצע מעשה, ״קינדערגארטען״, ווי די יוּניווערס איז דאס באשאף פון א קינגערגארטן קינד. דאס דערמאנט אביסל פון סטיפען קינג׳ס ״אונטער די דוֺים״.


***

ובזה איז מן הראוי לציין צום קורצע מעשה ״די וויִעד פון צייט״ פון נאָרמען ספּינרעד. דאס איז אז אינעם עתיד באזוכט מען א פּלאנעט וואס דארטן זענען נאר דא בע״ח וואס זענען נישט אינטעלידזשענט, און קיין איין בע״ח איז נישט קיין טורף. זיי זעהן אז עס איז דא איין געוואוקס מער ווי עני אנדערע וואס פון דעם שפייזן זיך אלע בע״ח. די מענטשן ווערן געוואור אז די געוואוקס מאכט אז דער עסער דערפון ווערט א יודע עתידות אויפ׳ן האר, ולכן איז נישטא קיינע טורפים ווייל יעדעס בע״ח ווייסט פונקטליך מעיקרא וואו יעדעס אנדערע בע״ח וועט זיין.

דער נאראטאר פונעם מעשה האט געגעסן דערפון און ווערט א יודע עתידות. ער זעהט אז בחירה איז אַן אילוזיע און וואו אלעס איז שוין בגזירה דיטערמינד מעיקרא בפועל ונפעל. ער ברענגט ארויס ווי אזא סארט עקזיסטענץ איז א גיהנום פאר׳ן מענטש אין וועלכעס ער איז פארכאפט.

***

דר. דזשאן לעווענסאן ברענגט ארויס אז אפילו לפי ספר דברים איז איה״נ אז עוונות זענען א סאָפישענט קאנדישאן פאר רעב ועניות:
עוונות ← רעב ועניות

איז עס אבער נישט קיין נעסעסערי קאנדישאן דערפאר. והיינו אז די קאנווערס
רעב ועניות ← עוונות

איז ל״ד אמת. ולכן איז דא די מצוה פון צדקה ולהחיות העני. וידוע שאלת טורנוסרופוס הרשע ותשובת ר״ע בב״ב י.

***

דר. ניקאלאס עוועריט פרעגט לגבי די תירוץ אויפ׳ן פראבלעם פון שלעכטס, אז עס זענען דא נאך גרעסערע גוטס וואס קענען נישט צושטאנד קומען סיידן בלא זה:
But if there must be some counterbalancing goods, why can’t the theist tell us what they are? The standard answer is. “Because even although there are some such goods, there is no reason to think that we with our poor limited understanding and weak moral development would be able to say what they were.” This appeal, when the going gets tough, to the limitations of human understanding is always suspect, but let us lower the bar for the theist. Let us ask not what the divinely ordained counterbalancing goods actually are, let us ask her only for a list of what she considers to be at least possible candidates. But skeptical theists have been unable even to dream of any possible counterbalancing good

In part this is a tribute to their moral good sense, and in part it reveals the extreme implausibility of their position. It is a tribute to their morality in as much as they are saying: “We cannot think of anything, anything at all, that could possibly counterbalance the evil of the Holocaust, of the transatlantic slave trade, and all the other horrors of which human history is full.” But their position then becomes untenable beyond all reasonable doubt. They are in the position of an accused person who says: “I know that my fingerprints were on the murder weapon, I know that the victim’s blood was all over my clothes, I know that I was seen running from the scene of the crime by many reliable and independent witnesses, but nonetheless there must be an explanation for all of this which shows my innocence. I have absolutely no idea what the explanation is, and cannot even think of any possible explanation; I just believe that there must be one.” If that is the best that can be said in the accused person’s defense, she would rightly be found guilty beyond all reasonable doubt

Even theists recognize that the existence of the suffering in the world is at least prima facie evidence against the existence of God. For about 2,000 years they have struggled to find a plausible explanation for it, but without success, and it therefore remains as a compelling reason for denying the existence of a God who is omnipotent, omniscient, and perfectly good. However, F. H. Bradley famously remarked that “metaphysics is the finding of bad reasons for what we believe on instinct.” I don’t believe that the reasons above which I have advanced for atheism are bad, but I do suspect that they support what I anyway believe on instinct
ער זאגט אז בחירה חופשית איז נישט מסתבר אלס מאסגעבענד דאס איבערצווועגן.

ער ברענגט דארט צו א פאעזיע פון פרענסיס טאמסאן:
Nothing begins, and nothing ends
That is not paid in moan
For we are born in other’s pain
And perish in our own
דר. סטיפען לאָהּ שרייבט דארט אויך אז אטעאיזם, קעגן דאס אַבּראַהאַמיק ג-ט, דארף צו זיין ״אַבּוויעס״ מכח דעם.

דר. גרעגארי בּענפארד שרייבט דארט אויך אז דאס איז די סיבה פארוואס ער איז אַן אטעאיסט.

***

די מהלך קען לכאורה פארענטפערן די הונדערטער מיליאנען יארן פון צערן של בע״ח.

***

קינגסלי עמיס ‏שרייבט אין א מאנאלאג וואס גאט זאגט לגבי ידיעתו:
I think I took some fairly disputable decisions right at the start, not having foreknowledge. Honestly, this foreknowledge business is too absurd. As if I could carry on at all if I had that! Well, then I was stuck with those decisions and their results in practice. And I couldn’t go back on them; one thing nobody’s ever credited me with is the power of undoing what I’ve done, of abolishing historical fact and so on. I often wish I could — well, occasionally I do. It’s not that I want to be cruel, not that so much as finding that’s what I seem to be turning out to be. Not an easy situation, you know. I just realized that I was there, or here, or wherever you please, and on my own, and with these powers. I must say I wonder how you’d have managed. You can’t imagine what it’s like to be faced with a set of choices that are irrevocable and also unique
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

מיין הייוו מיינד

שליחה דורך מי אני »

דער כעמיסט דר. דיען דאנטילאָ האט פארפּאסט א קורצע סייענס פיקשאן מעשה גערופן ״מיין הייוו מיינד״. אינעם עתיד איז מען אויפגעקומען אז מ׳קען באהעפטן, לאיזה מדריגה, די מוחות און קאגניטיוו פּראַסעסינג פּאַוּער פון מענטשן דורכ׳ן אריינלייגן א מין טשיפּ אין קאפ. איינע פון די אויפטוהן דערפון זענען אז ווען מ׳איז בצער קען מען דיסטריבּיוטן די צער צו אסאך מענטשן, אזוי אז עס ווערט בטל ברוב; פאר איין מענטש איז די מאס צער טאקע זייער שטארק, אבער ווען מ׳צוטיילט דאס פאר אסאך מענטשן איז עס ממש גאר גאר ווייניג. דאס האט געשאפן אז ביי עוורידזש איז קיין שום מענטש קיינמאל נישט בצער.

דאס האט אבער געברענגט אז מענטשן האבן אָנגעהויבן זיך אויפפירן ווי כאילו זיי ליידן פון קאנדזשעניטעל ענעלדזשעסיע, וואס איז א(ן עכטע) דזשענעטיק קאנדישאן וואו מ׳שפירט נישט קיין פיזישע ווייטאג. דאס איז א סכנה פאר דאס עקזיסטענץ פונעם מענטש, וויבאלד ער גייט נישט היטן זיין לעבן פון זאכן (לדוגמא, ער כאפט נישט אז ער ווערט פארברענט); אסאך וואס האבן די קאנדישאן טוהן שטארבן, זייענדיג אז זיי ווערן נישט געוואור פון קראנקייטן אדער זאכן וואס וואלטן געדארפט וויי טוהן כדי דאס מסלק צו זיין. דערפאר ווילן זיי מאכן רעגיולעישאנס איבער וואס פאר א סארט צער מ׳דיסוריבּיוט און מ׳איז מבטל (לדוגמא לידה און קראנישע צער), און וועלכע נישט. אבער דאס ברענגט אפיר אַן אונטערעדרישע מאַרקעט פאר די סארט צער וואס די רעגירונג רעגולירט אז מ׳דיסטריבּיוט נישט, און וואו מענטשן פארקויפן דאס ״פלאץ״ אין זייער מח אז מ׳זאל דארט יא קענען דיסטריבּיוטן די סארט צער אויך.

דאס ברענגט ארויס וואו צער איז מקושר מיט׳ן זיין א בריה מחומר באשר הוא בריה מחומר. וואס מ׳קען טענה׳ן איז אויף די עווידענשאל מאס און ריבוי דערפון; צי עס וואלט געקענט זיין ווייניגער ווי יעצט, און צי די מאס דערפון איז א ראיה קעגן דאס פּראַבּעבּיליטי פון א מציאות של בורא ומנהיג בטוב.

(די רעיון פונעם דערמאנט א משהו פונעם קורצע מעשה סוואָרם פון בּרוּס סטערלינג. עס איז אדאפּטירט געווארן אינעם דריטן סעזאן פון נעטפליקס׳ ליבע, טויט + ראָבּאַטס. דארט ווערט ארויסגעברענגט אז אינטעליגענץ איז דוקא א שטער פאר דאס השארה פון א מין, און וואו די מין האדם ווערט אינטעגרעיטעד, בע״כ, אין א בריה וואס האט אין זיך אסאך אנדערע מינים, אזוי אז ברבות הימים פארלירט דאס די אינטעליגענץ און עס ווערט פשוט א חלק פונעם כלליות׳דיגן אימיון סיסטעם דערפון.)

***

הרב דר. יהושע בּערמאן זאגט:
I once was at an academic conference in my field of Bible and I was at a dinner table. And one scholar says to his colleague, “I don't believe in God.” And the colleague responds, “Neither do I.” And then the first one says, “If I did believe in God, I would be very angry at Him.” And the second one says, “So would I.” This for me highlights something that I later read has been determined by psychologists of religion, who once did a study of patients in a hospital ward for chronic pain, God forbid. Something almost as an oxymoron, as a contradiction, emerged from their study. It turned out that those that were the angriest at God, were also those the most likely to say they didn't believe in God. And if that sounds illogical, well, just the truth of the matter is, is that where pain begins, logic ends
***

לגבי ערווין שראָדינגער׳ס געדאנק פון ״נעגאטיווע ענטראָפּי״, זאגט דר. טשארלס דוד פּרוּעט לגבי דעם, אז ״לעבן״ באדייט אליביה אלס דאס וואס paused ענטראָפּי פאר׳ן אייגענעם סיסטעם, און אז עס לעבט אויף נעמען קאנצעטרירטע ענערגיע אין א קליינע-ענטראָפּי סטעיט און דאס ארויסגעבן אומקאנצענטרירטערהייט אין א הויכע-ענטראפּי סטעיט, והיינו ״נעגאטיווע ענטראָפּי״:
Put in Schroedinger’s more down-to-earth terms: Thus the device by which an organism maintains itself stationary at a fairly high level of orderliness, really consists in continually sucking orderliness from its environment. (Schroedinger, 1992.) Schroedinger’s observation is a 180-degree twist to the existentialist’s lament: Life sucks. If it didn’t suck, it wouldn’t live
וכמובן גייט דאס אין איינקלאנג מיט׳ן געדאנק ווי לעבן איז בהכרח מקושר עם הרעות וע״י ענטראָפּי.

דר. פּרוּעט וויל זאגן (פון א מער רעליגיעזן קאנטעקסט) אז די געדאנק פונעם אינפּוּט פון דרויסענדיגע ענערגיע מחמת צו גיין קעגן ענטראָפּי, דאס באדייט ״אהבה״. ווי ער זאגט:
The universe is engaged in a great labor of love, expending its energy so that higher consciousness has a chance to emerge
(ועיין כאן ובדברי מיכאל דזשאן העריסאן.)

***

עס איז מערקווידיג אז דר. וואָרען זאב האַרווי לערענט אפ אז דער רמב״ם האט יא געהאלטן פון דיטערמעניזם. וואס דער רמב״ם האט געמיינט מיט ״בחירה״, איז אז פאר׳ן (ענין) חטא עץ הדעת איז דאך דער מענטש געווען פולקאם ראציאנאל וממילא איז נאר שייך איין דרך וואס ער זאל נעמען - די דרך הראציאנאלי. משא״כ לאחר חטא עץ הדעת, וואו ער איז אריינגעפאלן אין צו מפורסמות, איז למעשה דא מער דרכים וואס איז שייך אז דער מענטש זאל זיך אויסוועהלן וואס זענען נישט דאס מערסטע ראציאנאל. אבער די דרך וואס ער וועט למעשה וועהלן איז שוין דיטערמענד מעיקרא ע״י פועל ונפעל.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דער מהר״ל בגבורות ה׳ (הקדמה שניה) שרייבט אז ידיעת הקב״ה איז מפעולותיו מהעולם, און איז נישט מעצמותו. ולכן איז נישטא דערין קיין פראבלעם פון שינוי, פונקט אזוי ווי ביי פעולותיו בהעולם איז דאס נישט שייך אדער שווער ע״ש. (ער דינגט זיך אויך דארט מיט׳ן דאס מגדיר זיין ג-ט ווי א שכל נפרד.)

