אין שחיטה שטאָט

[בן תמליון]

דער אלטער ליד פון ר' נחמן ביאליק האט מיר אדורכגענומען ביזן ביין.
פון דא

אין שחיטה שטאָט

שטאָל און אייזן, קאַלט און האַרט און שטום,
שמיד אױס אַ האַרץ פאַר זיך, דו מענטש – און קום!
קום גײ אין שחיטה־שטאָט, זאָלסט זען מיט דיינע אױגן,
זאָלסט אָנטאַפּן מיט דיינע סלופּעס, טױערן און װענט,
אױף שטײנער פון דער גאַס, אױף אַלע העלצער,
דאָס שװאַרץ־פאַרטריקנט בלוט מיט די געהירן
פון דיינע ברידערס קעפּ און העלדזער.
און אומבלאָנדזשען זאָלסטו צװישן חורבות
דורך װענט צעברכענע מיט אױסגעקרימטע טירן,
פאַרביי צעשטירצטע אױװנס, האַלבע קױמענס,
אַנטבלױזטע שװאַרצע שטײנער, האַלב־פאַרברענטע ציגל,
וואו פייער, האַק און אייזן האָבן נעכטן
אױף דער בלוט־חתונה אַ װילדן טאַנץ געשפּילט;
און קריך דורך בױדעמער, דורך לעכעריקע דעכער,
און קוק זיך איין אין אַלע לעכער –
דאָס זענען אָפענע, שװאַרצע, שטומע וואונדן,
װאָס װאַרטן מער אױף קײן רפואה אין דער װעלט...
אין גאַסן װעסטו גײן, מיט פעדערן פאַרפלײצטע –
דו באָדסט זיך אין אַ טייך, אַ װייסן טייך,
װאָס האָט זיך אױסגעלאָזט פון מענטשנס בלוטיקן שװײס;
דו טרעטסט אױף גאַנצע בערג צעפליקטע האָב־און־גוטס –
דאָס זיינען גאַנצע לעבנס, גאַנצע לעבנס,
צעבראָכענע אױף אײביק װי אַ שאַרבן!
דו גײסט, דו לױפסט, דו פּלאָנטערסט זיך אין חורבן,
מעש, זילבער, פוטער, שמות, זייד און אַטלעס,
צעריסענע, צעפליקטע אױף פּיץ־פּיצלעך,
מיט די פיס צעטראָטענע שבתים, ימים־טובים, נדנס,
טליתים, תפילין, פּאַרמעט, שטיקער תורה,
יריעות הײליקע, קלאָר־װייסע װיקעלעך פון דיין נשׁמה,
זע, זע, זײ װיקלען זיך אַלײן אַרום דיין פוס
און קושן דיר די טריט פון מיסט אַרױס
און װישן אָפּ פון דיינע שיך דעם שטױב... –
דו לױפסט? צו ליכט און לופט אַנטלױפסטו?
אַנטלױף, אַנטלױף – דער הימל לאַכט פון דיר!
די זון װעט דיר מיט שפּיזן אױסשטעכן די אױגן,
אַקאַציען, מיט פרישע גרינס־און־װייס באַצױגן,
װעלן סמ'ען דיך מיטן ריח פון בלוט און בליטן,
דיין קאָפּ מיט בלימעלעך און פעדערן באַשיטן,
און שטיקלעך גלאָז פון מיטן גאַס מיט טױזנט גלאַנצן
װעלן דיר אַנטקעגן אױף דיין בײז־וואונדער טאַנצן...
דען גאָט האָט דיר מיט מילדער האַנט געשענקט אַ צװילינג:
אַ שחיטה מיט אַ פרילינג;
דער גאָרטן האָט געבליט, די זון געלױכטן –
און דער שוחט האָט געשחטן ...
דער חלף האָט געגלאַנצט, און פון דער וואונד
האָט בלוט מיט גאָלד געפליסט ...

אַנטלױפסט? באַהאַלטסט זיך אין אַ הױף? – אומזיסט!
אָט איז אַ בערגל מיסט!
דאָ האָט מען צװײ געקעפּט: אַ יידן מיט זיין הונט ...
אין מיטן הױף האָט נעכטן זײ אײן האַק געקעפּט
און היינט האַט זײ אַהער אײן שװיין פאַרשלעפּט,
געשנאָרט, געגריבלט זיך אין זײער אױסגעמישטן בלוט.
שאַ, מאַרגן װעט אַ פרישער רעגן קומען
און אָפּשװענקן דאָס בלוט אין רענשטאָק, ס'זאָל ניט שרייען
צום הימל גװאַלד פון מיסט אַרױס, און אפשר
איז שױן דאָס איינגעזונקען אין דער תהום דעם שטומען
און זייגט די דערנער אָן דאָרט ביי אַ פּלױט אַ קרומען,
און מאָרגן װעט די זון, װי היינט, װי נעכטן,
װי אַלע טאָג, אַ ליכטיקע אַרױסגײן
פון מיזרח זייט, געמינערט ניט אַ האָר ניט,
און שאַ, און שטיל, און גלייך װי גאָר נישט ...

און װילד, משוגע װילד, פאַרקריכסטו אױף אַ בױדעם
און בלייבסט דאָרט שטײן אין פינצטערניש אַלײן;
דו פילסט? דאָ שװעבט נאָך איצט אַרום דער טױטשרעק
און פאָכעט מיט אַ קאַלטן שװאַרצן פליגל
און פרירט די װאָרצלען פון די האָר אין קאָפּ;
און דאָ און דאָרט, פון אַלע שװאַרצע לעכער –
זע אױגן, אױגן, שטומע אױגן קוקן ...
דאָס קוקן די נשמות פון די קדושים,
פאַרװאָגלטע, פאַרשטױסעננע נשמות,
װאָס האָבן זיך אינאײנעם דאָ אין װינקל
צונױפגעפּרעסט דערשראָקענע – און שװייגן ...
אָט־דאָ האָט זײ די שאַרפע האַק געפונען
און אָט אַהערצו קומען זײ אַ קוק טאָן,
צום לעצטן מאָל אין זײערע שװאַרצאַפּלען
פאַרחתמענען פון זײער סוף דעם אָפּשיין,
די גאַנצע שרעק פון זײער װיסטן לעבן ...
און ציטערנד, װי טױבן פאַר דער שחיטה,
דאָ טוליען זײ זיך צו דעם דאַך אינאײנעם
װאָס מאָנען נאָר און פרעגן דיך אָן לשון
און טענהן שטומערהײט אַלץ יענע אַלטע טענה,
װאָס האָט נאָך קײן מאָל ניט דערגרײכן:
“פאַרװאָס, פאַרװאָס? און נאָך אַ מאָל פאַרװאָס? “...

און דו פאַררייסט דעם קאָפּ – ניטאָ קײן הימל!
אַ דאַך, אַ שטומער דאַך, מיט שװאַרצע שינדלען
אָט הענגט אַ שפּין – גײ, פרעג דעם גרינעם שפּין!
ער האָט געזען אַלצדינג, ער איז אַן עדות,
אײן לעבעדיקער עדות אױף דעם בױדעם,
לאָז ער זשע דיר דערצײלן אַלע מעשות:
אַ מעשה פון אַ בויך מיט פעדערן געפילט,
פון נעזלעכער מיט נעגל, קעפּ מיט האַמערס,
פון מענטשן נאָכן קױלען קאָפּ־אַראָפּ, װי גענדז,
צום באַלקן פון דעם בױדעם אױפגעהאַנגען,
און פון אַ קינד אַן איינגעשלאָפנס מיט זיין מאַמעס
צעשפּאַלטענע און טױטע ברוסט אין מיילכן,
און נאָך אַ קינד אַ לעבעדיקס צעריסן,
אינאײנעם מיט זיין לעצטן שריי אױף צװײען –
אַ האַלבער “מאַ ...!” און “מאַמע” נישט געענדיקט ...
און נאָך, און נאָך פיל מוראדיקע מעשות,
װאָס לעכערן דיין קאָפּ, װאָס עקבערן דיר דעם מוח
און טױטן דיר אױף אײביק דיין נשמה.
און דו דערשטיקסט אין קעל דיין װילדן בריל
און שפּרינגסט אַראָפּ און לױפסט אַרױס אין גאַס –
און נאָך אַ מאָל פאַר דיר אַ װעלט װי נעכטן,
און אומפאַרשעמט גיסט אױס די זון, װי תמיד,
פאַר יעדער שװעל, פאַר יעדער טיר, איר שפּיל־ליכט
און װאַרפט אַרױס איר גאָלד פאַר די חזירים ...

