שואל כענין - קושיות ותמיהות

[פשוט-קאמפליצירט]

איינער שיקט מיך אין אימעיל:

קענסט דעם ניגון? מלאכים שרפים חיות ואופנים פרעגן זיי אויוויי אויוויי וואו איז דער בורא.. ענטפערט מען זיי לית אתר פנוי מיניה.. וכו' כ'פארשטיי נישט, די מלאכים פארשטייען דאך נישט קיין אראמיש נו וואסזשע ענטפערט מען זיי אויף אראמיש?

פשוט. דער ריזשענער דערציילט אונז אויף אראמיש, וואס ער האט געענטפערט פאר די מלאכים - אויף לשון קודש.

עוד י"ל, אז דער ריזשענער האט דערמיט געוואלט אילוסטרירן דעם תירוץ פאר די מלאכים. וואס פרעגט איר, חברה: וואו איז דער באשעפער? איז דער תירוץ: העבוגעיטראם הכגדןהמחכג המכגחהמגד ככככככהנמי! מלאכים, ציענדיג מיט די פלייצעס: הא? אה! דאס איז דער תירוץ!

[נולד מאוחר]

וואס איז פשט פון דעם וואס מיר זאגן ביים דאווענען "מארבע כנפות הארץ", 4 עקן איז דאך נאר שייך ביי א זאך וואס איז 4 עקיג, אבער די וועלט איז דאך רינדעכיג ווי א באל?

דברה תורה כלשון בי אדם.

כנף מיינט א עק-corner, נישט זייט-side.
היינט איז עס נישט לשון בני אדם.

[משה געציל]

אז מ'רעדט שוין: איך מיין אז די ריכטיגע טייטש פון כנף איז ווינקעל, דאס ווארט עק ווערט ענדערשט גענוצט לדוגמא- מיר בעטען פונעם רבוש"ע ער זאל שוין מאכען א עק צו אינזערע צרות, עס וועט קיינער נישט בעטען א ווינקעל צו די צרות, א שטעקן האט צוויי עקן נישט ווינקלען...

[נולד מאוחר]

אז מ'רעדט שוין: איך מיין אז די ריכטיגע טייטש פון כנף איז ווינקעל, דאס ווארט עק ווערט ענדערשט גענוצט לדוגמא- מיר בעטען פונעם רבוש"ע ער זאל שוין מאכען א עק צו אינזערע צרות, עס וועט קיינער נישט בעטען א ווינקעל צו די צרות, א שטעקן האט צוויי עקן נישט ווינקלען...

ווינקעל = corner?

[משה געציל]

אז מ'רעדט שוין: איך מיין אז די ריכטיגע טייטש פון כנף איז ווינקעל, דאס ווארט עק ווערט ענדערשט גענוצט לדוגמא- מיר בעטען פונעם רבוש"ע ער זאל שוין מאכען א עק צו אינזערע צרות, עס וועט קיינער נישט בעטען א ווינקעל צו די צרות, א שטעקן האט צוויי עקן נישט ווינקלען...

ווינקעל = corner?

לענ"ד

[kliger]

עס קומט אויס אסאך מאל צו טרעפן אינטרעסאנטע גמ' וואס דארף א ביאור
ובזה החלי
וואס איז פשט פון ב"ש אז אפילו הקדיח תבשילו קען מען גט"ן
איז דאס אידישלעך געפיהליש?

[משה געציל]

עס קומט אויס אסאך מאל צו טרעפן אינטרעסאנטע גמ' וואס דארף א ביאור
ובזה החלי
וואס איז פשט פון ב"ש אז אפילו הקדיח תבשילו קען מען גט"ן
איז דאס אידישלעך געפיהליש?