ער דינגט זיך אויך אויפ׳ן רלב״ג בזה אז אין נסים של השתנות קען ליגן א פראבלעם פון דבר והיפיכו באותו רגע, וועלכע איז דאך א לאגישע נמנע:
ועוד אמר שאי אפשר שיתחדשו הנפלאות בדבר אשר הציור במציאות סותר נפשו, כאלו תאמר שישתנה השחור לבן והוא שחור כי תהיה זאת הנחה סותרת נפשו וכו'. ואני אומר גם כן על זה שדבר זה אפשר ולא יהיה זה סותר נפשו כלל. ויהיה זה מצד שני דברים, האחד מצד הטבע ואחד מצד שאינו טבעי, כי כאשר נהפך המטה נחש לא היה כאן הפסד למטה לגמרי עד שלא ישאר עליו שם מטה, כי אם היה כך היה מטה האלקים נפסד וחזר להיות נברא מטה אחר. ואם תאמר שהיה נחש גמור רק שהיה נחש שראוי לחזור להיות מטה, סוף סוף יש בנחש הזה ענין מטה שהרי סופו לחזור ודבר זה ברור. ויש לו ב' שמות נקרא ״נחש״ כמו שהוא לפי אותה שעה נחש, ונקרא ״מטה״ מצד שסופו לחזור להיות מטה, וכן בשחור ובלבן אפשר שישתנה דבר להיות ״שחור״ וזה שלא בטבעו ומכל מקום הוא ״לבן״ מצד שסופו לחזור אליו. ועוד יתבאר זה שאפשר הוא ויכול להיות שני הפכים לגמרי בענין אחד כאשר יתבאר, ואין בדבריו וראיות שלו שיתנו האמת.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

מי אני האט געשריבן: דינסטאג מערץ 29, 2022 6:52 pm א חלק פון די שוועריקייט וואס איך האב מיר געספראוועט אינעם צווייטן ארטיקל איז אז בהל׳ תשובה (פ״ו ה״א) זאגט דער רמב״ם אז בנים קטנים ווערן יא נענש בחטא אביהם בשעת אין מו״נ (ח״א פנ״ד) איז משמע אז נישט. איך האב דאס משווה געווען אז בהל׳ תשובה מיינט ער דוקא בחטא ע״ז וכמש״כ בהמורה. זעה איך אבער בכלל מהרב דר. יוסף בער סאלאווייטשיק בשם זיין זיידע הגר״ח מבריסק אז ״כלל גדול אצלינו שאין להקשות על סתירה שבין ספר היד לספר מורה נבוכים״. און דער מורה איז דאך דער ״בתראי״… ;)
הרב חיים נבון שרייבט דערויף:
IMG_7364.jpeg
דאס איז אינעם דיון פון ״דאס טויט פונעם מחבר״ און אריינלערנען אין ווערק בכלל, וספרי הלכה ומחשבת יהדות בפרט (ובפרט אז מ׳גלייבט אז זיי זענען נכתבו ברוה״ק), מיינונגען שאפשר שלא עלו על לב המחברים ולא היה כוונתם מעולם (וידוע הגמרא במנחות כט: אודות משרע״ה ור״ע). הרב דר. מלך שפירא, אין זיין לענגערע דיון דערין ומקורות(…) דערויף, ברענגט צו פון הרב דר. אהרן ליכטענשטיין ז״ל אז דאס איז אבער ל״ד וואו מ׳וויל ממש פסק׳ענען ולתלותו אינעם אטאריטעט פונעם מחבר - דאן דארף מען יא די מחבר׳ס אריגינעלע כוונה ממש. (ער ברענגט אויך ארויס אז דער רמב״ם אליינס שרייבט אין זיין הקדמה להמורה, אז ער האט נישט געהאלטן פון דעם צוגאנג ע״ש. הגם אז מ׳קען טענה׳ן אז ער אליינס האט דאס בעצם געטוהן מיט פסוקי התורה. ער ברענגט צו פונעם ראי״ה אז דאס איז אבער נאר געזאגט געווארן פאר אנשים פשוטים.)

כמובן, גייט דאס בכלל אין איינקלאנג מיט דעם אז חז״ל האבן (לכאורה) געהאט א נאמינעליסט מהלך בתורה והלכה, וכדברי דר. קריסטיִן העיס. און ווי הרב נבון ברענגט ארויס איז ״אמת״ בהלכה, אויף ווי ווייט עס איז דא דערין בכלל ווי איידער יצירה חופשית המקושרת עם המסורה שלפניה, מער עפ״י א קאָהערענס טעאריע דערפון ווי איידער א קאָרעספּאַנדענס טעאריע דערין.

און ווי אונז הא׳מיר צוגעברענגט איז אין די טעאלאגישע עניני מחשבה קען מען דאך נישט געבן קיין ״פסק״.

***

דר. העלען דע קרוז, וועלכע איז א (כמו) טעאיסט, ברענגט ארויס אז עס איז יתכן, ואפילו פון א טעאלאגישע פּערספּעקטיוו, אז א גענצליכע טעאדיסי איז אומעגליך. ווי אויך אז מ׳קען טאקע זאגן אז ג-ט איז אַן אַרטיסט וואס באשאפט עפי״ז צו מאקסימיזירן אעסטעטיק וועליוּ. און דאס קומט טאקע אויפ׳ן חשבון פון צער פון אט די ברואים אין די אַרטיסטיק ווערק/וועלט וואס ער באשאפט, פונקט אזוי ווי מעהלערס און שרייבערס טוהן דאס אין זייערע יצורים. אבער דאס קומט אויפ׳ן חשבון פון זאגן אז ער איז כולו טוב און וויל נישט צער פאר זיינע ברואים וואס קענען דאס שפירן; עכ״פ די אעסטעטיק וועליוּ שטייגט דאס איבער ביי אים. ווי אויך האט דאס השלכות צו דעם אז די יצורים דערינען זאלן פיהלן פארפליכטעט צו דינען אזא סארט יוצר:
I was discussing with a Christian philosopher, a thoughtful guy who published a lot on this issue, that whatever God is, God is not a minimizer of suffering. A suffering-minimizing God would've built a very different universe. A full theodicy seems beyond reach, he said

For years, as I struggled with faith and questioned answers, trying to reconcile my vivid religious experiences and commitments with this fact, I became attracted to aesthetic theodicy and to a very different concept of God. That is God as a magnificent artist, who does not spare his creatures. It’s a well-worn metaphor, but I'll use it nonetheless: authors like George Elliot, Shakespeare or Dostoevsky clearly value, I'd say, feel affection for their creatures, but they do not “spare” their creatures. Similarly, God, fulfilling God's creative marvelous intentions makes a cruel world filled with monstrosities and devastating mechanisms (predations, natural selection etc) caring for creatures, but making them suffer all the same

In such a world, the horrors of cancer, warfare, rape etc would be either side-effects of the beautiful things God creates or - even more disturbingly - somehow like dark patches in a painting be now, or eventually woven into a great artistic whole. I think the picture respects the evidence, and it's important for one's live religious options to respect the evidence: the universe is extremely beautiful and laden with value, but it also appears cruel and indifferent

I don’t know what to do with this picture - should one pray to this God? (If it's all to maximize beauty anyway.) Can we have a relationship with this God? I'm very very unsure what to do with this. I'm unsatisfied ultimately with the idea of such a God, because such a God is, in my opinion, not worthy of worship (and you can be a theist without worshipping or cultivating any other relation to God, but I don't quite see the point for me). Hamlet should not feel obliged to worship Shakespeare

I hope that maybe God is good in a way that I don't understand. (Omnibenevolence is the attribute I've been least sure of). Or to hope that it is part of God's artistic intent to not kill me in the next months/years. My thoughts on this remain unsettled, even after I had some vivid (very reassuring) religious experiences, and even after I felt the force of petitionary prayer. I know this sounds horridly ungrateful. But it's not just about me - it's about the world in general!

Living as a theist in a world where a full theodicy is impossible is just difficult! I wish sometimes I could be an atheist. But your beliefs are unfortunately not (entirely) under your direct doxastic control. (I tried various times. It didn't work)
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

I judge you unfortunate because you have never lived through misfortune. You have passed through life without an opponent. No one can ever know what you are capable of, not even you

Seneca the Younger


The Iliad is only great because all life is a battle. The Odyssey because all life is a journey. The Book of Job because all life is a riddle

G.K. Chesterton
***

דער משכיל דר. שלמה רובין שרייבט אין זיין ״האמונה בשתי רשויות״:
שאלת מציאות הרע הטבעי והמוסרי בעולם הרעישה מאז מעולם את השכל ואת הדמיון של חושבי‑המחשבות גם יחד. כי כל הוגי‑דעות הקשו לשאול: איך מאלוק טוב ומטיב, מא-ל רחום ורב חסד, תצאנה רעות רבות ונוראות, בשריות ורוחיות, בעולם, שכן “נמצא בפעולותיו הבאות בבני אדם ממכות גדולות ירדו בקצת אישים להמיתם, או ענין כולל ממית משפחות או אקלימים, יכלו הבן ובן‑הבן ולא יניחו לו יקום זרע ולא נולד, כהשקע מקומות וכרעש וכזועות הממיתים, וכתנועות עם על אחרים לאבדם בסייף למחות זכרם” (המורה, נ"ד לראשון). ומלבד זה יש בעולם עוד אלפי רבבות רעות מוסריות, שאדם עושה לחברו. ושני מיני הרעות האלו, הטבעיות והמוסריות, כי יעברו כשוט שוטף בעולם, ישחיתו גם את הצדיק והיה כצדיק כרשע.

‎השאלה הקשה הזאת, שרחפה כבר על שפתי המקונן, אשר שאל, אם “מפי עליון לא תצא הרעות והטוב” (איכה, ג', ל"ח), היא שגרמה לכל חלומותיהם של בעלי נסתרות, כמו שהיתה סבתם של הרבה חקירות ועיונים שבספרי הפילוסופים. ושאלה זו היא היא שעל ידה נתגלגלה ובאה האמונה בשתי רשויות, שנזכיר להלן. על ידה נולדו האמונות השונות בשכר ועונש לעולם הבא ולימות המשיח ולתחית המתים. ועל ידה נתהוה המיון בגלגול הנשמות מעולם ועד עולם. היא הולידה את עבודות אלהים השונות, שמטרתן להסיר את הרעה, היוצאת מלפני א-ל זועם ומתחוללת על ראש האדם.

‎ובסבתה נוצרו גם ההגדות השונות של העמים, כמו הגדת היונים, המספרת, שעל מפתן היכלו של ציאוס עומדות שתי חביות, האחת מלאה אך טוב וחסד, ובשנית אסון וכל פגע רע, והיה האיש אשר יעניק לו האלהים משתי החביות האלו בערך שוה, יהיו לו טוב ורע חליפות בכל ימי חייו, אבל אוי לו לאיש, שקבל חלקו יותר מן החבית של הרעות, – כל ימיו יהיו מכאובים וכעס.

וכן היא הגדתם ע“ד הארון, ששלח ציאוס, כשכעס על פרומיתיאוס החכם, אשר יצר את האדם, אל אחיו אפימיתיאוס הכסיל ע”י אשת‑חן ושמה פנדורה, וכשפתח אפימיתיאוס את הארון יצאו ממנו כל אסון ופגע הבאים על בני האדם ילידי פורה, שהיתה בתו של פנדורה ואשתו של ריקליון, אשר נצל ממי המבול.

בסיבת שאלת הרע נברא השטן, מלאך אכזרי, שיורד ומסית את האדם לחטאים ולפשעים, ועולה ומקטרג עליו כדי להעיר עליו חמת האלהים להומו ולאבדו, והוא מלאך המות, שזה חפצו ורצונו – להרוג ולהשמיד כל אשר נשמה באפו; ושליחי השטן בשיחות האגדות הם רוחות מחבלים ושדים מזיקים; אשר ירעו וישחיתו בכל הארץ.