נאָך װייטער גײ, אַנטלױף פון ליכט, באַהאַלט זיך,
אין דר'ערד אַריין פאַרקריך, אין שװאַרצן קעלער,
און פּרעס דאָרט אױף דיין שטאָלנהאַרץ פאַר װײטיק:
דו זעסט? דאָ האָבן אומרײנע ערלים
די רײנע טעכטער פון דיין פאָלק געשענדעט.
אױף אײנער צען, אױף אײנער צען, די מוטער –
דער טאָכטער אין די אױגן, און די טאָכטער –
דער מוטער אין די אױגן, פאַרן קױלען,
בעתן קױלען, נאָכן קױלען ... נעם זשע,
בן־אָדם, נעם טאַפּ־אָן מיט דיינע הענט די פלעקן
פון בלוט מיט עפּעס אַנדערש אױף דער קישן,
וואו מיט זיין האַק, װאָס טריפט נאָך װאַרעם בלוט,
האָט זיך אַ װילדער חזיר־מענטש געװאַלגערט ...
און זע בן־אָדם, זע: אין יענעם װינקל,
דאָרט אונטער יענער פאַס, ביי יענעם קאַסטן,
פאַרשטעקט אָן אַטעם זענען זיך געלעגן
חתנים, ברידער, מענער, זין און טאַטעס
און צוגעקוקט פון זײער לאָך, װי ס'צאַפּלען
און װאַרגן זיך מיט אײגן בלוט און עקל
די הײליקע, די רײנע, פרומע לייבער,
געדראָשענע פון טמאן גױ און אייזן –
דאָס צוגעקוקט, אין דר'ערד געלעגן און געשװיגן,
און ניט די אױגן זיך אַרױסגעריסן,
דעם קאָפּ זיך ניט צעקלאַפּט און ניט אַראָפּ פון זינען ...
און אפשר האָט נאָך יעדערער פון זײ באַזונדער
פאַר זיך געפליסטערט שטיל מיט זיינע לעפצן:
“טו, גאָטעניו, אַ נס, פאַרבלענד זײ, גאָט, די אױגן,
זײ זאָלן מיך, דיין קנעכט, נישט זען ...” און נאָך דעם,
װען אײנע האָט זיך יאָ דערװאַכט צום לעבן,
פון בלוט און שמוץ אַרױס צום װיסטן לעבן,
פאַראומרײניקט פאַר זיך, פאַר גאָט, פאַר בײדע װעלטן –
איז ער, דער מאַן, פון לאָך אַרױסגעקראָכן,
צו גאָט אין שול געלאָפן בענטשו “גומל”
און פרעגן דאָרט ביים רב אַ פרומע שאלה:
“צי מעג ער מיט זיין אשה װייטער לעבן?...”

אַרױס קריך, מענטש, קום װייטער כ'װעל דיר װייזן
באַהעלטענישן – שטאַלן פון חזירים,
און זע מיט דיינע אױגן אַלע מיסטן,
וואו דיינע ברידער, חשמונאימס יורשים,
די אײניקלעך פון אײביקע קדושים,
אין יעדער לאָך צו דריי מנינים האָבן
אין יענעם שחיטה־טאָג זיך אױסבאַהאַלטן
און גרױס געמאַכט צװישן מיסט מיין נאָמען ...
אַנטלאָפן, װי די מייז, באַהאַלטן זיך, װי װאַנצן,
און װי די הינט, געשטאָרבן... און צומאָרגנס
איז פון זיין שטוב אַ זון אַרױס און האָט געפונען
אין מיסט זיין טאַטנס פּגר... װאָס זשע װײנסטו, מענטש?
צו װאָס פאַרדעקסטו מיט די הענט דיין פּנים? –
קריץ שטאַרקער מיט די צײן און פּלאַץ פאַר װײטיק!

איצט גײ אַראָפּ אין טאָל, דאָרט גרינט אַ גאָרטן,
אין גאָרטן שטײט אַ שטאַל, די טױטע שטאַל;
וואו אַיינגעשלאָפענע אױף זײערע קרבנות,
טױט־שיכורע פון בלוט, װאַמפּירן װילדע –
זע, ליגן דאָרט אין שטאַל צעװאָרפן רעדער
צעבראָכענע, מיט בלוט און מאַרך פאַרשפּריצטע,
מיט שפּיצן אָפענע און אױסגעשטרעקטע,
װי פינגער מערדערשע צו עמעצנס אַ האַלדז.
װאָרט אױס, פאַרנאַכט, װען פייערדיק און בלוטיק
װעט אונטרגײן אין מערב־זייט די זון –
זאָלסטו זיך שטיל אַריינגנבענען אין שטאַל –
און װער פאַרפאַלן דאָרט אין תהום פון שרעק...
אַ שרעק, אַ שרעק! זי שװעבט דאָ אין דער לופטן,
זי רוט אױף אַלע װענט, איז איינגעפּרעסט אין שטילקײט...
שאַ, הער זיך איין: סע רירן זיך די רעדער...
דאָס צאַפּלען דאָרט פון אונטן שטיקער אברים,
זײ װאַרפן זיך אין אײגן בלוט און גוססן...
אַ שטילער קרעכץ, אַ כאָרכלען פון אַ האַלדז
אַ ניט דערקױלעטען, אַ לעצטער זיפץ,
אַ צוגעשטיקטער רוף, אַ קריץ פון צײן... –
דאָס אַלעס וּאַלגערט זיך דאָ ערגעץ אונטער רעדער,
און שלאָגט זיך אָן אַ שפּיצן, אָן די העלצער,
און שפּאַרט זיך דורך פון לעכער און פון שפּאַלטן
און בלייבט פאַרגליװערט הענגען אין דער לופטן,
אַ שװאַרצע חופּה אױף דיין קראַנקן קאַפּ.
אַ װײ, אַ שטומער װײ, אַ צער, אַ גרױסער צער...
יסורים שטומע פלאַטערן... – שאַ, שטילער,
ס'איז נאָך דאָ עמעצער מיט דיר, ער בלאָנדזשעט
מיט צוגעמאַכטע אױגן אין דער פינצטער,
פאַרטיפט אין אָפּגרונטן פון גרױס אומעט,
שטרעקט אױס פאַר זיך צװײ דאַרע הענט צום שװאַרצן
מיט שטומע אַנגסטן אָנגעפילטן חלל
און טאַפּט די פינצטערניש מיט בלינדע פינגער,
ניט זוכנדיק קײן אױסװעג פאַר זיין טרױער –
ס'איז ער, ס'איז ער אַלײן, דער גרױסער שמערצגייסט,
װאָס האָט זיך זעלבסט פאַרשלאָסן דאָ אין תפיסה
און אָן רחמנות זיך אַלײן פאַרמשפּט
אױף אײביקע, אײף גרױסע שטומע ליידן;
און ערגעץ דאָ אין שטאַל, אַרום אייך בײדע,
איז נע ונד, און שװעבט אַרום און רוט ניט,
און קאָן פאַר זיך קײן װינקל ניט געפינען,
אַ מידע, אַ טױטמידע, שװאַרצע שכינה.
האַרצרייסנד! װײנען װיל זי – און זי קאָן ניט,
כאָטש אײן געשרײ טאָן – און זי שװייגט...
שטיל װאַרגט זי זיך מיט אירע טרערן,
פאַרשפּרײט די פליגל איבער די קדושים,
פאַרלײגט דעם קאָפּ אַרונטער און פאַרגײט זיך
און װײנט, און װײנט אין זיך אָן אַ לשון...
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
שאַ, גײ פּאַמעלעך צו, פאַרשליס די טיר
און אױג־אױף־אױג בלייב איבער דאָ מיט איר.
און לאָז זיך אָנזאַפּן אױף אײביק דיין נשמה
מיט אירע שטילע, ברענענדיקע ליידן;
און װען אין דיר װעט אַלעס אָפּשטאַרבן און שװייגן –
און גײ אַװעק, צעטראָג זײ אין דיין שױס
אין אַלע עקן פון דער גאַנצער װעלט
און זוך, נאָר ניט געפין, פאַר זײ קײן נאָמען...
איצט גײ אַרױס פון שטאָט, װען קײנער זעט ניט,
און שלייך זיך שטיל, פּאַמעלעך צום בית־עלמין,
און שטעל זיך אױף די פרישע קדושימס קברים,
און שטײ, און קוק, און לאָז אַראָפּ די ברעמען –
און װער פאַרשטײנערט!
דיין האַרץ זאָל אױסגײן, חלשן אַ טרער –
נאָר טרוקו, װי אַ שטײן אין מדבר, בלייבט דיין אױג;
און שרייען װעסטו װעלן, רייסן קברים,
און ברילן װי אַן אָקס צום שחיטה־באַנק געבונדן –
נאָר שטום, װי די מצבות, בלייבסטו שטײן.
נעם קוק זײ אָן, דאָ זיינען זײ די קדושים,
דאָ ליגן זײ געשחטענע, װי קעלבער,
און האָסט פאַר זײ קײן טרער, װי איך – קײן לױן...
איך בן אַהער געקומען, טױטע בײנער,
איך בין אַהער געקומען, טױטע בײנער,
ביי אייך מחילה בעטן: זייט מיר מוחל!
זייט מוחל אייער גאָט, איר אײביקע פאַרשעמטע,
פאַר אייער ביטערן פינצטערן לעבן זייט מיר מוחל,
פאַר אייער צען מאָל ביטערן טױט.
אַז איר װעט קומען מאָרגן אונטער מיינע טירן
און אָנקלאַפּן ביי מיר און מאָנען לױן –
װעל איך אייך עפענען, קומט זעט – איך האָב נישט!
אַ גאָטס רחמנות איז אױף אייך – נאָר כ'האָב ניט!
אַ יורד בין איך, גלייך מיט אייך פאַראָרעמט...
און װײ, און וואונד און װײ איז אַלע װעלטן!
און לאָזן אַלע הימלען ברומען פאַר רחמנות! –
אַזעלכע קרבנות – און אומזיסטע!
אומזיסט אַזױ געלעבט, אַזױ געשטאָרבן,
ניט װיסנדיק צו װאָס, פאַר װאָס, פאַר װעם?
אין װאָלקן איינגעהילט איר קאָפּ װעט אײביק
מיין אַלטע שכינה װײנען שטיל פאַר בושה,
און נאַכט אױף נאַכט װעל איך אַראָפּ פון הימלען
באַװײנען זיך אױף אייער קבר...
די שאַנד איז זײער גרױס, און זײער גרױס דער װײטיק –
און װאָס איז גרעסער? – זאָג שױן דו, בן־אָדם!
נײן, שװייג בעסער, און זיי אַ שטומער עדות,
אַז דו האָסט מיך אין אָרעמקײט געפונען
און צוגעזען מיין עלנט און מיין טרױער.
און גײענדיק צוריק – נעם מיט, בן־אָדם,
אַ טײל פון צער מיינעם, פון שטילן װײטיק,
און מיש אים אױס מיט צאָרנגיפט און װאַרף אים
אין שױס פון די נאָך־לעבעדיקע מתים...