קודם כל תיקון טעות דעס איז שיטת ב״ה.
צום עצם ענין, אידישלעך? הא גופא זאגט די ב״ה, ע״פ הלכה אויב ער האט סיי וועליכע מינדערסטע טענה מעג ער זיך גט׳ן.
בנוגע געפיהליש? דאס האט דאך גארנישט מיט אידישקייט. און פאר די וואס האלטען יא אז אלעס איז געבויט אויף געפילהן האב איך אמאל געהערט אז אויב דער מאן ווערט נערוועז פון דעם וואס איר סאפער האט איינמאל צוגעברענט עד כדאי כך אז ער איז גרייט איר צו גט׳ן, ווייזט דאס אויף זייער א טיפע ריס אין די ליבשאפט צווישען דאס פארפאלק ממילא זאגט ב״ה אזא איינער זאל זיך טאקע גט׳ן.

[בן תמליון]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

[kliger]

עס קומט אויס אסאך מאל צו טרעפן אינטרעסאנטע גמ' וואס דארף א ביאור
ובזה החלי
וואס איז פשט פון ב"ש אז אפילו הקדיח תבשילו קען מען גט"ן
איז דאס אידישלעך געפיהליש?

קודם כל תיקון טעות דעס איז שיטת ב״ה.
צום עצם ענין, אידישלעך? הא גופא זאגט די ב״ה, ע״פ הלכה אויב ער האט סיי וועליכע מינדערסטע טענה מעג ער זיך גט׳ן.
בנוגע געפיהליש? דאס האט דאך גארנישט מיט אידישקייט. און פאר די וואס האלטען יא אז אלעס איז געבויט אויף געפילהן האב איך אמאל געהערט אז אויב דער מאן ווערט נערוועז פון דעם וואס איר סאפער האט איינמאל צוגעברענט עד כדאי כך אז ער איז גרייט איר צו גט׳ן, ווייזט דאס אויף זייער א טיפע ריס אין די ליבשאפט צווישען דאס פארפאלק ממילא זאגט ב״ה אזא איינער זאל זיך טאקע גט׳ן.

איך מיין צו פרעגן עס איז דאך באשערט........
כעס...וכו'

[משה געציל]

פאר אים איז באשערט ער זאל זיך גט׳ן, אבער מיט הלכה האט באשערטקייט גארנישט.

[געפילטע פיש]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

די ווארט שוטה אין גמרא מיינט איינער וואס איז א חולה נפש, איינער וואס האט נישט די דעת און די מעגליכקייט צו טראכטען בדעה צלולה, און אזא איינער איז טאקע פטור מן המצוות וויבאלד ער האט דאך נישט קייו דעת. זעט אויס אז די גמרא האט געהאלטן אז אזא איינער וואס לייגט פרומקייטן פאר יענעמ'ס לעבן איז אוממעגליך אז יענער קעט טראכטען ראציאנאל, און מוז זיין א שוטה, און טאקע א חסיד שוטה.

[שמעקעדיג]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

וויבאלד ווער עס גיט זיך אכטונג ווערט אנגערופן א חסיד, און דער וואס לאזט א פרוי אויסגיין נוצט דעם "חסידות" אלס אן אויסרייד פארוואס נישט צו העלפן, ווייזט ער וואספארא שוטה ער איז. ער מאכט פון די חסידות א שטות. ער איז א פשוט'ער משוגע'נער וואס ווייסט נישט צו מבחין זיין פון א' ביז ב'.

צי ער איז א רוצח, ווייסעך נישט, ער האט איר דאך נישט גע'הרג'עט בידים, ער איז אפשר נאר א גורם, אדער אפילו דאס אויך נישט.

[דולה ומשקה]

איינער שיקט מיך אין אימעיל:

קענסט דעם ניגון? מלאכים שרפים חיות ואופנים פרעגן זיי אויוויי אויוויי וואו איז דער בורא.. ענטפערט מען זיי לית אתר פנוי מיניה.. וכו' כ'פארשטיי נישט, די מלאכים פארשטייען דאך נישט קיין אראמיש נו וואסזשע ענטפערט מען זיי אויף אראמיש?