‎בסבתה התפרדו פילוסופי כל זמן וכל מקום והיו לשני מחנות: האחד מביט על הכל מתוך אספקלריה של “פיסימיסמוס” והשני מתוך אספקלריה של “אופטימיסמוס”; הדבקים בפיסימיסמוס ואמרים, שכל העולם אך רע הוא ונברא כדי לענות בו בני אדם, אשר אך לעמל יולדו ואשר נשמתם כלואה בחומר רע כדי להתם פשע קדמוני (כשיטת ההודים הקדמונים), או שהחיים הם חלום רע, ואושר האדם הוא לשוב אל האפס (ה“נירוואַנה” בשיטתו של בודה); והדבקים באופטימיסמוס אומרים עם הרמב"ם: “אני אעביר כל טובי, רמז להראות אותו הנמצאות כלם, שנאמר עליהם: וירא אלהים אל כל אשר עשה והנה טוב מאד” (המורה נ"ד לראשון), “לפי שהטוב והמציאות יאָמרו על ענין אחד” (ר"י אברבנאל על המורה שם).

‎ובפתרון השאלה הזאת, שאלת מציאת הרע בעולם, נתיגעו החוקרים היותר עמוקים, ולייבניץ חבר ספר שלם בשם Theodicée, שמטרתו להשיב תשובה על שאלה זו, כמו שיעד לפניו הרמב"ם פרקים שלמים בשלישי מספרו כדי לבאר את ספר איוב, שהרבה הוא עוסק בשאלה הזאת.

‎הנה כי כן קשה היה לתרץ את השאלה העצומה הזאת גם להפילוסופים הגדולים. ובאמת תשובה נכונה על השאלה הזאת היא מן “הענינים, אשר אין בטבע האנושי שישיגם בשום פנים ולא בסבה, אבל שערי השגתם נעולים בפניו” (המורה, ל"א לראשון). והחכם וויבר אומר בספרו “דימוקריט” כל מחקרי הצדקת האלקים מן איוב עד לייבניץ אינם אלא פטפוטי‑מלים, שמדברים בני אדם על דברים רחוקים מהשגתם.

‎ולפיכך היו פילוסופים בעולם, שהחליטו, כי דעת האחדות מתאמתת רק בהיקש הגיוני מקדם (a priori), אבל לא בנסיון מאוחר של המציאות (a posteriori)
***

דר. דוד טשאמערס זאגט לגבי בחירה חופשית:
I'm confused about free will. I've never really had serious, well-developed views about free will. Part of me says that it depends on what you mean by “free will”; a classic philosopher's response, especially in this domain

If you mean by “free will”, the ability to do what we want, which I thought at the time is what we care about, and talking about whether someone is free, then I think we can certainly have that. Now, someone will come back and say, “but what you want, that was determined. You didn't have free choice over that.” I'm like, well, do I want that? Do I want to have free choice over what I want? But yeah, if by “free will”, on the other hand, you mean the ability to do anything in principle, totally unconstrained by the past, then I think you probably don't have that

So part of the question, I always like Dan Dennett's phrase, the subtitle to his book Elbow Room, which was “Varieties of Free Will Worth Wanting”. Worth wanting, yes

What's the kind of people we really care about and want the most? Maybe, for example, like the ability to do what we want. At least we have that

I'm genuinely puzzled as to why some people want more. They definitely do, and it's deeply important to them. Maybe it's a cultural thing. Maybe it's the influence of religion. I'm not sure
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דא האב איך געשריבן:

לגבי דר. יוּדזשין נאַגאַסאַוואַ׳ס געדאנק. והיינו, אז ‏טענת הרמב״ם במו״נ ח״ג פי״ב איז אז דאס יקום על הכלל כולו איז ״טוב״ און האט מער טוב אין זיך, ווי איידער ״רע״ טראץ די רעות עס פארמאגט. און מ׳קען בעצם ברענגען א ראיה דערצו מיט דעם וואס עס איז ראציאנאל פאר׳ן מענטש צו וועלן בלייבן לעבן דערין טראץ די unavoidable צרות וואס קומען מיט דערמיט בהכרח; רוב מענטשן ווילן בשו״א נישט באגיין זעלבסטמארד - וכל אשר לאיש יתן בעד נפשו (איוב ב ד). דאס ווייזט לכאורה אז דער מענטש פיהלט בעצם ווי דאס יקום על הכלל איז בעצם א טוב. אין קורצן, פון דעם אז עס איז ראציאנאל צו וועלן לעבן, איז לכאורה א סמך לדברי הרמב״ם.

אין אנדערע ווערטער, עס איז כעין ווי ״ג-ט״ קען ״ענטפערן״ צום (עקזיסטענשאל) פראבלעם פון שלעכטס אז, ״אויב ס׳געפעלט דיר נישט מיין סיסטעם, דאן פּיץ אפ דערפון! אנדערע האבן שוין געהאט די אומץ דאס צו טוהן. דו ווילסט נישט אפּפּיצן נאר דו ווילסט יא פארבלייבן, דאן הער אויף דרייען א קאפ און הער אויף קאָמפּלעינען און בּיטשן דערויף!״ יעצט, אויב די ענטפער דערצו איז אז די סיבה ער נעמט זיך טאקע נישט דאס לעבן און ״פּיצט נישט אפ״, איז טאקע נאר מכח די עיכוב הלכה דערויף אדער עטישע סיבות וועגן די אפעקטן דערפון אויף די ארומיגע, אדער סתם אזוי וועגן די (עוואלוציאנערישע) האַרדוויירד פחד דערצו וועלכע ער איז טאקע מודה איז ל״ד ראציאנאל, דאן לחיי - ער וויל טאקע נישט ״בלייבן״ לעבן, נאר עס איז איידער אז ער וויל נישט דאס עצם ״גיין״ מחמת סיבות שונות וואס לאזן אים נישט. אין אנדערע ווערטער, עס איז טאקע נישט אז ער וויל ״יא״ לעבן, ווי איידער אז ער וויל ״נישט״ דאס שטארבן; דאס לעבן זיינע איז טאקע בעצם בע״כ. אבער טאמער איז דאס ווייל ער וויל דייקא יא לעבן און אנטייל נעמען אין דעם, דאן קען ער נישט פרעגן די קשיא (עכ״פ אלס אַן עקזיסטענשאל פראבלעם), זייענדיג אז זיין וועלן דייקא בלייבן ביים לעבן ווייזט אז על הכלל באטראכט ער דאס דאך אלס ״גוט״. (מ׳קען אולי טענה׳ן אז די וואס פרעגן טאקע די בעיית הרעות, זענען שוין פון די וואס פארשטייען די פיוּטיליטי פון לעבן ויוסיף דעת יוסיף מכאוב, און זיי זענען טאקע פון די וואס ווילן נישט דאס שטארבן אלס א שב ואל תעשה, ווי איידער ממש אז זיי ווילן דייקא יא דאס לעבן בקום ועשה.)

***

דער משכיל דר. שלמה רובין שרייבט אז נאכדעם וואס אלישע בן אבויה האט געגלייבט בשתי רשויות אזוי ווי די גנאַסטיקס:
אחרי אשר קצץ אלישע בפרדס האלהי את הנטיעה העיקרית והראשית הוא היחוד המוחלט של האלהות ית‘, וחשב כמו המינים והמקובלים שיש שותף להקב"ה במעשה בראשית, הוסיף לטייל בפרדס ארוכות וקצרות בחקירת ההנהגה וההשגחה בעולם השפל, והואיל למשמש ולפשפש בנטיעה אחרת, גפן אדרת בחקרי לב חכמים, היא השאלה הקדמוניה על צדיק ורע לו רשע וטוב לו, יסורי הצדיקים ושלות הרשעים, שאלות הידיעה והבחירה, היא השאלה, עם תולדותיה בשכר ועונש, העצומע והקשה, אשר תשובה נכונה עליה היא מן “עניינים אשר אין בטבע האנושי שישיגם בשום פנים ולא בסבה אבל שערי השגתם נעולים בפניו” (המורה ל"א לראשון), ובשאלה הנבוכה הזאת מצא אלישע כי כבר פסח על סעיפיה המספק הקדמון ‏מחבר ספר הקהלת, באשר היה רע עליו המעשה שנעשה תחת השמש, בראותו דמעות עשוקים באין מנחם, במצאו כי מקום המשפט שם הרשע, כי יש צדיקים שמגיע אליהם כמעשה הרשעים, ורשעים שמגיע אליהם כמעשה הצדיקים, וכי יש צדיק אובד בצדקו ורשע מאריך ברעתו, וינסה בחכמה ויאמר אחכמה והיא רחוקה ממני, וירא את כל מעשה האלהים כי לא יוכל האדם למצא את הנעשה תחת השמש בשל אשר יעמול האדם לבקש ולא ימצא, גם אם יאמר החכם לדעת לא יוכל למצוא (עיין ע“ז במ”ע לרמע“ה א”ב פ' ט"ו), ואז התחיל לשפוק ולפון בכל מהות השגחה והנהגה ויעוד האדם ושכר ועונש. והוא פוסח על סעיפים שונים: פעם מתאונן ומתרעם לאמר, ענין רע נתן אלקים לבני אדם לענות בו תחת השמש; ופעם הוא כופר בידיעה ובהשגחה לאמר, עזב ה’ את הארץ בידי המקרה, כי הכל כאשר לכל מקרה אחד לצדיק ולרשע לטוב ולטהור ולטמא וגו‘, כי מקרה אחד לכל כי עת וּפגע יקרה את כלם, ופעם הוא מכחש בבחירה החפשית שבאדם ואומר, כי כל אשר יעשה אלקים הוא יהיה לעולם עליו אין להוסיף וממנו אין לגרוע מעות לא יוכל לתקון וחסרון לא יוכל להמנות כי לא יוכל לדון עם שהתקיף ממנו; ופעם הוא כופר בתחית המתים ובשכר ועונש לעוה"ב ומחליט, כי אין מעשה וחשבון ודעת בשאול אשר אתה הולך שמה, והמתים אינם יודעים מאומה, ואין להם עוד שכר; ומספק גם בהשארת הנפש באמרו, מי יודע רוח בני האדם העולה היא למעלה וגו’ ומותר האדם מן הבהמה אין כי הכל הבל. היא השאלה הקדמוניה אשר למענה נבראו איוב ושלשת רעיו (עיין מ“ע בפ' הנ”ל) בספר ויכוחי קדמונים בכתבי הקדש (שעליו ועל ביאורו כונן הרמב"ם בנ' מספרו כל שיטתו בתשובת השאלה ההיא) אשר מצא בו אלישע, כי איש תם וישר ירא אלהים וסר מרע, אשר היה עינים לעור רגלים לפסח ואב לאביונים, נרדף מחמת השטן להכותו מכה רבה ונוראה בגופו ובממונו וביוצאי ירכו להשמיד ולהרוג ולכלות זעמו בו, והאומלל ההוא מתאונן על השופט כל הארץ שלא יעשה משפט, בתתו אור וחיים למרי נפש, והוא יוצר האדם וידע מראשית יצר לבבו הרע, ולמה בראו למפגע לו; ובמר נפשו כפר בתחית המתים, ואמר כלה ענן וילך כן יורד שאול לא יעלה; וכפר בשכר ועונש לאמר, אם שוט ימית פתאום למסת נקיים ילעג, וכפר בהשגחה באמרו, ואלוק לא ישים תפלה וגו' (ונודע כמה כפירות ומינות יחסו חכמי התלמוד לאיוב – בבא בתרא טז. – ואמרו עליו שבקש להפוך הקערה על פיה, שבקש ליפטר את כל העולם מן הדין, שכפר בתחית המתים וכו' ע”ש).