װילסט גײן צוריק – פאַרקוקסטו זיך אױף גרעזלעך.
אַ פרישע יונגע בשׂורה פון אַ פרילינג
פילט אָן דיין האַרץ, באַהױכטדיר דיינע אױגן
מיט שטילן באַנג נאָך װייטן, נייעם לעבן, –
ס'איז קברים־גראָז, סע שמעקט מיט טױט, בן־אָדם!...
רייס אױס אַ הױפן גראָז, פאַרװאַרף דאָס הינטער זיך
און זאָג דערביי, צומאַכנדיק די אױגן:
“מיין פאָלק איז אָפּגעריסן גראָז – צי קאָן דען
אַן אָפּגעריסנס נאָך לעבן?...”
און קוק זיך מער ניט אום – אַנטלױף פון דאַנען,
צו די נאָך־לעבעדיקע לױף, ס'איז היינט אַ תענית,
און פאַל אַריין צו זײ אין שול, און װער פאַרפאַלן
אין זײער ברענענדיקן ים פון טרערן...
דו הערסט? יללות, װילדע, שרעקלעכע יללות,
דורך מיילער אָפענע, דורך צײן פאַרקלעמטע,
צערייסן זיך אױף טױזנט לעבעדיקע שטיקער,
פאַרמישן זיך און גיסן זיך צונױףאין אײן פאַרצװײפלטן און מוראדיקן יאָמער,
װאָס װאַרפט זיך װי אַ קראַנקער, אין דער לופטן
אױף קעפּ, פאַרריסענע צום פייכטן באַלקן,
אױף פּנימער, פאַר װײטיק אױסגעקרימטע... –
אַ גרױל, אַ גרױל! – אַ פראָסט נעמט דורך דיין לײב!
אַזױ קלאָגט נאָר אַ פאָלק, װאָס איז פאַרלױרן,
װאָס אַש און רױך איז זיין נשמה, און אַ מדבר,
אַ װיסטער מדבר, איז זיין האַרץ געװאָרן;
קײן אײנציק גרעזל האַס, קײן קערנדל נקמה!
דו הערסט? זײ קלאַפּן זיך אין ברוסט “אָשמנו!”,
זײ בעטן, איך זאָל זײ די זינד פאַרגיבן...
צי זינדיגט דען אַ שאָטן אױף די װענט –
אַ שאַרבן אַ צעבראָכענער, אַ טױטער װאָרעם? –
װאָס בעטן זײ? װאָס שטרעקן זײ די הענט?
אַ פױסט וואו איז? וואו איז אַ גרױסער דונער,
װאָס זאָל זיך אָפּרעכענען פאַר אַלע דורות,
און איינלײגן די װעלט, צעריסן הימלען,
מיין שטול, מיין כסא־כבוד, איבערקערן! ..
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

און הער, בן־אָדם!
צעשרייט דער חזן ביים עמוד:
“טו, גאָט, פאַר די געשחטענע קרבנות!
פאַר די צדיקים טו, פאַר פּיצלעך קינדער!”
און נאָכשרייען מיט קולי־קולות װעט דער עולם,
אַזױ אַז אַלטע װענט און זײלן פון דעם הױז
מיט דיר אין אײנעם װעלן ציטערן פאַר פּחד –
װעל איך אױף דיר אַן אכזר זיין, אַ גרױסער אכזר –
מיט זײ װעסטו ביי מיר ניט װײנען!
און הױבט זיך אױף אין דיר אַ בריל און רייסט זיך –
דערשטיק איך אים צװישן דיינע צײן!
דו זאָלסט דאָס אומגליק ניט װי זײ פאַרשװעכן,
פאַרבלייבן זאָל דאָס אומבאַקלאָגט לדורות...
און דיין ניט־אױסגעװײנטע טרער באַגראָב אין זיך,
אין האַרצן טיף פאַרמױער זי, בױ אױס דאָרט
פון האַס, פון גרימצאָרן און גאַל פאַר איר אַ פעסטונג,
און לאָז זי װאַקסן דאָרט אַ שלאַנג אין נעסט,
און זײגן זאָלט איר אײנער פון דעם צװײטן,
און תמיד בלייבן הונגעריק און דאָרשטיק;
און װען אַ בײזער יום־הדין װעט קומען –
צעברעך דיין האַרץ, באַפריי די בײזע שלאַנג!
און לאָז זי אָפּ װי אַ פאַרסמטע פּייל,
טױט־הונגעריק מיט ברענענדיקן גיפט,
אין מיטן האַרצן פון דיין אײגן פאָלק...

און מאָרגן גײ אַרױס אין גאַס, בן־אָדם,
און זע: אַ מאַרק, אַ מאַרק פון לעבעדיקע בראָכװאַרג!
דערשלאָגענע, האַלב־טױטע מענטשן־װערעם,
צעבראָכענע און אױסגעקרימטע רוקנס,
פאַרװיקלטע אין שמאַטעס הױט און בײנער,
מיט קינדער װיסטע קאַליקעס, מיט װייבער
צום טױט פאַרמאַטערטע און איינגעדאַרטע,
אַ הײשעריק, סוף־זומערדיקע פליגן,
באַפאַלן טיר און טױער, אַלע פענצטער,
באַלאַגערןדי שװעלן פון די הייזער
און שטרעקן אױס, געלערנטע צו בעטלען, קרומע הענט
מיט אױפגעדעקטע אײטערדיקע וואונדן,
און יעדערער שרייט אױס זיין פּעקל סחורה,
פאַררייסנדיק די לױזע אױגן צו די פענצטער,
װי קנעכט, װי הינט געשלאָגענע צום בעל־הבית!
אַ גראָשן פאַר אַ וואונד, אַ גראָשן פאַר אַ וואונד!
אַ גראָשן פאַר אַ טאָכטער אַ געשענדעטע!
אַ גראָשן פאַר אַן אַלטן טאַטנס טױט
און פאַר אַ יונגן חופּה־זון אַ קדוש!

צום בית־הקברות מיט די טאָרבעס, שלעפּער!
אַהינצו גײט, גראָבט אױס די װייסע בײנער
פון אייערע קדושימס פרישע קברים,
שטאָפּט אָן ד טאָרבעס, יעדערער זיין טאָרבע,
און לאָזט זיך אין דער װעלט אַריין, און שלעפּט זיך
פון שטאָט צו שטאָט, וואו ערגעץ אַ יאַריד,
און אונטער אַלע פרעמדע הױכע פענצטער
זינגט הייזעריקע בעטלערשע ניגונים,
און רחמים בעט, און שנאָרערט אױס, און שװינדלט,
װי ביז אַהער, מיט אייער פלײש און בײן.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

און איצט גענוג, אַנטלױף, דו מענטש, אַנטלױף אױף אײביק!
אין װיסטן מדבר לױף – און װער משוגע!
צערייס אױף טױזנט שטיקער דיין נשמה
און װאַרף אַרױס דיין האַרץ פאַר װילדע הינט;
און לאָז דיין טרער אַראָפּפאַלן אױף הײסע שטײנער
און דיין געשרײ זאָל איינשלינגען דעם שטורעם...

[קאמפיאטער]

מען קען עס ערגץ הערן? ער זעהט אויס אינטערסאנט.

[בן תמליון]

מען קען עס ערגץ הערן? ער זעהט אויס אינטערסאנט.

אנטשולדיקט ס'איז א פאעזיע נישט א ליד וואס מ'קען הערן. איך מיין ער'ט עס געשריבן נאכן קישינעווער פאגראם.

[[NAMELESS]]

לענ"ד, זיין ארגינעלע ווערסיע אין עברית איז נאך סאך בעסער פי כמה, דאס יידישע האט ער געשריבן אין אן אקט פון קונקורענט צו פרץ'נס יידישע translation, ס'איז כדאי אויך צו כאפן א בליק איבער'ן רקע און ניתוח פונעם פאוזיע. אמאליגע משכילים פלעגן לאזן טייכן טרערן אויפן 'בעיר ההרגה' ווי די אידענעס ביים תשעה באב צאנה וראנה, דאן איז געקומען די האלוקאוסט און פארוואסערט אלע ים'ן יידישע בלוט פונעם לאנגן פינסטרען גלות.