אין דעם באדיטשוב'ערס ניגון פון "לאמיר מאכען א בייט" פארשטוייסטו יא?
דיע זענען נישט מער ווי ניגונים אריין צו פלאנצען דביקות אין דער מענטש, נישט אז אין דער ווארהייט פאסירט דאס.

[יואליש]

וואס איז פשט פון דעם וואס מיר זאגן ביים דאווענען "מארבע כנפות הארץ", 4 עקן איז דאך נאר שייך ביי א זאך וואס איז 4 עקיג, אבער די וועלט איז דאך רינדעכיג ווי א באל?

און ממזרח שמש עד מבואו?

ווי געזאגט, היינט ווען מ'ווייסט אז די מציאות איז נישט אזוי, זאגט מען דברה תורה כלשון בני אדם. און דער אמת איז אז די מליצה "פאר קארנערס אף די ווארלד" איז געבליבן אינעם היינטיגן לעקסיקאן אפי' ס'איז נישטדא קיין סך פלעט-ערטערס היינט.

[יואליש]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

מעגליך ער איז א רוצח אויך. אבער די משנה וויל ארונטערייסן זיין פרומקייט אויך. ווייל מאנכע שפירן זיך באקוועם צו זיין א רוצח כל זמן ס'איז א רציחה פאר פרימקייט.

[משכיל]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

ומיירי שיש אנשים אחרים להצילה והוא משתמט

[געפילטע פיש]

ומיירי שיש אנשים אחרים להצילה והוא משתמט

שיין פשט, אייגענס?

[משכיל]

ומיירי שיש אנשים אחרים להצילה והוא משתמט

שיין פשט, אייגענס?

כן , בעזהי"ת

[געפילטע פיש]

ומיירי שיש אנשים אחרים להצילה והוא משתמט

שיין פשט, אייגענס?

כן , בעזהי"ת

תוספות אופן פלאץ זאגט אבער "היכי דמי חסיד שוטה. ירושלמי ראה תינוק מבעבע בנהר אמר לכשאחלוץ תפילין אצילנו עד כשהוא חולץ תפילין הוציא זה את נפשו:" זעט אויס אז ס'רעדט זיך ווען ס'נישט דא קיין אנדערע, מ'קען אפשר אריינלערנען אז ס'איז בעצם יא געווען נאך אבער ווען ער וואלט צוגעהאלפן וואלט מען יא געקענט ראטעווען.

אין היברו בוקס האב איך געטראפן א שיינס, אין אינציקלופדיה לתארי כבוד בישראל פונעם בעמח"ס דברי אברהם אזוי:

במיוחד הזהירו חכמינו להזהר מחסיד שוטה. רבי יהושע רואה בחסיד שוטה אחד ממבלי העולם (סוטה כ׳, א׳). לפי דברי הרמב״ם, הגירסא ״מכלי העולם,׳ —־ שאלו הדברים מפסידים מציאות האדם, כי חסיד זה המדקדק על עצמו עד שהוא כבד בעיני בני אדם ויעשה מעשים שאינם מחוייבים, כאילו הוא שוטה בחסידות, ומי שהוא פטור מדבר ועושהו נקרא הדיוט (בפירושו למשניות סוטה פ״ג, ד׳).

הגמרא מסבירה: היכי דמי חסיד שו־ טה ? כגון אשה, טובעת בנהר ואומר: אין דרך ארץ להסתכל בה ולהצילה (שם כ״א, ב׳). הירושלמי מסביר בצורה אחרת: ראה תינוק מבעבע בנהר, אמר: לכשאחלוץ תפילין אצילנו, עד כשהוא חולץ תפילין הוציא זה את נפשו (שם פ״ג י׳יט, א׳ ; ותוספות שם ד״ה היכי).

זעט אויס אז מ'רעדט נישט פון א חסר דעה, נאר פון א פשוטע פאפער.

