שמעקעדיג האט געשריבן:איך פארשטיי נישט ענקער שאלה. חוץ מזה וואס איז ידוע אז דער סאטמאר רבי איז געווען אויסגעהאלטן יעדע תנועה ע"פ שו"ע, "איז דאך ידוע אז איינע פון די ד' צריכים להודות איז איינער וואס קומט ארויס ממות לחיים, איז דען דא א הלכה אז אויב איינער איז געראטעוועט פון א תפיסה דארף ער נישט לויבן השי"ת וויבאלד אנדערע אידן ליידן נאך דארט? און אויב איינער איז אויפגעשטאנען געזונט פון א שווערע מחלה זאל נישט מאכן קיין סעודת הודאה ווייל עס זענען פאראן נאך אידן אין שפיטאל קראנק? אתמהה".
לגבי עצם הטענה, יש הבדל גדול, בין מי שיצא מבית אסורים או נתרפא מחליו, אף שעדיין יש אסורים וחולים אחרים, לבין אסון ציבורי, שיש "גם" ניצולים,
ולכן לא עלה על דעת ירמיהו הנביא, ורבי יוחנן בן זכאי וחבריו לקובע יום משתה ושמחה, ואף שידעו גם ידעו מסוגיות ארבעה צריכים להודות, [ואף יתכן שבזמן הבית היה מביאים קרבן תודה כהודאה פרטית] עדיין לא ראו כאן סבה הגיונית לחגוג חגיגות ולערוך מסיבות, ובעקבותיהם הלכו כל גדולי עולם במשך הדורות, הלא לאורך הגלות היה כל מיני פרעות רציחות והריגות, ולא עלה על דעת אחד מגדולי ישראל שניצלו לקבוע יום הודאה [עיין ערך ר"ת, כשניצול מהפורעים והרוציחים בימיו, וכן הש"ך ושאר גדולי עולם שנצלו בגזרת ת"ח ות"ט]. והסבה לזה היא משום שהם הסתכלו על האירועים באספקלריה כללית וציבורית, ולכן קבעו יום קינה לדורות.
אדרבה רבי שמעקעדיג תראה לי מקרה אחד, בהיסטוריה היהודית, שהיה בו אסון לאומי ציבורי , והיה שם אודים מצולים מאש, שיעשו עסק מהנסים וההודאה, [מצאתי אחד, נח כשיצא מן התיבה, אבל אין מביאין ראי' מבני נח..., וגם שם לא היה חג, אלא קרבנות שהביא נח כהודאה פרטית חד פעמי].
מדוע דוקא כאן לא נוהגים ע"פ הכלל הישן, אשר במחנינו היא אור לרגלינו, "צאו לך בעקבות הצאן", ולהתנהג כמו שנהגו אבותינו במקרים כאלו, אתמההההה,
א ווארט צו די אלע ליינער וועלכע פארשטייען נישט כ"א כסלו שמחה, ולשמחה מה זו עושה?
די הלכה אין שו"ע איז, ביי א לויה רח"ל דארפן די אבלים תיכף נאך די ברכה פון דיין האמת מאכן א ברכה הטוב והמטיב. לכאורה, ולשמחה מה זו עושה? שטייט דארט א יתומ'ל ווען ער זעהט די פריש גע'עפענטע קבר פון זיין באליבטע און ער דארף מאכן א ברכת הטוב והמטיב?
נאר די תירוץ איז נישט אזוי פשוט און נישט אזוי פארשטענדליך, אבער איך וועל מקדים זיין אן הקדמה: חוה"מ סוכות תש"ל האט די רבי בעל ברך משה זצ"ל געהאלטן א דרשה אין ראדני, דער עולם איז געווען צושאסן און צובראכן פונעם רבי בעל ויואל משה/דברי יואל געזינט צושטאנד. אונז דארפן פארשטיין, פאר אונז איז טאקע וויסט איבערגעטריבן וואס מ'האט געטוהן (מיט א גרויסע אומרעכט) מיט'ן רבי ז"ל לאחר פטירתו, וואס אין כאן המקום להאריך. אבער פאר די אידן וועלכע האבן איבערגעלעבט די קריג, פאר די אידן וועלכע האבן פארלוירן אלעס אין די וועלט, פון א טאטע מאמע ביז די יוגענט חברים, איז די רבי געווען זייער טאטע, מאמע, חבר, און ברודער און פארשטייט זיך רבי.