[איחוד פעלד]

ביטע ברענגען דער לשון קודש עברית ווערסיע.

[בן תמליון]

בְּעִיר הַהֲרֵגָה

קוּם לֵךְ לְךָ אֶל עִיר הַהֲרֵגָה וּבָאתָ אֶל-הַחֲצֵרוֹת,
וּבְעֵינֶיךָ תִרְאֶה וּבְיָדְךָ תְמַשֵּׁשׁ עַל-הַגְּדֵרוֹת
וְעַל הָעֵצִים וְעַל הָאֲבָנִים וְעַל-גַּבֵּי טִיחַ הַכְּתָלִים
אֶת-הַדָּם הַקָּרוּשׁ וְאֶת-הַמֹּחַ הַנִּקְשֶׁה שֶׁל-הַחֲלָלִים.
וּבָאתָ מִשָּׁם אֶל-הֶחֳרָבוֹת וּפָסַחְתָּ עַל-הַפְּרָצִים
וְעָבַרְתָּ עַל-הַכְּתָלִים הַנְּקוּבִים וְעַל הַתַּנּוּרִים הַנִּתָּצִים,
בִּמְקוֹם הֶעֱמִיק קִרְקַר הַמַּפָּץ, הִרְחִיב הִגְדִּיל הַחוֹרִים,
מַחֲשֹׂף הָאֶבֶן הַשְּׁחֹרָה וְעָרוֹת הַלְּבֵנָה הַשְּׂרוּפָה,
וְהֵם נִרְאִים כְּפֵיוֹת פְּתוּחִים שֶׁל-פְּצָעִים אֲנוּשִׁים וּשְׁחֹרִים
אֲשֶׁר אֵין לָהֶם תַּקָּנָה עוֹד וְלֹא-תְהִי לָהֶם תְּרוּפָה,
וְטָבְעוּ רַגְלֶיךָ בְּנוֹצוֹת וְהִתְנַגְּפוּ עַל תִּלֵּי-תִלִּים
שֶׁל-שִׁבְרֵי שְׁבָרִים וּרְסִיסֵי רְסִיסִים וּתְבוּסַת סְפָרִים וּגְוִילִים,
כִּלְיוֹן עֲמַל לֹא-אֱנוֹשׁ וּפְרִי מִשְׁנֶה עֲבוֹדַת פָּרֶךְ;
וְלֹא-תַעֲמֹד עַל-הַהֶרֶס וְעָבַרְתָּ מִשָּׁם הַדָּרֶךְ –
וְלִבְלְבוּ הַשִּׁטִּים לְנֶגְדְּךָ וְזָלְפוּ בְאַפְּךָ בְּשָׂמִים,
וְצִיצֵיהֶן חֶצְיָם נוֹצוֹת וְרֵיחָן כְּרֵיחַ דָּמִים;
וְעַל-אַפְּךָ וְעַל-חֲמָתְךָ תָּבִיא קְטָרְתָּן הַזָּרָה
אֶת-עֶדְנַת הָאָבִיב בִּלְבָבְךָ – וְלֹא-תְהִי לְךָ לְזָרָא;
וּבְרִבֲבוֹת חִצֵּי זָהָב יְפַלַּח הַשֶּׁמֶשׁ כְּבֵדְךָ
וְשֶׁבַע קַרְנַיִם מִכָּל-רְסִיס זְכוּכִית תִּשְׂמַחְנָה לְאֵידְךָ,
כִּי-קָרָא אֲדֹנָי לָאָבִיב וְלַטֶּבַח גַּם-יָחַד:
הַשֶּׁמֶשׁ זָרְחָה, הַשִּׁטָּה פָּרְחָה וְהַשּׁוֹחֵט שָׁחַט.

וּבָרָחְתָּ וּבָאתָ אֶל-חָצֵר, וְהֶחָצֵר גַּל בּוֹ –
עַל הַגַּל הַזֶּה נֶעֶרְפוּ שְׁנַיִם: יְהוּדִי וְכַלְבּוֹ.
קַרְדֹּם אֶחָד עֲרָפָם וְאֶל-אַשְׁפָּה אַחַת הוּטָלוּ
וּבְעֵרֶב דָּם שְׁנֵיהֶם יְחַטְטוּ חֲזִירִים וְיִתְגּוֹלָלוּ;
מָחָר יֵרֵד גֶּשֶׁם וּסְחָפוֹ אֶל-אַחַד נַחֲלֵי הַבָּתוֹת –
וְלֹא-יִצְעַק עוֹד הַדָּם מִן הַשְּׁפָכִים וְהָאַשְׁפָּתוֹת,
כִּי בִּתְהֹם רַבָּה יֹאבַד אוֹ-יַשְׁקְ נַעֲצוּץ לִרְוָיָה –
וְהַכֹּל יִהְיֶה כְּאָיִן, וְהַכֹּל יָשׁוּב כְּלֹא-הָיָה.
וְאֶל עֲלִיּוֹת הַגַּגֹּות תְּטַפֵּס וְנִצַּבְתְּ שָׁם בָּעֲלָטָה –
עוֹד אֵימַת מַר הַמָּוֶת בַּמַּאֲפֵל הַדּוֹמֵם שָׁטָה;
וּמִכָּל-הַחוֹרִים הָעֲמוּמִים וּמִתּוֹךְ צִלְלֵי הַזָּוִיּוֹת
עֵינַיִם, רְאֵה, עֵינַיִם דּוּמָם אֵלֶיךָ צוֹפִיּוֹת.
רוּחוֹת הַ"קְּדוֹשִׁים" הֵן, נְשָׁמוֹת עוֹטְיוֹת וְשׁוֹמֵמוֹת,
אֶל-זָוִית אַחַת תַּחַת כִּפַּת הַגַּג הִצְטַמְצְמוּ – וְדוֹמֵמוֹת.
כַּאן מְצָאָן הַקַּרְדֹּם וְאֶל-הַמָּקוֹם הַזֶּה תָּבֹאנָה
לַחְתֹּם פֹּה בְּמֶבָּטֵי עֵינֵיהֶן בַּפַּעַם הָאַחֲרוֹנָה
אֶת כָּל-צַעַר מוֹתָן הַתָּפֵל וְאֶת כָּל-תַּאֲלַת חַיֵּיהֶן,
וְהִתְרַפְּקוּ פֹּה זָעוֹת וַחֲרֵדוֹת, וְיַחְדָּו מִמַּחֲבוֹאֵיהֶן
דּוּמָם תּוֹבְעוֹת עֶלְבּוֹנָן וְעֵינֵיהֶן שׁוֹאֲלוֹת: לָמָּה? –
וּמִי-עוֹד כֵּאלֹהִים בָּאָרֶץ אֲשֶׁר-יִשָּׂא זֹאת הַדְּמָמָה?
וְנָשָׂאתָ עֵינֶיךָ הַגָּגָה – וְהִנֵּה גַם רְעָפָיו מַחֲרִישִׁים,
מַאֲפִילִים עָלֶיךָ וְשׁוֹתְקִים, וְשָׁאַלְתָּ אֶת-פִּי הָעַכָּבִישִׁים;
עֵדִים חַיִּים הֵם, עֵדֵי רְאִיָּה, וְהִגִּידוּ לְךָ כָּל-הַמּוֹצְאוֹת:
מַעֲשֶׂה בְּבֶטֶן רֻטָּשָה שֶׁמִּלּאוּהָ נוֹצוֹת,
מַעֲשֶׂה בִּנְחִירַיִם וּמַסְמֵרוֹת, בְּגֻלְגָּלוֹת וּפַטִּישִׁים,
מַעֲשֶׂה בִּבְנֵי אָדָם שְׁחוּטִים שֶׁנִּתְלוּ בְּמָרִישִׁים,
וּמַעֲשֶׂה בְּתִינוֹק שֶׁנִּמְצָא בְּצַד אִמּוֹ הַמְדֻקָּרָה
כְּשֶׁהוּא יָשֵׁן וּבְפִיו פִּטְמַת שָׁדָהּ הַקָּרָה;
וּמַעֲשֶׂה בְּיֶלֶד שֶׁנִּקְרַע וְיָצְאָה נִשְׁמָתוֹ בְּ"אִמִּי!" –
וְהִנֵּה גַם עֵינָיו פֹּה שׁוֹאֲלוֹת חֶשְׁבּוֹן מֵעִמִּי.
וְעוֹד כָּאֵלֶּה וְכָאֵלֶּה תְּסַפֵּר לְךָ הַשְׂמָמִית
מַעֲשִׂים נוֹקְבִים אֶת-הַמֹּחַ וְיֵשׁ בָּהֶם כְּדֵי לְהָמִית
אֶת-רוּחֲךָ וְאֶת-נִשְׁמָתְךָ מִיתָה גְּמוּרָה עוֹלָמִית –
וְהִתְאַפַּקְתָּ, וְחָנַקְתָּ בְּתוֹךְ גְּרוֹנְךָ אֶת הַשְּׁאָגָה
וּקְבַרְתָהּ בְּמַעֲמַקֵּי לְבָבְךָ לִפְנֵי הִתְפָּרְצָהּ,
וְקָפַצְתָּ מִשָּׁם וְיָצָאתָ – וְהִנֵּה הָאָרֶץ כְּמִנְהָגָהּ,
וְהַשֶּׁמֶשׁ כִּתְמֹל שִׁלְשֹׁם תְּשַׁחֵת זָהֳרָהּ אָרְצָה.