אחרי אשר העיון והמחקר בשאלות ובספרים ובענינים כאלה הביאוהו לכפור בתחית המתים ובשכר ועונש לעוה"ב, לא נשאר לאלישע שום אמצעי לתשובת השאלה ההיא על מציאות הרע הטבעי והמוסרי בעולם, אשר כמו בעיון כן חזקה עליו במעשה בכל יום. בראותו בבקעת גינוסר, בעודנו יושב ושונה,‏ אדם אחד עולה לראש הדקל בשבת, ונוטל משם קן צפור האם על הבנים, ויורד בשלום, ובמוצאי שבת ראה אדם אחר עולה לראש הדקל ונוטל הבנים ומשלח האם כמצוה, וירד והכישו נחש ומת, ובראותו לשונו של ר' יהודה הנחתום, אחד מעשרה הרוגי המלכות במלחמת בר כוזיבא, או של רבי חוצפית המתורגמן נתון בפי כלב שותת דם (ירושלמי חגיגה שם) או בפי חזיר (בבלי קידושין ל"ט) או מוטלת באשפה (חולין בבלי קמ"ב); כי אם לעמוד על דעתו השוללת, להאמין ברשות אחרת המביאה רעה לעולם, ולהחליט שאין מתן שכר ואין תחית המתים (ירושלמי חגיגה ה' ומ“ר רות וקהלת הנ”ל), ובזאת היתה מציאת הרע בעולם סבה ראשית למינות אחר, כמו למינות כל מיני המינים שהוזכרנו בפרקים הקודמים והבאים, מן המנים עד מני הפרסי ותלמידיו.
***

ולגבי דעם (קהלת א חי) ויוסיף דעת יוסיף מכאוב, האט העראדאטוס געזאגט:
The worst pain a man can suffer is to have insight into much and power over nothing
***

לגבי מיכל בת שאול עם דוד המלך, שרייבט דר. נחמה אשכנזי:
The “woman at the window” image highlights Michal’s sexual jealousy, kindled by observing David dancing among the women and inadvertently exposing himself. She later claims that she despises David for dancing as one of the simple people

The contrast between the young Michal who loved David and the Michal who now despises him summarizes her tragedy, which is reinforced in the final statement that ends her narrative. Michal here is still recognized only as the dead king’s daughter. David forced her return to him from her second husband who loved her, but he has received her only as token of his political triumph, not as a wife. Michal’s angry words thus may be an expression of humiliation and pent-up fury toward the neglectful David, now husband of at least six other wives (2 Sam 3:2–5), who has withdrawn his sexual favors and thus doomed his loving first wife to the additional heartbreak of childlessness
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

לגבי דר. יוּדזשין נאַגאַסאַוואַ׳ס געדאנק, איז דר. וויליאם לעין קרעיג מודה אז דר. ריטשערד דאָקינס איז קאנסיסטענט אין דעם אז ער גלייבט נישט אז ס׳דא צו וועמען צו זיין דאנקבאר פאר, ולכן טוישט ער אויף די רגש פון ״דאנקבארקייט״ על היקום והחיים, מיט ״מאַרוועל״ אויף די יקום און איר מעכאניזם. (ועיין בהל׳ יסודי התורה פ״ב ה״א-ב.)

***

פרידריך ניטשע האט געזאגט:
Perhaps I know best why it is man alone who laughs. It is because he alone suffers so deeply that he had to invent laughter
והגם מ׳טרעפט יא שחוק ביי בע״ח, איז די געדאנק אין איינקלאנג מיט דעם אז וויבאלד דעם מענטש׳נס צער איז לכאורה מער ווי די זעלבע פאסירונג פון צער להבע״ח, מכח זיין העכערע לעוועל פון קאַנשׁעסנעס, איז לכן זיין שחוק און לאכן אויך מער לקיים זה לעומת זה. ווי אויך גייט דאך הומאר אין איינקלאנג מיט חכמת האדם, ויוסיף דעת יוסיף מכאוב (קהלת א חי).

ועיין בדברי דער אנטראפּאלאג דר. קריס נייט אז עס איז יתכן אז שחוק איז גאר דאס וואס האט עוואלוציאנעריש אפירגעברענגט דאס מענטשליכע קאַנשׁעסנעס. דאס איז זייענדיג אז עס איז (אין אלגעמיין) א סאָשעל זאך באחדות, און ווי עס האט געדינט צו פארשעהמען די וואס נוצן זייער מאכט צופיהל און דאדורך צוריקגעבן די מאכט צום רבים (אנדערש ווי ביי די קופים).

ובזה האט דער פילאזאף דר. לאָרען אייסלי געזאגט:
Animals are molded by natural forces they do not comprehend. To their minds there is no past and no future. There is only the everlasting present of a single generation, its trails in the forest, its hidden pathways in the air and in the sea. There is nothing in the Universe more alone than Man. He has entered into the strange world of history
קלאנגען פון קהלת.

דאס דערמאנט פון וואס דער כאראקטער עוואנדזשעליִן נאַוואַראָ זאגט אינעם ערשטן עפּיזאָד פונעם פערטן סעזאן פון טרוּ דעטעקטיוו. איינער פרעגט איר צי זי גלייבט אין ג-ט? צי וועלכע זי ענטפערט ״יא״ (באזירט אויף אַן עקספּיריענס זי האט געהאט אלס א סאלדאט). צו וועלכעס יענער ענטפערט אז עס איז איר לכאורה א נחמה וויסענדיג/פיהלענדיג אז דאס מענטשהייט איז נישט אליינס. צו וועלכעס זי ענטפערט, ״ניין. אונז זע׳מיר יא אליינס. ג-ט אויך.״ ‏(ועיין כאן.)

***

לגבי די געדאנק אז אדם וחוה זענען געווען בתוך אנדערע האָמאָ מינים וועלכע האבן עוואלווד דעת, איז מערקווידיג צוצוצייכענען לשונו של ר׳ יוסף אבן כספי:
וכבר ידוע ענין מלת ״כל״ בלשה״ק כי הוא לפעמים להפלגה וכן מנהגינו גם היום בארצינו זאת, וכבר קדם אמרו על חוה (בראשית ג כ) אם כל חי.
הגם פשט בדבריו קען מיינען אז די הפלגה איז אז זי איז נישט אם כל חי, נאר אם כל אדם חי.

ולגבי ענין משל המבולוהקרבת קרבנות, שרייבט ער:
IMG_7525.jpeg
IMG_7526.jpeg
דא איז ער אויך שטארק מרמז לזה אז סיפור המבול איז א משל.
מי אני האט געשריבן: פרייטאג אפריל 14, 2023 1:14 pmר׳ יוסף אבן כספי איז מפרש לגבי הטעם שקילל נוח את כנען בן חם:
כי אפשר שלא רצה לזכור שם בנו זה, כי די עונש לאב כשיקלל זרעו, כי כל עמל לאדם הוא לזרעו וכמה אנשים יקשה עליהם אם זולתם יקלל זרעם יותר ויותר משיקללם עצמו, והנה כתיב (דברים כח חי) ארור פרי בטנך, וגם כי כן ממנהג הארץ ההוא כשיכעסו קצתם על קצתם שיקללו זרעם וזרע זרעם.
ער זאגט דא איבער דעם געדאנק:
IMG_7528.jpeg
ער איז אויך מפרש אז פרק ג במלאכי איז איבער תלונת רשע וטוב לו צום ערשט, און דערנאך צדיק ורע לו. ער שרייבט דארט בפסוק יג:
חזקו עלי דבריכם – זה תלונת צדיק ורע לו, כי היא יותר חזקה מן האחרת, כי רעות העולם הזה מונעות שלימות הנפש לא צמצום הטובות.
ועיין כאן.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

פרידריך ניטשע האט געזאגט:
There is an old illusion. It is called Good and Evil

די געדאנק איז אז ווי דער רמב״ם זאגט לגבי הרעות של סוג השלישי, זענען אסאך פון די רעות בהעולם מחמת דעם סאָבּיעקטיוון פּערסעפּשאן פונעם מענטש. און דאס דארף ער פרובירן צו טוישן צו האבן א בעסערע לעבן.

ובזה איז דאך דא די באקאנטע בּודהיסט מימרא:
Pain is inevitable. Suffering is optional

און דאס גייט אין איינקלאנג מיט׳ן רמב״ם׳ס מהלך לגבי סוג ג׳ של הרעות.

***

דר. משה הלברטל שרייבט:
The argument that attributes of quantity and quality do not apply to the deity will lead to denial of the very existence of God, as the multitudes are dominated by the imaginative faculty, and cannot conceive of the existence of an abstract entity. The exposure of philosophical contents like these before the multitudes will lead to the undermining of the very belief in God’s existence

Aside from the threat posed by the truth to the faith of the multitudes, the philosopher is aware that truth also undermines the social order and the authority of law. The philosophical conception rejects the understanding of God as a personality, and thus endangers the multitude’s faithfulness to the law. Philosophical doctrines that describe prophecy as a process of apprehension based also on the imaginative faculty of the prophet — as opposed to the traditional anthropomorphic image, in which the sovereign God commands the law to his prophet — subvert the authority of the law as the command of a sovereign God. Moreover, the Maimonidean conception of providence holds that the evildoer is abandoned to the vagaries of chance and is not supervised at all, and that punishment results from the destructive forces intrinsic to a life of sin. This conception threatens the multitude’s loyalty to the law, as this loyalty is based on fear of punishment and expectation of rewards. The subverting of the anthropomorphic conception of God, as a commanding sovereign who supervises, punishes, and rewards, endangers the very existence of society as it enfeebles discipline and obedience to the law, which depends on the belief that there is a judge and a higher judgment and that the evildoer will get his just deserts, even if he evades the ever-watchful eye of the worldly sovereign at the time that he commits the sin. Thus, Maimonides includes under the secrets of the Torah not only the creation narrative and the chariot vision, in their restricted sense, but also prophecy, providence, and knowledge dealing with the relationship of God to the world
***

עס איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז די משל פונעם חיגר וסומא בסנהדרין צא: לגבי תחיית המתים, איז מקורה אין די ספר חיצוני אַפּאָקריפאן פון יחזקאל.

***

זייענדיג אויף 35 מ"ג קאַנאַבּיס און הערענדיג די בלילות ניגון פון ישראלי גרין, ובפרט וואו ער זינגט מיט שייע גרוס [1:53-2:13]:
ווען ס'איז ביי דיר ליכטיג
איז דורוכזיכטיג
די באשעפער'ס חסד
איז דאך אזוי גרויס

ווען דו קענסט נישט דערהייבן
אין באשעפער זאלסטו גלייבן
ואמונתך בלילות
האב איך פארשטאנען מיין מאמע תחי'. והיינו, ס'איז א פּראקטישע געדאנק פון צו לעבן מיט אזא סארט אמונה פאר די פראקטישע בּענעפיטן. והיינו, מ'באטראכט די יקום און "ג-ט" אין א פּאזיטיוון ליכט. וממילא קלערט מען אז בעצם איז דא מער גוטס, ודיו אשר הוא חי. דאס איז וואס מ'זעהט דאך נישט בסתם ווען זאכן "פארן" כסדרן - עס איז דעמאלטס ״דורכזיכטיג״. די טשעלענדזש איז צו גלייבן אף ווען מ'פיהלט אז מ'קען נישט דערהייבן. און אז מ'קומט צו דערצו, איז אט דאס וואס איז מחזק און העלפט און פּראקטיק ווען עס איז חלילה ״לילה״ פאר׳ן מענטש; וכעין מה דאמר איוב (איוב ב י) גם את הטוב נקבל מאת האלקים ואת הרע לא נקבל?

***

לגבי די געדאנק פון עקידת יצחק עפ״י געים טעאריע, איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען דעם נועם אלימלך בפ׳ וירא:
דהנה באמת אברהם ויצחק ידעו שלא היה דעת הקב"ה לשוחטו, ואברהם שהיה מדתו מדת חסד, הלך בבטחונו שישובו שניהם, כמ"ש "ונשתחוה ונשובה אליכם". רק שאעפ"כ היו הולכים במסירת נפשם כאילו לשחוט אותו באמת, וזהו "וירא את המקום מרחוק", פירוש 'המקום' רמז הגם שהיה רואה שיצא ממנו יעקב שנאמר בו 'ויפגע במקום', אעפ"כ היה מרחיק מלבו המחשבה זאת, מחמת שהיה הולך בשלימותו כנ"ל.
והיינו, אז דא איז געווען א געדאנק פון קאָמפּליִט אינפארמאציע פאר אברהם איבער די, כביכול, יוּטיליטיס דא אינעם געים פאר הקב״ה, און וואו די גאנצע וואס ער כביכול וויל איז די ״כאילו״ דערפון.