על כל פנים, דער עולם איז דעמאלס געווען צושאסן און צובראכן פונעם רבי'נס געזינט צושטאנד, און די רבי (דאן סיגוט'ע רב) האט געהאלטן א דרשה ברבים אין ראדני ביהמ"ד, און דאס איז תוכן הדברים: מז'אגט ביים דאווענען, ברוך הוא אלוקינו שבראנו לכבודו... וחיי עולם נטע בתוכנו. לכאורה וואס הייסט וחיי עולם? א מענטש לעבט דען אויף אייביג? נאר חיי עולם מיינט צדיקים וואס סיי ווען זיי לעבן געזינט און סיי נישט, ווערן זיי אייביג אנגערופן חיים. מיר דאנקן דעם אייבערשטער יעדן טאג אז דער אייבערשטער האט אונז איבערגעלאזט א רבי וואס נישט קיין חילוק צו זיין געזינט צושטאנד, דארפן מיר דאנקען דעם אייבערשטער מיט'ן גאנצן הארץ יעדן טאג ביים דאווענען.
לאמיר נישט פארגעסן ווער עס האט דאס געזאגט, דאס האט געזאגט א מענטש וועלכע האט פארלוירן א ווייב מיט 3 קינדער, ברודער און שוועסטער, און פול באקאנטע און כמעט זיין גאנצע קהילה ביים קריג. ער איז געבליבן נאכ'ן קריג אן קיינעם איינעם אין די גאנצע וועלט חוץ פון די רבי ז"ל. דאס איז געווען זיין שמחה. צו ער האט געקלאגט און געוויינט אויף זיין פערזענדליכע חורבן? אודאי! יעדעס יאר תשעה באב פלעגט ער פארגיסן טייכן טרערן אויף זיי, און ער האט זיך זייער געבענקט נאך זיי (ווער עס געדענקט די נסיעות למקומות הקדושים דארף מען דאס נישט מסביר זיין). נאר ער האט פארשטאנען אז א איד דארף קענען מבחין זיין בין יום ובין לילה. פון איין זייט קלאגט מען שטארק אויפן חורבן, אבער נאר בעתו- וואס דאס איז תשעה באב. פון די אנדערע זייט גיבט מען א שבח והודאה פארן אייבערשטער פאר די גרויסע חסד פון איבערלאזן די רבי ז"ל, וואס דאס אגב נעמט נישט אוועק קיין משהו פונעם חורבן איום ונורא.
די זעלבע ביי א לויה, מ'דארף זייער שטארק קלאגן אויף א מת ל"ע, לויה, שבעה, שלושים, און שנה ראשונה. אבער מ'דארף אויך קענען בשעת מעשה דאנקן פאר די אייבערשטער פאר די חסדים וואס ער טוט אפילו בשעת זעם.
און ניין, איך רעדט מיר נישט איין אז כלל ישראל וואלט היינט געווען אינגאנצן אפגעפארן אדער אויסגעזעהן ווי גוים ווען נישט די רבי ז"ל, אבער איך גלייב אז עס איז געווען א חסד פונעם אייבערשטער פאר די סאטמארע חסידים בפרט, און דעריבער מאכן זיי א סעודת הודאה ושבח, פאר דעם וואס דער אייבערשטער האט געראטעוועט זייער רבי פונעם נאצישן גיהנום. און איין וועגס איז דאס שוין געווארן א פריוואטע סעודת הודאה פאר אלע מלחמה איבערלעבער וועלכע האבן זיך באטייליגט.