וְיָרַדְתָּ מִשָּׁם וּבָאתָ אֶל-תּוֹךְ הַמַּרְתֵּפִים הָאֲפֵלִים,
מְקוֹם נִטְמְאוּ בְּנוֹת עַמְּךָ הַכְּשֵׁרוֹת בֵּין הַכֵּלִים,
אִשָּׁה אִשָּׁה אַחַת תַּחַת שִׁבְעָה שִׁבְעָה עֲרֵלִים,
הַבַּת לְעֵינֵי אִמָּהּ וְהָאֵם לְעֵינֵי בִּתָּהּ,
לִפְנֵי שְׁחִיטָה וּבִשְׁעַת שְׁחִיטָה וּלְאַחַר שְׁחִיטָה;
וּבְיָדְךָ תְמַשֵּׁש אֶת-הַכֶּסֶת הַמְטֻנֶּפֶת וְאֶת-הַכָּר הַמְאָדָּם,
מִרְבַּץ חֲזִירֵי יַעַר וּמִרְבַּעַת סוּסֵי אָדָם
עִם-קַרְדֹּם מְטַפְטֵף דָּם רוֹתֵחַ בְּיָדָם.
וּרְאֵה גַּם-רְאֵה: בַּאֲפֵלַת אוֹתָהּ זָוִית,
תַּחַת מְדוֹכַת מַצָּה זוֹ וּמֵאֲחוֹרֵי אוֹתָהּ חָבִית,
שָׁכְבוּ בְעָלִים, חֲתָנִים, אַחִים, הֵצִיצוּ מִן-הַחוֹרִים
בְּפַרְפֵּר גְּוִיּוֹת קְדוֹשׁוֹת תַּחַת בְּשַׂר חֲמוֹרִים,
נֶחֱנָקוֹת בְּטֻמְאָתָן וּמְעַלְּעוֹת דַּם צַוָּארָן,
וּכְחַלֵּק אִישׁ פַּת-בָּגוֹ חִלֵּק מְתֹעָב גּוֹי בְּשָׂרָן –
שָׁכְבוּ בְּבָשְׁתָּן וַיִּרְאוּ – וְלֹא נָעוּ וְלֹא זָעוּ,
וְאֶת-עֵינֵיהֶם לֹא-נִקֵּרוּ וּמִדַּעְתָּם לֹא יָצָאוּ –
וְאוּלַי גַּם-אִישׁ לְנַפְשׁוֹ אָז הִתְפַּלֵּל בִּלְבָבוֹ:
רִבּוֹנוֹ שֶׁל-עוֹלָם, עֲשֵׂה נֵס – וְאֵלַי הָרָעָה לֹא-תָבֹא.
וְאֵלֶּה אֲשֶׁר חָיוּ מִטֻּמְאָתָן וְהֵקִיצוּ מִדָּמָן –
וְהִנֵּה שֻׁקְּצוּ כָּל-חַיֵּיהֶן וְנִטְמָא אוֹר עוֹלָמָן
שִׁקּוּצֵי עוֹלָם, טֻמְאַת גּוּף וָנֶפֶשׁ, מִבַּחוּץ וּמִבִּפְנִים –
וְהֵגִיחוּ בַעֲלֵיהֶן מֵחוֹרָם וְרָצוּ בֵית-אֱלֹהִים
וּבֵרְכוּ עַל-הַנִּסִּים שֵׁם אֵל יִשְׁעָם וּמִשְׂגַּבָּם;
וְהַכֹּהֲנִים שֶׁבָּהֶם יֵצְאוּ וְיִשְׁאֲלוּ אֶת רַבָּם:
"רַבִּי! אִשְׁתִּי מָה הִיא? מֻתֶּרֶת אוֹ אֲסוּרָה?" –
וְהַכֹּל יָשׁוּב לְמִנְהָגוֹ, וְהַכֹּל יַחֲזֹר לְשׁוּרָה.

וְעַתָּה לֵךְ וְהֵבֵאתִיךָ אֶל-כָּל הַמַּחֲבוֹאִים:
בָּתֵּי מָחֳרָאוֹת, מִכְלְאוֹת חֲזִירִים וּשְׁאָר מְקוֹמוֹת צוֹאִים.
וְרָאִיתָ בְּעֵינֶיךָ אֵיפֹה הָיוּ מִתְחַבְּאִים
אַחֶיךָ, בְּנֵי עַמֶּךָ וּבְנֵי בְנֵיהֶם שֶׁל-הַמַּכַּבִּים,
נִינֵי הָאֲרָיוֹת שֶׁבְּ"אַב הָרַחֲמִים" וְזֶרַע הַ"קְּדוֹשִׁים".
עֶשְׂרִים נֶפֶשׁ בְּחוֹר אֶחָד וּשְׁלֹשִׁים שְׁלֹשִׁים,
וַיְגַדְּלוּ כְבוֹדִי בָּעוֹלָם וַיְקַדְּשׁוּ שְׁמִי בָּרַבִּים...
מְנוּסַת עַכְבָּרִים נָסוּ וּמַחֲבֵא פִשְׁפְּשִׁים הָחְבָּאוּ,
וַיָמוּתוּ מוֹת כְּלָבִים שָׁם בַּאֲשֶׁר נִמְצָאוּ,
וּמָחָר לַבֹּקֶר – וְיָצָא הַבֵּן הַפָּלִיט
וּמָצָא שָׁם פֶּגֶר אָבִיו מְגֹאָל וְנִמְאָס – – –
וְלָמָּה תֵבְךְּ, בֶּן-אָדָם, וְלָמָּה תָלִיט
אֶת-פָּנֶיךָ בְּכַפְּךָ? – חֲרֹק שִׁנַּיִם וְהִמָּס!

וְיָרַדְתָּ בְּמוֹרַד הָעִיר וּמָצָאתָ גִּנַּת יָרָק,
וַאֲוֵרָה גְדוֹלָה עִם הַגִּנָּה, הִיא אֲוֵרַת הֶהָרֶג.
וּכְמַחֲנֵה תִּנְשְׁמוֹת עֲנָק וְאֵימֵי עֲטַלֵּפִים
הַסְּרוּחִים עַל-חַלְלֵיהֶם שִׁכּוֹרֵי דָם וַעֲיֵפִים.
שָׁם עַל קַרְקַע הָאֲוֵרָה שָׁטְחוּ לָהֶם שֶׁטַח
אוֹפַנִּים מְפֻשְּׂקֵי יְתֵדוֹת כְּאֶצְבָּעוֹת שְׁלוּחוֹת לִרְצֹחַ,
וּפִיפִיּוֹתָם מְגֹאָלִים עוֹד בְּדַם אָדָם וָמֹחַ.
וְהָיָה בַּעֲרֹב הַיּוֹם, בִּנְטוֹת שֶׁמֶשׁ מַעֲרָבָה,
מְעֻטָּף בְּעַנְנֵי דָּם וְנֶאְפַּד אֵשׁ לֶהָבָה,
וּפָתַחְתָּ אֶת-הַשַּׁעַר, בַּלָּט וּבָאתָ אֶל-הָאֲוֵרָה
וְאֵימָה חֲשֵׁכָה תִּבְלָעֶךָּ, וּתְהֹם זְוָעָה נַעֲלָמָה:
מָגוֹר, מָגוֹר מִסָּבִיב... מְשׁוֹטֵט הוּא בַּאֲוֵרָהּ,
שׁוֹרֶה הוּא עַל הַכְּתָלִים וְכָבוּשׁ בְּתוֹךְ הַדְּמָמָה.
וּמִתַּחַת תִּלֵּי הָאוֹפַנִּים, מִבֵּין הַחוֹרִים וְהַסְּדָקִים,
עוֹר תַּרְגִּישׁ כְּעֵין פִּרְפּוּר שֶׁל-אֲבָרִים מְרֻסָּקִים,
מְזִיזִים אֶת הָאוֹפַנִּים הַתְּלוּלִים עַל-גַּבֵּיהֶם,
מִתְעַוְּתִים בִּגְסִיסָתָם וּמִתְבּוֹסְסִים בִּדְמֵיהֶם;
וְאֶנְקַת חֲשָׁאִים אַחֲרוֹנָה – קוֹל עֲנוֹת חֲלוּשָׁה
מִמַּעַל לְרֹאשְׁךָ עֲדַיִן תְּלוּיָה כְּמוֹ קְרוּשָׁה,
וּכְעֵין צַעַר נֶעְכָּר, צַעַר עוֹלָם, תּוֹסֵס שָׁם וְחָרֵד.
אֵין זֹאת כִּי אִם-רוּחַ דַּכָּא רַב-עֱנוּת וּגְדֹל-יִסּוּרִים
חָבַשׁ כָּאן אֶת-עַצְמוֹ בְּתוֹךְ בֵּית הָאֲסוּרִים,
נִתְקַע פֹּה בִּדְוֵי עוֹלָם וְלֹא-יֹאבֶה עוֹד הִפָּרֵד,
וּשְׁכִינָה שְׁחֹרָה אַחַת, עֲיֵפַת צַעַר וִיגֵעַת כֹּחַ,
מִתְלַבֶּטֶת פֹּה בְּכָל-זָוִית וְלֹא-תִמְצָא לָהּ מָנוֹחַ,
רוֹצָה לִבְכּוֹת – וְאֵינָהּ יְכוֹלָה, חֲפֵצָה לִנְהֹם – וְשׁוֹתֶקֶת,
וְדוּמָם תִּמַּק בְּאֶבְלָהּ וּבַחֲשָׁאִי הִיא נֶחֱנֶקֶת,
פּוֹרֶשֶׂת כְּנָפֶיהָ עַל צִלְלֵי הַקְּדוֹשִׁים וְרֹאשָׁהּ תַּחַת כְּנָפָהּ,
מַאֲפִילָה עַל-דִּמְעוֹתֶיהָ וּבוֹכִיָּה בְלִי שָׂפָה – – –