[דבילה]

אגב, איך האב אמאל געהערט אז רבי חנה קאלאשיצער זצ״ל האט בשעת׳ן קריג אין קראקא געזען א פרוי אראפפאלן אויף דער ערד פאר׳חלש׳ט. ער האט זיך תיכף ארויפגעווארפן אויף איר, און פרובירט צו מאכן סי-פי-אר.

און די חידוש 'שטייטזיך איז אז דער צדיק איז נישט געווען א חסיד שוטה? אתמהה!

(ומיירי שיש חסידים שוטים סביבו...)

[דבילה]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

וויבאלד ווער עס גיט זיך אכטונג ווערט אנגערופן א חסיד, און דער וואס לאזט א פרוי אויסגיין נוצט דעם "חסידות" אלס אן אויסרייד פארוואס נישט צו העלפן, ווייזט ער וואספארא שוטה ער איז. ער מאכט פון די חסידות א שטות. ער איז א פשוט'ער משוגע'נער וואס ווייסט נישט צו מבחין זיין פון א' ביז ב'.

צי ער איז א רוצח, ווייסעך נישט, ער האט איר דאך נישט גע'הרג'עט בידים, ער איז אפשר נאר א גורם, אדער אפילו דאס אויך נישט.

דא האט איר עס געפינטעלט:

לֹא תַעֲמֹד עַל-דַּם רֵעֶךָ: אֲנִי, יְהוָה.
(ויקרא יט טז)

און וויבאלד אין ענגליש האט דאס עפעס א שארפערע קלינג, האט איר דא פון קינג דזשעימס אליין:

[left]

neither shalt thou stand against the blood of thy neighbour: I am the LORD.
Leviticus 19:16

[/left]

[בן תמליון]

לערן איך אזוי גמרא סוטה כ"א היכי דמי חסיד שוטה? דקא טבעי איתתא בנהרא ואמר לאו אורח ארעה לאיסתכלי. איז מיר שווער ער זעט א אידענע דערטרענקט זיך און קוקט אוועק איז א "חסיד" שוטה? ער איז נישט א מופקר און רוצח?

אפשר האט איינער א תירוץ, כ'האב קיין מנוחה.

האט א ידיד צוגעשיקט צוויי פיינע תירוצים מאוצרו הטוב ותשוח"ח לו:

1) לעניית דעתי איז דער פשט זייער פשוט. חז״ל האבן פרובירט זיכער מאכן אז איעדער פארשטייט אז לאזן א פרוי זיך דערטרענקן פאסט נישט פאר א חסיד. נו, איז ווי אזוי זאל מען אנרופן איינעם וואס טוט דאס יא? מופקר? רוצח? האט מען דאך שוין געהערט אזוינס! האבן חז״ל גיזאגט, ווייסט איר וואס? אזא איינער איז ניטאמאל א חסיד נישט! איז פארשטייט שוין איעדער אז דאס פאסט זיך נישט פאר א חסיד.


2) בעצם איז קשה, ווי קומט דאס א חסיד זאל בכלל צוזען א פרוי זיך דערטרונקן? לויפט ער דען אויפן בארדוואלק? אתמהה. אלא מאי, שוטה איז נישט נרדף מיט טיפש, נאר מלשון פאלש, pseudo כמו הדס שוטה, בכור שוטה, וכדומיהן. אן אמת'ער חסיד גייט קיין חוף מהדרין. בדרך אפשר.

[שמואל הלוי]

וואס איז פשט פון דעם וואס מיר זאגן ביים דאווענען "מארבע כנפות הארץ", 4 עקן איז דאך נאר שייך ביי א זאך וואס איז 4 עקיג, אבער די וועלט איז דאך רינדעכיג ווי א באל?

און ממזרח שמש עד מבואו?

וואס איז שווער מיטן ממזרח שמש עד מבואו?