ריזשין פלעגט אייביג מאכן א סעודת הודאה ביים ריזשינער'ס יום הצלה, חב"ד פלעגט און מאכט נאך אלס ביי י"ט כסלו- דעם תניא'ס יום השחרור א יום משתה ושמחה. אפילו רוסלאנד האט פון די צאר'ס תקופה און ביז נאך די קאמעניסטישע תקופה אויסגע'הרג'ט מיליאנען נשמות צו שמד און הונדערטע טויזענטע צו טויט, מיטדעם אלעם מאכן זיי א יום שמחה פאר זייער רבי'ס יום הצלה.
סך הכל: יעדע חסידות איז ערלויבט צו מאכן א סעודת הודאה ווען זייער רבי איז באפרייט געווארן, און בשעת מעשה מאכן א פריוואטע סעודת הודאה פאר אלע איבערלעבער. עת הודאה לחוד, ועת יגון לחוד. און די קונץ פון א איד אז ער קען מבחין זיין צווישן ביידע, און אפילו בשעת צער דארף מען דאנקן דען אייבערשטער.
די מדרש פארציילט אז נאכדעם וואס נבוכדנצר האט חרוב געמאכט דעם ביהמ"ק און איינגענומען כמעט די גאנצע וועלט, האט ער געוואלט זינגען א שירה פאר'ן אייבערשטער, איז געקומען א מלאך און אים געגעבן א קלאפ אין מויל. פרעגן די מפרשים, סוף כל סוף האט דער אייבערשטער צוגעפירט אז די ביהמ"ק איז חרוב געווארן, און נבוכנצר איז געווען א בריה פונעם אייבערשטער און ער האט געוואלט דאנקן דעם אייבערשטער, פארוואס איז ער נישט ערלויבט דאס צו טוהן?
נאר האב איך אמאל געהערט פון א מגיד, אז די אייבערשטער האט אים געוואלט ווייזן: ווען דו נעמסט איין די גאנצע וועלט און דו ווילסט זינגען שירה, דאס איז נישט קיין קונץ. לאמיר זעהן ווען דו כאפסט א פאטש פון א מלאך, לאמיר זעהן אז דו זאלסט יעצט זינגען שירה.
די קונץ פון א איד איז צו קענען זינגען שירה אפילו בשעת די ערגסטע מצבים, אזוי ווי די גמרא זאגט שוין מזמור לאסף און נישט קינה לאסף. אז אפילו ווען די הייליגסטע זאך פון כלל ישראל- די ביהמ"ק ווערט חרוב, דארף א איד נאך אלס קענען זאגן א שירה- א מזמור, און קלאגן- א קינות אין עקסטערע צייטן.
וואס דארפן מיר מער, אז מלחמה איבערלעבער, לאו דווקא סאטמארע, פלעגן קומען צו כ"א כסלו און מיטזינגען בחו בטחו (מ'מעג שוין בדרך אגב טוישן די ניגון ווען די רבי שליט"א קומט אריין, שוין העכסטע צייט). ווייל זיי האבן דאס פארשטאנען, דארפן מיר נישט קלאגן אויף זייער חורבן, מער ווי זיי אליינס האבן געקלאגט אויף זייער אייגענע חורבן.