וְאַתָּה גַם-אַתָּה, בֶּן-אָדָם, סְגֹר בַּעַדְךָ הַשַּׁעַר,
וְנִסְגַּרְתָּ פֹּה בָּאֲפֵלָה וּבַקַּרְקַע תִּכְבֹּשׁ עֵינֶיךָ
וְנִצַּבְתָּ כֹּה עַד-בּוֹשׁ וְהִתְיַחַדְתָּ עִם-הַצַּעַר
וּמִלֵּאתָ בּוֹ אֶת-לְבָבְךָ לְכֹל יְמֵי חַיֶּיךָ,
וּבְיוֹם תְּרֻשַּׁשׁ נַפְשְּךָ וּבַאֲבֹד כָּל חֵילָהּ –
וְהָיָה הוּא לְךָ לִפְלֵיטָה וּלְמַעְיַן תַּרְעֵלָה,
וְרָבַץ בְּךָ כִּמְאֵרָה וִיבַעֶתְךָ כְּרוּחַ רָעָה,
וּלְפָתְךָ וְהֵעִיק עָלֶיךָ כְּהָעֵק חֲלוֹם זְוָעָה;
וּבְחֵיקְךָ תִשָּׂאֶנּוּ אֶל-אַרְבַּע רוּחוֹת הַשָּׁמַיִם,
וּבִקַּשְׁתָּ וְלֹא-תִמְצָא לוֹ נִיב שְׂפָתַיִם.

וְאֶל-מִחוּץ לָעִיר תֵּצֵא וּבָאתָ אֶל בֵּית-הָעוֹלָם,
וְאַל-יִרְאֲךָ אִישׁ בְּלֶכְתְּךָ וִיחִידִי תָּבֹא שָׁמָּה,
וּפָקַדְתָּ קִבְרוֹת הַקְּדוֹשִׁים לְמִקְּטַנָּם וְעַד-גְּדוֹלָם,
וְנִצַּבְתָּ עַל עֲפָרָם הַתָּחוּחַ וְהִשְׁלַטְתִּי עָלֶיךָ דְּמָמָה:
וּלְבָבְךָ יִמַּק בְּךָ מֵעֹצֶר כְּאֵב וּכְלִמָּה –
וְעָצַרְתִּי אֶת-עֵינֶיךָ וְלֹא-תִהְיֶה דִמְעָה,
וְיָדַעְתָּ כִּי עֵת לִגְעוֹת הִיא כְּשׁוֹר עָקוּד עַל הַמַּעֲרָכָה –
וְהִקְשַׁחְתִּי אֶת-לְבָבְךָ וְלֹא-תָבֹא אֲנָחָה.
הִנֵּה הֵם עֶגְלִֵי הַטִּבְחָה, הִנֵּה הֵם שׁוֹכְבִים כֻּלָּם –
וְאִם יֵשׁ שִׁלּוּמִים לְמוֹתָם – אֱמֹר, בַּמֶּה יְשֻׁלָּם?
סִלְחוּ לִי, עֲלוּבֵי עוֹלָם, אֱלֹהֵיכֶם עָנִי כְמוֹתְכֶם,
עָנִי הוּא בְחַיֵּיכֶם וְקַל וָחֹמֶר בְּמוֹתְכֶם,
כִּי תָבֹאוּ מָחָר עַל-שְׂכַרְכֶם וּדְפַקְתֶּם עַל-דְּלָתָי –
אֶפְתְּחָה לָכֶם, בֹּאוּ וּרְאוּ: יָרַדְתִּי מִנְּכָסָי!
וְצַר לִי עֲלֵיכֶם, בָּנַי, וְלִבִּי לִבִּי עֲלֵיכֶם:
חַלְלֵיכֶם – חַלְלֵי חִנָּם, וְגַם-אֲנִי וְגַם-אַתֶּם
לֹא-יָדַעְנוּ לָמָּה מַתֶּם וְעַל-מִי וְעַל-מָה מַתֶּם,
וְאֵין טַעַם לְמוֹתְכֶם כְּמוֹ אֵין טַעַם לְחַיֵּיכֶם.
וּשְׁכִינָה מָה אוֹמֶרֶת? – הִיא תִּכְבֹּש בֶּעָנָן אֶת רֹאשָׁהּ
וּמֵעֹצֶר כְּאֵב וּכְלִמָּה פּוֹרֶשֶׁת וּבוֹכָה...
וְגַם-אֲנִי בַּלַּיְלָה בַלַּיְלָה אֵרֵד עַל הַקְּבָרִים,
אֶעֱמֹד אַבִּיט אֶל-הַחֲלָלִים וְאֵבוֹשׁ בַּמִּסְתָּרִים –
וְאוּלָם, חַי אָנִי, נְאוּם יְיָ, אִם-אוֹרִיד דִּמְעָה.
וְגָדוֹל הַכְּאֵב מְאֹד וּגְדוֹלָה מְאֹד הַכְּלִמָּה –
וּמַה-מִּשְּׁנֵיהֶם גָּדוֹל? – אֱמֹר אַתָּה, בֶּן אָדָם!
אוֹ טוֹב מִזֶּה – שְׁתֹק! וְדוּמָם הֱיֵה עֵדִי,
כִּי-מְצָאתַנִי בִקְלוֹנִי וַתִּרְאֵנִי בְּיוֹם אֵידִי;
וּכְשׁוּבְךָ אֶל-בְּנֵי עַמֶּךָ – אַל-תָּשׁוּב אֲלֵיהֶם רֵיקָם,
כִּי מוּסַר כְּלִמָּתִי תִּשָּׂא וְהוֹרַדְתּוֹ עַל-קָדְקֳדָם,
וּמִכְּאֵבִי תִּקַּח עִמְּךָ וַהֲשֵׁבוֹתוֹ אֶל-חֵיקָם.

וּפָנִיתָ לָלֶכֶת מֵעִם קִבְרוֹת הַמֵּתִים, וְעִכְּבָה
רֶגַע אֶחָד אֶת-עֵינֶיךָ רְפִידַת הַדֶּשֶׁא מִסָּבִיב,
וְהַדֶּשֶׁא רַךְ וְרָטֹב, כַּאֲשֶׁר יִהְיֶה בִּתְחִלַּת הָאָבִיב:
נִצָּנֵי הַמָּוֶת וַחֲצִיר קְבָרִים אַתָּה רוֹאֶה בְעֵינֶיךָ;
וְתָלַשְׁתָּ מֵהֶם מְלֹא הַכַּף וְהִשְׁלַכְתָּם לַאֲחוֹרֶיךָ,
לֵאמֹר: חָצִיר תָּלוּשׁ הָעָם – וְאִם-יֵשׁ לַתָּלוּשׁ תִּקְוָה?
וְעָצַמְתָּ אֶת-עֵינֶיךָ מֵרְאוֹתָם, וּלְקַחְתִּיךָ וַאֲשִׁיבְךָ
מִבֵּית-הַקְּבָרוֹת אֶל-אַחֶיךָ אֲשֶׁר חָיוּ מִן-הַטִּבְחָה,
וּבָאתָ עִמָּם בְּיוֹם צוּמָם אֶל בָּתֵּי תְפִלָּתָם
וְשָׁמַעְתָּ זַעֲקַת שִׁבְרָם וְנִסְחַפְתָּ בְדִמְעָתָם;
וְהַבַּיִת יִמָּלֵא יְלָלָה, בְּכִי וְנַאֲקַת פֶּרֶא,
וְסָמְרָה שַׂעֲרַת בְּשָׂרְךָ וּפַחַד יִקְרָאֲךָ וּרְעָדָה –
כָּכָה תֶּאֱנֹק אֻמָּה אֲשֶׁר אָבְדָה אָבָדָה...
וְאֶל-לְבָבָם תַּבִּיט – וְהִנּוֹ מִדְבָּר וְצִיָּה,
וְכִי-תִצְמַח בּוֹ חֲמַת נָקָם – לֹא תְחַיֶּה זֶרַע,
וְאַף קְלָלָה נִמְרֶצֶת אַחַת לֹא-תוֹלִיד עַל-שִׂפְתֵיהֶם.
הַאֵין פִּצְעֵיהֶם נֶאֱמָנִים – – וְלָמָה תְפִלָּתָם רְמִיָּה?
לָמָּה יֱכַחֲשׁוּ לִי בְּיוֹם אֵידָם, וּמַה-בֶּצַע בְּכַחֲשֵׁיהֶם?
וּרְאֵה גַם-רְאֵה: עוֹד הֵם נְמַקִּים בִּיגוֹנָם,
כֻּלָּם יוֹרְדִים בַּבֶּכִי, יִשְּׂאוּ קִינָה בְּנִיהֶם,
וְהִנֵּה הֵם מְתוֹפְפִים עַל-לִבְבֵיהֶם וּמִתְוַדִּים עַל-עֲוֹנָם
לֵאמֹר: "אָשַׁמְנוּ בָּגַדְנוּ" – וְלִבָּם לֹא-יַאֲמִין לְפִיהֶם.
הֲיֶחֱטָא עֶצֶב נָפוֹץ וְאִם-שִׁבְרֵי חֶרֶשׂ יֶאְשָמוּ?
וְלָמָּה זֶה יִתְחַנְּנוּ אֵלָי? – דַּבֵּר אֲלֵיהֶם וְיִרְעָמוּ!
יָרִימוּ-נָא אֶגְרֹף כְּנֶגְדִי וְיִתְבְּעוּ אֶת עֶלְבּוֹנָם,
אֶת-עֶלְבּוֹן כָּל-הַדּוֹרוֹת מֵרֹאשָׁם וְעַד-סוֹפָם,
וִיפוֹצְצוּ הַשָּׁמַיִם וְכִסְאִי בְּאֶגְרוֹפָם.