דאס קען אויך פארענטפערן קושייתו של קאנט על אברהם בהעקידה.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דר. האגאפּ סאַרקיסיען און דר. מארק פעלאן שרייבן לגבי די געדאנק פון אמונות הכרחיות כדי שההמון יקיים היושר והדת:
Since ancient times, great minds have drawn a connection between morality and the divine. For example, in the ​Laws​ (ca.4th century BCE) Plato writes that “the fear of such vengeance, exacted by the gods, should hold a man in check” ​(Cooper & Hutchinson, 1997, p. 1531)​ and that “no one who believes in gods as the law directs ever voluntarily commits an unholy act or lets any lawless word pass his lips” (p. 1542). Around the same time, the Mohists in pre-dynastic China (ca. 5th-4th century BCE) were arguing that “if the ability of ghosts and spirits to reward the worthy and punish the wicked could be firmly established as fact throughout the empire and among the common people, it would surely bring order to the state and great benefit to the people” ​(Ivanhoe & Van Norden, 2005, p. 104)​. This connection continues in modern times, as when, in a famous passage from ​The Brothers Karamazov​ (1880), Ivan Fyodorovich opines that “​if there is and has been any love on earth up to now, it has come not from natural law but solely from people’s belief in their own immortality” ​(Dostoevsky, 1990, p. 69)​. These thinkers suggest that religious belief is conducive to — perhaps even necessary for — moral or prosocial behavior. And some contemporary psychological research has uncovered such a connection ​(Atkinson & Bourrat, 2011; Bourrat, Atkinson, & Dunbar, 2011; D. D. P. Johnson, 2005; K. A. Johnson, Li, Cohen, & Okun, 2013; see Saleam & Moustafa, 2016 for a review; Shariff & Norenzayan, 2011; Watts et al., 2015; Yilmaz & Bahçekapili, 2016)​
זיי ברענגען אויך ארויס די שיטה פון ניטשע, אז דאס געדאנק פון אבּיעקטיווע מאראל און אַן א-ל המעניש עליהם איז ארויסגעוואקסען פון די אונטערדרוקטע אלס א סארט ״נקמה״ באדניהן הלוחצים אותם. ועפי״ז ברענגט א שיטה פון אבּיעקטיווע מאראל אפיר דעם געדאנק פון אַן א-ל המעניש עליהם. ועפ״י האַבּס איס דאס פארקערט.

זייערע עקספּערימענטס אין דעם האבן געצייגט אז וויאזוי מענטשן באטראכטן ״ג-ט״, איז פועל אויף צו זיי האלטן אז מאראלן זענען אבּיעקטיוו: אויב האלטן זיי פון א ג-ט המעניש דאן האלטן זיי מער אז מאראלן זענען אבּיעקטיוו, וכן להיפך פון מאראלן זענען אבּיעקטיוו צו א ג-ט המעניש, ווי איידער טאמער האלטן זיי פון א ג-ט האוהב.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
כרם זית
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 942
זיך רעגיסטרירט: מיטוואך מאי 06, 2020 6:41 pm
געפינט זיך: צווישן האמער און נאגל
האט שוין געלייקט: 2702 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 1773 מאל

Re: א נחמה פאר א צעבראכענעם אבל - וועקער 18

שליחה דורך כרם זית »

בנוגע רבי יוסף כספי'ס פירוש אויף "אם כל חי" טראכט איך אז אפשר וויל ער מוציא זיין פון אן ענדליכן געדאנק פון די מדרש שבא אדם על כל החיות, אז מען זאל נישט זאגן די זעלבע זאך אויף חוה.
וידוע מאמר החכם: כשם שאי אפשר לתבן בלי בר, כך אי אפשר לכרם בלי קוצים.
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

לכאורה וואלט אבן כספי אדער נישט אָנגענומען אדער פארטייטשט די גמרא (יבמות סג.) איבער מלמד שבא אדם על כל בהמה וחיה קודם חוה. (ובפרט אז סיפור בראשית בכלל קען זיין א משל לפי הרמב״ם; הגם אז אבן כספי אליינס האט יא געהאלטן אז ״כי כל הסיפור הזה מתולדות אדם עד נח ונח בכלל, היה בלי ספק ענין שאירע ונמצא חוץ לנפש וכ״ש מנח והלאה״.) ער איז טאקע מפרש אז ״זאת הפעם״ איז מאמר התורה/נערעיטאר ווי איידער מאמר אדה״ר, וואס די דרש איז מער טאמער איז עס מאמר אדה״ר.

דאס איז ענליך צו וואס דער רמב״ם שרייבט במו״נ ח״א פ״ז לגבי די גמרא בעירובין חי: כל אותן ק"ל שנה שהיה אדם נזוף בהם היה מוליד רוחות:
ומזאת ההשאלה נאמר באדם ויחי אדם שלושים ומאת שנה ויולד בדמותו כצלמו (בראשית ה ג), וכבר קדם לך (בפרק א) עניין צלם ודמות מה הוא. וכל מי שקדמו לו מן הבנים לא הגיע עליהם הצורה האנושית באמת, אשר היא צלם ודמותו הנאמר עליה בצלם אלוהים ובדמותו. אמנם שת כאשר למדהו והבינהו, ונמצא שלם השלימות האנושי, אמר בו ויולד בדמותו כצלמו. וכבר ידעת כי כל מי שלא הגיע לו זאת הצורה אשר ביארנו עניינה, הוא אינו איש אבל בהמה על צורת איש ותבניתו, אבל יש לו יכולת על מיני ההיזק וחדוש הרעות, מה שאין כן לשאר בעלי חיים, כי השכל והמחשבה שהיו מוכנים לו להגעת השלמות אשר לא הגיע, ישתמש בהם במיני התחבולות המביאות לרע, והוליד הנזקים כאילו הוא דבר ידמה לאדם או יזיקהו. וכן היו בני אדם הקודמים לשת. ואמרו במדרש כל אותן ק"ל שנה שהיה אדם נזוף בהם היה מוליד רוחות, ר"ל שדים, וכאשר רצהו השם, הוליד בדמותו כצלמו, והוא אמרו ויחי אדם שלושים ומאת שנה ויולד בדמותו כצלמו.
און אבן כספי איז ‏מפרש:
ופירש שאלו הבנים הם רוחות ושרים, כלומר דעות נפסדות, א"כ בזה יבאר כי בנים יונחו על דעות אם טובות ואם רעות, ולכן נאמר בטובים ותלד בן ותקרא את שמו שת.
דער אפודי איז דארט מפרש:
הרב ז"ל לא הביא במקום אחר שתוף שם בן רק ר"ל כמו שאבאר בזה הפרק שתוף שם בן שאינו ר"ל בן ממש, ואע"פ שפשט הכתוב היה למציאות שת ואין מקרא יוצא מידי פשוטו, ירמוז ג"כ שאל הדעות האמתיות או הדעות המופסדות נאמר שם כן, א"כ אמרו בשת ויולד בן א"ל שהאדם כשנטה לענינים השכליים והוציא שכלו מן הכח אל הפועל אשר היתה מחייבת צורתו לפעול בענינים השכליים ההם אז הולידה צורתו הטבעית והבין הראוי לה והוא קנות המושכלות. אבל קודם לכן כשהיה נוטה שכלו בעניינים המפורסמות ובדעות הנפסדות אז הבנים ההם שהיה מוליד לא היו בדמותו ובצלמו אבל היו שדים ורוחות כי לא היה משמש שכלו אלא למיני ההיזק וחדש הרעות. ואמרו במדרש כל אותן ק"ל שנה שהיו נזוף בהם כלומר שלא היה מוציא שכלו במושכלים העיונים היה מוליד רוחות כי לא היה עושה העניין המכוון מצורתו והוא קנות הידיעותהעיוניות והבן זה. וזה רמז לאמרו (בראשית ג טז) בעצב תולדו בנים.
***

ולגבי פוקד עון אבות על בנים ובא יחזקאל וביטלה, שרייבט דר. זאב פאַרבּער:
IMG_7630.jpeg
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דא רעדט הרה"ג ר' יונתן מארטאן שליט"א ארום איבער די בעיית הרעות. ער רירט אָן אויפ'ן געדאנק אז די פראבלעם איז נישט נאר א לאגישע, נאר אויך אַן עקזיסטענשאלע פאר'ן איש המאמין, וואס די תירוץ דערויף דארף זיך מתיישב זיין על לב השומע, אים צו ווייטער געבן מיענינג אין זיין רעליגיעזע וועלט-אויסקוק; און דאס איז די געדאנק פון יפשפש במעשיו כשרואה אדם שיסורין באין עליו ל"ע (ברכות ה.), וויבאלד דעמאלטס געבט דאס אים א מיענינג אין זיינע יסורים ל"ע, און דאס אליינס איז אים א נחמה דערויף. ווי אויך ברענגט ער ארויס די נחיצות פון דעם אז ס'איז דוקא דא פארשידענארטיגע מהלכים אין דעם, און עס איז נישט נקבע להלכה וועלכע איז "גערעכט", כדי צו געבן דעם מענטש פארשידענארטיגע כלים זיך מתמוקד צו זיין דערמיט לפי מצבו וואס ער איז אין דעמאלטס (ולכן טאקע האט זיך דער אבן עזרא ורנ"ק געקענט דינגען מיט חז"ל בב"ב יד: לגבי מי חיבר ספר איוב, וואס באגדה בכלל זענען זיי נישט געווען געבינדן צו חז"ל). ווי אויך רירט ער אָן אויפ'ן געדאנק פון דר. עמיל פעקענהיים, אז מ'דארף א גאנץ נייע תפיסה אין טעאדיסי זיך צו מתמקד זיין מיט די שואה בטעאלאגיע. ער ברענגט אויך ארויס אז די תנאים ואמוראים וואס האבן ל"ע מער מיטגעמאכט, האבן בדרך כלל מער גערעדט בשבחו של איוב. ער ברענגט צו פון דער דייטשער-אידישער פילאזאף דר. האנס יאָנאַס אז (ענליך צום מהלך האשכול) ג-ט האט ביים בריאה מצמצם געווען זיין יכולת מעיקרא, כדי ס'זאל קענען צושטאנד קומען די בריאה.

***

ר׳ מענדל פינלס שרייבט אין זיין דרכה של תורה, אז חז״ל האבן טאקע בפירוש ובמכוון געטוישט פשט הכתוב של ‏עין תחת עין:
IMG_7713.jpeg
ער איז אויך מסכים מיט ר׳ אברהם גייגער אז מעיקרא איז פשט הכתוב געווען אז א שור שהומת אדם האט מען גע׳הרג׳עט בעליו חוץ אויב די משפחה נעמט כופר, נאר חז״ל האבן דאס געטוישט מיט כופר לעולם (בשור מועד).

ער טענה׳ט לגבי השארת הנפש און תחיית המתים אז עס איז פונקט פארקערט. מיינענדיג, אז חז״ל און די ראשונים מוטשענען זיך פארוואס עס ווערט נישט דערמאנט השארת הנפש ותחיית המתים בהתורה (עכ״פ בפירוש). ער טענה׳ט אז בהשארת הנפש בלא הגוף האבן די אבות והתורה נישט געגלייבט, אבער זיי האבן יא געגלייבט בתחיית המתים. דאס איז וויבאלד די אמונה איז געווען פארשפרייט בימים ההם מהמצריים ושאר העמים סביבותיהם. און אט וועגן דעם האט עס די תורה נישט דערמאנט: ווייל די תורה האט גאר געוואלט אויסרייסן די אמונה המושפעת מהעמים שסביבותיהם. עס איז אבער דאך אלס פארבליבן בזיכרון העם.

ר' משה וואלדבערג טענה'ט אבער נגדו אין זיין כך היא דרכה של תורה (ח"ב), אז אַן אמונה בהשארת הנפש איז א נעסעסערי קאנדישאן פאר אמונה בתחיית המתים:
תחיית.jpg
ולגבי דעם אז חז״ל האבן בדווקא געטוישט מצות שנראו להם ווי אימאראליש וכדומה, שרייבט ר' פינלס:
IMG_7715.jpeg
IMG_7716.jpeg
ער זאגט אז דערנאך איז די דרך הדרש, וועלכע איז מעיקרא נאר געווען א דרך אסמכתא פאר די טוישן, געווארן אזא סארט ענטיטי פאר זיך, און דאס האט פרה ורבה געווען לחדש הלכות חדשות מכל וכל. און ער זאגט אז דאס איז געווען די כוונה פון ר' ירמיה מיט זיינע שאלות מוזרות, זיי דאס צו צייגן:
ירמיה.jpg
ולגבי שור של שיראל שנגח שורו של עכו"ם ולהיפך, שרייבט ער:
שנגח 1.jpg
שנגח 2.jpg
ועיין בדברי ר׳ משה וואלדבערג בזה שסברא זאת אכן היא בירושלמי.

ער איז אויך מסכים צו ר׳ אברהם גייגער אז ביי עדים זוממין איז די דין פון הרגו אינן נהרגין ערשט נתחדש געווארן לאחר שבטלו מיתת בי״ד, כדי לחדד השכל מיט׳ן באגרעניצן דעם עצם געדאנק פון קעפּיטאל פּאָנישמענט. (ער שרייבט אבער אז מ׳קען זיך נישט פארלאזן אויפ׳ן ספר שושנה לגבי צו וויסן דין עדים זוממין בימיהם, וויבאלד עס איז יתכן אז דאס איז טאקע די סיבה אז עס איז געבליבן פון די ספרים חיצונים: וויבאלד דער שרייבער האט נישט געקענט די דינים.)