היסטאריקער האט געשריבן:באקאנט דער מדרש, מזמור לאסף? קינה לאסף מיבעי׳ לי'? אלא על ששפך חמתו על העצים ואבנים
כאטש מיליאנען יודן זענן נעבך געהארגעט געווארן, דארף מען דאנקען השי״ת אויף די וואס זענן ניצול געווארן, און אוודאי די וואס פון זייער הצלה איז ארויסגעקומען א טובה פאר די שארית הפליטה
די זאגסטו זייער גוט, נאר זאג עס קלארער, די עצים ואבנים אין אונזער קעיס זענען די זעקס מיליאן עמך אידן. אבי דער רבי ואשתו ורוב אוהביו האבן איבערגעלעבט
די זעסט וואס די ווילסט, איך האב געשריבן "כאטש מיליאנען יודן זענן נעבך געהארגעט געווארן" ביים חורבן ביהמ״ק, דאך האט מען געדאנקט השי״ת אויף די וואס זענין געבליבן
ירמי' הנביא האט אריין געלייגט די פסוק חסדי ד' אין איכה אז אפי' מיט אלע צרות דארף מען אויך לויבן דעם אויבערשטן. און לגבי די מחלוקה פון בנימין פרנקל מיט סאטמאר רב בין איך מער נוטה אנצונעמן סאטמאר רב'ס דעת תורה
באמת רציתי להעניק לך לייק על תשובתך הקולעת, אבל רצונו של אדם זה כבודו. כל אחד וה'שגעונות שלו, יש כאן חברים ששואלים ללייק כעני המחזיר על פתחים, ומנגד יש כאן אחד יתרו שמו שדוקא אינו רוצה לייק, איפכא מיסתבר'ניק כזה, כמו זקנו יתרו, כל ישראל הולכים לארץ ישראל, ויתרו חוזר למדין.
באמת רציתי להעניק לך לייק על תשובתך הקולעת, אבל רצונו של אדם זה כבודו. כל אחד וה'שגעונות שלו, יש כאן חברים ששואלים ללייק כעני המחזיר על פתחים, ומנגד יש כאן אחד יתרו שמו שדוקא אינו רוצה לייק, איפכא מיסתבר'ניק כזה, כמו זקנו יתרו, כל ישראל הולכים לארץ ישראל, ויתרו חוזר למדין.
יתרו'ס אנגעגעבענער טעם איז ווייל ער וויל קענען זאגן וואס ער האט צו זאגן אן שוחד. ווי האט א קלוגער איד אמאל געזאגט? (איך פאראפראזיר) אוי לו לאדם שמחליט מה לכתוב, על סמך מי שנותן לו לייקים, ואוי לו לאדם שמבקש לא לקבל לייקים, כדי שהוא יוכל לכתוב מה שהוא רוצה.
קיין שום מחלוקה צווישן בר ימינא הספרדי און דעם סאטמאר רב עס איז פשוט א חקירה וואס נישט סאטמארע חסידים, זענען בארעכטיגט צו חוקר זיין = די ברויכסט צו פארשטיין איין נקודה, "סאטמאר" האט אלעמאל אוועק געמאכט, אלעס וואס אנדערע חסידותער האבן געטון, מיטן ציל צו ארויס צוברענגען דעם נשתכח דרך החסידות, צו פאר אנדערע סיבות. במילא קענסטו קיין טענות נישט האבן, ווען אנדער חסידותער, האבן זיך דערלערנט די פאך, און עס זאל נישט אויסגערעדט זיין, טוען זיי דאס מיט סאטמאר, זיי זענען מטיל ספק אין די הייליגע סאטמארע מנהגים.
דיין חתימה איז טאקע גוט,
זעה נאר דיין תגובה זאל אויך שטימען.
יידל האט געשריבן:יתרו'ס אנגעגעבענער טעם איז ווייל ער וויל קענען זאגן וואס ער האט צו זאגן אן שוחד. ווי האט א קלוגער איד אמאל געזאגט? (איך פאראפראזיר) אוי לו לאדם שמחליט מה לכתוב, על סמך מי שנותן לו לייקים, ואוי לו לאדם שמבקש לא לקבל לייקים, כדי שהוא יוכל לכתוב מה שהוא רוצה.
נישט ממש אוי לוי, וויייל פאקטיש איז דאס א נארמאלע געפיל פון א מענטש אז ווען איינער געט דיר אנערקענוג קענסט נישט גלייך נאכדעם יענעם אויספראסקענען ברבים, עניוועי איין טאג וועל איך עפענען אן אשכול דערוועגען, און אויסשמיסן אביסל די חרבנות פון די לייקס, און איך מיין כ'האב שטארקע עווידענס,
לייק מיך יא לייק מיך נישט, כהאדיר עניוועי אין דר'ערד.