וְגַם-אַתָּה, בֶּן-אָדָם, אַל-תִּבָּדֵל מִתּוֹךְ עֲדָתָם,
הַאֲמֵן לְנִגְעֵי לִבָּם וְאַל-תַּאֲמֵן לִתְחִנָּתָם;
וּבְהָרֵם הַחַזָּן קוֹלוֹ: "עֲשֵׂה לְמַעַן הַטְּבוּחִים!
עֲשֵׂה לְמַעַן תִּינֹוקוֹת! עֲשֵׂה לְמַעַן עוֹלְלֵי טִפּוּחִים"!
וְעַמּוּדֵי הַבַּיִת יִתְפַּלְּצוּ בְּזַעֲקַת תַּאֲנִיָּה,
וְסָמְרָה שַׂעֲרַת בְּשָׂרְךָ וּפַחַד יִקְרָאֲךָ וּרְעָדָה –
וְהִתְאַכְזַרְתִּי אֲנִי אֵלֶיךָ – וְלֹא תִגְעֶה אִתָּם בִּבְכִיָּה
וְכִי תִפְרֹץ שַׁאֲגָתְךָ – אֲנִי בֵּין שִׁנֶּיךָ אֲמִיתֶנָּה;
יְחַלְּלוֹּ לְבַדָּם צָרָתָם – וְאַתָּה אַל תְּחַלְּלֶנָּה.
תַּעֲמֹד הַצָּרָה לְדוֹרוֹת – צָרָה לֹא-נִסְפָּדָה,
וְדִמְעָתְךָ אַתָּה תֵּאָצֵר דִּמְעָה בְלִי-שְׁפוּכָה,
וּבָנִיתָ עָלֶיהָ מִבְצַר בַּרְזֶל וְחוֹמַת נְחוּשָׁה
שֶׁל-חֲמַת מָוֶת, שִׂנְאַת שְׁאוֹל וּמַשְׂטֵמָה כְבוּשָׁה,
וְנֹאחֲזָה בִלְבָבְךָ וְגָדְלָה שָׁם כְּפֶתֶן בִּמְאוּרָתוֹ,
וִינַקְתֶּם זֶה מִזֶּה וְלֹא-תִמְצְאוּ מְנוּחָה;
וְהִרְעַבְתָּ וְהִצְמֵאתָ אוֹתוֹ – וְאַחַר תַּהֲרֹס חוֹמָתוֹ
וּבְרֹאשׁ פְּתָנִים אַכְזָר לַחָפְשִׁי תְשַׁלְּחֶנּוּ
וְעַל-עַם עֶבְרָתְךָ וְחֶמְלָתְךָ בְּיוֹם רַעַם תְּצַוֶּנּוּ.

עַתָּה צֵא מִזֶּה וְשׁוּב הֵנָּה בֵּין הַשְּׁמָשׁוֹת
וְרָאִיתָ אַחֲרִית אֵבֶל עָם: וְהִנֵּה כָּל-אֵלֶּה הַנְּפָשׁוֹת
אֲשֶׁר-חָרְדוּ וְהֵקִיצוּ בֹקֶר – שָׁבוּ לָעֶרֶב וַתֵּרָדַמְנָה,
ִויגֵעֵי בֶכִי וְדַכֵּי רוּחַ הִנָּם עוֹמְדִים עַתָּה בַּחֲשֵׁכָה,
עוֹד הַשְּׂפָתַיִם נָעוֹת, מְפַלְּלוֹת – אַךְ הַלֵּב נָחַר תּוֹכוֹ,
וּבְלֹא נִיצוֹץ תִּקְוָה בַּלֵּב וּבְלִי שְׁבִיב אוֹר בָּעָיִן
הַיָּד תְּגַשֵּׁשׁ בָּאֲפֵלָה, תְּבַקֵּשׁ מִשְׁעָן – וָאִָיִן...
כָּכָה תֶּעְשַׁן עוֹד הַפְּתִילָה אַחֲרֵי כְלוֹת שַּמְנָהּ,
כָּךְ יִמְשֹׁךְ סוּס זָקֵן אֲשֶׁר נִשְׁבַּר כֹּחוֹ.
לוּ אַגָּדַת תַּנְחוּמִים אַחַת הִנִּיחָה לָהֶם צָרָתָם,
לִהְיוֹת לָהֶם לִמְשִׁיבַת נֶפֶשׁ וּלְכַלְכֵּל שֵׂיבָתָם!
הִנֵּה כָלָה הַצּוֹם, קָרְאוּ "וַיְחַל", אָמְרוּ "עֲנֵנוּ" – וְלָמָּה
עוֹד הַצִּבּוּר מִתְמַהְמֵהַּ? – הַיִקְרְאוּ גַּם "אֵיכָה? –
לֹא! הִנֵּה דַרְשָׁן עוֹלֶה עַל-הַבָּמָה,
הִנֵּה הוּא פוֹתֵחַ פִּיו, מְגַמְגֵּם וּמְפִיחַ אֲמָרָיו,
טָח תָּפֵל וְלוֹחֵשׁ פְּסוּקִים עַל מַכָּתָם הַטְּרִיָּה,
וְאַף קוֹל אֱלֹהִים אֶחָד לֹא-יַצִּיל מִפִּיהוּ ,
גַּם-נִיצוֹץ קָטָן אֶחָד לֹא-יַדְלִיק בִּלְבָבָם;
וְעֵדֶר אֲדֹנָי עוֹמֵד בִּזְקֵנָיו וּבִנְעָרָיו,
אֵלֶּה שׁוֹמְעִים וּמְפַהֲקִים וְאֵלֶּה רֹאשׁ יָנִיעוּ;
תַּו הַמָּוֶת עַל-מִצְחָם וּלְבָבָם יֻכַּת שְׁאִיָּה.
מֵת רוּחָם, נָס לֵחָם, וֵאלֹהֵיהֶם עֲזָבָם.