דר. רפאל לאטאסטער שרייבט:
Interestingly, Ecclesiastes 4:1–3 indicates that the dead are happier than the living, and those not born have it best of all, as they have avoided exposure to evil. This raises questions about why an all-good God would commit such an apparent evil in creating us, and in tampering with the presumably perfect pre-Creation world
***

זלמן עפּשטיין שרייבט לגבי מגילת קהלת וספר איוב:
השקפת-העולם אשר לו, עם כל חריפות ההשגה שלה, היא מצומצמת ולקויה. באלהים הוא מאמין ונושא את שמו על שפתיו מדי פעם בפעם. אבל לאלקים זה אין אחיזה בנפשו, בנשמתו, בלבו – וכמה הוא רחוק מן האדם בכלל ומן כל הויתו ועמל החיים אשר על שכמו! זה לא קל-אלקים חיים של תורת משה והנביאים והיהדות ההיסטורית כולה. זה לא אלקי האמת והצדק והמשפט, לא אלקי הרחמים והסליחה, אלקי הבטחון והתקוה; זה סתם אלקים, כאילו לצאת ידי איזה חובה. יש אמנם רשמים כאילו חיוביים: “והאלקים עשה שייראו מלפניו”, “והאלקים מבקש את נרדף”, ועוד אחרים כאלה. אך בתוך האטמוספירה הכללית של הספר, אטמוספירה של שלילה וחדלון ויאוש, הרשמים המקריים האלה בטלים ברובם, ואינם מתגבשים לסיכום בעל תוכן "וצורה, הטובע את חותמו על קלסתר ההויה האנושיות. ויש שהוא מתרעם גם על האלקים, כי “כל אשר נעשה תחת השמים הוא ענין רע, נתן אלקים לבני אדם לענות בו”. גם איוב התרעם על אלהים, אבל שם מדברת נשמה חיה לוחמת ובאה במשפט עם קל אלקים חיים ומלך עולם ותובעת צדק ויושר ורחמים; ופה עומד איש קר ככפור, איננו מבקש ואיננו דורש מאומה, הוא רק משרטט מה שיש וקורא תגר, כי יצירתו של אלקים לא עלתה יפה. כי כל מה שנעשה תחת השמש הכל הבל ורעות רוח. גם זכר לתפלה לאלהים בא לפניו, אבל באיזו אירוניה דקה ומתובלת: “אל תבהל על פיך ולבך אל ימהר להוציא דבר לפני האלקים, כי האלקים בשמים ואתה על הארץ, על כן יהיו דבריך מעטים”.

עצם הרע והעוול אינו מרגיזו ואינו מפריע את מנוחתו, עצתו באה לאדם, שלא יתמה על המעשים הרעים שנעשים תחת השמש. על כל הנוול והכיעור שבחיים כבר באה הודאה מפורשת: “מעוות לא יוכל לתקון וחסרון לא יוכל להמנות”. יש אמנם חכמה, שהוא מדבר בשבחה תכופות. על מהותה של החכמה, על מדתה, ומה היא יכולה ליתן לאדם – על זה אינו מדבר. אם הכל הבל הבלים ואין יתרון ואין מטרה בחיים, הרי לכאורה צריך לבסוף להבחין, מה טיבה של החכמה שכל-כך מהללים ומשבחים אותה, ובמה כחה גדול. אדם המבטל באמרי פיו את כל הישות האנושית ושם אותה לחרס הנשבר, שכמוה כאין, היה צריך להתרומם ולהעביר תחת שבט הבקורת גם את החכמה בעצמה, אשר האנושיות האוילית והוא אתה יחד כל-כך מתימרים בערכה. הוא אמנם אומר: “כי ברב חכמה רב כעס, ויוסיף דעת יוסיף מכאוב”, אבל כלום זה מספיק כדי שניתן לנו דין וחשבון על כל מהותה וערכה של החכמה כשהיא לעצמה? את גבוליה לא השיג והבחנה זו עמדה למעלה מהבחנתו וחוג השקפותיו ופקפוקיו. הוא רק מתאונן על גורלו של החכם, “כי אין זכרון לחכם עם הכסיל לעולם ובשכבר הימים הבאים הכל נשכח”. ואנו חוזרים ושומעים את המנגינה הנושנה: הכל הבל.
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דער עצי חיים טייטשט בפ׳ חוקת דעם געדאנק פונעם נחש הנחושת אז עס ברענגט ארויס דעם רמב״ם׳ס מהלך בהשגחה ע״י דביקות:
IMG_7747.jpeg
ובזה קען מען זאגן אז דאס איז די רמז אין וואס רש״י זאגט (במדבר כא ט) אז משרע״ה האט דאס געמאכט מנחושת אלס לשון נופל על לשון פון ״נחש״ ל״נחושת״ ע״ש. והיינו, ווייל ענין ״אלוק״, וממילא דביקותו בו, איז נישט עפעס וואס מ׳קען משיג זיין, און עס איז וואו כח הלשון איז ״נופל״. און מ׳קען אויך זאגן בדרך צחות לפי די עצי חיים, אז דאס איז די רמז אז חזקיהו כיתת נחש הנחושת והודו לו חכמים (ברכות י:), ווייל די אלגעמיינע גישה להשגחה (כהיום) איז דאך דלא כהרמב״ם…

ולגבי טעמי המצות טייטשט ער פריער בהפרשה:
IMG_7748.jpeg
הגם די געדאנק זיינער איז ל״ד אז זיי האבן נישט קיין טעם ‏פאר׳ן מענטש און זענען רק לצרף, ווי דאס אז זיי זענען נישט טעאורדזשיק אויפצוטוהן להקב״ה.

***

לגבי דעם געדאנק פונעם תויו"ט אז הדין נותן לכלכל את ברואיו אחרי שבראם, זאגט דער מלבי"ם אביסל פון א פארקערטן ריכטונג בתהלים (פט ב-ג):
יש הבדל בין חסד ובין אמונה, החסד הוא מה שיעשה מנדבת לב מבלי הבטחה קודמת או איזה חיוב או בעבור דבר שקבל בעבורו, והאמונה או אמת הוא מה שיעשה ע״י חיוב, אם שהבטיח לעשותו או שהתחייב לעשות בעבור הגמול וכדומה. והנה קיום העולם הכללי ע״פ חקי הטבע הכוללים הוא ממדת האמונה, כי אחר שיסד ה׳ את הטבע והעולם וחקק חקיהם, הוא כאילו הבטיח שהחקים האלה יתמידו כל ימי עולם, למשל חק נתן שירד הגשם בעתו, שיהיה הקיץ והחורף בזמנם חק ולא יעבור, ואם יצוייר שישנה ה׳ את החקים האלה הוא מבטל אמונתו שהעמידם שלא ישתנו לעולם. לפי״ז החקים שבהם העולם הכללי מתנהג כפי הטבע שיסד בששת ימי הבריאה יעמדו מצד האמת והאמונה. אולם בעת יעשה ה׳ דבר פלא בלתי מחויב ונמשך מצד חקי הטבע הקיימים, הוא מצד חסדו באשר אינו מחויב בדבר זה מצד הבטחתו. ומשני ההנהגות האלה ידבר המשורר בסימן הזה, שעז״א חסדי ה׳ עולם אשירה – שישיר על ההנהגה הפלאיית, וגם אודיע לדור ודור אמונתך שהיא ההנהגה הטבעיית הקבועה.

והנה בעת בריאת העולם נתגלו שתי המדות כאחת, כי ראשית הבריאה היתה מצד החסד הגמור כי אז לא היה עוד שום נמצא במציאות שיבטיח לו הקיום והמציאות, וחקי הטבע נתייסדו אז בלא הבטחה וחיוב קודם רק בחסד גמור, וז״ש כי אמרתי עולם חסד יבנה – שתחלת בנין העולם היה מצד החסד לבד. אבל אחר שע״י חסדו ברא את העולם ויסד וחקק חקי הטבע בששת ימי המעשה, אז נתיסדה מדת אמונה, ר״ל שקיום הנמצאים אחר שבראם בחסדו, וכן קיום חקי הטבע אחר שחקקם בחסדו הוא מצד האמונה ומדת האמת, שהוא כאלו הבטיח אז שיעמדו החקים והנבראים כל ימי עולם ולא יפחתו מיניהם ולא יגרעו חקיהם. וחקי הטבע הקבועים הנוסדים על אמונה הם מן השמים שהוא מעולם הגלגלים ולמטה, כי למעלה מן השמים הוא עולמות השכליים ששם מקום הפלאות שהם למעלה מחקי הטבע שלנו, ועל זה אמר שמים תכין אמונתך בהם.
***

דר. חיים קרייסל ברענגט ארויס אז דער רמב״ם׳ס גישה לנסים האט אים געמאכט מפרש זיין חטא מי מריבה מחמת כעס (שמונה פרקים פ״ד), ווי איידער מחמת וויאזוי די נס של הסלע איז פארגעקומען. (וכן האבן עזרא.)

***

דר. צמח יורה טענה'ט (עפ"י די סאָפּלעמענטערי היפּאטעזיע, וואו מעיקרא איז געווען נאר איין דאקומענט פון די תורה און דערנאך האט מען פשוט צוגעלייגט דערצו און געטוישט) אז מעיקרא איז די אריגינעלע דאקומענט געווען E פון צפון/ישראל. זיי האבן ארויסגעהויבן יעקב און נישט אברהם און יצחק. זיי האבן געהאלטן אז טאקע מאבימלך נתעברה שרה, און אלס עונש אויף אברהם פאר'ן נישט בוטח זיין בה', איז ער נצטוה געווארן צו שחט'ן יצחק, וואס לויט E האט דאס טאקע פאסירט. עס איז נאר דערנאך, לאחר גלות סנחריב ועשרת השבטים, ווען צפון איז אנטלאפן אראפ קיין צפון, וואס J פון דרום/יהודה האט דאס געטוישט אז די איל איז געווען תמורת יצחק. ער שרייבט:
It does not matter that Isaac is an innocent. Here, Isaac is no more than God’s instrument; his life is no more (and no less) than a cosmic joke and is inconsequential when God’s purpose is to teach humans proper respect. Isaac’s sacrifice is meant to demonstrate the importance of fearing God, and that trumps any importance of Isaac as a person
וכעין בבנו של דוד ובת שבע.

ועיין כאן.

ער ברענגט צו פון דר. אלכסנדר רופא לגבי אלישע וגירת הדובים בהילדים:
It is thus evident that not the ethical categories of good and evil are relevant in this and other stories, but those of the sacred and the profane. A Man of God is a holy figure (2 Kings 4:9) and as such must be treated with veneration, just as one behaves towards the divine and the objects associated with the divine. These youths profaned the Holy Man of God, and like the sons of Aaron (Lev 10:1-3) or Uzza (2 Sam 6:6-7), who acted with no intent of malice, their punishment is swift and terrible
חז"ל זענען נישט געווען באקוועם מיט די מעשה מיט אלישע, ווי מ'זעהט בסוטה מז. ובב"מ פז. ע"ש.

***

דא ברענגט דר. בנימין קאַנראָי ארויס אז עס איז דא א חילוק צווישן מאדערנע טעאדיסיס און טעאדיסי פונעם מיטל-אלטער. כהיום זענען טעאדיסיס "ערשטע-פּערזאן", אין דעם אז זיי זוכן צו מאכן רעלעוואנט צום מענטש הסובל אליינס, אז עס זאל זיך אים מתיישב זיין על הלב ווען ער מאכט ל"ע מיט. משא"כ בימי הביניים, ווען דאס עקזיסטענץ פון ג-ט איז געווען מער א דבר פשוט בהנחה, זענען די טעאדיסיס געווען מער "דריטע-פּערזאן" און פשוט פון א דרויסענדיגער בליק פרובירט צו פארענטפערן די סתירה צווישן דאס מציאות פון א ג-ט שהוא כל יכול וכל טוב, מיט די עקזיסטענץ פון רעות. א טעאדיסי קען האבן ביידע, אבער ל"ד.