וְגַם אַתָּה אַל-תָּנֹד לָהֶם, אַל-תְּזַעְזַע חִנָּם פִּצְעֵיהֶם,
אַל-תִּגְדֹּשׁ עוֹד לַשָּׁוְא סְאַת צָרָתָם הַגְּדוּשָׁה;
בַּאֲשֶׁר תִּגַּע אֶצְבָּעֲךָ – שָׁמָּה מַכָּה אֲנוּשָׁה,
כָּל-בְּשָׂרָם עֲלֵיהֶם יִכְאַב – אֲבָל נוֹשְׁנוּ בְּמַכְאוֹבֵיהֶם
וַיַּשְׁלִימוּ עִם חַיֵּי בָשְׁתָּם, וּמַה-בֶּצַע כִּי תְנַחֲמֵם?
עֲלוּבִים הֵם מִקְּצֹף עֲלֵיהֶם וְאוֹבְדִים הֵם מֵרַחֲמֵם;
הַנַּח לָהֶם וְיֵלֵכוּ – הִנֵּה יָצְאוּ הַכּוֹכָבִים,
וַאֲבֵלִים וַחֲפוּיֵי רֹאשׁ וּבְבֹשֶׁת גַּנָּבִים
אִישׁ אִישׁ עִם-נִגְעֵי לִבּוֹ יָשׁוּב הַבָּיְתָה,
וְגֵווֹ כָּפוּף מִשֶּׁהָיָה וְנַפְשׁוֹ רֵיקָה מִשֶּׁהָיְתָה,
וְאִישׁ אִישׁ עִם נִגְעֵי לִבּוֹ יַעֲלֶה עַל-מִשְׁכָּבוֹ
וְהַחֲלֻדָּה עַל-עֲצָמָיו וְהָרָקָב בִּלְבָבוֹ...
וְהָיָה כִּי-תַשְׁכִּים מָחָר וְיָצָאתָ בְּרֹאשׁ דְּרָכִים –
וְרָאִיתָ הֲמוֹן שִׁבְרֵי אָדָם נֶאֱנָקִים וְנֶאֱנָחִים,
צוֹבְאִים עַל חַלּוֹנוֹת גְּבִירִים וְחוֹנִים עַל הַפְּתָחִים,
מַכְרִיזִים בְּפֻמְבֵּי עַל-פִּצְעֵיהֶם כְּרוֹכֵל עַל-מַרְכֹּלֶת,
לְמִי גֻּלְגֹּלֶת רְצוּצָה וּלְמִי פֶּצַע יָד וְחַבּוּרָה,
וְכֻלָּם פּוֹשְׁטִים יָד כֵּהָה וְחוֹשְׂפִים זְרוֹעַ שְׁבוּרָה,
וְעֵינֵיהֶם, עֵינֵי עֲבָדִים מֻכִּים, אֶל יַד גְּבִירֵיהֶם,
לֵאמֹר: "גֻּלְגֹּלֶת רְצוּצָה לִי, אָב "קָדוֹשׁ" לִי –תְּנָה אֶת תַּשְׁלוֹמֵיהֶם!"
וּגְבִירִים בְּנֵי רַחֲמָנִים מִתְמַלְּאִים עֲלֵיהֶם רַחֲמִים
וּמוֹשִׁיטִים לָהֶם מִבִּפְנִים מַקֵּל וְתַרְמִיל לַגֻּלְגֹּלֶת,
אוֹמְרִים "בָּרוּךְ שֶׁפְּטָרָנוּ" – וְהַקַּבְּצָנִים מִתְנַחֲמִים.

לְבֵית הַקְּבָרוֹת, קַבְּצָנִים! וַחֲפַרְתֶּם עַצְמוֹת אֲבוֹתֵיכֶם
וְעַצְמוֹת אַחֵיכֶם הַקְּדוֹשִׁים וּמִלֵּאתֶם תַּרְמִילֵיכֶם
וַעֲמַסְתֶּם אוֹתָם עַל-שֶׁכֶם וִיצָאתֶם לַדֶּרֶךְ, עֲתִידִים
לַעֲשׂוֹת בָּהֶם סְחוֹרָה בְּכָל-הַיְרִידִים;
וּרְאִיתֶם לָכֶם יָד בְּרֹאשׁ דְּרָכִים, לְעֵין רוֹאִים,
וּשְׁטַחְתֶּם אוֹתָם לַשֶּׁמֶשׁ עַל-סְמַרְטוּטֵיכֶם הַצֹּאִים,
וּבְגָרוֹן נִחָר שִׁירָה קַבְּצָנִית עֲלֵיהֶם תְּשׁוֹרְרוּ,
וּקְרָאתֶם לְחֶסֶד לְאֻמִּים וְהִתְפַּלַּלְתֶּם לְרַחֲמֵי גוֹיִם,
וְכַאֲשֶׁר פְּשַׁטְתֶּם יָד תִּפְשֹׁטוּ, וְכַאֲשֶׁר שְׁנוֹרַרְתֶּם תִּשְׁנוֹרְרוּ.

וְעַתָּה מַה-לְךָ פֹּה, בֶּן-אָדָם, קוּם בְּרַח הַמִּדְבָּרָה
וְנָשָׂאתָ עִמְּךָ שָׁמָּה אֶת-כּוֹס הַיְגוֹנִים,
וְקָרַעְתָּ שָׁם אֶת-נַפְשְׁךָ לַעֲשָׂרָה קְרָעִים
וְאֶת-לְבָבְךָ תִּתֵּן מַאֲכָל לַחֲרוֹן אֵין-אוֹנִים,
וְדִמְעָתְךָ הַגְּדוֹלָה הוֹרֵד שָׁם עַל קָדְקֹד הַסְּלָעִים
וְשַׁאֲגָתְךָ הַמָּרָה שַׁלַּח – וְתֹאבַד בִּסְעָרָה.

תמוז–תשרי, תרס"ד.

[יאיר]

דאס הארץ קען אויסגיין. ווען מיר זאלן נאר האבן אזעלכע מייסטערהאפטיגע פאעמס אנשטאט די לאנגווייליגע און אומפארשטענדליכע יוצרות וואלטן מיין תפילות יום טוב אויסגעזען שענער.

[איחוד פעלד]

יוצרות קען מען נאך פארשטיין אסאך פין זיי.
אבער די קינות תשעה באב, כ'מוז זאגען, 95 פראצענט איז נישט צו פארשטיין וואס מען וויל דא, און עס גייט אהן צופיל חשק.
דער קינה למשל איז דאך אזוי גוט און פשוט, עס איז א שאד אז אזאנס צו ענליך צו דעם איז נישטא אין קינות, אזוי וואלטען מער מענטשען אפשר געלאזט א טרער, נישט נאר די וואס מאכען זיך ווי עס באדערט זיי ווען זיי זאגען אללי לי און ווייסען אפילו נישט וואס עס מיינט.

[יאיר]

ווענדט זיך וועלכע יוצרות. רוב זענען פארדרייט די ווערטער און געשריבן אויף קאודס געבויט אויף מדרשים. דער אבן עזרא פארפירט דאך שוין דערוועגן.

[איחוד פעלד]

און די קינות זענען נאך שווערער.
ווי נישט ווי די מדרשים וואס די יוצרות זענען באזירט זענען אלעמען באקאנט היינט.
כ'קען נישט גלייבען אז אויב די פראבירסט צו פארשטיין א שטיקעל יוצר זאלסטו האבען א פראבלעם דערמיט. איך זאג נישט די וואלסט פארשטאנען יעדעס ווארט, אבער דער ענין וואלסטו גאנץ שנעל געכאפט, משא"כ קינות איז ממש ברעך קאפ, בפרט די ציון שטיקלעך, כפארשטיי נישט קיין ווארט.

[[NAMELESS]]

די ציון קינות זענען גראדע פון דעם קליר חדר, געבויעט אויף בבלי'שע מדרשים וואס זענען על פי רוב יא בנמצא, מ'דארף נאר א גוטן מפרש זאל אנצייגן די ריכטיגע מראה מקומות נישט סתם דרייען א קאפ מיט השערות פון פינגער ארויסגעזויגן (היידנהיים וסייעתו), גולדשמיט איז מן הסתם די בעסטע דעראין. די פראבלעם הייבט זיך אָן מיט ינאי'ס פיוטים, א שטייגער ווי ונתנה תוקף וואס איז מיוסד אויף מדרשים וואס האבן נישט איבערגעלעבט און דעראיבער טאפט מען א וואנט, לדוגמה זיין פסק אז 'בראש השנה יכתבון וביום צום כיפור יחתמון', אסאך שטותים זענען שוין מחודש געווארן אויף זיין אקאונט נישט נעמענדיג אין באטראכט אז ס'פעלט אונז פשוט א ירושלמי'שע מדרש וואס קריגט מיטן בבלי מסכת ראש השנה און די שמעתתא פון ד' פרקים.

[SHWONTS]

דאס הארץ קען אויסגיין. ווען מיר זאלן נאר האבן אזעלכע מייסטערהאפטיגע פאעמס אנשטאט די לאנגווייליגע און אומפארשטענדליכע יוצרות וואלטן מיין תפילות יום טוב אויסגעזען שענער.

ריכטיג, אז די יוצרות זענען געשריבען געווארן פאר הונדערטער יאהר צוריק, פון הויכע קלוגע מענטשן, וואס האבען נישט געשריבן אין צוויי ווערטער וואס מען קען שרייבן אין איין ווארט. האבען זיי געהאט גאר א ברייטע וויסענשאפט אין שפראך און פארמאגט טיפפע געדאנקען. אין היינטיגע יאהרן נאך אזוי פיל ירידת הדורות, ברעכין מיר די ציין און די הארץ בלייבט פארקלעמט.
אבער, ווער עס נעמט זיך ערנסט צו פארשטיין וואס ער זאגט, פארשטייט די ערשטע יאהר 10-20% פון וואס ער זאגט, אבער א יאהר שפעטער לייגט ער צו נאך 10-20%, א.א.וו. ביז ער באקומט א קלארע פארשטאנד אין וואס ער זאגט.
איך גלויב אז ווען מען נעמט דעם מחזור אין האנט א פאר טעג פאר יום טוב און מען נעמט זיך א ביסעלע לערנען די יוצרות, קומט אהן צו יום טוב מיט א אנדערן געשמאק אין די יוצרות.
אבער מיר האבען עפעס וואס מיר ווילן איבער לויפן די יוצרות אין אייניגע מינוטין און זלעבסט צייט אויך פארשטיין. ס'איז טאקע אום מעגליך.