לגבי דעם רמב"ם'ס מהלך פון נמנעות מחמת החומר, שרייבט ער (ענליך צו @עובדיהקשיא):
This is an explanation for the existence of suffering, but not one that seems able to provide a satisfying answer to each sufferer’s first-person questions about their own terrible suffering. One reason for this is that suffering seems unequally distributed. Some people suffer much more terribly than others, and Maimonides’ argument about metaphysical necessity doesn’t explain this. Specifically, the argument from matter fails to answer a terrible sufferer’s first-personal questions about the extent of their own particular suffering. A person undergoing terrible suffering might look at another person who seems to have lived out their whole life experiencing much milder suffering. They might ask ‘why am I, in particular, suffering so much?’ and this question would not be answered by an appeal to metaphysical necessity. The person they are comparing themselves with, after all, is also composed of matter. ‘If God could allow that terson to suffer so much less without doing anything metaphysically impossible’ our sufferer might justifiably wonder, ‘why not me?’ For this reason, the argument from matter does not seem to meet the first-person adequacy constrain
ער ברענגט אויך צו דר. דוד שץ'ס הערה, אז לפי הרמב"ם און זיין נעגאטיווע טעאלאגיע, איז דאך לכאורה די קשיא מן הרעות סתם אזוי שוואכער. עס איז מער די פסיכאלאגישע חלק מיט וועלכע דער רמב"ם איז זיך מתמקד, ווי איידער די פילאזאפישע. ועיין לעיל.

ער ברענגט אויך ארויס אז דער רמב"ם'ס מהלך אין דעם ארבעט טאקע אז עס איז נישטא קיין צער וואס איז שלא בצדק. דאס מיינט אבער אז די "בצדק" איז, אז ווען דער מענטש וואלט זיך ווען "אימיוניזירט" דערצו דורכ'ן זיין דבוק במושכלות, וואלטן דאך די רעות אים נישט געשטערט (אדער ער וואלט ווען כאטש געהויבן זיין פּראַבּעבּיליטי אז זיי זאלן אים נישט באטרעפן). און אז זיי שטערן אים, קומט זיך עס. דר. קאַנראָי טענה'ט אז דאס ארבעט דאך נישט פאר תינוקות ושוטים. אחוץ טאמער טענה'ט מען טאקע, כעין דר. מיכאל מורעי, אז עס שטערט זיי טאקע ווייניגער ווי סתם א מענטש, זייענדיג אז זייער שכל איז טאקע שוואכער צו באגרייפן זייער צער. כמובן, איז דאס שווער צו זאגן. ווי ער שרייבט:
It could be objected that cognitive impairment sometimes itself grants something like psychic immunity from suffering. Depression and anxiety themselves require a certain degree of cognitive ability, and a young child or a radically cognitively disabled person might avoid them in situations where an adult without a cognitive disability would not. This would be very different from Maimonidean psychic immunity – almost its opposite - but might mean that the people unable to achieve the latter wouldn’t need it to avoid suffering. This objection faces two serious problems. First, not all forms of terrible suffering depend on cognitive sophistication, severe physical pain being one obvious case. Second, if avoidance of suffering is a result of an inability to properly understand some situations, it could be argued that this inability is itself bad for the person. Certainly Maimonides would think so. It’s plausible that that this itself would require theodic justification in a broader consideration of the problem of evil

One could argue that its silence about the suffering of infants and the cognitively disabled is a virtue rather than a vice – or at least not a flaw. On this view what we ought to be most worried about is not ‘human suffering’ but ‘the suffering of rational agents’. The psychic immunity theodicy might only work for addressing the suffering of some humans, but those are the only really morally important cases of suffering anyway. In other words, we could reduce the number of individuals for whom a theodicy would have to be first-personally adequate by reducing the number of individuals who count as persons
ועיין כאן (וכאן). פאר די סארט מענטשן איז אַן "ערשטע-פּערזאן" טעאדיסי אוממעגליך, פונקט אזוי ווי עס איז אוממעגליך פאר בע"ח.

ער שרייבט בסתם:
Something like psychic immunity seems to be possible even in the worst circumstances. The people who exhibit it are certainly extraordinarily righteous and admirable. What’s more, this kind of psychological state seems to have a kind of first-personal theodic adequacy built into it. One could perhaps push the point further. If a psychically immune person knows that anyone who truly deserves to will be able to escape or peacefully endure terrible suffering, this fact might be in itself a source of consolation. The possibility of psychic immunity for each other suffering person would contribute to one’s own psychic immunity. Thus, if the potential scope of psychic immunity were universal, there would exist the sort of connection between the first-personal and third-personal aspects of this theodicy that could satisfy a contemporary philosopher

Even so, we can immediately raise a serious question: even if psychic immunity is achievable, does it follow that people who do not achieve it are not truly innocent sufferers? For Maimonides the answer is yes. If someone chooses to pursue material or bodily satisfaction rather than focusing on God and on the perfection of her intellect and suffers for lack of bodily satisfaction, then she is blameworthy for her choices and their consequences
הגם תינוקות ושוטים זענען טאקע נישט שולדיג דערין בבחירתם. (ועיין במו"נ ח"א פל"ד.)

***

אינעם שמועס פון פּראָמאָרטעליזם, שרייבט דער גבעת שאול (פ' משפטים):
הטבע אם כל הנבראים נהן ברצונם וטבעם להשתדל בעד נצחיותם ולקיימו כל עוד שיוכלו ויברחו מן ההפסד בכל כחם, כמו שאמר הכתוב ״לך אל נמלה עצל״, "גם צפור מצאה בית ודרור קן לה״, והענין ברור בעצמו . והנה על כל הבע״ח האדם יבקש ויתאוה נצחיותו, כי נוסף ממה שהוא בו הטבע ילמדהו השכל לעשות כן, ולכן מצא חשבונות רבים לקיום העמדתו, כגון רבוי הרפואות, כפל המלבושים, מכסח הבתים המקימים הוייתו ודברים אחרים אשר יעמידו בריאותו, וישנא כל דבר המביאו לידי הפסד ושהוא לו הפכי לא בלבד בטבע כמו שאמרנו אלא השכל ישכיל במוות וידמוהו לדעתם יותר רע ממה שהוא, ולכן ישנאוהו מאד לא בלבד הרשעים אלא ג״כ החסידים. כי הנה ראינו גדולי עולם שהתפללו לא-ל על חייהם ה״ה: משה, דוד, וחזקיהו. והוא כי מפני נ׳ סיבות ירא החסיד מן המוות. הא׳ כי יראה את בניו ואת ביתו ויצטער לעזבם ועל הכל אם בפטירתו הם קטנים, והב׳ בחובו שהוא נפטר מעולם המעשה ולא יוכל לזכות עוד כי יפה שעה אחר בתשובה ומעשים טובים, והג׳ כי ירא שמא יגרום החטא ואינו בטוח בצדקתו.
לגבי ממזר, טוהט ער אויף בפ' אמור, אז עס איז נישט אז דער ממזר האט "אויף זיך" א "קנין ודבר נוסף" של ממזרות. "ממזר" באדייט אז ער איז נישט פולקאם "נארמאל" בהגדרתו כבן וכו'. עס איז אבער נישט עפעס א חסרון וואס "מ'געבט" אים, ווי איידער אַן אינדיקעישאן אז ער איז מוחסר פון וואס עס דארף זיין, און וואו ער איז נישט אָנגעקומען צו (און עס איז טאקע נישט זיין שולד).

אין פ׳ דברים שרייבט ער:
IMG_7770.jpeg
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

לגבי אמונה בתחיית המתים ובעוה"ב שרייבט שד"ל עה"פ (ישעיה כו יט) יחיו מתיך נבלתי יקומון הקיצו ורננו שוכני עפר:
והנה תחיית המתים הנזכרת כאן אין ספק שהיא משל על קום האומה מעפרה, וכטעם חזיון יחזקאל (לז יא-יב) העצמות האלה כל בית ישראל המה הנה אומרים יבשו עצמותינו ואבדה תקותנו נגזרנו לנו, הנה אני פותח את קברותיכם והעליתי אתכם מקברותיכם עמי והבאתי אתכם אל אדמת ישראל, והוא משל מובא כאן דרך התנגדות למה שאמר למעלה על בבל מתים בל יחיו רפאים בל יקומו (לעיל פסוק יד). וגיזניוס מפרש כמשמעו על אמונת תחיית המתים אשר לפי דעתו קבלוה היהודים בגלות בבל מאנשי פרס, וכן הוא מפרש כמשמעה נבואת יחזקאל הנזכרת למעלה. ואיך לא ראה כי "יחיו מתיך" מקביל למה שכתוב למעלה ״מתים בל יחיו״, וכמו שאין הכוונה שם אלא כמו שמפרש פקדת ותשמידם ותאבד כל זכר למו, אף כאן אינו אלא משל. אמנם יפה אמר גיזניוס כי אף אם יפורש הענין דרך משל, הנה לא היה מקום למשל זה, אם לא היתה אמונת תחיית המתים מקובלת בימים ההם בקרב ישראל. אלא שלדעתו נאמרה הנבואה בבבל, ולדעתינו הדבר ברור כי ישעיה אמרה, והנה אמונת תחיית המתים כבר היתה בישראל קודם שיתערבו עם הפרסיים. וגם לשיטתו של גיזניוס שנכתבה הנבואה בימי הגלות, הנה לא הרויח כלום, כי בבל לחוד ופרס לחוד, ואם הפרסיים היו מאמינים בתחיית המתים, עליו להביא ראיה שהיו מאמינים בה הבבליים קודם שיפלו תחת יד פרס ומדי. ועתה בשנת תר״ט הגיד לי בני בכורי כי היות אמונת זורואסטר כוללת תחיית המתים אינו אלא טעות אשר יסודתו על העתקת Anquetil שתרגם מלת Jave הנמצאת בספר Zend Avesta בלשון תחיית המתים, ועתה בימינו החכם המופלא Burnouf הוכיח שאין הוראת המלה ההיא תחיית המתים, אלא כמלת Aevum בלשון רומי שהוא עולם, דור ודור דורים.
דער הואיל משה שרייבט עה"פ (יחזקאל לז ה):
הנביא מסב לפעמים דבורו לשומעיו להנעים דבריו להם. אבל מה שפיליפפזאָן טוען כי תשובת יחזקאל (בפסוק ג) והשתדלות המספר כאן למשוך דעת שומעיו כמגיד דבר חדש הם ראיה נגד התפשטות אמונת תחית המתים באומה בימים ההם, טענות הבל הן. וברור שכל מראה זו דמיון הוא, אבל אם בני ישראל לא היו מאמינים כבר בתחיית המתים היו משיבים לו "מְשָׁלֶךָ מכחישך, וכמו שמתים בל יחיו כן גם לנו אין תקומה", ועמ״ש שד״ל בפירושו על ישעיה (כו יט) על פסוק יחיו מתיך, וכבר כתוב בפרשת האזינו אני אמית ואחיה מחצתי ואני ארפא שכדברי רז״ל (סנהדרין צא:) יכול מיתה באחד וחיים באחד בדרך שהעולם נוהג ת״ל מחצתי ואני ארפא, מה מחיצה ורפואה באחד, כך מיתה וחיים באחד, מכאן לתחיית המתים מן התורה. ויותר ברור נראה שאמונת תחיית המתים היתה כבר ביד בני ישראל מימי קדם קדמתה ממה שאמרה חנה ה׳ ממית ומחיה מוריד שאול ויעל (שמואל א ב ו) והלא אי אפשר להעלות משאול מי שלא ירד אליו כבר. ואם הנביאים ע״י דמיוניהם היו מחזיקים בני ישראל באמונתה וה׳ לא מנעם מזה, א״כ אמונה אמתית היא גם כי לא נוכל להבין איך תתקיים ומה מגמתה ותועלתה.
ר' יוסף אבן כספי איז מפרש בישעיה:
ואין לנו פירוש בדברי שום מחבר ספר רק מה שעשה הוא, כי זה יהיה ספר אחר, ואיך שיהיה הנה עם כל זה הרשות בידינו לצרף לזה יעוד תחית המתים, שאין בה ספק אצל הפילוסופי היהודים יותר מזולתם.
זיי שרייבן לגבי תפילת חנה:
Sheol, the place beneath the earth, where, according to biblical belief, all people go after death. Sheol differs from the "'olam haba'" (the next world), the belief which developed in Judaism in the Second Temple period, because in Sheol there is no retribution and all its inhabitants are equal, without regard to their former status or behavior in life. Raising up from Sheol does not refer to resurrection from death - a later belief as well - but to deliverance from near death (see Ps. 30.3-4)
לגבי די פסוק בישעיה שרייבן זיי:
Life after death? This v. and also 25.8 refer to God's triumph over death. Some understand these verses as metaphors: They portray the surprising vindication of the downtrodden, who are figuratively compared to the dead. According to others, these verses assert that at least some dead people will return to earth at the end of time, their bodies and spirits restored. Rabbinic Judaism emphasizes the belief in bodily resurrection for all humanity. Indeed, this belief is highlighted in the second paragraph of the '"Amidah" prayer, which is recited three times each day in traditional rabbinic liturgy and provides a succinct summary of the main points of rabbinic theology. The Tanakh, however, is much more circumspect regarding the possibility of life after death, avoiding discussions of the issue and in some passages apparently denying the possibility (Ps. 115.7; cf. Isa. 38.18-19). Some biblical passages refer to Sheol, where the spirits of the dead abide (e.g., Gen. 37-J5; 42.38; Deut. 32.22; 1 Sam. 2.6; Ps. 88.4; Prov. 15.24), but they do not describe what happens to the spirits there or whether they can be regarded as truly alive. (An exception may be Isa. 14-9-11, 16-21, but that passage is more likely a poetic fantasy.) In Ezek. ch 37 dry bones receive bodies and come back to life, but that text presents itself explicitly as a metaphor for national renewal (37.11): The Judeans, having "died" when they lost their land and kingdom, will "come back to life" as they return to their land to reestablish a commonwealth. Only in Daniel 12.2-3, 12 does the Tanakh unambiguously endorse the idea that humans will be given life after death. Belief in life after death became central to apocalyptic forms of Judaism (attested to in the book of Daniel and various postbiblical, pre-rabbinic documents). Those modern scholars who emphasize the apocalyptic elements in Isa. chs 24-27 understand 25.8 and 26.19 as a typical apocalyptic statement endorsing the notion of resurrection of the dead. Medieval Jewish philosophers and commentators point to this verse (not implausibly) as a biblical warrant for the rabbinic doctrine of life after death
(ועיין כאן לגבי ספר דניאל.) זיי שרייבן לגבי נבואת יחזקאל בעצמות היבשות:
Ezekiel's vision of the dry bones symbolizes the restoration of the people Israel. Ezekiel is speaking metaphorically in this vision; he was not envisioning an actual physical resurrection of the dead. But when, in postbiblical times, the doctrine of resurrection took hold, Ezekiel's vision was interpreted literally
ועיין בסנהדרין צב: ובהעיקרים (מאמר ד פל"ה). (ועיין בדברי דר. מעטיוּ סיריאַנוׂ.)

דר. ראַבּערט אַלטער שרייבט לגבי די פסוקים בישעיה:
Is the prophet introducing a doctrine of the resurrection of the dead, which is generally not thought to emerge until the Book of Daniel? This is at least a possibility, and this is certainly the way this verse was later understood by communities of believers. But given the theme of national renewal that informs this entire prophecy, it may be more likely that what the poet has in mind is a rebirth of the nation, like Ezekiel’s vision of the valley of dry bones
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דא האב איך צוגעברענגט פון קאַרל יונג:
There is no coming to consciousness without pain
און אז עס איז נישט שייך ארויסצוקומען (פולע) קאַנשׁעס באשעפענישן פון מער נידעריגערע לייף-פאָרמס (אין טערמינען פון קאַנשׁעסנעס רעלאטיוו צום מענטש׳ס), אָן הוה והפסד וצער. ווי אויך קען דאס בכלל גיין אין איינקלאנג מיט דר. מיכאל מוּרעי׳ס מהלך, אז ווי מער קאַנשׁעסנעס א זאך האט, אלס מער קען דאס שפירן צער.

מאידך גיסא האט יונג אויך געזאגט:
Much of the evil in this world is due to the fact that man, in general, is hopelessly unconscious
עס איז אבער נישט קיין סתירה. פון איין זייט איז האבן קאַנשׁעסנעס בכלל די גורם צו צער. ומאידך גיסא אז מ׳איז קאַנשׁעס פון די פאקט אליין, קען דאס מאכן דעם מענטש ארבעטן קעגן זיינע אינסטינקטס, די סוג ב׳ און ג׳ של מיני צער, און זיך דאדורך מער ארויסדרייען פון זיי. ועוד יותר, אז להרמב״ם טאמער קומט דער מענטש צו צו די גאר הויכע טרענסענדענט מדריגה פון הויך קאַנשׁעסנעס ודביקות רק באלוק ובמושכלות, וואס דאס איז די שפיץ מדריגה פון קאַנשׁעסנעס פאר׳ן מין האדם, דאן טרענסענד ער יעדעס מין צער ואף כשמנתחים אותו לנתחים ל״ע, וכדכתב במו״נ ח״ג פנ״א. א געדאנק אין דעם:
Knowledge is power

***

ווי פריער ארויסגעברענגט, איז אין ABA די געדאנק פון ״שכר״/ריענפאָרסמענט נאר טאמער דאס וואס ער באקומט דורך זיין אקט איז טאקע גורם אז ער טוהט די אקט אינעם עתיד נאכאמאל אונטער די זעלבע אומשטענדן (און ענטיסיִדענטס) כדי דאס צו באקומען; אט דאס איז טאקע די פונקציע פון פארוואס ער טוהט וואס ער טוהט. ולהיפך ביי ״עונש״, אז עס ווערט גערעכענט ווי אַן ״עונש״ ״״נאר טאמער עס איז טאקע גורם א פארמינערונג אין די סארט התנהגות.

עפי״ז איז פארהאן א תחבולה צו פארמינערן פראבלעמאטישע התנהגות, וואס רופט זיך ״עקסטינקשאן״. דאס איז ווען די התנהגות פאסירט אבער מ׳מאכט זיכער אז דאס וואס טוהט ריענפאָרסען די התנהגות פאר׳ן מענטש, די ״שכר״ וואס ער באקריגט אלס דערפון, קומט נישט אפיר צו אים בשו״א. אבער דאס איז שווערער אז עס זאל ארבעטן טאמער איז די ״שכר״ וואס ער באקריגט דערפאר, נישט געשעהן יעדעס מאל ער האט געטוהן די התנהגות. טאמער פלעגט ער דאס נאר באקומען לעתים און אינטערמיטענטלי, ווי איידער כסדר ביי יעדעס אקט, דאן איז שווערער אז דאס זאל ארבעטן, ווארום ער איז דאך סתם אזוי געוואוינט צו דעם אז די ״שכר״ קומט נישט אלעמאל. ועכ״כ אז צו עפעקטיוולי אימפּלימענטירן דעם עקסטיקשאן פּראצעדור, קען אויספעהלן אז מ׳זאל מקודם מאכן זיכער אז ער באקומט די שכר פונעם פראבלעמאטישן התנהגות אלעמאל און קאָנטיניוּאסלי ווען ער טוהט די אקט, כדי די עקסטינקשאן דערפון זאל דערנאך ארבעטן.

ולפי״ז קען מען זאגן אז דאס איז א געדאנק אין דעם רשע וטוב לו בעוה״ז שהיא לטורדו מעוה״ב (עיין בקידושין לט:). והיינו, ווייל די גיהנום וואו מ׳שטעלט דעם רשע איז דאך לתקנו. און דארט קען מען עס באטראכטן וואו מ׳שטעלט די התנהגות פונעם רשע אויף עקסטינקשאן וואו ער באקומט קיינמאל נישט די ״שכר״ וואס ער האט באקומען דערפאר בהאי עלמא. אבער דאס ארבעט נאר גוט טאמער האט ער מעיקרא באקומען דערפאר די ״שכר״ כסדר. ולכן געבט מען אים מער ״שכר״ און ריענפאָרסמענט בהאי עלמא על מעשיו בכלל, כדי די ״שכר״ אויף זיינע מעשים רעים זאלן זיין קאָנטיניוּאָס, וואס דאן ארבעט די עקסטינקשאן על מעשיו בעוה״ב.

ועוד יותר, ביים אָנהויב פונעם עקסטינקשאן פּראצעדור איז בדרך כלל דא א פענאמענאן וואס רופט זיך אַן ״עקסטינקשאן בּוּרסט״ (ווי אויך קען זיין אינדערמיט א פלוצלינג׳דיגע חזרה, פאר א קורצע וויילע, פון די פראבלעמאטישע התנהגות). דאס איז וואו וויבאלד אלע ריענפאָרסמענט וואס ער פלעגט באקומען פאר׳ן התנהגות בהעבר ווערט נמנע, טוהט ער, עכ״פ פאר א קורצע וויילע, נאך מער טוהן די התנהגות אלס אולי יעצט יא צו ווייטער באקומען די ריענפאָרסמענט. ולפי הנ״ל אז בהגיהנום טוהט מען לייגן די רשעים אויף אַן עקסטינקשאן פּראצעדור, איז לכן (עירובין יט.) רשעים אפילו על פתחו של גיהנם אינם חוזרין בתשובה ע״ש. והיינו, אז ביים ״פתחו״ של גיהנום, ביים אָנהויב פראצעדור, אינם חוזרים בתשובה, וויבאלד דעמאלטס איז דא דעם ״עקסטינקשאן בּוּרסט״.
Extinction Graph.jpg
‏ובכלל איז דאס די געדאנק אז "שכר" פאר גוטע התנהגות ווערט נישט אלעמאל געגעבן פאר יעדעס מאל מ'טוהט די מעשה טוב, וויבאלד אזוי איז די התנהגות מער רעזיסטענט צו עקסטינקשאן הנ"ל.

ועיין לעיל ווי מ׳טרעפט אינעם רמב״ם אַן ABA מהלך (און טאקע וואו ער איז אויך מסביר ענין שכר לעוה״ב). ועיין כאן.

ואגב, לגבי ווייקעריאס שכר ועונש, איז דא אין ABA די געדאנק פון א "גרופע קאנטינדזשענסי", וואו עס איז שייך אז די גאנצע גרופע באקומט "שכר", נאר טאמער די גאנצע גרופע על הכלל האט זיך אויפגעפירט כדבעי, ווען עס איז אינטערדעפּענדענט, אדער וואו אפאר ספעציפישע אין די גרופע האבן זיך אויפגעפירט כדבעי, ווען עס איז דיפּענדענט. דאס באנוצט זיך דורכ'ן לייגן פּיער פּרעשור אויף די שוואכע אינעם גרופע (באופן וואו די אנדערע וועלן נישט סטראשענען וכדומה די שוואכע מעמבּערס אין די גרופע.


***

דער זרע שמשון שרייבט בסוף פ׳ בלק:
IMG_7831.jpeg
והיינו, אז אויב שטראפט מען א כלל וועגן די חטא פון א יחיד, באדארף דאס צו זיין איינער וואס איז חשוב ועושה מעשה עמך.

***

עס איז מן הראוי לציין צו דברי פּראפעסאר ראדעריק ניניען סמאַרט, לגבי די טענה איבער׳ן ״בּענעוואלענט וועלט עקספּלאדירער״:
IMG_7790.jpeg
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
באניצער אוואטאר
מי אני
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 5784
זיך רעגיסטרירט: פרייטאג אקטאבער 05, 2018 4:32 pm
האט שוין געלייקט: 12391 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 8057 מאל

שליחה דורך מי אני »

דער מלבי"ם שרייבט עה"פ (ישעיה סה יז) כי הנני בורא שמים חדשים וארץ חדשה ולא תזכרנה הראשונות ולא תעלינה על לב:
השמים והארץ הנמצאים עתה נבראו על תכונה וטבע, שמן הנמנע שיהיה טוב תמידי בלא רע, כי החומר ההיולי כולו פושט צורה ולובש צורה תמיד וא״א להויה בלא העדר, וכן המזגים שיתהוו ע״י תנועת השמים מן הנמנע שלא ימצא ג״כ רע ע״י ככל הדברים המשתנים וממירים צורותיהם. אבל אז יהיה חומרם משונה בטבעו ממה שהיה עד הנה, עד שלא ימצא רע והעדר כלל, עד שלא תזכרנה הראשונות וגם לא תעלינה על לב, כי לא יוכלו לצייר לעצמם העדר ומות ורע כלל, כי לא יהיה זה בטבע המציאות. וכ״ז על התרבות הטוב וההצלחה.
ועיין להלן בפרק סו פסוק כב. עס ווערט אביסל שווער לפי"ז, אז עס קומט דאך אויס לפי דבריו אז עס איז בעצם שייך אז עס זאל זיין אַן עולם מחומר וואס איז נישט מקבל הפסד. וא"כ פארוואס איז דאס נישטא מעיקרא?
"איך בין אפילו נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, ווי אזוי קען איך זיין זיכער אז...?" - יאיר
"אלס וואס איך ווייס איז אז איך ווייס גארנישט (אחוץ דעם עצם פאקט)" - סקראטוס
און אפילו אין דעם בין איך אויך נישט זיכער (וכן הלאה והלאה)
פארשפארט